Co to jest ergonomia, czego dotyczy.
Przedmiotem ergonomii są zagadnienia związane z dostosowaniem maszyn, narzędzi i urządzeń stosowanych w procesie pracy oraz zagadnienia związane z materialnym środowiskiem i dostosowaniem tegoż środowiska do możliwości człowieka. Ergonomia jest dyscypliną wykorzystującą w sposób kompleksowy dorobek fizjologii pracy, higieny pracy, psychologii pracy oraz antropometrii. ergon - praca; nomos - prawo, zasada. W ergonomii przeważa pogląd, że obciążenie maszyn, urządzeń winno być większe, niż obciążenie człowieka. Jest to zgodne z tezami humanizacji pracy, które podkreślają że, przede wszystkim przed zmęczeniem należy chronić człowieka.
Podaj jaka jest przewaga człowieka nad maszyną.
Przewaga człowieka nad maszyną przejawia się w tym, że potrafi on:
- wykrywać sygnały akustyczne i świetlne o słabej sile (inne również),
- organizować i odbierać sygnały akustyczne i świetlne o słabej sile (inne również),
- improwizować i stosować elastyczne metody pracy,
- gromadzić dane (informacje) przez długi okres czasu, i przypominać o istotnych faktach w dowolnej chwili,
- myśleć,
- rozwijać koncepcje i tworzyć nowe metody pracy.
Podaj, jaka jest przewaga maszyny nad człowiekiem.
Przewaga maszyny nad człowiekiem przejawia się w tym, że potrafi ona:
- szybko odpowiedzieć na otrzymany sygnał,
- zastosować wielką siłę w sposób dokładny, szybki i płynny,
- wykonywać zrutynizowane, powtarzalne czynności bezbłędnie,
- gromadzić informacje na krótko i szybko je wykasowywać,
- wykonywać szybkie obliczenia,
- wykonywać wiele czynności równocześnie.
Jak wyraża się relacja między ergonomią a bezpieczeństwem?
* bezpieczeństwo pracy zapewnia ochronę życia pracownika,
* ergonomia zapewnia ochronę jego zdrowia.
Spełnienie wymagań bezpieczeństwa pracy i ergonomii stopniowo przestaje być traktowane jako humanitarny gest dobrej woli, a staje się kategorią ekonomiczną.
Co mówią przepisy BHP?
- Względy socjalno zdrowotne
Zdrowie - jest stanem dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i socjalnego, socjalnego nie tylko brakiem chorób (definicja WHO)
Zdrowy pracownik + zdrowe środowisko = wyższa wydajność i efektywność pracy
- Względy ekonomiczne
obniżenie kosztów przedsiębiorstwa związanych z wypłatą odszkodowań za czasową lub stałą niezdolność do pracy
odszkodowania z tytułu utraty zdrowia i życia
obniżenie składek ZUS za pracownika
- Względy prawne
Każdy pracodawca zobowiązany jest chronić zdrowie i życie poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
Jakie obowiązki ma pracodawca wobec pracownika?
- informować pracownika o ryzyku zawodowym
- tosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i urazom
-utrzymywać sprawność urządzenia
- przeprowadzać na swój koszt badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia i przechowywać je 40 lat
- kierować pracowników na badania profilaktyczne
- w razie stwierdzenia choroby przenieść pracownika do innej pracy
- zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach uciążliwych nieodpłatne posiłki i napoje
- zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno - sanitarne.
Niedocenianie a często lekceważenie bezpieczeństwa a tym bardziej higieny jest w naszych zakładach (również lub przede wszystkim w rolnictwie) procederem prawie nagminnym.
Niezrozumienie problemu wynika zarówno ze strony pracodawcy jak i pracownika. Konsekwencją lekceważenia problemu jest wyjątkowo wysoki wskaźnik wypadkowości przy pracy jak i wysoki odsetek chorób zawodowych. Ranga problemów związanych z wypadkami przy pracy wyraża się :
- liczbą urazów,
- kosztami leczenia,
- świadczeniami z tytułu chorób zawodowych i wypadków,
- kosztami zatrzymanych procesów technologicznych i uszkodzeń maszyn.
Podaj 3 rodzaje czynników zagrażających w środowisku pracy oraz zdefiniuj je.
- szkodliwe - w wyniku ich oddziaływania może nastąpić pogorszenie stanu zdrowia człowieka (np. wydzielanie się toksyn)
- niebezpieczne - mogące powodować powstanie urazów
- uciążliwe - oddziaływanie ich może utrudnić pracę lub obniżyć zdolność do jej wykonywania, nie powoduje jednak trwałego pogorszenia stanu zdrowia.
Podaj definicję ryzyka zawodowego.
prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń (zagrożeń) związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty oraz ich skutków dla zdrowia lub życia pracowników w postaci chorób zawodowych i wypadków przy pracy.
Podaj definicję wypadku w pracy oraz w drodze do lub z pracy.
Wypadek przy pracy: nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą.
Wypadek w drodze do lub z pracy: Wypadek w drodze do pracy lub z pracy to zdarzenie, które miało miejsce między miejscem zamieszkania a wykonywania pracy. Pracownikowi, który uległ takiemu wypadkowi, przysługują wynagrodzenie i zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne oraz renta z tytułu niezdolności do pracy, a rodzinie zmarłego renta rodzinna.
Podaj definicję choroby zawodowej.
jest chorobą spowodowaną działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy, określona w wykazie chorób zawodowych. Powstaje wskutek stałego przebywania ciała w niedogodnej pozycji, systematycznego wykonywania forsownych czynności lub regularnego przebywania w otoczeniu zawierającym czynniki szkodliwe dla zdrowia. Do czynników szkodliwych możemy zaliczyć: hałas, nieodpowiednie oświetlenie, zapylenie, promieniowanie, związki chemiczne, zwiększone obciążenie psychiczne i fizyczne.
Jaki jest podział pracy z punktu widzenia ergonomii?
Praca może być klasyfikowana i analizowana z różnych
punktów widzenia, np. ekonomicznego, psychologicznego, filozoficznego itp. Jednym z kryteriów podziału może być kryterium
ergonomiczno -medyczne dzielące pracę na:
dynamiczną - związaną z ruchem ciała
statyczną - związaną z bezruchem lub pozycją jednostajną.
Co to jest układ kostny człowieka?
Szkielet, inaczej kościec lub układ kostny (łac. systema sceleti, skeleton-szkielet) - wszystkie kości składające się na ciało człowieka.
U człowieka dorosłego szkielet składa się z 206 kości - liczba ta jest większa u dzieci ze względu na wiele punktów kostnienia (około 270 u noworodka i 256 u 14-latka); spada dopiero po połączeniu się np. trzonów z nasadami. U starszych ludzi kości może być mniej niż 206 ze względu na zrastanie kości czaszki. Średnia waga szkieletu to 10 kilogramów u kobiet i 12 kilogramów u mężczyzn.
Podstawowym materiałem budulcowym szkieletu człowieka jest tkanka kostna oraz w mniejszym stopniu chrzęstna. Ze względu na budowę zewnętrzną, kości podzielono na kilka grup:
kości długie
kości płaskie
kości krótkie
kości różnokształtne.
Co to jest układ mięśniowy człowieka? Na jakiej zasadzie działają zginacze i prostowniki?
Człowiek posiada około 440 mięśni szkieletowych (wszystkich 640). Szerokość włókna wynosi około 50 mikronów. Długość wynosi od kilku mikronów do 30 cm.
Mięśnie antagonistyczne są to: zginacze i prostowniki (albo przywodziciele i odwodziciele) - działają antagonistycznie - podczas ruchu jeden kurczy się bardziej od drugiego (np. mięsień dwugłowy ramienia i mięsień trójgłowy ramienia).
Podaj rodzaje tkanki mięśniowej.
tkanka poprzecznie prążkowana szkieletowa
tkanka poprzecznie prążkowana serca - występuje tylko w mięśniu sercowym i choć przypomina budową mięśnia szkieletowego, to wykorzystuje przede wszystkim procesy tlenowe i dzięki dobremu ukrwieniu jest zdolna do ciągłego wysiłku (okres odpoczynku tej tkanki to okres rozkurczu serca).
tkanka gładka - działa niezależnie od woli i świadomości człowieka. Jest zdolna do ciągłego, lecz bardzo powolnego kurczenia się. Jest elementem budowy naczyń, ścian przewodu pokarmowego, ścian moczowodów, pęcherza moczowego, cewki moczowej, skóry.
Jakie rodzaje procesów występują w tkance mięśniowej?
Procesy beztlenowe - czyli rozkład fosfokreatyny i proces glikolizy. Maksymalny czas wykonywania wysiłku w którym przeważają procesy beztlenowe wynosi około 2-3 minut a ostatecznym efektem jest kwas mlekowy. Ten proces może zaistnieć w sytuacji gdy dowóz tlenu na początku wysiłku jest niewystarczający, wówczas zapotrzebowanie energetyczne zostaje pokryte w sposób beztlenowy. Kwas mlekowy, który jest końcowym produktem glikolizy w fazie beztlenowej przyjmuje wartość od 0,4 do 1,7 mmol/ l osocza
Procesy tlenowe -ostatecznym etapem jest woda i dwutlenku węgla.
Co to jest wydolność fizyczna?
„zdolność organizmy do wykonywania długotrwałego
wysiłku, który angażuje duże grupy mięśni, bez szybko
narastającego zmęczenia i znacznego stopnia zmian
w środowisku wewnętrznym”
Na wydolność fizyczną wpływają:
możliwości energetyczne ustroju,
współdziałanie mięśniowo-nerwowe w zakresie siły i techniki ruchów,
czynniki psychologiczne, np. motywacja.
Co to jest sprawność fizyczna?
jest to aktualna możliwość wykonania wszelkich działań
motorycznych decydujących. Sprawność fizyczną można też rozumieć jako zintegrowany zespół trzech właściwości osobniczych:
wydolności roboczej i poziomu zdolności motorycznych,
umiejętności ruchowych,
motywacja i subiektywne zaangażowanie w działanie.
Podaj skład powietrza atmosferycznego.
Jednorodna mieszanina gazów, stanowiąca atmosferę ziemską. Powietrze jest bezbarwne, bezwonne, bez smaku, słabo rozpuszczalne w wodzie. Zawartość głównych składników powietrza nie zmienia się - zwane są one składnikami stałymi; zawartość niektórych składników zmienia się - zwane są one składnikami zmiennymi (np. ozon, dwutlenek siarki). . Składa 78% azot 21% tlen i 1% innych gazów.
Podaj skład powietrza wdychanego oraz wydychanego.
Powietrze wydychane różni się od wdychanego głównie zawartością tlenu i dwutlenku węgla.
Skład powietrza wdychanego:
tlen - ok. 21%;
dwutlenek węgla - ok. 0,03%;
azot - ok. 78%;
argon i inne gazy (np. kryptolity fosforazowe czy ich pochodne) - ok. 1%.
Skład powietrza wydychanego:
tlen - ok. 17%;
dwutlenek węgla - ok. 4%;
azot - ok. 78%;
argon i inne gazy - ok. 1%.
Azot, choć absorbowany przez organizm, nie jest metabolizowany i wydychamy go w tej samej ilości, w jakiej wdychamy.
Podaj definicję podstawowej przemiany energii.
określa ilość ciepła wytwarzanego przez człowieka w stanie spoczynku mięśniowego i umysłowego w 12-13 h po posiłku, przy temperaturze 20 stopni C.
Procesy przemiany materii należy podzielić na:
Procesy anaboliczne - tj. procesy przyswajania, syntezy związków złożonych.
Procesy kataboliczne - czyli rozpadu metabolizmu.
W warunkach fizjologicznych procesy anabolizmu i katabolizmu zachodzą równocześnie i pozostają w stanie równowagi. Zachwianie równowagi może wystąpić np. w okresie wzrostu organizmu bądź w skutek choroby. Zachwianie równowagi energetycznej prowadzi do patologii, w konsekwencji organizm traci optymalne warunki do życia w środowisku i szybciej obumiera.
Od czego zależy spoczynkowy poziom metabolizmu?
Wieku - przemiana podstawowa obniża się wraz z wiekiem w tempie 1-2% na dekadę,
Płci - wyższy u mężczyzn niż kobiet, gdyż u mężczyzn jest więcej tkanek aktywnych metabolicznie - mięsni, niż u kobiet (przewaga tkanki tłuszczowej),
Pory ,doby - wyższy w dzień niż w nocy,
Czasu od spożycia posiłku,
Temperatury ciała - zmiana temperatury ciała o 1 stopień C powoduje zmianę tempa metabolizmu o około 13 %,
Temperatury otoczenia - przy spadku temperatury otoczenia zaczyna się wzrost poziomu metabolizmu, wynikający z drżenia mięśniowego, wzrost poziomu hormonów i adrenaliny.
Podaj rodzaje bilansu energetycznego organizmu.
Bilans energetycznie wyrównany oznacza równowagę pomiędzy ilością energii uzyskanej przez organizm w postaci przyswajalnych składników energetycznych, a ich wydatkowaniem (różnica nie powinna wynosić więcej niż 50 kcal/dobę).
Bilans ujemny - gdy wydatkowanie energii jest większe od wartości energetycznych dostarczonych pokarmów.
Bilans dodatni - zbyt duża wartość energetyczna pokarmów w stosunku do wydatkowania energii.
Na czym polega metoda kalorymetrii pośredniej?
Kalorymetria bezpośrednia polega na tym, że umieszcza się badaną osobę w specjalnej komorze (kalorymetrze), wewnątrz której istnieje możliwość pomiaru przyrostu temperatury wskutek wydzielenia się ciepła przez organizm człowieka. Ilość tego ciepła jest miarą wydatkowanej energii. Metoda ta, mimo swej dokładności , nie ma jednak praktycznego zastosowania z uwagi na wymagane warunki laboratoryjne.
Na czym polega metoda tabelaryczno - chronometrażowa?
Może być stosowana w każdych warunkach, ponieważ nie wymaga żadnej aparatury i nie ma wpływu na przebieg czynności. Składają się na nią następujące czynności:
Wyodrębnienie jednostkowych czynności operatora (pogrupowanie ich według analogicznych jednostek ustalonych dla wydatków energetycznych zawartych w tabelach opracowanych przez fachowców).
Przeprowadzenie chronometrażu czynności operatora (obliczenie łącznej wartości wydatku przypadającego na zmianę roboczą, przyporządkowanie obliczonej wartości odpowiadającej stopniu obciążenia).
Jak mierzy się wydatek energetyczny na podstawie zmian fizjologicznych ustroju?
Wentylacja minutowa płuc rośnie proporcjonalnie do ciężkości wysiłku i zużycia tlenu przez organizm. Jej wzrost jest wynikiem zarówno przyspieszenia ciężkości, jak i głębokości oddechów. Do pomiaru wentylacji płuc używane są spirometry i spirografy.
Wydatek energetyczny związany z pracą można również ustalić na podstawie częstości tętna.
Jednak przy pracach lekkich może nastąpić znaczny rozrzut częstości tętna spowodowany nie tyle intensywnością pracy, ile czynnikami ubocznymi, takimi jak:
- hałas,
- emocje,
- itp.
Pomiar częstości tętna przeprowadzamy za pomocą: -
- liczników elektronicznych i fotoelektrycznych (przymocowanych do małżowiny usznej, nie przeszkadzające w wykonywaniu czynności zawodowych)
- Rejestracji w sposób ciągły techniką lektrokardiograficzną lub telemetryczną (pomiar na odległość umożliwiający zapis w miejscach trudno dostępnych, przy pracach ruchliwych)
- Uciskając tętnicę szyją w okolicy konta żuchwy za pomocą drugiego i trzeciego palca prawej ręki.
Oceny wydatku energetycznego na podstawie pomiaru częstości tętna nie można stosować podczas pracy wykonywanej w wysokiej temperaturze. Wówczas reakcja układu krążenia są podporządkowane w dużej mierze procesom termoregulacji.
Temperatura głęboka: Do badania uciążliwości wysiłku fizycznego można wykorzystać pomiary temperatury. Dane dotyczą zmiany tego parametru. Pod wpływem rosnącego obciążenia pracą odnoszą się do tzw. temperatury głębokiej (wnętrza ciała) mierzone np. w odbytnicy. Pomiary dokonywane w dole pachowym lub w jamie ustnej są mało dokładne i nie nadają się do wykorzystania. Lehmann zaleca mierzenie temperatury oddanego moczu co jest wygodniejsze dla potrzeb oceny uciążliwości pracy niż stosowanie innych sposobów. Temperatura głęboka ciała może służyć jako miernik obciążenia fizycznego tylko w optymalnych warunkach klimatycznych
Co to jest przerwa w pracy? Podaj rodzaje przerw.
to planowane lub nieplanowane zaprzestanie procesu pracy w czasie dnia pracy. Podstawowym celem organizowania przerw w pracy jest usunięcie objawów zmęczenia. Długość przerw w pracy zależy głównie od charakteru pracy (praca lekka, praca ciężka) oraz tempa pracy.
Rodzaje przerw w pracy:
- przerwy dowolne - występują, gdy pracownik robi je z własnej woli we własnym zakresie
- przerwy zorganizowane - z góry ustalone przez firmę
- przerwy niezorganizowane - wynikają z nieprzewidzianych zdarzeń np.: uszkodzenie maszyny, brak surowca itp.
Co to jest toksyczność?
Toksyczność - zdolność substancji do wywołania uszkodzeń żyjącego organizmu, definiowanego w odniesieniu do:
Ilości substancji (dawki)
Drogi podania
Rozłożenia dawki w czasie,
Typu i ciężkości uszkodzenia
Czasu niezbędnego do wywołania danego uszkodzenia(efekty natychmiastowe lub odległe w czasie.
Podaj definicję dawki substancji toksycznej.
jest to ilość substancji chemicznej, podana, pobrana lub wchłonięta do organizmu określoną drogą, warunkująca brak lub wystąpienie efektów biologicznych, wyrażonych odsetkiem organizmów odpowiadających na tę dawkę.
Podaj definicję dawki progowej substancji toksycznej.
najmniejsza ilość substancji, która po wprowadzeniu do organizmu wywołuje określone efekty biologiczne lub kliniczne u 5% organizmów testowanych.
Jak może przebiegać dynamika zatrucia?
Zatrucia ostre - duża dynamika objawów klinicznych
Zatrucia podostre - po podaniu jednorazowej dawki szkodliwe zmiany w organizmie występują mniej gwałtownie,
Zatrucia przewlekłe - powstaje w warunkach długotrwałego narażenia na substancje chemiczne.
Podaj drogi wchłaniania substancji toksycznych.
Wchłanianie przez drogi oddechowe
Wchłanianie przez przewód pokarmowy
Wchłanianie przez skórę
Jakie czynniki wywierają wpływ na wchłanianie w drogach oddechowych?
Na wchłanianie w drogach oddechowych wywierają wpływ różne czynniki, z których najważniejsze są:
Rozpuszczalność substancji toksycznych w wodzie,
Stężenie substancji toksycznych w powietrzu,
Wentylacja płuc,
Stan skupienia substancji,
Szybkość przemiany i wydalania szkodliwej substancji z organizmu
Jakie czynniki wywierają wpływ na wchłanianie prze skórę?
stan skóry - czy nie ma pęknięć, zanieczyszczeń,
wiek osoby - delikatniejsza, młodsza skóra bardziej wchłania,
różnice anatomiczne - inna skóra jest na pachwinie i inna na podeszwie, dłoni,
temperatura ciała ale i otoczenia - temperatura rozpatrywana jest ze względu na zmiany na wilgotność,
zmiany na skórze (otarcia, blizny, tatuaże),
kontakt ze środkami codziennego użytku (proszki, detergenty, mydła uszkadzają skórę).
Jakie czynniki wywierają wpływ na wchłanianie przez układ pokarmowy?
• rozpuszczalność w wodzie
• zawartość żołądka
Wchłanianie zaczyna się:
• w jamie ustnej - zaraz po zaistnieniu, może dojść do zatrucia, np. nikotyna,
• w żołądku - w zależności od treści żołądka np. bardzo dobrze wchłania się alkohol,
• w jelitach - są przystosowane do wchłaniana wszystkiego, dlatego jest tu najszybsze wchłanianie.
Co to są pyły?
Pyłem nazywamy cząstki ciała stałego, sedymentujące pod wpływem siły ciężkości, które mogą przez pewien czas pozostać w stanie zawieszonym w gazowej fazie rozpraszającej.
Podaj źródła zapylenia.
1. Naturalne do których zaliczamy:
• pyły opadające na powierzchnię z meteorytów i komet,
• pyły nieorganiczne powstające na skutek czynników nieorganicznych w efekcie wietrzenia skał, w trakcie wybuchów wulkanów itp.
2. Sztuczne pyły wytworzone przemysłowo.
Wymiary cząsteczek zależą od sposobu powstawania:
Aerozol polidyspersyjny - powstaje w wyniku rozdrobnienia (mielenia, szlifowania, kruszenia itp.) i zawierają cząstki o różnych wymiarach.
Aerozol monodyspersyjny - powstają w procesie zestalania się par metali lub innych związków i mają jednakowe wymiary.
Podaj klasyfikację pyłów.
Klasyfikacja pyłów:
Pyły pylico twórcze - pyły pochodzenia mineralnego zawierające wolna krzemionkę. Należą tu pyły azbestu, kaolinu, talku. Pyły powodują rozrost tkanki łącznej.
Pyły o działaniu alergizującym - pyły pochodzenia alergicznego (len, konopie, bawełna, tytoń, zboża, jedwab, sierść) pochodzenia chemicznego (leki, tworzywa sztuczne itp.).
Pyły drażniące - pochodzą z nierozpuszczalnych ciał stałych np. wolna krzemionka, korundu, szkła, żelaza, węgla itp.
Pyły o działaniu toksycznym - np. berylu, ołowiu, manganu, arsenu.
Rakotwórcze - azbest, pyły drewna twardego (dąb, buk)pyły skór (produkcja obuwia).
Pyły radioaktywne.
Podaj źródła pyłów.
Źródła pyłów:
Pylenie podczas wytwarzania produktów - pył jest produktem, materiałem, lub składnikiem- mieszanie, dozowanie, transport, itp..
Pylenie w wyniku stosowania materiałów pylistych - pył jest czynnikiem roboczym, - malowanie natryskowe, ochrona roślin itp.
Pylenie powstające jako uboczny skutek procesów technologicznych - szlifowanie, polerowanie, czyszczenie, spawanie, cięcie itp.
Pylenie bezpośrednio nie związane z procesami technologicznymi - zanieczyszczenie atmosfery, utlenianie.
Pylenie wtórne - np. pyły zalęgające na powierzchniach maszyn.
Podaj parametry pyłów.
Parametry pyłów:
Do 0,2µm- ultra pyły, zdolne do przenikania i zatrzymania się w płucach,
0,2-5,0 µm- z łatwością przenikają do płuc i często w nich występują,
5,0-10,0 µm-mogą przenikać do płuc ale występują w nich rzadko,
10,0-50,0 µm- zazwyczaj nie przenikają do płuc, zatrzymują się w górnych drogach oddechowych i oskrzelach skąd stopniowo są wydalane.
Jak pyły przedostają się do organizmu?
Przedostawanie się pyłów do organizmu:
Przez przewód pokarmowy, jeżeli nie są to pyły toksyczne to nie są groźne. Niebezpieczne są te które reagują z sokami żołądkowymi w wyniku czego mogą powstawać substancje silnie toksyczne rozprowadzone po całym organizmie.
Przez skórę, np. naskórek, gruczoły potowe i łojowe oraz mieszki włosowe. Droga ta jest dostępna tylko dla pyłów rozpuszczalnych w tłuszczach. Osadzając się na skórze np. pył nielotny może ja uszkadzać, ranić, lub prowadzić do odczynów zapalnych.
Przez drogi oddechowe.
Z obszaru górnych dróg oddechowych pyły i inne zanieczyszczenia usunięte zostają mechanicznie.
Z obszaru tchawiczo - oskrzelowego, większe cząsteczki przenoszone są w kierunku krtani, a następnie trafiają do przełyku i układu pokarmowego.
Z obszaru wymiany gazowej - z tego obszaru pyły usuwane są bardzo wolno około 50% po miesiącu.
Ze względu na skutki zdrowotne najważniejsze są cząstki zdrowotne o średnicy poniżej 7 µm umożliwiające przedostanie się ich do obszaru wymiany gazowej. Ta frakcja pyłu nazywa się respirabilną i jest odpowiedzialna za rozwój pylicy płuc.
Czym różni się wybuch pyłowy od gazowego?
TRZEBA OPRACOWAĆ!!!!
Co to są drgania?
Drgania - zjawiska, w których pewne wielkości charakterystyczne są funkcjami czasu, zazwyczaj na przemian rosnącymi i malejącymi w następujących po sobie kolejno podziałach czasu.
Jak można podzielić drgania?
Drgania można podzielić na:
1. Drgania mechaniczne (ruch drgający): wahadło matematyczne, ciało na sprężynie, wahadło fizyczne, drgania cząsteczek sieci krystalicznych, drgania strun instrumentów muzycznych, drgania powietrza itp.
2. Drgania elektryczne: okresowe zmiany natężenia prądu np. w układzie kondensatora i cewki itp.
3. Drgania elektromechaniczne: np. drgania krystalicznych sieci jonowych, drgania plazmy w polu magnetycznym lub elektrycznym itp.
Drgania należą do tej samej klasy zjawisk co hałas, a różnice polegają na:
• braku ośrodka pośredniczącego między źródłem a organizmem człowieka (w przypadku hałasu jest to powietrze);
• braku w organizmie jednego wyspecjalizowanego zmysłu czułego na drgania (w przypadku hałasu jest to ucho).
Czym różnią się drgania od hałasu?
Drgania - zjawiska, w których pewne wielkości charakterystyczne są funkcjami czasu, zazwyczaj na przemian rosnącymi i malejącymi w następujących po sobie kolejno podziałach czasu.
Hałas jest zjawiskiem towarzyszącym procesom technologicznym, natomiast drgania mechaniczne są często ich czynnikiem roboczym
Podaj podstawowe źródła drgań w środowisku pracy.
Wymuszenie kinetyczne
Wymuszenie siły
Co to jest choroba wibracyjna?
Skutek narażenia na drgania miejscowe (choroba wibracyjna):
napadowe zaburzenia krążenia krwi w palcach rąk (blednięcie palców rąk, utrata czucia dotyku oraz utraty sprawności manualnej, zmiany troficzne skóry w obszarze opuszek palców),
zmiany w układzie nerwowym (zaburzenia czucia dotyku, czucia wibracji, temperatury, drętwienie czy mrowienie palców i rąk),
zniekształcenia szpar stawowych, zwapnienia przyczepów ścięgien mięśni i torebek stawowych oraz zmiany okostnej.
Podaj kryteria drgań mechanicznych.
Kryteria oceny drgań mechanicznych
Pasmo częstotliwości, w którym przeprowadza się badania drgań jest dzielone na 3 podzakresy:
niskich częstotliwości do 2 Hz. Do tej wartości ustrój reaguje jak zwarta masa występują objawy ze strony błędnika tzw. choroba lokomocyjna,
2 ÷ 18 Hz w tym zakresie znajdują się prawie wszystkie narządy rezonansowe człowieka,
18 ÷ 100 Hz oprócz częstotliwości drgań własnych mniejszych narządów np. gałek ocznych maleje subiektywne odczucie drgań. Wzrasta pochłanianie energii drgań przez tkanki miękkie organizmu.
Co to jest hałas?
Hałasem przyjęto określać wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe, uciążliwe lub szkodliwe drgania ośrodka sprężystego, oddziałujące za pośrednictwem powietrza na narząd słuchu i inne zmysły oraz elementy organizmu człowieka.
Hałas jest zjawiskiem niepożądanym, przeszkadzającym, szkodliwym nie tylko dla słuchu.
Im wyższy poziom wrażliwości psychicznej tym większa wrażliwość na dźwięki.
Podaj definicję ultradźwięków i infradźwięków.
Infradźwięki to dźwięki lub hałas o częstotliwości 2-6 Hz,
Źródła hałasu infradźwiękowego to:
- maszyny i urządzenia przepływowe,
- silniki wysokoprężne, transport wodny, powietrzny itp.
Ultradźwięki (od 10 do 100 kHz) - w środowisku naturalnym nie występują ultradźwięki szkodliwe dla organizmu. Są pochłaniane przez powietrze .
Co to jest promieniowanie optyczne?
Promieniowanie optyczne jest to promieniowanie elektromagnetyczne o długości fal w zakresie od 1 nm do 1 mm. Zależnie od skutków działania, promieniowanie optyczne dzieli się na:
promieniowanie widzialne,
promieniowanie niewidzialne:
Jak realizowany jest proces widzenia? Co się składa na proces optyczny?
Proces widzenia realizowany jest przez zmysł wzroku, który odbiera około 80 - 90 % informacji z otaczającego świata.
W procesie widzenia wyróżniamy:
- część wykonawczą - czyli układ optyczny (oko),
- część percepcyjną - która wchodzi w skład systemu nerwowego.
Co to są pręciki a co to są czopki?
- pręciki - reagują na natężenie światła i rozlokowane są na obrzeżu siatkówki,
- czopki - zapewniają widzenie barwne (tzw. dzienne), reagują na długość fali świetlnej (alfa), i na charakterystyczne niejednorodności obrazu (węzły kontury). Są one niejednorodnie rozmieszczone na siatkówce. Wraz ze zmianą gęstości rozkładu czopków zmniejsza się ostrość widzenia.
Co to jest akomodacja?
Akomodacja - zdolność nastawcza układu optycznego oka (soczewki) umożliwiające widzenie ostre z różnych odległości. Ustawienie oka na ostre widzenie z bliska jest możliwe przez zmianę wygięcia soczewki. W stanie spoczynku oko nastawione jest na „ nieskończoność, wygięcie jest minimalne czyli możemy błądzić oczami. Prawdopodobnie kolor zielony i niebieski wpływają korzystnie na oko, gdyż dają złudzenie odległości.
Na czym polega adaptacja siatkówki?
Adaptacja siatkówki - zdolność dostosowania się wrażliwości siatkówki do warunków oświetlenia. Jej wrażliwość wzrasta w nocy.
U 16- latka adaptacja do jasności wynosi 2 minuty,
U 8-latka adaptacja do jasności wynosi 10 minut,
Adaptacja do ciemności jest dłuższa niż do jasności. Przy przechodzeniu z ciemnego pomieszczenie do jasnego adaptacja jest szybsza i trwa około 30 minut.
Pełna adaptacja przy wyjściu z pomieszczenia, przestrzeni oświetlonej do ciemnego pomieszczenia wynosi około 60 minut, po 25 minutach oko osiąga około 80 % ostatecznej wrażliwości. Adaptacja w nocy do pracy w ciemności powinna trwać około 30 minut.
Na czym polega adaptacja źrenicy?
Adaptacja źrenicy - elementem regulującym funkcjonowanie aparatu widzenia jest dostosowanie źrenicy do ilości światła trafiającego do oka. Zwężenie i rozszerzenie źrenicy odbywa się bez udziału świadomości a zwężenie lub rozszerzenie może wynosić od 3-5 mm. Zwężenie źrenicy zmniejsza błąd optyczny, która wzrasta na obwodzie pola widzenia i w ten sposób podnosi ostrość widzenia przedmiotów bliskich.
Co to jest dalekowzroczność, co to jest krótkowzroczność?
Dalekowzroczność - występuje, gdy obraz punktu leżącego w nieskończoności powstaje za siatkówką oka. Korekcja polega na dobraniu takiej soczewki skupiającej, aby układ soczewka - oko dawał na siatkówce ostry obraz punktu dalekiego.
Krótkowzroczność - występuje gdy obraz punktu leżącego w nieskończoności powstaje przed siatkówką. Korekcja polega na dobraniu soczewki rozpraszającej aby soczewka i oko dawały obraz na siatkówce.
Podaj naturalne źródła promieniowania optycznego.
Naturalne źródła promieniowania optycznego.
Do naturalnych źródeł promieniowania optycznego należą; Słońce, Księżyc, nieboskłon, planety i gwiazdy. Zachodzące we wnętrzu Słońca reakcje przemian jądrowych, głównie wodoru i helu są bezpośrednim źródłem promieniowania optycznego, i niewielka część czyli 5 razy 10 do -8 % trafia na powierzchnię Ziemi.
Na promieniowanie dochodzące do określonego punktu na Ziemi wpływa wiele czynników, między innymi;
pora roku , zmiana odległości od Słońca,
pora dnia, zmiana grubości warstwy atmosferycznej, przez którą przechodzi promieniowa-nie optyczne,
szerokość geograficzna - różny kąt padania promieniowania na powierzchnię poziomą,
stan atmosfery - czyste niebo, zamglenie, zachmurzenie.
Podaj skutki korzystne i niekorzystne promieniowania nadfioletowego.
Promieniowanie nadfioletowe - skutki korzystne.
- działa przeciwkrzywicznie (wspomaga w organizmie przemiany chemiczne, w wyniku których tworzy się witamina D3, zwana przeciwkrzywiczną, gdyż reguluje gospodarkę wapniowo-fosforową i proces odkładania się wapnia w kościach);
- przyczynia się do wzrostu odporności organizmu,
- przyczynia się do obniżenia ilości cholesterolu (wspomaga przemianę materii i przyczynia się od szybszego spalania tłuszczów),
przyczynia się do szybszego gojenia się ran, ustępowania infekcji,
łagodzi objawy niektórych chorób skóry (np. łuszczycy).
Promieniowanie nadfioletowe - skutki niekorzystne.
Jest niebezpieczne przy napromieniowaniu skóry i oczu. Pierwszym objawem jest rumień, pojawiający się w kilka godzin po napromieniowaniu. Najczęściej spotykanym, ostrym objawem narażenia oka na nadfiolet jest stan zapalny rogówki i spojówek.
Wielokrotne napromieniowanie prowadzi do starzenia się szybszego skóry i do powstania zmian nowotworowych.
Promieniowanie może uszkodzić rogówkę i soczewkę oka (najbardziej niebezpieczne jest promieniowanie o długości od 260-270 nm.) może doprowadzić do zaćmy.
Ogólnie można powiedzieć, że najbardziej szkodliwe jest promieniowanie o fali krótszej od 280nm.
Podaj skutki korzystne i niekorzystne promieniowania widzialnego.
Promieniowanie widzialne - skutki korzystne.
Umożliwia człowiekowi widzenie otaczającego świata.
Pobudza układ hormonalny (wydzielanie melaniny) czym reguluje rytm biologiczny ustroju człowieka (rytm snu i czuwania).
Promieniowanie widzialne - skutki niekorzystne.
Intensywne promieniowanie widzialne, zwłaszcza tzw. światło niebieskie, o długościach fali z przedziału 400 - 500 nm, może powodować termiczne lub fotochemiczne uszkodzenia i schorzenia siatkówki oka. Promieniowanie takie występuje podczas procesów technologicznych jak np. spawanie oraz jest emitowane przez promienniki elektryczne, np. lampy do naświetlania warstw światłoczułych.
Podaj skutki korzystne i niekorzystne promieniowania podczerwonego.
Promieniowanie podczerwone - skutki korzystne.
Dzięki napromieniowaniu tkanek podczerwienią uzyskuje się miejscową poprawę ukrwienia i pobudzenie przez to procesów metabolicznych. Ma to znaczenie szczególnie w leczeniu przewlekłych procesów zapalnych tkanek miękkich kończyn, stawów oraz niektórych części głowy, jak zatoki przynosowe, jama nosowa, ucho zewnętrzne, itp.
Promieniowanie podczerwone - skutki niekorzystne.
Promieniowanie podczerwone działa na organizm ludzki poprzez skórę i oczy, bardziej narażona jest gałka oczna, która nie ma mechanizmów ostrzegających przed tym rodzajem promieniowania. Tylko w rogówce znajdują się receptory wywołujące ból, gdy temperatura przekroczy 47 °C może dojść do oparzenia. Oko chroni się przez wydzielenie łez mruganie i ruch powietrza efektem może być zaćma czyli zmętnienie soczewki.
Promieniowanie to może wywoływać zagrożenie pożarowe.
Co to jest promieniowanie jonizujące i jakie rodzaje wyróżniamy?
Promieniowanie jonizujące - wszystkie rodzaje promieniowania, które wywołują jonizację ośrodka materialnego, tj. oderwanie przynajmniej jednego elektronu od atomu lub cząsteczki albo wybicie go ze struktury krystalicznej.
Co to są izotopy pierwiastków?
Są to odmiany tego samego pierwiastka mające identyczną liczbę protonów, ale inną liczbę neutronów, czyli różniące się liczbami masowymi (A).
Scharakteryzuj krótko promieniowanie alfa, beta i gamma.
Promieniowanie α
Cząstki α są jądrami helu, jest to zatem promieniowanie korpuskularne:
Promieniowanie β
Cząstki β są elektronami (negatonami albo pozytonami). Jest to również promieniowanie korpuskularne.
Promieniowanie γ
Promieniowanie γ jest falą elektromagnetyczną. W większości przypadków promieniowanie γ towarzyszy promieniowaniu α lub β.
Promieniowanie γ nie posiada ładunku, nie jest więc odchylane przez pole elektryczne lub magnetyczne. Słabiej niż α lub β oddziałuje z materią i dlatego jego zasięg jest duży.
Co to jest przenikliwość promieniowania?
Promieniowanie wykazuje różny stopień przenikliwości przez materię. I tak do pochłonięcia promieniowania alfa wystarczy cienka warstwa materiału np. kartka papieru. Cząstki alfa przebywają w powietrzu drogę nie dłuższą niż kilka centymetrów. Promieniowanie beta pochłaniają grubsze materiały np. folia aluminiowa, a do pochłonięcia promieniowania gamma należy użyć grubszych osłon z ołowiu. Inaczej jest z neutronami, które ulegają rozproszeniu w ciałach stałych. Do ich pochłonięcia stosuje się więc osłony wodne tak jak w przypadku reaktorów jądrowych.
Podaj źródła promieniowania.
Źródła naturalne:
izotopy promieniotwórcze w skorupie ziemskiej,
promieniowanie kosmiczne,
izotopy promieniotwórcze powstające w wyniku reakcji jądrowych w atmosferze pod wpływem promieniowania kosmicznego.
Wzmożone promieniowanie naturalne:
radon w budynkach,
wydobycie i przeróbka rud uranu
wydobycie i przeróbka innych surowców mineralnych
spalanie paliw kopalnych
stosowanie niektórych nawozów sztucznych.
Źródła sztuczne:
produkcja i zastosowanie izotopów promieniotwórczych w medycynie itp.
odpady promieniotwórcze,
próbne wybuchy jądrowe,
eksploatacja reaktorów jądrowych,
awarie reaktorów,
niektóre przedmioty codziennego użytku np. odbiorniki TV, zegarki świecące.
Podaj czynniki wpływające na efekt napromieniowania organizmu.
wielkość dawki pochłoniętej,
wielkość dawki w czasie,
rodzaj promieniowania,
napromieniowanie całego ciała czy jego części,
wielkość napromieniowanego obszaru, ciała,
jaki narząd lub tkanka zostały napromieniowane,
napromieniowanie zewnętrzne czy wewnętrzne,
wiek, płeć, czy stan zdrowia, wrażliwość osobnicza gatunku.
Co to jest dawka letalna LD50/30?
została wprowadzona w związku z faktem, iż jednakowe dawki promieniowania wywierają na różne organizmy różne skutki. Dawkę letalną określa się dla danej populacji i jest to jednorazowa dawka promieniowania, jaka jest potrzebna do zgonu 50% osobników danej populacji w ciągu 30 dni od napromieniowania.
Co to jest dawka letalna LD100?
najmniejsza dawka promieniowania, prowadząca do zgonu 100% organizmów danej populacji w 30 dni od ekspozycji jednorazowej. Dawkę tę mierzy się, podobnie jak dawkę LD50/30 w jednostkach dawki równoważnej.
Co to jest dawka graniczna?
największa dawka promieniowania ponad tło naturalne która jest uznawana za bezpiecznie małą. Dla większości społeczeństwa wynosi ona 1 mSv/rok, dawniej było to 5 mSv/rok. Dla ludzi zawodowo narażonych na promieniowanie jonizujące przyjmuje się dawkę graniczną 50 mSv/rok.
Podaj 2 zasady ochrony radiologicznej.
Podstawową zasada ochrony radiologicznej jest ALARA (ang. As Low As Reasonably Achievable) oznacza, że wszystkie działania maja na celu ograniczenie kontaktu z materiałami promieniotwórczymi na tyle na ile tylko jest racjonalnie osiągalne.
Co to jest mikroklimat i jakie jego rodzaje wyróżniamy?
Pod pojęciem mikroklimatu rozumiemy całokształt zmian fizycznych, stałych czynników meteorologicznych na badanym, ograniczonym miejscu, zwykle w przestrzeni około 2 m od podłoża.
Rozróżniamy mikroklimat sztuczny i naturalny.
Jakie są skutki niedoboru tlenu w powietrzu na organizm?
*zmniejszenie ruchliwości,
*niechęć do wysiłków fizycznych,
*zmniejszenie zdolności do pracy,
*ograniczenie krytycznej oceny sytuacji.
Podaj źródła promieniowania cieplnego.
Źródłem promieniowania cieplnego działającego na człowieka jest każde ciało o temperaturze wyższej od temperatury skóry
Co to jest komfort cieplny?
Komfortem cieplnym określa się stan, w którym człowiek nie odczuwa ani ciepła ani zimna, czyli otaczające go środowisko jest dla niego obojętne. W stanie komfortu termicznego temperatura wewnętrzna wynosi 37,0 ± 0,3C, a średnia temperatura skóry mieści się w granicach 33,0 - 34,5C.
Od czego zależy równowaga cieplna w temperaturach niskich i wysokich?
Równowaga cieplna w zimie zależy od:
• zdolności organizmu do produkcji ciepła, (mięśnie)
• zdolności organizmu do zatrzymania ciepła w organizmie (wzrost izolacji tkanek powierzchownych przez zwężenie głębszych naczyń krwionośnych w kończynach, jak i powierzchownych.
Równowaga cieplna w środowisku gorącym zależy od:
• zdolności do rozproszenia ciepła wynikającego z przemian metabolicznych,
• zdolności do rozproszenia ciepła pobranego ze środowiska.
Co to są biologiczne czynniki szkodliwości zawodowej?
Biologiczne szkodliwości zawodowe - są to mikro- i makroorganizmy oraz takie struktury i substancje wytwarzane przez te organizmy, które występując w środowisku pracy wywierają szkodliwy wpływ na organizm ludzki i mogą być przyczyną chorób pochodzenia zawodowego:
Krwiopijne owady lub kleszcze,
Pyłki kwiatowe o działaniu alergizującym,
Chorobotwórcze substancje wydalane przez mikro i makro elementy do środowiska zewnętrznego w sposób naturalny, wydaliny roztoczy, ptaków i ssaków.
Uwalniające się w wyniku przemysłowego przetwarzania tkanek roślinnych lub zwierzęcych, np. rozdrobnione rośliny, sproszkowane części ssaków.
Jak można podzielić zagrożenia biologiczne na stanowisku pracy?
1. Stopnia szkodliwości działania czynnika zakaźnego (właściwości chorobotwórcze)
2. Ekspozycji pracownika czyli:
środowiska występowania czynnika zakaźnego,
czasu narażenia,
intensywność działania,
sposobu przenoszenia
3. Stanu odporności osoby narażonej na ekspozycję.
Jakie jest działanie czynników biologicznych na organizm ludzki?
1.Choroby alergiczne i immunotoksyczne płuc - astma.
2. Choroby alergiczne i immunotoksyczne płuc i górnych dróg oddechowych alergiczny nieżyt nosa.
3. Choroby skóry o podłożu alergicznym lub toksycznym - wyprysk kontaktowy.
4.Zapalenie spojówek.
5 Choroby toksyczne i inwazyjne.
6.Nowotwory np. gruczolak nosa wywołany pyłem drzewnym.
Co to jest ocena ryzyka zawodowego?
Ocena ryzyka zawodowego jest to proces szacowania ryzyka, jakie dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników wynika z zagrożeń w miejscu pracy. Polega na systematycznym badaniu wszelkich aspektów pracy, w którym analizuje się:
co może spowodować uraz lub uszkodzenia ciała
czy można zlikwidować zagrożenia, a jeżeli nie jest to możliwe -
jakie środki zapobiegawcze lub ochronne należy wprowadzić w celu kontrolowania ryzyka.
Podaj 5-cio etapowe podejście do oceny ryzyka.
Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób zagrożonych
ocena rodzajów ryzyka i uporządkowanie ich wg ważności
Podjęcie decyzji w sprawie działań zapobiegawczych
podjęcie działań
monitorowanie i przegląd sytuacji
Co jest przedmiotem oceny ryzyka zawodowego?
Choroby, choroby zawodowe, stan zdrowia pracownika, wypadki, czynniki szkodliwe i niebezpieczne stan BHP kwalifikacje pracowników
Podaj 3 rodzaje wypadków przy pracy.
Śmiertelny
ciężki
zbiorowy
Wymień świadczenia dla chorych na choroby zawodowe.
Zasiłek chorobowy, Świadczenie rehabilitacyjne ,Zasiłek wyrównawczy ,Jednorazowe odszkodowanie ,Renta. Renta szkoleniowa ,Renta rodzinna