Pojęcie zagranicznej polityki ekonomicznej.
Zagraniczna polityka ekonomiczna - oddziaływanie państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą, kształtowanie stosunków przez państwo (rząd) w sposób aktywny (konieczność wyegzekwowania w praktyce tego co państwo chce osiągnąć. Państwo oddziałuje na całokształt stosunków gospodarczych z zagranicą czyli na wymianę handlową (towarową), usług, przepływ czynników produkcji (bogactw naturalnych, kapitału, technologii, siły roboczej).
*nowe pojęcia po II w.ś. bo wcześniej to nie było konieczne, bo nie było przepływów kapitału, usług, siły roboczej tylko był przepływ towarów; Klasycy (Smith i Ricardo) zakładali, że nie ma i nie może być przepływu kapitału a jest doskonały przepływ robotników, ale nie ma go między krajami (tylko w obrębie państwa).
Zagraniczna polityka handlowa - aktywne oddziaływania państwa na przepływ towarów w skali międzynarodowej; jest częścią polityki ekonomicznej; jest pojęciem statycznym.
Międzynarodowa polityka ekonomiczna (MPE) - skorygowana w skali dwu lub większej ilości krajów zagraniczną polityką ekonomiczna.
Międzynarodowa polityka handlowa (MPH) - skorygowana w skali dwu lub większej ilości krajów zagraniczną polityką handlową.
Rodzaje zagranicznej polityki ekonomicznej.
Polityka autonomiczna - prowadzona bez konsultacji z zagranicą
Polityka umowna - prowadzona z konsultacją z zagranicą.
Polityka wolnego handlu
Polityka protekcyjna
Polityka wolnego handlu - to polityka w ramach, której istnieje wolny przepływ towarów, usług, czynników produkcji. W ramach tej polityki państwo pełni trzy funkcje: kreuje prawo, dba o to aby to prawo było przestrzegane, zapobiega naruszaniu zasad wolnej konkurencji (zapobiega monopolizacji handlu) w sposób administracyjny.
Krajom silnym wolny handel daje większe możliwości, a krajom słabym i słabym producentom daje słabe możliwości i dlatego te słabe kraje prowadzą politykę protekcjonizmu gospodarczego czyli państwo pełni te trzy funkcje co w polityce wolnego handlu, ale dodatkowo jeszcze stosuje wiele działań, które mają na celu ochronę rynku w kraju.
Polityka kursu walutowego nie sprzyja ochronie rynku krajowego.
Celem polityki protekcyjnej jest ochrona bilansu płatniczego, rynku wewnętrznego, walki z bezrobociem, produkcji krajowej.
Elementy zagranicznej polityki ekonomicznej.
Zagraniczna polityka ekonomiczna składa się z 3 elementów:
celów
środków
narzędzi
Cele polityki ekonomicznej: preferowane przez państwo kierunki rozwoju stosunków gospodarczych z zagranicą np.: przepływ kapitałów do Polski (położenie geograficzne), przyłączenie PL do UE, eksport -brak wyraźnego celu.
Trzy rodzaje celów:
krótkookresowe (do 1 roku)
średniookresowe ( od 1 roku do 3 lat).
długookresowe ( od 3 lat do kilkunastu lat).
cele krótkookresowe - uzupełnianie braków rynkowych (na rynku wew.; np.: niedobór pszenicy, w II połowie roku jej brakuje i wtedy państwo importuje pszenicę), spekulacje na rynku finansowym (lokaty
krótkoterminowe ↑ lub kwot pieniężnych ↓)np.: zakaz importu mączki kostnej (choroba wściekłych krów).
Cechy charakterystyczne krótkookresowe - są zmienne w czasie i mogą być sprzeczne że sobą.
cele długookresowe - poprawa miejsca kraju w międzynarodowym podziale pracy kraj jest postrzegany jako kraj surowcowo - rolniczy, a cel to uprzemysłowienie i odwrotnie kraje uprzemysłowione chcą stać się krajami surowcowo- rolniczymi np.: USA 100 lat temu były krajem surowcowo - rolniczym, a obecnie jest krajem przemysłowym.
Cechy charakterystyczne: są niezmienne w czasie i nie mogą być sprzeczne ze sobą, niezmienne w czasie tylko wtedy gdy warunki zewnętrzne i wewnętrzne determinujące te cele nie ulegają zmianom. Jeżeli się zmienią to trzeba zmienić cele. (jeżeli ktoś chce prowadzić politykę długookresową nie może zmienić ich w czasie).
Gdyby np.: nie zmieniły się technologie w latach 70-tych to by się cele nie zmieniły, ale byłoby inaczej; w latach 70-tych benzyna b. zdrożała to i cele powinny się zmienić.
cele średniookresowe - zmiana struktury geograficznej handlu zagranicznego (udział poszczególnych krajów w całości handlu zagranicznego danego kraju) oraz zmiana struktury towarowej.
Cele są mniej sprzeczne że sobą oraz mniej sprzeczne niż cele krótkookresowe, ale nie są tak stabilne i sharmonizowane ze sobą jak cele długookresowe.
Środki polityki ekonomicznej.
zasoby finansowe lub rzeczowe będące do dyspozycji państwa i wykorzystywane do realizowania celów zagranicznej polityki ekonomicznej.
Środki dla budżetu:
Zyski przedsiębiorstw państwowych ( przemysł spirytusowy, tytoniowy, zbrojeniowy).
Środki z podatków
Środki że sprzedaży rezerw państwowych (np.: że sprzedaży rezerw miedzi)- środki strategiczne.
Narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej:
Narzędzia - elementy mechanizmu ekonomicznego tj: kurs walutowy, stopa procentowa, polityka fiskalna, polityka budżetowa, polityka cenowa, cła itp., służące do realizacji celów zagranicznej polityki ekonomicznej.
Różnica między środkami a narzędziami:
Środki - zasoby finansowe lub rzeczowe
Narzędzia - elementy mechanizmu ekonomicznego.
Dwa rodzaje narzędzi:
Elementy ogólnej polityki gospodarczej oraz elementy zagranicznej polityki ekonomicznej (np.: polityka kursu walutowego, polityka stopy procentowej, polityka fiskalna (podatkowa), polityka finansowa, polityka budżetowa, polityka cenowa)
Narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej:
taryfowe (cła) - wykorzystywane w zagranicznej polit. ekonomicznej gdy polit. zagraniczna jest zintegrowana z wewnętrzną polityką ekonomiczną.
parataryfowe - stosowane są wyłącznie w stosunkach gospodarczych z zagranicą i wtedy gdy zagraniczna polityka ekonomiczna ma charakter autonomiczny (niezależny).
pozataryfowe
Narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej w warunkach integracji polityki wewnętrznej i zagranicznej polityki (zewnętrznej).
Kurs walutowy - cena waluty krajowe wyrażona w walucie zagranicznej; koszt nabycia waluty zagranicznej w walucie krajowej.
Zjawiska związane z kursem walutowym:
dewaluacja - jednorazowy spadek wartości waluty krajowej wyrażony w walucie zagranicznej (zmniejsza wartość waluty krajowej).
rewaluacja - jednorazowy wzrost wartości waluty krajowej wyrażonej w walucie zagranicznej.
Aby przyspieszyć (poprawić) eksport należy dokonać dewaluacji kursu walutowego, ale dewaluacja przyspiesza inflację. Gdy rząd chce obniżyć inflację musi dokonać rewaluację, ale obniża ona tempo eksportu.
deprecjacja - jest to dewaluacja rozłożona w czasie, jest to proces odwrotny do aprecjacji.
aprecjacja - - stopniowy wzrost wartości waluty krajowej wyrażonej w walucie zagranicznej, jest to celowe i długookresowe działanie ( rewaluacja rozłożona w czasie).
Czy lepszym rozwiązaniem jest rewaluacja czy aprecjacja?
Lepszym rozwiązaniem jest aprecjacja ( stopniowy wzrost wartości waluty krajowej (wewnętrznej) wyrażonej w walucie zagranicznej), ponieważ rewaluacja (jak i dewaluacja) jest dla gospodarki „zjawiskiem szokowym”.
Jakie rozwiązanie z punktu widzenia eksportu jest lepszym?
Dla eksportu lepszym rozwiązaniem jest dewaluacja niż deprecjacja czyli metoda szokowa; dewaluacja działa na eksport pozytywnie.
Narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej.
Narzędzia taryfowe (cła) - opłaty nakładane na towary gdy przekraczają granicę celną.
Klasyfikacja ceł:
Kryterium kierunku ruchu towarów:
importowe - są nakładane by chronić produkcję krajową (koszt ponosi konsument), gdy chronimy rynek wewnętrzny, ochrona zatrudnienia (walka z bezrobociem i gdy grozi bankructwem przedsiębiorstw państwowych), ochrona bilansu handlowego.
eksportowe - są wprowadzane gdy eksportujemy za dużo towaru.
tranzytowe - cło nakładane na towary przewożone przez terytorium danego kraju (bardzo rzadko stosowane).
Kryterium sposobu ustalania cła:
cła ad valorem (od wartości)
cła ad spetiem (od ilości)
cła kombinowane ad mix (od wartości i ilości)
Kryterium źródła ustalania cła.
autonomiczne - może je ustalać kraj bez konsultacji z partnerami (prawie zanikło).
umowne -kraj musi najpierw skonsultować wprowadzenie cła z partnerami.
Kryterium rodzaju taryfy celnej.
minimalne - importowane i eksportowane towary z krajów mających klauzule najwyższego uprzywilejowania.
maksymalne - cła wyższe od przeciętnych ceł i w handlu z krajami. Które nie mają klauzuli najwyższego uprzywilejowania.
Kryterium zróżnicowanego traktowania.
dyskryminacyjne - cła wyższe od ceł maksymalnych
retorsyjne - cła odwetowe w przypadku odpowiedzi na cła autonomiczne.
wyrównawcze - gdy partner stosuje subwencje (dopłata).
antydumpingowe - ma na celu zlikwidowanie dumpingu.
preferencyjne - cła niższe od ceł minimalnych, gdy bardzo zależy nam aby promować czyjś import na terenie naszego kraju; cło preferencyjne nie przysługuje krajom, które mają klauzulę najwyższego uprzywilejowania
Kryterium ekonomicznego charakteru ceł.
ochronne - chronią produkcję, bilans handlowy, rynek wewnętrzny, zatrudnienie.
fiskalne - zwiększają dochód budżetowy państwa na towary o małej elastyczności popytu.
Narzędzia parataryfowe: to narzędzia, których efekt stosowania jest taki sam jak efekt stosowania ceł, a nie są one cłami. Podstawowy efekt stosowania ceł - wzrost ceny krajowej towaru. Cła wprowadzają organy ustawodawcze na okresy dłuższe, a narzędzia parataryfowe są wprowadzane przez organy wykonawcze (np. rząd) i na okresy bardzo krótkie. Cła i taryfy celne są publikowane, jawne, a narzędzia parataryfowe nie mają jawnego charakteru.
Narzędzia parataryfowe:
opłaty wyrównawcze
zwolnienia od podatków
narzuty podatkowe
subwencje eksportowe
Narzędzia pozataryfowe: w odróżnieniu od ceł i narzędzi parataryfowych ograniczają import w inny sposób. Często nakładane są w postaci wartości ilościowych, wartościowych w eksporcie towarów. Ustalone są również przez organy wykonawcze i na okresy krótkie. Są też niejawne, niepublikowane ograniczenia ilościowe, dewizowe, transakcje kompensacyjne, handel państwowy itd.
Polityka stopy procentowej.
Stopa procentowa - cena kapitału (za wypożyczenie płacona przez nabywcę).
Czy wzrost (spadek) stopy procentowej sprzyja eksportowi, czy działa na eksport negatywnie?
w krótkim okresie czasu obniżka stopy procentowej spowoduje spadek eksportu oraz spowoduje zmniejszenie inwestowania w eksport (działa negatywnie na eksport).
w długim okresie czasu obniżka stopy procentowej działa pozytywnie na eksport oraz na inwestorów.
Obniżka stopy procentowej w krótkim okresie czasu działa niekorzystnie na bilans handlu zagranicznego. Obniżka stopy procentowej w długi okresie czasu działa pozytywnie na bilans handlowy z zagranicą.
Wzrost stopy procentowej powoduje spadek inflacji oraz (w krótkim okresie czasu) powoduje podwyższenie eksportu a obniżenie importu. Działa korzystnie na bilans handlu z zagranicą.
Wzrost stopy procentowej (w krótkim okresie) zniechęca do inwestowania oraz powoduje wzrost bezrobocia czyli powoduje zmniejszenie działalności gospodarczej.
W długim okresie wzrost stopy procentowej jest niekorzystny ponieważ hamuje inwestycje i postęp techniczny w kraju. Działa to pozytywnie na import ponieważ są sprowadzane lepsze towary. Bilans handlowy (w długim okresie) jest wtedy niekorzystny.
Polityka podatkowa (fiskalna).
W krótki okresie czasu obniżka podatku sprzyja inwestycją
eksportowym, obniżka stopy podatkowej jest korzystna dla posiadaczy kapitału (gł. dla bogatych inwestorów), powoduje urozmaicenie oferty eksportowej).
Dla ludności biednej obniżka podatku jest lepsza, powoduje wzrost konsumpcji, ale przez to powoduje spadek eksportu (w krótkim okresie czasu).
Wzrost podatku działa odwrotnie. U bogatszych zmniejsza inwestowanie oraz bilans handlowy się psuje w długim okresie czasu, a u biednych ogranicza konsumpcję.
Polityka budżetowa.
Budżet - bilans dochodów i wydatków państwa.
Zmniejszenie wydatków państwowych powoduje działanie pozytywnie na eksport, a negatywnie na import, jest to w krótkim okresie czasu i działa pozytywnie na bilans handlowy.
W długim okresie czasu zrównoważona polityka budżetowa działa negatywnie na bilans handlowy.
Polityka cenowa.
polityka stałych cen - prowadzona jest w celu obniżenia kosztów produkcji, co sprzyja eksportowi (gdy państwo ustala ceny np.: na prąd, paliwo, leki).
polityka zmiennych cen (elastycznych) - ogranicza wzrost eksportu że względu na wzrost cen i kosztów produkcji, ale za to zwiększa import (regulowana przez rynek).
Ekonomiczny mechanizm ceł.
Gdy nie ma produkcji krajowej konkurującej z importem.
Gdy jest produkcja konkurująca z importem.
Parametrami tego mechanizmu są:
wysokość ceł
elastyczność cenowa popytu na towar importowany.
elastyczność cenowa podaży produkcji krajowej.
Elastyczność cenowa popytu - jest to przyrost popytu do popytu podatkowego do relacji przyrostu ceny początkowej.
Elastyczność dochodowa popytu - wskaźnik na reakcję popytu na zmianę dochodu ( miara reakcji popytu (na dane dobro) na zmianę średnich dochodów (konsumenta) w gospodarce).
Elastyczność cenowa podaży (jest zawsze dodatnia):
Elastyczność dochodowa podaży ( jest dodatnia)
Geometryczna metoda analizy.
Środki pozatarfyfowe.
Podział:
środki hamujące handel (bariery).
środki oddziaływujące w inny sposób na handel.
Bariery - to środki oddziaływujące dyskryminacyjnie; są to środki oddziaływujące zniekształcająco na handel.
Bariery (narzędzia) pozataryfowe - są stosowane selektywnie, mają charakter dyskryminacyjny. To wszelkiego rodzaju praktyki pozacelne, narzędzia interwencji państwa i przedsiębiorstw prywatnych w handlu międzynarodowym, zniekształcając ten handel.
Taryfa celna - ujmuje stawki celne uporządkowane wg nomenklatury oraz środki pozacelne ( niektóre środki pozacelne są poza taryfą celną).
Klasyfikacja (system tradycyjny):
środki paracelne
środki niecelne
ad. a) środki paracelne - ich działanie jest takie jak ceł, ale nie są to cła i są bardzo kosztowne (opłaty wyrównawcze, opłaty manipulacyjne, opłaty drogowe, cła dumpingowe, cła subwencyjne i cła wyrównawcze).
Środki paracelne - mają postać taką samą jak cła - nakładane są nie tylko z tytułu przekroczenia przez towar granicy celnej. Są to:
opłaty wyrównawcze
podatki graniczne
opłaty manipulacyjne
opłaty drogowe
cła antydumpingowe
cła natysubwencyjne
cła ochronne
Nie wszystkie opłaty, które mają w nazwie cło są cłami.
ad. b) środki niecelne:
środki towarowe - oddziałują specyficznie na eksport i import jakiegoś towaru. Są to:
kontyngenty ilościowe i jakościowe
koncesje
licencje
normy
standardy
wymogi specjalne - formalności konsularne
zakazy importu i eksportu
środki ogólne - kształtują wymianę handlową w całości. Są to:
państwowy monopol handlu zagranicznego - państwo decyduje o tym, kto może i kto nie może dokonywać transakcji eksportowych i importowych.
handel państwowy - prowadzenie działalności handlu zagranicznego przez przedsiębiorstwa państwowe
ograniczenia dewizowe
kredyty eksportowe
gwarancje i ubezpieczenia kredytów eksportowych.
Klasyfikacja nowoczesna (zgodna z nomenklaturą).
cła (tariffs)
NTB`S :
- FB` - Fraitier Barier`s - środki stosowane na granicy.
- NFB` - Non Fraitier Barier`s - środki stosowane po przekroczeniu towaru przez granicę.
DTB`S - Domestic Trade Barier`s - bariery handlu zagranicznego stosowane wobec towarów, które przekroczyły granicę celną to inaczej brak selektywności podmiotowej - nie ma różnicy w traktowaniu krajowych i zagranicznych.
Zasady stosowania tych środków:
zasada KNU
zasada KN (klauzuli narodowej)
FB`S zasady:
zakaz stosowania (poza cłami nie wolno stosować innych środków, ale są wyjątki ponieważ są zakazane ściśle i słabo).
Instrument specjalny - dodatkowe opłaty (manipulacyjne) mające na celu dodatkowy dochód dla Urzędów Celnych. Trzeba będzie go znieść.
zakazane ściśle - to ograniczenia ilościowe (ściśle nie oznacza, że są zabronione).
Wyjątki :
muszą być zgodne z GATT
muszą być zgodne z erga oneres
Wyjątki wg GATT:
niedobór żywności
konieczność utrzymania norm
wewnętrzna polityka rolna
że względu na równowagę bilansu płatniczego
że względu na potrzeby rozwoju gospodarczego
środek ochronny przed nadmiernym
wzrostem importu
Zasada erga oneres (wobec wszystkich )- można wg tej zasady wprowadzić kontyngent ilościowy (ponieważ on dotyczy wszystkich jednakowo).
Rodzaje:
kontyngenty elastyczne - dotyczy wymiany handlowej, całej wymiany danego kraju z innym krajem (elastyczny bo jest negocjowany).
kontyngenty globalne - dotyczy jednego towaru, bądź grupy towarów z wymiany ze wszystkimi krajami świata.
Ograniczenia ilościowe odnośnie krajów - ilości eksportowe danych krajów zależą od ilości udziału tego importu z danego kraju w roku bazowym.
zakazane słabo:
handel państwowy
procedury celne
subwencje + środki wyrównawcze (AS)
dumping + środki antydumpingowe
Dumping:
cenowy
walutowy
socjalny (niebieski)
frachtowy
towarowy
ekologiczny (zielony)
Dumping walutowy - wynika z zaniżonego kursu waluty.
Dumping towarowy - wynika z pozycji monopolistycznej producenta w kraju eksportera. Eksporter ten może podwyższać cenę uzyskując zysk nadzwyczajny i dzięki temu może finansować straty poniesione na rynku zagranicznym.
Dumping frachtowy - zaniżone są koszty transportu (cena za usługi transportowe jest zaniżona w stosunku do standardów).
Dumping ekologiczny - przeniesiona jest produkcja do krajów gdzie nie obowiązują przepisy ekologiczne lub są one mniej przestrzegane.
Dumping socjalny - w krajach mniej rozwiniętych, czy w okresie transformacji płace są zaniżone i nie ma odpowiedniej opieki socjalnej. W kosztach pracy nie są zawarte wszystkie koszty siły roboczej.
Te rodzaje dumpingu nie są regulowane.
Dumping cenowy - jest przedmiotem regulacji (jest zakazany, ale słabo). Polega na tym, że eksporter sprzedaje towar w kraju importującym po niższej cenie niż w stosowana przez niego w kraju eksportera na tym samym szczeblu obrotu.
Trzy rodzaje dumpingu:
sporadyczny (sporadic)
drapieżny (predatory)
uporczywy (persistent)
dumping sporadyczny - sprzedaż po cenach niższych niż zawsze jest dumpingiem (chodzi o produkty rolne np.: pszenica); niekorzystny.
dumping drapieżny - chodzi o wyeliminowanie z rynku w kraju importującym jakiegoś producenta lub grupy producentów, gdy to się uda jego ceny idą w górę. Stosowane jest to przeważnie w usługach.
dumping uporczywy
Zasada handlu wewnętrznego - musimy sprzedać na tym samym szczeblu obrotu towar po tej samej cenie.
Zasada w handlu zagranicznym - nie ma cenników, nie obowiązuje zasada w handlu wewnętrznego. Istniej jednak groźba oskarżenia o dumping (trzeba udowodnić, że się poniosło szkody, udowodnić dumping i że istnieje związek przyczynowo -skutkowy z poniesioną szkodą).
Miara dumpingu - różnica między ceną dumpingową, a ceną w kraju eksportera.
W GATT - WTO - obowiązuje zasada niedyskryminacji tzn., że każdy producent (eksporter) danego towaru z danego kraju dostanie także same cło antydumpingowe (można podpisać zobowiązanie, że w przyszłości nie będzie stosował cen antydumpingowych i uniknie ceł antydumpingowych).
Subsydia.
w/g GATT - WTO
zakazane ale nie wywołuje sankcji - bezpośrednie subsydia eksportowe i specyficzne (stosowane selektywnie) ulgi w podatkach, odpisy dewizowe, preferencyjne stawki frachtowe
zakazane wywołujące sankcje
nie wywołujące sankcji
Ewolucja międzynarodowego systemu walutowego od II wojny światowej.
Historia liberalizacji
Instytucje zajmujące się liberalizacją handlu zagranicznego
GATT
UNCTAD
Historia liberalizacji.
Cała polityka handlu zagranicznego po II wojnie światowej to liberalizacja barier w handlu międzynarodowym. Ten kierunek narzuciły USA, które chciały zewnętrznie zliberalizować eksport, ale miały wiele barier importowych. Było tak ponieważ w czasie wojny powstało wiele fabryk wojskowych. Po wojnie te fabryki zmieniono na cywilne i po pewnym czasie mieli za dużo towarów w kraju. Chcieli więc to sprzedać za granicą, lecz Europa była bardzo zniszczona i nie miała pieniędzy na zakup towarów. Wprowadziły więc te kraje bardzo wiele ograniczeń i taryf. Wtedy USA zaproponowało utworzenie ITO, której celem była całkowita liberalizacja handlu, likwidacja wszelkich ograniczeń. Kraje się na to nie zgodziły. Dzisiejsza globalizacja to powrót liberalizacji handlu z końca II w.ś.
Instytucje zajmujące się liberalizacją h. z.
Wszystkie te inwestycje pozostały z inicjatywy USA i zamiast jednej instytucji powstało wiele takich instytucji, które liberalizowały handel. Jedna z najwcześniejszych instytucji to MFW i Bank Światowy, powstały w 1943 roku w Bretton Woods. Celem MFW było wprowadzenie walut wymienialnych swoich członków. Jego narzędziem była stabilizacja kursów walutowych i zaniechanie dewaluacji tych walut. W krajach europejskich w 1958 roku wprowadzono waluty wymienialne zewnętrznie. Gorzej było w krajach słabo rozwiniętych, do tej pory są z nimi problemy i mają wysokie bezrobocie.
W 1947 roku powstał GATT z inicjatywy USA. Był to układ tymczasowy, który jak się później okazuje funkcjonował 50 lat (do 1994 roku). Jego celem miała być stopniowa likwidacja ceł.
Plan Marshalla
W 1948 roku USA postanowiły udzielić krajom europejskim kredytów krótkoterminowych na zakup żywności, aby zapobiec inflacji. USA zaopatrywały europejskie sklepy. W sumie USA dostarczyło towary o wartości 11 mld $. Europa Wschodnia później zrezygnowała z tego planu. Plan Marshalla funkcjonował do 1951 roku.
Potem jednak USA zrezygnowały z odebrania zapłaty i odsetek za te kredyty. Pomogło to wielu krajom w odbudowie państw i zahamowania inflacji. USA zrobiły to aby w Europie powstały firmy, które byłyby partnerami firm amerykańskich.
OEEC (Europejska organizacja współpracy gospodarczej). Jej cel to likwidacja barier w handlu międzynarodowym, głównie ograniczeń ilościowych. Jej członkami było 18 krajów europejskich, w 1960 roku zmieniła się w OECD (organizację współpracy i rozwoju gospodarczego). Jej cel to rozwój współpracy gospodarczej. Jej członkowie to 18 krajów europejskich, USA i Kanada.
OEEC kładła nacisk na likwidację barier, a OECD kładzie nacisk na rozwój współpracy gospodarczej.
Europejska Unia Płatnicza ( 1950 - 58 ) - cel to przyspieszenie wprowadzenia wymienialności zewnętrznych walut i doprowadzić do rozliczeń wolnodewizowych tych krajów poprzez stopniowe wprowadzenie.
Unię tą sfinansowały USA poprzez udzielenie jej ogromnej pożyczki. Mechanizm Unii polegał na początku na umowach clearingowych. Bierzemy ceny światowe i dopasowujemy ilości towarów, aby się równoważyły. W umowach barterowych jest wiele towarów i tak ustala się ich eksport i import aby były równe sobie.
Umowy kompensacyjne polegały na tym, że cześć rozlicza się w towarach, a część w walucie wymienialnej. Unia robiła tak aby zwiększyć udział waluty w regulowaniu płatności (aby doszło do 100% regulowania walutą).
GATT ( zasady):
Dozwolone jest stosowanie wyłącznie ceł w handlu światowym.
Wzajemność udzielanych korzyści ( KNU ).
Zasada równych korzyści
Klauzula narodowa ( czyli towar importowany musi być traktowany tak samo jak towar krajowy).
Wszystkie te zasady były stosowane wielostronnie. Do końca istnienia GATT cła obniżono z 40% do 3%.
RUNDY GATT (8 rund z udziałem wszystkich krajów)
Genewska 1947 (powstanie GATT)
Anney 1949
Torquay 1951 -52
Genewska 1955 -56
tzw. runda Dillona 1961 -62
tzw. runda Kennedye`go 1963 -67 (znacznie obniżono cła na produkty rolne)
tzw. runda Tokijska 1973 -79 (obniżono znacznie cła na usługi)
tzw. runda Urugwajska 1986 -94 (poruszono po raz pierwszy ograniczenia pozataryfowe i parataryfowe)
RUNDA TOKIJSKA 1973 -1979
redukcja ceł o 38% na art. przemysłowe (przeciętna wysokość ceł na art. przemysłowe na początku lat 80 -tych wynosiła ok. 6,3% wartości towaru)
przyjęto kodeksy dotyczące stosowania tzw. pozacelnych środków ograniczających handel: subsydia, bariery techniczne, środki antydumpingowe
RUNDA URUGWAJSKA 1986 -1994
obniżka ceł na art. przemysłowe o 39% z 6.3% na 3,9%
uporządkowanie handlu art. rolnymi przy wyeliminowaniu pozacelnych środków ochrony
uregulowano stosowanie procedur antydumpingowych i barier technicznych w handlu
wzmocniono ochronne własności intelektualnej
zawarto porozumienie w międzynarodowym handlu usługami
SKUTKI RUNDY URUGWAJSKIEJ DLA POLSKI będą miały ogromne znaczenie (za kilka lat zostaną zniesione lub ograniczone cła importowe na art. rolne i przemysłowe; w związku z tym zwiększy się konkurencja że strony towarów zagranicznych; skorzystają na tym konsumenci, bo towary zagraniczne będą tańsze; dzięki liberalizacji wzrosną dochody z eksportu polskich towarów (korzyści 1,5 -3,5 mld $ z tytułu zwiększonego dochodu Polska ratyfikowała dokumenty rundy urugwajskiej.
UNCTAD - organizacja krajów słabo rozwiniętych; jej celem było wynegocjonowanie korzystniejszych warunków handlu dla krajów słaborozwiniętych. CELE UNCTAD:
zwiększenie wpływów z eksportu
stabilizacja wpływów z eksportu
poprawa terms of trade dla krajów słaborozwiniętych
wprowadzenie dla tych krajów powszechnego systemu preferencji celnych
zwiększenie środków finansowych przekazywanych przez kraje wysokorozwinięte do krajów słaborozwiniętych w postaci 1% dochodu narodowego
zwiększenie zakresu kredytowania
udzielenie tym krajom niskooprocentowanych kredytów
umorzenie części kredytów
pomoc w uprzemysłowieniu tych krajów w postaci pomocy technicznej
zreformowanie MFW pod kątem krajów słaborozwiniętych.
Z tych postulatów zrealizowano tylko powszechny system preferencji celnych, lecz te preferencje przyznano części krajów wysokorozwiniętych; ostatnio zaczęto umarzać kredyty.
KONFERENCJE:
1964 Genewa (konferencja założycielska)
1968 New Delhi
1972 Santiago de Chile
1976 Najrobia
1979 Manila
1983 Belgrad
1987 Genewa
1993 Genewa
Zagraniczna polityka ekonomiczna krajów wysokouprzemysłowionych.
Wyróżniamy 3 etapy zagranicznej polityki ekonomicznej krajów wysokouprzemysłowionych.
ETAP 1945 - 1973
ETAP 1974 - 1986
ETAP 1987 - 2001
ETAP 1945 - 1973
Europa Zachodnia: liberalizacja handlu międzynarodowego w handlu wzajemnym krajów Europy Zachodniej. Wyrazem były tendencje integracyjne. Z tendencjami integracyjnymi wiązały się tendencje rozwoju produkcji proeksportowej, specjalizacji i kooperacji produkcji międzynarodowej.
USA: prowadziły dwojaką zagraniczną politykę ekonomiczną (liberalizacja eksportu i protekcjonizm w imporcie):
jako eksporter - zainteresowane liberalizacją handlu międzynarodowego
jako importer - rynek amerykański był prawie zamknięty (ograniczony przez wysokie taryfy celne, bariery pozataryfowe i parataryfowe).
USA prowadziły zawsze politykę autonomiczną, w latach 60 - 70-tych zaczęły tracić dynamikę rozwoju gospodarczego (w wyniku ograniczenia do swojego rynku), która była niższa niż w innych krajach.
Japonia: prowadziła dwojaką zagraniczną politykę ekonomiczną, inną w eksporcie i inną w imporcie.
W eksporcie walczyła o liberalizm w handlu międzynarodowym, o łatwiejszy dostęp jej towarów do rynków zagranicznych, miała szereg branż przemysłu zorientowanych wyłącznie na eksport, towary eksportowane nie były dostępne na rynku wewnętrznym.
Etap I: Japonia wypełniła luki towarowe na rynku światowym, był to tzw: „okres tandety japońskiej”
Etap II: (pod koniec lat 60-tych) konkurencja cenowa, towary produkowane relatywnie taniej niż w krajach Europy Zachodniej i USA ( i przez to otrzymali przydomek „tandeta japońska”.
Rynek wewnętrzny był całkowicie zamknięty na importowane i japońskie towary konsumpcyjne oraz na japońskie towary eksportowe. Japonia importowała jedynie surowce i żywność oraz postęp techniczny (doskonaliła go kupując tylko licencje, nie był stosowany w takiej samej postaci jak w kraju macierzystym).
ETAP 1974 - 1986 (etap neoprotekcjonizmu)
Europa Zachodnia: po okresie liberalizmu w Europie Zachodniej nastąpił okres neoprotekcjonizmu. Kraje zaczęły wprowadzać do handlu międzynarodowego narzędzia parataryfowe i pozataryfowe:
nastąpił powrót do subsydiów
formą neoprotekcjonizmu były nisko oprocentowane kredyty udzielane eksporterom
ulgi podatkowe w imporcie lub w eksporcie
Do ograniczeń pozataryfowych należały;
wymagania jakościowe wobec eksportu i importu
formalności administracyjne wobec importu
kontrola statystyczna wobec importu
Do neoprotekcjonizmu należy też zaliczyć:
masowy powrót do ograniczeń ilościowych w imporcie (łagodne ograniczenia zastępowano bardziej restrykcyjnymi)
rozszerzono praktyki antydumpingowe
Dumping - sprzedaż towarów poniżej kosztów produkcji (każdy taki kraj ma prawo zastosować antydumping).
dobrowolne ograniczenia eksportu oraz porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu
rozszerzenie ilości towarów „wrażliwych” tzn. towar bardzo czuły na konkurencję importową, powoduje spadek produkcji krajowej i spadek popytu krajowego.
Do towarów „wrażliwych” zaliczamy 4 grupy towarów:
żywność
tekstylia
stal i przetwory
węgiel i przetwory
GATT - pozwalał na ograniczenie importu towarów wrażliwych.
W latach 1974 -86 (w okresie neoprotekcjonizmu) rozszerzono zakres towarów „wrażliwych” o:
obuwie i wyroby skórzane
produkty że szkła i porcelany
artykuły drzewne i papiernicze
kawę
sprzęt transportowy
silniki elektryczne
nawozy sztuczne
Każdy kraj mógł bezkarnie zastosować wyższe cła lub ograniczenia pozataryfowe i parataryfowe w celu ograniczenia importu towarów „wrażliwych”.
Źródła neoprotekcjonizmu:
skutek kryzysu gospodarczego (pojawił się po podwyżce cen ropy naftowej i innych surowców tzw: kryzys energetyczny, naftowy).
Skutki: kraje Europy Zachodniej musiały zwiększyć wydatki na import i musiały ograniczyć wydatki.
Zmniejszenie importu spowodowało zmniejszenie produkcji przemysłowej i PKB oraz wzrost bezrobocia.
USA: nie cierpiały z powodu kryzysu paliwowego ponieważ były samowystarczalne (posiadła własną ropę i utrzymywali istniejące ograniczenia).
Japonia: „cud japoński” Japonia zarobiła na kryzysie (mimo iż nadal importowała dużo paliwa), ponieważ już wcześniej prowadziła prace nad urządzeniami energooszczędnymi, wzrósł popyt na towary japońskie (sprzedawane były one po wysokich cenach), to spowodowało duże zyski, które kompensowały wzrost cen paliw.
ETAP 1986 - 2001
Europa Zachodnia : ceny ropy naftowej zostały zahamowane, już nie rosły ale są nadal wysokie. Europa Zachodnia wyszła z kryzysu gospodarczego kilkoma sposobami:
w wyniku postępu technicznego, nastąpiła reorientacja produkcji konsumpcyjnej i maszynowej, zaczęto produkować produkty energooszczędne
przyspieszono integrację w EWG (UE)
zaczęto rozlużniać bariery w handlu z krajami trzecimi (spoza Europy)
Europa Zachodnia przejęła orientację na rozwój specjalizacji i kooperacji wzajemnej w ramach wzajemnego ugrupowania integracyjnego; udział w rynku zwiększył się o ok. 70%; tempo rozwoju uległo przyspieszeniu i wyrównały się bilansy; Europa wróciła do normalnej sytuacji.
USA: w 1980 roku przyjęły orientację na zmianę polityki ekonomicznej, ponieważ zaczął się pogłębiać kryzys gospodarczy. Przyjęto politykę zw: reganomiką polegała na liberalizacji gospodarki wewnętrznej częściowej i liberalizacji zagranicznej polityki ekonomicznej. Zniesiono część ograniczeń w dostępie do rynku amerykańskiego.
Japonia: ten etap to schyłek gospodarki japońskiej z powodu liberalizacji, zaczęto produkować na własny rynek oraz zaczęto importować. (w 1998 PKB spadł poniżej zera)
Tendencje liberalizacji.
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
1
1