1. Wychowanie w pojęciach filozoficznych
Doktryna Platona wskazywała na podstawowe wartości estetyczne takie jak: miłość, dobro, piękno i prawda. Wartości te stanowiły warunek osiągnięcia pełni własnego rozwoju i pełni własnego szczęścia. Na podstawowe wartości etyczne wskazywała również koncepcja stoików, która w życiu wolnym (?) poszukiwała sposobów zrozumienia natury świata i siebie samego. Zapewnieniem etosu wychowania opartego na dedukcyjnie wyprowadzonych wzorach, normach i wartościach stał się kierunek zwany racjonalizmem. Zgodnie z doktryna złotego środka, głoszoną przez Arystotelesa. Wychowanie winno stwarzać człowiekowi optymalne warunki dla jego rozwoju intelektualnego i etycznego, a każda osiągnięta przez niego umiejętność czy wartość winna współdziałać z naturą.
Odmienny nurt wywodów o wychowaniu prezentuje relatywizm filozoficzny, uznaje bowiem, że wszelkie wartości mają charakter względnie zmienny i relatywny, co wyznacza wychowanie Epikurejskie niosące ze sobą kult życia szczęśliwego, pozbawionego wszelkich zmartwień. Problematyka godnego wychowania człowieka rozumnego znalazła swoje odzwierciedlenie w kierunku normatywistycznym zgodnie z Kantowską konwencją umiłowania rozumu wychowanie miało mieć charakter niezmienny powszechnie obowiązujący. Zatem działalność człowieka została skatalogowana do racjonalnego oceniania faktów norm i zjawisk.
Alternatywą dla kategorii czystego rozumu stał się kierunek naturalistyczny, formułował on strategie wychowawcze w oparciu o nauki biologiczne, preferujące naturalny rozwój człowieka, bowiem wychowanie winno współdziałać z naturalnymi siłami przyrody.
2. Wychowanie w ujęciach pedagogicznych
Indywidualizm - punktem wyjścia stało się wyeksponowanie niepowtarzalnej wartości, jaką stanowi każda indywidualna jednostka. Zadaniem wychowania jest przygotowanie jednostki do autentycznego życia związanego z określonymi wartościami, co jednocześnie kreuje jego osobowościową postawę.
Swoistą kontynuacja powyższego kierunku jest personalistyczna doktryna wychowawcza. Centralna kategorię pojęciową stanowi persona, jej dobro i rozwój, Czemu w myśl zasady Mouniera, być ponad, należy podporządkować wszelkie inne wartości.
Namysł nad istota świata społecznego znalazł swoje uzasadnienie w Habermasowskiej fazie o nie przejrzystości świata. Zgodnie z nią w czasach współczesnych zastąpił kryzys uzasadnień ideologicznych wpisanych w modernistyczną ideę postępu, co sugeruje konieczność panowania człowieka nie tylko nad światem przyrodniczym, ale przede wszystkim społecznym.
Meyer uważa, że wychowanie to proces włączenia jednostki w społeczeństwo, lub jakąś jego grupę, czyli społeczno kulturowy wpływ za strony innych osób, albo też jako proces społecznego uczenia się, dzięki czemu, jednostka staje się osobowością społeczną.
W myśl ogólnych założeń pedagogiki społecznej należy przyjąć ze Skornym, że końcowym efektem wychowania jest jednostka, która żyje społecznie tzn. podejmuje relacje społeczne, pozostaje w więzi z innymi osobami, ujawnia i poddaje osądowi własne myśli oraz reinterpretowane zjawiska społeczne.
3. Jak rozumiesz pojęcie wychowania wg Okonia?
Wychowanie wg Okonia to świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na stosunku wychowawczym między wychowankiem a wychowawcą, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka, a więc kształtowanie i przekształcanie wiedzy o świecie , uczuć , przekonań , postaw społecznych , moralnych , estetycznych , kształtowania woli i charakteru oraz wszechstronne rozwijanie osobowości.
4. Wychowanie jako zjawisko społecznie umotywowane
<Chialdini> Spełnienie się procesów wychowania polega na fakcie wykorzystywania przez wychowujących, perfekcyjnie przygotowanych narzędzi wpływu społecznego, których działania nie zauważają sami wychowywani. Powstał, zatem w społeczeństwie mocno zinterioryzowany (uzewnętrzniony) stereotyp, który pozwala na dowolne manipulowania jednostkami przy ich często entuzjastycznym poparciu.
Zasada uznająca poprawność naszych zachowań poprzez pryzmat sądów społecznych, nasze zachowanie jest poprawne, gdy w podobny sposób zachowują się inni. Uzasadnień, co do naszego postępowania w zachowaniu poszukujemy u osób do nas podobnych.
5. Narzędzia wpływu społecznego wymień i opisz
-kontrola społeczna-ma wymiar negatywny, jeżeli dotyczy presji fiz. lub psych, pomimo że istnieją często nie przyznajemy się i traktujemy ja jako tabu
-sympatia-odczuwanie sympatii do kogoś powoduje brak obiektywizmu w stosunku do danej osoby, występuje tutaj mechanizm naznaczania, czyli nadawania cech poprzez pryzmat wyglądu zewnętrznego
-stereotyp roli-każdy z nas wypełnia role, które mogą być naturalnymi lub nadanymi społecznie. Czasami z jednej roli przechodzimy w drugą naturalnie -mówimy wtedy o rytuale przejścia
-heurystyki sądzenia- nie mając możliwości dokonania analizy określonego materiału lub tez nie widząc potrzeby dokonania takiej analizy jednostka zawierza autorytetowi i nie poddaje analizie tego, co ona przekazuje, patrz wiedza przekazywana uczniowi przez nauczyciela
-poczucie zobowiązania-za otrzymane od kogoś dobro należy mu się odwdzięczyć, funkcjonuje w społeczeństwie łańcuch powiązań, transakcji, związków, które są ogólnie korzystne
-oko publiczności- zawarcie umowy na piśmie, która daje możliwość łatwego i szybkiego upublicznienia zapisu tak, by łatwo ukarać lub nagrodzić jednostkę.
6. Wyjaśnij pojęcia: socjalizacja, uspołecznienie, dojrzałość społeczna, kompetencja społeczna
Socjalizacja - wg. Skornego należy traktować procesualnie, i jest ona efektem oddziaływania na jednostkę grup o określonej kulturze, na kulturę grupową składa się system norm, wzorów osobowych i wzorów zachowań, które są preferowane przez tą grupę.
Uspołecznienie - umiejętność człowieka i potrzeba funkcjonowania w zgodzie z obowiązującym kanonem społecznym.
Ze względu na poziom adekwatności zachowania się jednostki w stosunku do kultury grupowej mówimy o niskim, wysokim i przeciętnym poziomie uspołecznienia, czemu towarzyszy brak, duża i mała dojrzałość społeczna.
Z. Krawczyński dokonał analizy pojęć związanych z socjalizacją, uznał, że pojęciem najszerszym jest kompetencja społeczna, w skład której wchodzą: wiedza społeczna, umiejętności społeczne i zachowania społeczne. Autor wskazał na metainformacyjny charakter wiedzy.
8. Etapy rozwoju społecznego w ujęciu rozwojowym
1. Etap obejmuje dziecko od narodzenia do 2 roku życia - mamy tutaj do czynienia z zalążkami zachowań społecznych, czyli odwracanie głowy, wyciąganie rąk do osób znanych, uśmiech dziecka. Nieco później pojawia się naśladownictwo, zależność rywalizacja, zwracanie na siebie uwagi współdziałanie, ale także pierwsze przejawy oporu, kopanie, plucie, krzyk, płacz.
2.Etap między 2 a 6 rokiem życia. Dziecko wkracza tutaj w etap zabaw tematycznych, konstrukcyjnych, ruchowych, a na koniec dydaktycznych. Dlatego też poprzez stosowanie systemów wzmocnień wpływa na zachowania społeczne dziecka. Duże znaczenie ma również telewizja, inne środki masowego przekaz, słuchanie baśni i opowiadań.
Zachowania społeczne to: współdziałanie, rywalizacja, wspaniałomyślność, empatia, życzliwość, okazywanie miłości.
Zachowania aspołeczne: negatywizm, agresja, egocentryzm, dokuczanie, antagonizm płci.
3. Etap od 7 do 10/11 roku życia zmienia się tutaj sposób funkcjonowania dziecka ze względu na konieczność podjęcia obowiązku szkolnego, dążą do zachowania wysokiej pozycji w czasie szkolnym.
Wg. Winiarskiej dziecko może zająć trzy pozycje społeczne:
- centralnie pozytywna, gdzie otrzymuje dużo komunikatów zwrotnych traktujących o ich właściwym zachowaniu
- centralnie negatywna, gdzie dziecko otrzymuje dużo komunikatów zwrotnych na temat negatywnego zachowania
- pozycja obojętna, brak komunikatów zwrotnych
Najlepiej, gdy człowiek ma możliwość zajęcia każdej z tych pozycji, bowiem zyskuje doświadczenie związane z relacjami oraz rozumie innych poprzez pryzmat zajmowanych przez nich pozycji.
4. Etap od około 12 do około 18 roku życia. W etapie tym rodzice nie są osobami najważniejszymi, młodzież dąży do tego by zyskać aprobatę rówieśników, do znalezienia własnego miejsca świecie oraz do nawiązania relacji emocjonalnej typu przyjaźń - miłość.
9. Etapy rozwoju społecznego wg Eriksona
Erikson uważany za twórcę teorii psychoanalitycznej rozszerzył teorię rozwoju psychoseksualnego z rozwojem psychicznym i emocjonalnym człowieka, co z kolei warunkuje jego rozwój społeczny. Uważał, że w każdej fazie rozwoju człowieka pojawiają się kryzysy, które jeśli uda się jednostce rozwiązać prowadzą do zdobycia nowej wartości ego. Jeśli zaś nie w jego psychice powstaje ślad w postaci nerwic.
Fazy rozwoju Eriksona dadzą się pogrupować w trzy etosy:
- etos moralny nastawiony na nakazy i zakazy, co ma miejsce w dzieciństwie
- etos ideologiczny - uzasadniający działania radykalne związane z formułowaniem ideologicznej wizji świata, co ma miejsce w wieku młodzieńczym
- etos etyczny - związany z przyjęciem etosu społecznego i etycznego, co ma miejsce w dorosłości
Faza rozwoju |
Niemowlęctwo |
Wczesne dzieciństwo |
Wiek zabaw |
Okres szkolny |
Wiek dorastania |
Młodość |
Wiek dorosły |
Wiek dojrzały |
Kryzys psychospołeczny |
Zaufanie a nieufność |
Autonomia a wstyd |
Inicjacja a poczucie winy |
Pracowitość a poczucie niższości |
Tożsamość a pomieszanie tożsamości |
Bliskość a izolacja |
Twórczość a stagnacja |
Integralność a rozpacz |
Cnota |
Nadzieja |
Wola |
Zdecydowanie |
Kompetencja |
Wierność |
Miłość |
Opiekuńczość |
Mądrość |
Stosunki z osobami ważnymi |
Matka |
Rodzina |
Najbliższa rodzina |
Sąsiedzi rodzina |
Grupy rówieśnicze i wzory przywódców |
Partnerzy |
Praca zawodowa i dom |
Ludzi, bliscy, ludzkość |
10. Cechy komunikacji szkolnej wg Rittler
1. Jest werbalna, podstawowa na lekcji.
2. Niewerbalna gdzie elementy prajęzykowe towarzysza wypowiedzi lub są od niej niezależne.
3. Jest grupowa występuje jako pytania uczniów skierowane do nauczycieli na identyczny temat.
4. Jest socjalna związana z wyznacznikami socjalnymi (wiek, liczba dzieci)
5. Jest kulturowa, odnosząca się bardziej do przekazu kultury aniżeli jej tworzenia
6. Jest symetryczna rozumiana jako zmiana ról w dialog
7. Jest asymetryczna gdzie występują pytania za strony nauczyciela brak jest pytań ze strony ucznia.
11. Zadania komunikacyjne
Aleksander w ramach warstwy metodologicznej i praktycznej dokonał próbę połączenia 2 stanowisk teorii działania komunikacyjnego Habermasa i filozofii lingwistycznej Searl'a. Działanie komunikacyjne w aspekcie funkcjonalnym służy przekazywaniu i odnawianiu wiedzy kulturowej. W aspekcie koordynowania działania służy interakcji społecznej, a aspekcie socjalizacyjnym służy wykształcaniu się osobowych tożsamości.
Aleksander opowiadając się za komunikatami wyzwalającymi wskazał na 3 elementy, które ja warunkują:
1. Wspólna wiedza starszych i młodszych
2. Pełne porozumiewanie na płaszczyźnie językowej
3. Identyczne ocenianie sytuacji o wymiarze moralnym
12. Przebieg procesu komunikacji
Z komunikacją mamy do czynienia wówczas, gdy nadawca poprzez kanał, czyli system znaków językowych i kod (prosty, złożony quasi-wypracowany) i więzi intymnej przekazuje informacje zwrotną do nadawcy. Pełna komunikacja wystąpi wówczas, gdy odbiorca zrozumiał treść semantyczną (znaczeniową) wypowiedzenia oraz intencje nadawcy, gdy nie ma informacji zwrotnej mamy do czynienia z niepełna komunikacja, czyli interakcją.
Ludzie porozumiewają się także za pomocą komunikacji niewerbalnej, która może wzmocnić, osłabić lub zastąpić komunikację werbalną. Mogą również porozumiewać się ze sobą za pomocą sygnałów i za pomocą znaków.
13. Warunki kreatywności szkoły
1. Otwarcie szkoły na społeczeństwo, rozumiane jako prawo obywateli do tworzenia szkół pod warunkiem, iż wypełniają one przyjęte przez system oświaty warunki.
2. Otwarcie na nauczyciela, to prawo nauczyciela do tworzenia programów autorskich i wprowadzenia ich w życie, oraz prawo do wspomagania ucznia.
3. Otwarcie na ucznia, to prawo ucznia do wyboru szkoły, nauczyciela i wszechstronnego rozwoju realizowanego w oparciu o jego zainteresowania
4. Otwarcie na innych:
a) otwarcia na koncepcje pedagogiczne, które funkcjonują po za granicami kraju
b) otwarcie na nauczycieli, rodziców i uczniów, przy tworzeniu odmiennego systemu edukacyjnego.
14.Czy podmiotowość w szkole jest możliwa?
Odprzedmiotowienie ucznia. Często uczeń oceniany jest za to, jaki ma stosunek do wykładowcy i przedmiotu a nie tylko za posiadana wiedzę. Podmiotowcy nakazują jednoczesne obiektywne ocenianie ucznia, z drugiej zaś uczestniczenie w jego problemach a to się wyklucza.
Spontaniczność - jest to nakaz dokonywania wyboru bez szansy na złożenie właściwej oferty
Niewinność- podmiotowcy formułując strategie wychowawcze nie biorą pod uwagę faktu, że wychowankowie posiadają doświadczenia społeczne, co uniemożliwia wprowadzenie jednolitych oddziaływań wychowawczych
Pragnienie dorastania - młodzież postrzegając świat ludzi dorosłych jako dziwny wobec działań zmuszających ich do zdobycia kompetencji potrzebnych w przyszłości przyjmą postawę wycofującą się.
Pragnienie zdobycia świata. Podmiotowscy postulują postawę aktywizmu, która ma być gwarantem osiągnięcia sukcesu społecznego czy zawodowego, jednak nie biorą pod uwagę lokalności środowisk
Klient w pułapce -Uczeń nie ma szans do reklamowania źle wykonanej usługi przez nauczyciela
Autorytet - podmiotowcy nie uznają autorytetu. Jest on dla nich czymś zniewalającym, jednak wielość autorytetów daje możliwość wychowania do wartości z zachowaniem własnej tożsamości
15.Stadia rozwoju nauczyciela wg. Kolberga
1. Stadium przed konwencjonalne, obejmuje nauczycieli, którzy po raz pierwszy podjęli zawód, posiadają kompetencje realizacyjne, które dają możliwość biernego odtwarzania wyuczonych w toku studiów worów postępowania, cechuje ich nieuświadomiona konwencja.
2. Stadium konwencjonalne - nauczyciel nadal posiada kompetencje realizacyjne. Jednak w nauczaniu wprowadza już pewne zmiany, choć mają one charakter techniczny, jedno gotowe na drugie gotowe. Cechuje go uświadomiona konwencja tzn. (nauczyciel WIE, czego SZUKAĆ).
3. Stadium post konwencjonalne - kompetencje dają możliwość w oparciu o posiadana wiedze i doświadczenie na tworzenie własnej sytuacji edukacyjnej, (czyli programów autorskich). Nauczyciela cechuje automatyczna tożsamość, zrównanie kompetencji zawodowych i społecznych.
16. Zasady wychowania wg. Krzysztoszek
1. Zasada ciągłości i systematyczności oddziaływań wychowawczych.
2. Oddziaływań wychowawczych.
3. Zasada kształtowania i utrwalania przyzwyczajeń.
4. Poszerzania osobowości wychowanka i indywidualizacji - oddziaływań
Grochowiecki metody wychowawcze dzieli na:
- dyrektywne (bezpośrednie)
- niedyrektywne (pośrednie)
17. Metody wychowania wg Muszyńskiego
1. Metody wpływu osobistego
- wysuwanie sugestii
- działanie przykładem osobistym
- wyrażanie aprobaty i dezaprobaty
2. Metody wpływu sytuacyjnego
- nagradzanie i karanie wychowawcze
- organizowanie doświadczeń wychowanka
3. Metody wpływu społecznego
- organizowanie środowiska wychowanka
4. Metody samowychowania
- wdrażanie do: samoocen, samokontroli, samowiedzy, samoświadomości
18. Funkcje szkoły wg Kwiecińskiego
1. Funkcja adaptacyjna - polega na wprowadzaniu ludzi w role społeczne i zawodowe, które zastali i które są do objęcia, oraz na takim przedstawieniu zastanego świata aby wychowankowie uznali istniejący porządek społeczny za dobry i słuszny, albo konieczny i niezbędny.
2. Funkcja rekonstrukcyjna - polega na zbiorowym odtwarzaniu kultury uniwersalnej i narodowej i przekazywaniu jej wychowankom, oraz na odtwarzaniu struktury społecznej.
3. Funkcja emancypacyjna - polega na przygotowaniu ludzi do ustawicznej pracy nad sobą, która da im możliwość przekraczania własnych granic oraz zmieniania bliższego i dalszego środowiska na lepsze, doskonalej urządzone.
19.Strategie uczniowskiego oporu
1. Atak - może mieć charakter czynny lub bierny, w pierwszym wypadku uczeń stosuje sarkastyczne odpowiedzi, próbuje udowodnić nauczycielowi brak kompetencji. Buntuje innych rzadko dochodzi do czynnej napaści na nauczyciela. W drugim przypadku pozorne zachowania ucznia są prawidłowe, bowiem nie ujawniają roszczeń do nauczyciela a emocje te pozostają w świecie własnych przeżyć. Postawa taka może doprowadzić do zachowań przestępczych.
2 Wycofanie się z interakcji - taka postawa najczęściej motywowana jest dążeniem do uniknięcia kary. Jednostka stara się nie uzewnętrzniać własnych poglądów i przekonań. Jej ewentualne wypowiedzi są krótkie równoważnikowe, brak w nich spontaniczności. Cechą charakterystyczną jest również zajmowanie takiego miejsca w klasie, które utrudnia dostęp nauczycielowi. Osoby wycofujące się z sytuacji dążą do przetrwania i funkcjonowanie w rzeczywistości społecznej, która jest dla nich mało czytelna i przez to trudna do zaakceptowania. Strategia wycofania się może doprowadzić do stanów depresyjnych.
3 Obojętność - związana jest z potrzeba odseparowania się od sytuacji zewnętrznej, które wywołują stany napięcia psychicznego. Uczniowie, którzy starają się być obojętni wobec tego, co dzieje się wokół zamykają się w świecie własnych znaczeń, potrzeb i problemów. Zwracają uwagę tylko na to, co dla nich ważne i cenne. Najczęściej nie są zdolni do empatii, nie zauważają problemów innych. Praktycznie oznacza to wyizolowanie od rzeczywistego świata społecznego, brak możliwości gromadzenia doświadczeń interpersonalnych zdobywanych w ramach społecznego treningu.
20. Rodzaje dramatów socjalizacyjnych
Nowe struktury kontaktów interpersonalnych związanych są z formalizacja realizacji nauczyciel ; uczeń. W efekcie następuje kontrola jednej osoby nad drugą. Uczeń jest pod wpływem przymusu ze strony nauczyciela nie zaspakaja z własnych potrzeb, rezygnuje z tego, co ważne dla niego na rzecz tego, co ważne dla
nauczyciela.
Dramat dotyczy konieczności dokonywania wyboru między uległością, spokojem a buntem wobec działań nauczyciela
Wywiązywanie się z pełnienia społecznej roli ucznia, która wymaga podporządkowania się wymogom szkoły, także poza jej murami. Dramat występuje pomiędzy pracowitością a odpornością na zmęczenie.
Pogodzenie roli nauczyciela z rolą kolegi. Dramat polega na potrzebie dokonywania wyboru pomiędzy wymaganiami nauczyciela a wymaganiami innych członków grupy.
Rozdźwięk pomiędzy transmisja społeczną głoszona przez nauczyciela i rodziców. Polega on na wyborze pomiędzy spełnianiem społecznej roli dziecka, ucznia, kolegi wedle kreacji środowiska rodzinnego i szkolnego.
21. Teorie tożsamości
Tożsamość wg. Nikitorowicz
Tożsamość to wysiłek twórczy podmiotu łagodzący napięcia i sprzeczności pomiędzy elementami stałymi, odziedziczonymi wynikającymi z zakotwiczenia społecznego w rodzinie i społeczności lokalnej, identyfikacji z osobami i grupami znaczącymi, symbolami i wartościami rdzennymi a elementami zmiennymi, nabywanymi wynikającymi z reakcji i interakcji, doświadczeń uczestnictwa w kulturze i strukturach społecznych , z ustawicznie kształtowanych postaw, przyswajanych norm, wartości i zachowań.
Tożsamość kreują dwie grupy czynników
-wymiar funkcjonowania człowieka
-przemiany w świecie globalnym
Tożsamość wg. Jarymowicz
Tożsamość osobista + społeczna
t. osobista to samowiedza Ja wyróżniająca jednostkę spośród ludzi,
t.społeczna to wiedza o samym sobie i innych.
Na kształtowanie się tożsamości ma wpływ zakres jego identyfikacji ze środowiskiem społecznym obejmującym struktury My oraz nabywanie podmiotowej wiedzy społ. obejmującej struktury Ja. Tożsamość osobista + społeczna stanowią o kształtowaniu się tożsamości jednostki związanej z pełnionymi przez nią rolami społecznymi.
22. Pojecie rodziny
W. Okoń określa rodzinę jako: „...małą grupę społeczną składającą się z rodziców, ich dzieci i krewnych, rodziców łączy więź małżeńska, rodziców z dziećmi - więź rodzicielska, stanowiąca podstawę wychowania rodzinnego, jak również więź formalna określająca obowiązki rodziców i dzieci względem siebie”.
J. Szczepański zwraca uwagę na to, iż rodzina człowiecza opiera się na biologicznych podstawach: „...stałość popędu seksualnego, jego różne formy sublimacji i powstająca wokół jego powstawania otoczka emocjonalna stanowi zespół czynników biopsychicznych stanowiących podstawę małżeństwa rodziny człowieczej”.
23. Funkcje rodziny
M. Ziemska łącząc pojęcie funkcji rodziny z pojęciem jej zadań, wypełnianych na rzecz członków rodziny, jak i całego społeczeństwa.
Ujmuje to w następujący sposób: „...podstawowe funkcje wskazują na zadania współczesnej rodziny jakie wypełnia i jakie ją konstytuują. Istnienie rodziny polega bowiem na wypełnianiu głównych zadań, czyli funkcji”.
Rodzina więc spełnia zadania zarówno wobec swych członków jak i społeczeństwa. Zaspokaja potrzeby ogólnospołeczne, narodowe.
Autorka wyróżnia następujące funkcje rodziny:
I. funkcja prokreacyjna - dostarcza nowych członków nie tylko do swojej grupy (rodziny) ale i całego społeczeństwa.
II. funkcja produkcyjna - dostarczając społeczeństwu nowych członków wzmaga siły twórcze i wytwórcze.
III. funkcja usługowo - opiekuńcza - zapewniając codzienne usługi (wyżywienie, czystość) oraz opiekę tym członkom, którzy nie są w pełni samodzielni ze względu na wiek, chorobę, kalectwo.
IV. funkcja socjalizująca - wprowadzająca w społeczeństwo, przekazująca obyczaje, zwyczaje, wzory zachowań itd.
V. funkcja psychohigieniczna - zapewniająca poczucie stabilizacji, równowagę emocjonalną.
Jednocześnie z zadaniami na rzecz społeczeństwa rodzina spełnia zadania wobec swoich członków. Wynikają z tego różne potrzeby:
I. potrzeby seksualne
II. potrzeby ekonomiczne
III. potrzeby bytowe i opiekuńcze
IV. potrzeby chowania dzieci
V. potrzeby emocjonalne
24. Style wychowania w rodzinie
Style wychowania w rodzinie:
Niekonsekwentny - cechuje go zmienność decyzji. Przypadkowość oddziaływań na dziecko, nieadekwatność, brak konsekwencji działania, rodzice nie potrafią sprecyzować jakie są wymagania wobec dziecka, w sytuacjach bezsilności stosują kary i rygor po to, aby je złamać, w ten sposób osłabia się autorytet rodzica, dziecko nie słucha, nie stosuje się do kar.
Autokratyczny - wymaga bezwzględnego podporządkowania się wymaganiom, wartościom przyjętym w rodzinie, narzucanie zachowania dziecku, krępuje jego samodzielność, spontaniczność, często rodzice stawiają nadmierne wymagania dziecku, wzbudzają w dziecku poczucie winy i lęku, często dzieci są zastraszone, później dzieci te zachowania przenoszą w stosunku do młodszych kolegów.
Liberalny - charakteryzuje przekonanie, że dziecku należy pozostawić pełną całkowitą swobodę, nie należy hamować jego rozwoju, aktywności, wystarczy zadbać o odpowiednie warunki do nauki i zabawy - byt materialny, rodzice mogą ingerować tylko wtedy kiedy dziecko wyrazi taką potrzebę, w konsekwencji doprowadza to do tego, że proces socjalizacji dziecka jest opóźniony - rośnie mały egoista.
Demokratyczny - rodzice akceptują potrzeby dzieci, uznają ich prawa, prawo do samodzielności, aktywności, rozmawiają z dziećmi o ich problemach, o nauce, kolegach, dzieci podejmują obowiązki, których znają zakres i sens. Styl charakteryzuje prawidłowa więź między rodzicami a dziećmi.
25. Postawy rodzicielskie
1. Postawy negatywne:
- nadmiernie chroniąca,
- nadmiernie wymagająca
- odtrącająca
- unikająca (obojętność na problemy dziecka)
2. Postawy właściwe:
- postawa akceptacji
- postawa współ działania (demokratyczna)
- postawa rozumnej swobody
- postawa uznania praw dziecka
27. Struktura systemu edukacji w Polsce
Z 1 września 2004 r. wprowadzono obowiązek odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego przez dzieci w wieku 6 lat w przedszkolu albo w oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej. Obowiązek ten rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 6 lat.
Od roku szkolnego 1999/2000 dzieci w wieku od 7 do 13 lat uczęszczają do szkoły podstawowej, w której nauka trwa 6 lat.
Wszyscy absolwenci szkoły podstawowej kontynuują naukę w 3-letnim gimnazjum - obowiązkowej szkole średniej pierwszego stopnia.
Po ukończeniu gimnazjum uczniowie mogą kontynuować naukę w:
3-letnich licach ogólnokształcących,
3-letnich liceach profilowanych,
4-letnich technikach zawodowych,
2-3-letnich zasadniczych szkołach zawodowych.
Absolwenci zasadniczej szkoły zawodowej mogą przystąpić do matury pod warunkiem ukończenia 2 letniego uzupełniającego liceum ogólnokształcącego lub 3-letniego technikum uzupełniającego.
28. Edukacja - analiza, pojęcia
Edukacja wg. Kwiecińskiego.
Edukacja to ogół czynności prowadzenia drugiego człowieka i jego własnej aktywności w osiąganiu pełnych i swoistych możliwości, jak też ogół wpływów i funkcji ustanawiających i regulujących osobowość człowieka i jego zachowanie w relacji do innych ludzi i wobec świata.
30. Funkcje nauczyciela
W. Okoń w funkcjach nauczycieli wyraża zakres i tempo zadań (zespołów):
1. konstruowanie wiedzy i doświadczenia w celu wprowadzenia młodzieży do życia w społeczeństwie ludzi dorosłych
2. rozwijanie sil twórczych i zdolności innowacyjnych młodzieży
3. kształtowanie postaw i charakteru młodzieży
4. organizowanie działalności praktycznej dzieci i młodzieży, stwarzanie warunków dla ich samodzielnej działalności
5. posługiwanie się nowoczesną technologia kształcenia
6. sprawdzanie i ocenianie osiągnięć szkolnych uczniów.
Inną klasyfikację proponuje S. Krawcewicz, obejmuje on zadania nauczycieli
w grupy obowiązków i czynności;
I grupa -- organizacja procesu nauczania, uczenia się, opieki nad uczniami, obejmuje realizację programów nauczania, wychowania, osiąganie jak najlepszych wyników pracy, doskonalenie metod wychowania, poznawanie uczniów, wdrażanie ich do systematycznej pracy, stała troska o stan zdrowia, kulturę zachowania
II grupa -- obowiązki i czynności związane ze współdziałaniem nauczyciela z dyrektorem i radą pedagogiczną
III grupa -- obowiązki nauczyciela wobec rodziców, środowiska
IV grupa -- obowiązki i czynności dotyczące doskonalenia i samokształcenia zawodowego
31. Metody pracy nauczyciela
Podział wg Cz. Kupisiewicza z dodanymi metodami aktywizującymi:
metody oparte na słowie: wykład, opowiadanie, pogadanka, opis, dyskusja, praca z książką;
metody oparte na obserwacji i pomiarze: pokaz, pomiar;
metody oparte na praktycznej działalności uczniów: laboratoryjna, zajęć praktycznych;
metody aktywizujące: burza mózgów, sytuacyjna, inscenizacji, problemowa;
Klasyfikacja metod oparta na koncepcji wielostronnego nauczania-uczenia się Wincentego Okonia:
metody asymilacji wiedzy - uczenie się przez przyswajanie: pogadanka, dyskusja, wykład, praca z książką;
metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy - uczenie się przez odkrywanie; klasyczna metoda problemowa, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, giełda pomysłów mikronauczanie, gry dydaktyczne;
metody waloryzacyjne - uczenie się przez przeżywanie; metody impresyjne, metody ekspresyjne;
metody praktyczne - uczenie się przez działanie; metody ćwiczebne, metody realizacji zadań wytwórczych.
Klasyfikacja wg T. Nowackiego
metody nauczania teoretycznego: wykład, pogadanka, dyskusja, opis, opowiadanie, wyjaśnienie;
metody nauczania praktycznego: rozwijanie umiejętności, pokaz, ćwiczenie, instruktaż, inscenizacja.
Klasyfikacja wg K. Kruszewskiego:
metody słowne,
metody oglądowe,
metody praktyczne,
metody gier dydaktycznych.
32 Drogi rozwoju nauczyciela
Nauczyciel jednej drogi - przyjmuje jedną teorie pedagogiczną, z którą się identyfikuje, pedagog taki rozważa wszystkie kwestie edukacyjne tylko z jednej perspektywy, jednocześnie pozbawia się odpowiedzialności za popełniane błędy. W zakresie badań przyjmuje również jedną opcję ilościowa, lub jakościową.
Nauczyciel dwóch dróg - formułuje edukacyjną strategię, która naznaczona jest sprzecznością (?) pomiędzy wymogami wewnętrznymi, przekonaniem o słuszności własnego ujmowania edukacji a wymogami zewnętrznymi. W przypadku, gdy wymogi zewnętrzne i wewnętrzne mają jednolity charakter pedagog dwóch dróg staje się pedagogiem jednej drogi. Nauczyciel w badaniach odwołuje się naprzemiennie do obu strategii.
Pedagog wielu dróg - pedagog pojmuje wielość jako celowy (?) wymiar funkcjonowania współczesnej rzeczywistości, interpretacja realności wymaga orientowania się w różnorodności, dlatego też owy pedagog zna wszystkie koncepcje pedagogiczne i ich uwarunkowania. Posiada wypracowany stosunek do nich jednak wychowankom pokazuje różne drogi, których wyboru musi dokonać wychowanek. W badaniach stosuje wszystkie możliwe strategie.
34. Zasady współdziałania nauczyciela z rodzicami uczniów
Zasada pozytywnej współpracy: mówi, że ważnym warunkiem skutecznej współpracy wychowawców rodziców jest całkowicie dobrowolny w nim udział. Chodzi o to, aby wszyscy byli świadomi współpracy, jak również korzyści z nią związanych.
Zasada partnerstwa: podkreśla równorzędne prawa i obowiązki wychowawców rodziców. Chodzi o to, aby żadna ze stron nie czuła się mniej wartościowa od drugiej, aby tworzyły rodzaj wspólnoty, której członkowie mają w miarę jednakowy udział w podejmowaniu decyzji i razem ponoszą odpowiedzialność za wprowadzenie ich w życie.
Zasada jedności oddziaływań: przypomina o konieczności realizowania przez wychowawców i opiekunów dziecka zgodnych celów w pracy wychowawczej. Oprócz zgodności celów ważne jest także uzgadnianie metod i form oddziaływań.
Zasada systematycznej współpracy: ukazuje potrzebę czynnego i stałego zaangażowania się w wykonywanie zadań inicjowanych i organizowanych podczas współdziałania wychowawców i rodziców.
35. Grupa rówieśnicza - pojecie
Odnosi się do grup dziecięcych i młodzieżowych. To organizm społeczny wyróżniony spośród innych ze względu na cechę demograficzną. U podstaw tworzenia się grup rówieśniczych leżą określone cele grupowe. Aby grupa mogła powstać motywy poszczególnych członków musza się uzupełniać.
36. Rodzaje grup
Ze względu na:
1. Liczebność:
- małe grupy po kilka osób
- grupy znacznie większe, kilkanaście osób
- grupy bardzo duże, zrzeszenia, związki zawodowe
2. Wiek
- homogeniczne
- heterogeniczne, różny wiek
3. Płeć
- jednorodne
- mieszane
4. Stopień swoistości
- zwarte
- luźne
5. Społeczna postawa funkcjonowania grupy
- celowe - działalność oparta na regułach
- spontaniczne
6. Typ więzi
- formalne
- nieformalne
37. Style kierowania grupą
(1) Autokratyczny _ zakłada, że najważniejszy w strukturze grupy jest lider. Styl ten wiąże się często z określonymi cechami osobowości lidera grupy, czyli z tzw. osobowością autorytarną. Kierownik autokratyczny na ogół sam podejmuje decyzje za grupę jako całość i poszczególnych jej członków. Stosuje przy tym dużo kar, bez wyjaśniania motywów ich stosowania. Sam nie bierze udziału w pracach grupy, sprowadzając kontakt z nią tylko do formalnego dozorowania. Nie dopuszcza dyskutowania swoich poleceń, ani nie zasięga opinii na temat sposobów wykonania zadania. Z badań wynika, że ten styl w warunkach normalnych jest uciążliwy dla grupy i mało efektywny. Jednak w sytuacji zagrożenia zewnętrznego grupy (np. konkurencja) jest preferowany jako bardzo skuteczny.
(2) Liberalny _ zakłada, że najważniejsi są zwolennicy lidera. Charakteryzuje się zupełną biernością lidera w stosunku do poczynań grupy, a więc jest zaprzeczeniem kierowania. Poza komentowaniem zachowań swoich podwładnych, lider liberalny nie korzysta ani z nagród ani z kar. Styl ten jest uważany za mało efektywny i nie jest akceptowany przez grupę jako całość, choć niektórym członkom grupy (tzw. satelitom) bardzo odpowiada. Charakterystyczny jest brak spontanicznego zainteresowania efektywnością funkcjonowania podwładnych. Kierownik liberalny nastawiony jest mniej na kontekst personalny (jak w stylu autokratycznym), czy rzeczowy (jak w stylu demokratycznym) ale przede wszystkim kontekst sytuacyjny, koncentrujący się zwykle na poszukiwaniu ,,kozła ofiarnego", odpowiedzialnego za wszelkie niepowodzenia w firmie.
(3) Demokratyczny _ zakłada, że najważniejsza jest grupa jako całość. Lider demokratyczny liczy się z sugestiami członków grupy, zwłaszcza na etapie doboru najlepszych środków do realizacji celów grupowych. Lider wprawdzie przedstawia alternatywne cele i środki ich realizacji, ale decyzje pozostawia grupie. Bierze udział w wykonywaniu zadań wraz z członkami grupy. Wykorzystuje duży repertuar środków dyscyplinarnych, preferując przede wszystkim nagrody. Kary stosuje w ostateczności. Posiada zwykle w grupie także autorytet nieformalny. Jest to styl najbardziej preferowany przez grupę, gdyż jest najbardziej efektywny.
38. Patologia pojecie
Patologia społeczna - Nie każde nieprzystosowanie jest patologią. Odchylenie od reguł działania społecznego, postępowanie niezgodne z normami a także z wartościami przyjętymi w społeczeństwie lub w grupie społecznej. Zachowania dewiacyjne nie są jednoznacznie interpretowane i ich określenie jest zależne od przyjętych systemów normatywnych w danym społeczeństwie. W niektórych ujęciach teoretycznych definiowane jest relatywistycznie jako zachowanie, które zostało przez społeczność zdefiniowane jako dewiacyjne.
40. Przyczyny patologii społecznej
Zjawiska kryzysowe - bezrobocie jako wywołujące nasilenie zjawisk patologicznych
Zagrożenie dla otoczenia przyrodniczego człowieka.
Zagrożenie bezpieczeństwa przez narastające np. afery korupcyjne
W Pl - wzrost rodzin patologicznych i dewiacji