prawo pacjenta do poszanowania życia

http://www.goldenline.pl/forum/1409320/prawo-do-poszanowania-zycia-prywatnego-i-rodzinnego

Pacjent w czasie swojego pobytu w szpitalu lub innym stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej ma prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z innymi osobami. Pacjent ma również prawo do odmowy kontaktu z innymi osobami.

Opłaty

Pacjent ma prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego oraz do dodatkowej opieki. Realizacja tych praw nie może obciążać zakładu opieki zdrowotnej. Jeżeli realizacja tych praw skutkuje kosztami poniesionymi przez zakład opieki zdrowotnej, pacjent ponosi koszty ich realizacji. Informacja o wysokości opłat oraz sposobie jej ustalania jest jawna i musi być udostępniona w danym zakładzie.

Ograniczenie korzystania z praw do kontaktu z bliskimi

Korzystanie z praw pacjenta do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego oraz do dodatkowej opieki może być ograniczone w przypadku wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów. Ponadto korzystanie z prawa pacjenta do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego może być także ograniczone ze względu na możliwości organizacyjne zakładu.

*/**************************************************************************

http://www.medrodzinna.pl/smr.php?ktory=367

Czy prawo pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń medycznych jest przestrzegane przez personel Zakładów Opieki Zdrowotnej? Prawne aspekty związane z poszanowaniem godności pacjenta podczas pobytu w zakładzie opieki zdrowotnej w Polsce

© Borgis - Medycyna Rodzinna 3/2009, s. 54-60 *Konrad Wroński^1, Roman Bocian^2, Adam Depta^3, Jarosław Cywiński^1, Adam Dziki^1 Czy prawo pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń medycznych jest przestrzegane przez personel Zakładów Opieki Zdrowotnej? Prawne aspekty związane z poszanowaniem godności pacjenta podczas pobytu w zakładzie opieki zdrowotnej w Polsce Is the patient's right to dignity respected by the medical staff durign medical procedures? legal aspects related to maintaining the patient's dignity during hospital treatment in poland ^1Klinika Chirurgii Ogólnej i Kolorektalnej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Kierownik Kliniki Chirurgii Ogólnej i Kolorektalnej: prof. dr hab. n. med. Adam Dziki ^2Oddział Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej, Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. dr M. Pirogowa w Łodzi Ordynator Oddziału Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej: dr n. med. Jerzy Okraszewski ^3Zakład Finansowania Ochrony Zdrowia, Katedra Polityki Ochorny Zdrowia Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Kierownik Katedry: prof. dr hab. Romuald Holly Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Jadwiga Suchecka Summary Introduction:One of the Basic rights of a patient and a human being is the one related to maintaining one's dignity during medical procedures. Dignity is a top human value. The laws referring to respecting a patient's right to be treated with dignity while undergoing a course of treatment in hospital have been included in the Constitution of the Republic of Poland, as well as in the law on the National Health Service, on the profession of a medical doctor and dentist, the ethical code and in the civil code. Objectives: The objective of this research was to become familiar with patients' opinions about respecting the patient's right to dignity by the medical staff while administering medical procedures. Material and methods: A group of 700 patients staying in Pirogow Hospital in Lodz was requested to fill in a survey prepared by the authors, in which instruments were applied to examine patients' opinions about prenatal examinations in pregnant women. The necessary calculations were done by means by followings packets: STATISTICA 7.1 and EXCEL 2008. Results: The analysis of the results of this research reveals that 686 (98%) respondents claim that their right to dignity during medical procedures was respected by the medical staff. Among 700 respondents 14 (2%) thought otherwise. Conclusions: The results of the research demonstrate clearly that the medical staff recognized the patient's right to maintain dignity while administering medical procedures. Each employee of the National Health Service must respect the right, as it is one of the most important human rights. The legal consequences following if this right should be infringed upon by medical staff have been codified in the civil code. Key words: patients' rights, human rights, human dignity WSTĘP Godność ludzka ( dignitas hominis) jest jedną z najważniejszych wartości każdego człowieka (1-13). Pierwsze koncepcje odnoszące się do zrozumienia pojęcia godności ludzkiej ukształtowały się już w starożytnej Grecji, ale wydaje się, że opinie dotyczące idei godności wywodzą się z inspiracji religijnych (14-23). Filozofia chrześcijańska uważa godność za cnotę, a także za niezbywalną i nadprzyrodzoną cechę każdego człowieka, gdyż został on stworzony na obraz i podobieństwo Boga. Papież Jan Paweł II podczas Orędzia na XXXII Światowy Dzień Pokoju 1 stycznia 1999 roku mówił, iż: „Godność ludzkiej osoby jest wartością transcendentną, uznawaną za taką przez wszystkich, którzy szczerze poszukiwali prawdy. W istocie rzeczy całą historię ludzkości należy interpretować w świetle tego pewnika. Każdy człowiek, stworzony na obraz i podobieństwo Boże (por. Rdz 1, 26-28) i tym samym radykalnie zwrócony ku swemu stwórcy, pozostaje w trwałej relacji z wszystkimi, którzy zostali obdarzeni tą samą godnością.” Podczas Adhortacji Apostolskiej „Christifideles laici” (w Rzymie, u św. Piotra, dnia 30 grudnia 1988 roku, w uroczystość Świętej Rodziny Jezusa, Maryi i Józefa, w jedenastym roku Pontyfikatu) Jan Paweł II mówił także: „...Osobista godność jest najcenniejszym dobrem człowieka, który dzięki niej przewyższa swoją wartością cały świat materialny... Godność osoby ludzkiej jawi się w całym swoim pięknie wówczas, gdy weźmie się pod uwagę jej pochodzenie i przeznaczenie: stworzony przez Boga na Jego obraz i podobieństwo, odkupiony drogocenną krwią Chrystusa, człowiek został wezwany do tego, by być „synem w Synu”, żywą świątynią ducha Świętego, i jest przeznaczony do życia wiecznego w uświęcającej komunii z Bogiem. Dlatego wszelki gwałt zadany osobistej godności istoty ludzkiej wzywa o pomstę przed obliczem Bożym i jest obrazą stwórcy człowieka... Dzięki swej osobistej godności istota ludzka zawsze jest wartością w sobie i przez się, i wymaga, by traktowano ją jako taką, nigdy jako przedmiot, którego można użyć, narzędzie czy rzecz. Osobista godność stanowi podstawę równości wszystkich ludzi. Stąd absolutna niedopuszczalność jakiejkolwiek dyskryminacji, która niestety nie przestaje dzielić i poniżać rodziny ludzkiej: tak dyskryminacji rasowej i ekonomicznej, jak i społecznej i kulturowej, politycznej, jak i gospodarczej itd. ... Osobowa godność jest niezniszczalną własnością każdej ludzkiej istoty. Ważne jest tutaj zdanie sobie sprawy z potęgi tego stwierdzenia, które opiera się na jedyności i niepowtarzalności każdej osoby...” CEL PRACY Celem pracy było zbadanie opinii pacjentów na temat przestrzegania prawa pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń medycznych przez personel zakładów opieki zdrowotnej. MATERIAŁ I METODY Sondaż poświęcony poznaniu opinii pacjentów na temat modelu paternalistycznego w relacji lekarz-pacjent został przeprowadzony w sierpniu, wrześniu i październiku 2008 roku wśród pacjentów przebywających w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu im. dr Mikołaja Pirogowa w Łodzi. W celu przeprowadzenia sondażu przygotowano ankietę. Wypełnienie ankiety było dobrowolne i anonimowe. Kwestionariusz ankiety zawierał 7 pytań zamkniętych. Przed rozdaniem każdej ankiety pytano chorego czy wyraża zgodę na udział w badaniu. Po otrzymaniu pozytywnej odpowiedzi pacjentom wręczano ankietę do wypełnienia. Grupę badaną stanowiło 700 pacjentów przebywających w oddziałach i poradniach Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. dr Mikołaja Pirogowa w Łodzi, które wyraziły zgodę i poprawnie wypełniły ankietę. Niezbędne obliczenia zostały przeprowadzone przy pomocy pakietów: STATISTICA 7.1 i EXCEL 2008. WYNIKI W badaniu uczestniczyło 700 osób, z czego 436 kobiety - co stanowiło 62,3% ogółu badanych i 264 mężczyzn - co stanowiło 37,3% ogółu badanych. Wiek osób, które były poddane badaniu najczęściej zawierał się w przedziale od 45 do 65 lat, co stanowiło 69,9% ogółu ankietowanych pacjentów. W grupie ankietowanych pacjentów osoby z wykształceniem średnim stanowiły 67,9% ogółu badanych. 609 (87%) pacjentów, którzy wzięli udział w ankiecie pochodziło z miasta zamieszkanego przez więcej niż 500.000 mieszkańców (tab. 1). Tabela 1. Charakterystyka badanej grupy.   Liczba badanych (%) wiek do 25 roku życia 3 0,4 od 25 do 45 roku życia 97 13,8 od 45 do 65 roku życia 489 69,9 powyżej 65 roku życia 111 15,9 RAZEM: 700 100,0 płeć kobiety 436 62,3 mężczyźni 264 37,7 RAZEM: 700 100,0 miejsce zamieszkania w mieście powyżej 500.000 mieszkańców 609 87,0 w mieście od 25.000 do 500.000 mieszkańców 65 9,3 w miejscowości poniżej 25.000 mieszkańców 18 2,6 na wsi 8 1,1 RAZEM: 700 100,0 wykształcenie podstawowe 14 2,0 zawodowe 91 13,0 średnie 475 67,9 wyższe 120 17,1 RAZEM: 700 100,0 Z badania ankietowego wynika, że dominowali pacjenci korzystający z gabinetu lekarskiego co pół roku (402 pacjentów - 57,4% ogółu ankietowanych) (tab. 2), natomiast w przypadku korzystania z usług szpitala dominowali pacjenci korzystający z jego usług rzadziej niż raz w roku (76% ogółu pacjentów) (tab. 3). Tabela 2. Częstość korzystania z usług przychodni przyszpitalnej i/lub gabinetu lekarza rodzinnego przez osoby biorące udział w ankiecie. Częstość korzystania z usług przychodni przyszpitalnej i/lub gabinetu lekarza rodzinnego: liczba badanych (%) raz w miesiącu 34 4,9 raz na kwartał 183 26,1 co pół roku 402 57,4 rzadziej niż raz na rok 81 11,6 RAZEM: 700 100,0 Tabela 3. Częstość korzystania z usług szpitala przez osoby biorące udział w ankiecie. Częstość korzystania z usług szpitala: liczba badanych (%) raz w miesiącu 2 0,3 raz na kwartał 24 3,4 co pół roku 142 20,3 rzadziej niż raz na rok 532 76,0 RAZEM: 700 100,0 Z przeprowadzonego badania ankietowego wynika, że 686 (98,00%) respondentów uważa, że prawo pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych było względem nich przestrzegane przez personel medyczny (ryc. 1). Wśród 700 ankietowanych, 14 (2,00%) miało inne zdanie na ten temat. Ryc. 1. Opinie pacjentów na temat przestrzegania prawa pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych przez personel medyczny. Z przeprowadzonej ankiety nie stwierdzono zależności istotnych statystycznie między opinią pacjentów na temat poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych a częstością korzystania z poradni przyszpitalnej lub/i gabinety lekarza pierwszego kontaktu (p>0,05; współczynnik kontyngencji C-Pearsona 0,08) (tab. 4). Tabela 4. Opinie pacjentów na temat przestrzegania prawa pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych przez personel medyczny a częstość korzystania z usług przychodni przyszpitalnej lub/i gabinetu lekarza pierwszego kontaktu przez ankietowanych. Częstość korzystania z usług przychodni przyszpitalnej lub/i gabinetu lekarza pierwszego kontaktu Czy uważa Pan(i), że prawo pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych było względem Pana(i) przestrzegane przez personel medyczny? Razem liczba badanych: TAK NIE liczba badanych (%) liczba badanych (%) Raz w miesiącu 33 4,71 1 0,14 34 Raz na kwartał 180 25,71 3 0,43 183 Co pół roku 394 56,29 8 1,14 402 Rzadziej niż raz na rok 79 11,29 2 0,29 81 Razem: 686 98,00 14 2,00 700 Nie stwierdzono także zależności istotnych statystycznie między częstością korzystania przez ankietowanych z usług szpitala a opinią na temat przestrzegania prawa pacjenta do poszanowania godności przez personel medyczny (p>0,05; współczynnik C-Pearsona 0,13) (tab. 5). Tabela 5. Opinie pacjentów na temat przestrzegania prawa pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych przez personel medyczny a częstość korzystania z usług szpitala przez ankietowanych. Częstość korzystania z usług szpitala Czy uważa Pan(i), że prawo pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych było względem Pana(i) przestrzegane przez personel medyczny? Razem liczba badanych: TAK NIE liczba badanych (%) liczba badanych (%) Raz w miesiącu 2 0,29 0 0,00 2 Raz na kwartał 24 3,43 0 0,00 24 Co pół roku 139 19,86 3 0,43 142 Rzadziej niż raz na rok 521 74,43 11 1,57 532 Razem: 686 98,00 14 2,00 700 W badaniu ankietowym nie stwierdzono zależności istotnych statystycznie w grupie mężczyzn, jak i kobiet, a ich opinią na temat przestrzegania prawa pacjenta do poszanowania godności przez personel medyczny (p>0,05; współczynnik kontyngencji C-Pearsona 0,05) (tab. 6). Tabela 6. Opinie pacjentów na temat przestrzegania prawa pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych przez personel medyczny a płeć ankietowanych. Płeć ankietowanych Czy uważa Pan(i), że prawo pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych było względem Pana(i) przestrzegane przez personel medyczny? Razem liczba badanych: TAK NIE liczba badanych (%) liczba badanych (%) Kobieta 428 61,14 8 1,14 436 Mężczyzna 258 36,86 6 0,86 264 Razem: 686 98,00 14 2,00 700 W przeprowadzonym badaniu nie stwierdzono również zależności istotnej statystycznie pomiędzy wiekiem ankietowanych pacjentów a ich opinią na temat przestrzegania przez personel prawa do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych (p>0,05; współczynnik kontyngencji C-Pearsona 0,10) (tab. 7). Tabela 7. Opinie pacjentów na temat przestrzegania prawa pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych przez personel medyczny a wiek ankietowanych. Wiek ankietowanych Czy uważa Pan(i), że prawo pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych było względem Pana(i) przestrzegane przez personel medyczny? Razem liczba badanych: TAK NIE liczba badanych (%) liczba badanych (%) do 25 lat 3 0,43 0 0,00 3 od 25 do 44 lat 95 13,57 2 0,29 97 od 45 do 65 lat 478 68,29 11 1,57 489 powyżej 65 lat 110 15,71 1 0,14 111 Razem: 686 98,00 14 2,00 700 Nie stwierdzono zależności istotnej statystycznie między wykształceniem pacjentów a ich opinią na temat przestrzegania prawa do poszanowania godności (p>0,05; współczynnik kontyngencji C-Pearsona 0,05) (tab. 8). Tabela 8. Opinie pacjentów na temat przestrzegania prawa pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych przez personel medyczny a wykształcenie ankietowanych. Wykształcenie Czy uważa Pan(i), że prawo pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych było względem Pana(i) przestrzegane przez personel medyczny? Razem liczba badanych: TAK NIE liczba badanych (%) liczba badanych (%) Podstawowe 13 1,86 1 0,14 14 Zawodowe 89 12,71 2 0,29 91 Średnie 467 66,71 8 1,14 475 Wyższe 117 16,71 3 0,43 120 Razem: 686 98,00 14 2,00 700 W analizie statystycznej badania nie stwierdzono także zależności istotnej statystycznie między miejscem zamieszkania ankietowanych a ich opinią na temat przestrzegania przez personel medyczny prawa do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych przez personel medyczny (p>0,05; współczynnik kontyngencji C-Pearsona 0,06) (tab. 9). Tabela 9. Opinie pacjentów na temat przestrzegania prawa pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych przez personel medyczny a miejsce zamieszkania ankietowanych. Miejsce zamieszkania Czy uważa Pan(i), że prawo pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych było względem Pana(i) przestrzegane przez personel medyczny? Razem liczba badanych: TAK NIE liczba badanych (%) liczba badanych (%) Miejscowość powyżej 500.000 mieszkańców 601 85,86 8 1,14 609 Miejscowość od 25.000 do 500.000 mieszkańców 61 8,71 4 0,57 65 Miejscowość poniżej 25.000 mieszkańców 17 2,43 1 0,14 18 Wieś 7 1,00 1 0,14 8 Razem: 686 98,00 14 2,00 700 OMÓWIENIE Wyniki przeprowadzonej ankiety wśród pacjentów przebywających w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu im. dr Mikołaja Pirogowa w Łodzi wskazują, że względem zdecydowanej większości respondentów (98%) personel medyczny przestrzegał prawa do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych (ryc. 1). Pomimo iż pojęcie godności ludzkiej jest nieostre i nie zostało zdefiniowane w żadnym akcie normatywnym, to w XXI wieku prawo do poszanowania godności ludzkiej jest jednym z najważniejszych praw człowieka. PRAWNE ASPEKTY ZWIĄZANE Z POSZANOWANIEM GODNOŚCI PACJENTA PODCZAS POBYTU W ZAKŁADZIE OPIEKI ZDROWOTNEJ W POLSCE W umowach międzynarodowych do koncepcji godności ludzkiej po raz pierwszy odwołano się w preambule do Karty Narodów Zjednoczonych z 26 czerwca 1945 roku, w której deklarowano konieczność przywrócenia wiary„w podstawowe prawa człowieka, w godność i wartość człowieka”. Podobne zapisy znalazły się w Powszechnej deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z dnia 10 grudnia 1948 roku, gdzie w artykule 1 tego dokumentu zapisano, iż: „Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw.” W prawodawstwie Unii Europejskiej również zapisano zasadę do poszanowania godności ludzkiej jako jedno z najważniejszych praw człowieka. W artykule 1 i 2 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej przyjętej na szczycie w Nicei w 2000 roku czytamy: „1. Godność osoby ludzkiej szanuje się i chroni. 2. Każdy jest równy wobec prawa.” W ustawodawstwie polskim akty prawne chroniące godność człowieka/pacjenta zostały zapisane w: - Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; - ustawie o zakładach opieki zdrowotnej; - ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty; - Kodeksie Etyki Lekarskiej i - Kodeksie Cywilnym. W najważniejszym polskim akcie prawnym, jakim jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, w artykule 30 zapisano, iż: „Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.” Personel medyczny jest zobowiązany do poszanowania godności ludzkiej podczas udzielania świadczeń zdrowotnych przez akty prawne, które zostały zapisane w: - artykule 19 ustęp 1 punkt 4 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej: „1. Pacjent ma prawo do: 4) intymności i poszanowania godności w czasie udzielania świadczeń zdrowotnych.”, - artykule 36 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty: „1. Lekarz podczas udzielania świadczeń zdrowotnych ma obowiązek poszanowania intymności i godności osobistej pacjenta.” i - artykule 12 punkt 1 Kodeksu Etyki Lekarskiej: „1. Lekarz powinien życzliwie i kulturalnie traktować pacjentów, szanując ich godność osobistą, prawo do intymności i prywatności.” Należy pamiętać, że to na lekarzu spoczywa obowiązek dbania o to, aby personel medyczny przestrzegał prawa pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń medycznych. Odpowiednie zapisy dotyczące tej kwestii zostały zapisane w artykule 36 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty: „3. Lekarz ma obowiązek dbać, aby inny personel medyczny przestrzegał w postępowaniu z pacjentem zasady określonej w ust. 1”. Konsekwencje związane z naruszeniem prawa pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń medycznych zostały zapisane w artykule 19a ustęp 1: „1. W razie naruszenia praw pacjenta, o których mowa w art. 18 ust. 2 i ust. 3 pkt 1 oraz w art. 19 ust. 1 pkt 1-4 i ust. 3, sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego.” Artykuł 448 kodeksu cywilnego mówi, iż: „W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis 445 § 3 stosuje się.” Bezpośrednio do artykułu 448 kodeksu cywilnego odnosi się artykuł 445 kodeksu cywilnego § 3: „§ 3. Roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców tylko wtedy, gdy zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego.” i artykuł 449 kodeksu cywilnego mówiący, iż: „Roszczenia przewidziane w artykule 444-448 nie mogą być zbyte, chyba że są już wymagalne i że zostały uznane na piśmie albo przyznane prawomocnym orzeczeniem.” Dobra osobiste - do których zaliczamy także godność człowieka - chronione są przez artykuł 23 Kodeksu cywilnego, w którym zapisano, iż: „Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.” Osoba poszkodowana występuje zazwyczaj na drogę sądową z powództwa cywilnego, a konsekwencje prawne dla osoby naruszającej to prawo zostały zapisane w artykule 24 Kodeksu cywilnego: „§ 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.” PODSUMOWANIE Godność ludzka to najważniejsza wartość każdego człowieka, dlatego każdy pracownik zakładu opieki zdrowotnej, udzielający choremu pomocy, powinien przestrzegać prawa pacjenta do poszanowania jego godności (24-28). Osobom, które naruszają to prawo grożą sankcje zapisane w kodeksie cywilnym. Piśmiennictwo 1. Jacobson N: A taxonomy of dignity: a grounded theory study. BMC Int Health Hum Rights. 2009; 9(1): 3. 2. Hall M: Patient dignity. Nurs Stand. 2008; 23(13): 59. 3. Cohen J, Werner RM: On medical research and human dignity. Clin Anat 2009; 22(2): 161-2. 4. Wainwright P, Gallagher A: Demonstrating dignity. Nurs Stand 2008; 23(10): 24-5. 5. Potter C.: The delivery of dignity when caring for older people. Br J Community Nurs 2008; 13(9): 430-2. 6. Irwin S: Conserving dignity. J Palliat Med 2008; 11(9): 1188. 7. Baillie L: Mixed-sex wards and patient dignity: nurses and patients perspectives. Br J Nurs 2008; 17(19): 1220-5. 8. Bailey A: Patient dignity: a matter of life and death. Br J Nurs 2008; 17(18): 1137. 9. Sturdy D: Dignity: an age old issue. Nurs Older People 2008; 20(7): 15. 10. Matiti MR, Trorey GM: Patients' expectations of the maintenance of their dignity. J Clin Nurs 2008; 17(20): 2709-17. 11. Moore A: Dignity by design. Health Serv J 2008; 10: 26-7. 12. Rassin M: Nurses' professional and personal values. Nurs Ethics 2008; 15(5): 614-30. 13. Potter C: Dignity is in the detail. Nurs Stand 2008; 22(45): 24-5. 14. Bell G: Protecting patient dignity. Nurs Older People 2008; 20(5): 3. 15. Waters A: ”The most important part of our job is the patient, not targets”. Nurs Stand 2008; 22(42): 13-6. 16. Crowson HM, DeBacker TK: Belief, motivational, and ideological correlates of human rights attitudes. J Soc Psychol 2008; 148(3): 293-310. 17. Andorno R: Global bioethics and human rights. Med Law 2008; 27(1): 1-14. 18. Chochinov HM: Dignity. Dignity? Dignity! J Palliat Med 2008; 11(5): 674-5. 19. Chochinov HM et al.: The patient dignity inventory: a novel way of measuring dignity-related distress in palliative care. J Pain Symptom Manage 2008; 36(6): 559-71. 20. Milton CL: The ethics of human dignity: a nursing theoretical perspective. Nurs Sci Q 2008; 21(3): 207-10. 21. Sturdy D: Dependence and dignity. Nurs Older People 2008; 20(3): 10. 22. Barilan YM, Brusa M: Human rights and bioethics. J Med Ethics 2008; 34(5): 379-83. 23. Cocker J: Patient dignity. Nurs Stand 2008; 22(25): 59-60. 24. Aitken M: The dignity and privacy of patients. J R Soc Med 2008; 101(3): 108-9. 25. Billings J.A.: Dignity. J Palliat Med 2008; 11(2): 138-9. 26. Schroeder D: Dignity: two riddles and four concepts. Camb Q Healthc Ethics 2008; 17(2): 230-8. 27. Nisselson HS: Pain, dignity and death. J N J Dent Assoc 2007; 78(4): 4-5. 28. Sadler C: All about dignity. Nurs Stand 2007; 22(14-16): 20-1.

---