FILOZOFIA:

Nauka o/ umiłowanie mądrości

Ciekawość świata

Sztuka zadawania pytań, argumentacji, dowodzenia tez

Próba zrozumienia świata

Rozważania o naturze człowieka

Rozważania o sensie życia

próba rozwiązania zjawisk, których nauka nie potrafi rozwiązać

Filozofa interesuje wszystko

Ciekawość -> poznanie -> wiedza (naukowa i nienaukowa)

Główną cechą ludzi jest

- ciekawość,

- z poznania rodzi się wiedza,

- a z wiedzy umiejętności.

Poznać - doświadczyć, zdobyć wiedzę,

Dwa sposoby poznania wiedzy:

Doksa	Episteme
wiedza potoczna	wiedza naukowa
krowa na polu	ssak na polu
subiektywna	obiektywna
jednostkowa	ogólna
nieweryfikowalna	weryfikowalna
indywidualna	powszechna
rzeczy	dusza

Nauka:

- zespół czynności zmierzający w uporządkowany sposób do osiągnięcia wiedzy.

- uporządkowany zbiór zdań/pytań zawierający intersubiektywnie komunikowalną i weryfikowalną wiedzę

Składowe nauki:

- Przedmiot (czym się zajmuję),

- metoda, aspekt (z jakiej perspektywy)

- cel (po co to robię)

Scjentyzm - jedna, jedynie słuszna metoda („matematyczna”, „fizyczna”) powstała w pozytywizmie. Wszystko co stosuje inne metody nie jest nauką. („był i minął” choć „pokutuje do dziś”)

Nauka jest nie tylko empiryczna.

By mówić o nauce musi być spełnione kryterium prawdy.

Podział nauk (schemat): pokebol

Nauki ogólne

- teologia (dodatkowy motyw, którego nie posiada filozof: objawienie)

- filozofia (obejmuje również nauki szczegółowe) (dlaczego, z jakiej przyczyny)

Nauki szczegółowe: (co, gdzie, kiedy, ile)

- n. formalne

- n. humanistyczne (ekonomia)

- n. przyrodnicze

Czym jest filozofia?

Kolejne definicje filozofii:

- umiłowanie mądrości

- prawda, wolność, sprawiedliwość,

- nauka o otaczającym świecie za pomocą rozumu

- zgodność myśli z rzeczywistością

- badanie siebie.. i…

- pytania egzystencjalne o arche - początek
- Dlaczego? - ważne pytanie

- Początek (wszystkiego) - ważne pojęcie

Gdy pytamy o początek to wtedy powstaje filozofia.

Eros - miłość fizyczna (pożądanie)

Filein - przywiązanie, przylgnięcie (wymiana, wzajemna potrzeba), oddanie, wybranie

Agape - miłość czysta, oddająca się, uszlachetniająca

Inteligencja

- umiejętność przyswojenia pierwszych zasad regulujących świat (początkowa definicja)

- spojrzenie na świat i zrozumienie go

Filozofia powstała w starożytnej Grecji.

Filozof to uświadomiony głupiec.

Tales z Miletu (624-547 p. Ch) -
„Tam gdzie woda tam życie” - Hylozoizm.
ARCHE to WODA
Pomimo nazywania go filozofem, był tyranem. (tyran - władca absolutny, jedynowładca, niekoniecznie negatywny) Był mędrcem. Matematyk, astronom. (zmierzył piramidy)

Anaksymander
apeiron (nie da się przetłumaczyć ale tłumaczy się to jako bezkres), jest to coś czego nie ma a zarazem jest wszędzie bierze z tego początek.

Substancja doskonała.

Np. powietrze
ARCHE to POWIETRZE

Anaksymenes - mówił do tego z góry „wuju”. Twierdził, że wie co to apeiron (wg niego to powietrze ale nie takie jak my to rozumiemy - jest to tchnienie, duch).

Heraklit z Efezu VI - V w. - ciężko było z nim pogadać (arystokrata)

ARCHE to CZTERY ŻYWIOŁY (woda, ogień, ziemia, powietrze).

Rzeczywistość najlepiej obrazuje ogień - nieustanny ruch, nieuchwytny, zmienny itd. Wszystko co jest ulega zmianie. Nie ma nic stałego. (Nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki) Mamy do czynienia ze zmiennością, z relatywizmem. Relatywizm jest sprzeczny. Heraklit go rozwiązał tak: odniósł się do pojęcia:

„logos” (wieloznaczne pojęcie, w słowniku widnieje jako „słowo”).

Dla Heraklita logos jest doskonałym rozumem, który zarządza wszystkimi zmianami.

Reguły ustala właśnie logos.

Eleaci - pierwsza szkoła filozoficzna na wyspie Elea.

Parmenides z Elei (ze szkoły eleackiej)

- uczeń Kseofanesa

- polemizował z Heraklitem (zażarcie) odrzuca zmienność, wprowadza stałość.

„Byt jest, niebytu nie ma.”

Byt to jest to co jest. Jeśli coś jest, jest bytem.

Niebytu nie ma.

Niebyt to negacja bytu.

Problem tkwi w naszym myśleniu i języku (nasz język jest językiem bytu).

Niebyt nas przerasta bo tego nie ma.

Byt Parmenidesa jest:

- stały,

- niepodzielny,

- niezmienny,

po prostu był. Byt się nie kończy.

Zenon z Elei

- uczeń Parmenidesa,

- cztery dowody na nieistnienie ruchu:
1. dychotomia
2.paradoks Achillesa (achilles i zółw)

3.paradoks strzały

4. paradoks stadionu (szybkość biegacza i obserwatora)

Pitagoras

ARCHE to CYFRA

Empedokles- `nie ma nic z niczego a to co jest nie zginie'.

Demokryt z Abdery - atomy (najmniejsza niepodzielna jednostka) które poruszają się w próżni,

Anaksagoras - wszystko składa się z nieograniczonej liczby skłądników

Gordiasz

- Nic nie ma.

- Nawet jeśli jest, jest niepoznawalne.

- Nawet jeśli jest i jest poznawalne to jest niekomunikowane.

Nuos - duchowa siła zarządzająca przemianami

Szkoła pitagorejska (…)

Szkołą megaryjska: Euklides, tworzyli sofizmaty,

sofizmat to zdanie co do którego nie sposób podać jednoznacznej odpowiedzi, typowi sofizmat to sofizmat kłamcy,
(jeżeli kłamca kłamie, to czy mówi prawdę?,
znam kowalskiego, ale wczoraj go nie poznałem na ulicy, czyli znam go czy nie?)

Sofiści - najbardziej znany Protagoras
- człowiek jest miarą wszechrzeczy

- jak jest niewiadomo, ja wiem co ja wiem

- relatywiści

- agapos - uczciwy robi dobrze

- kakos - jak robi źle

- arete - najlepszość, dzielność, cnota, stała predyspozycja do czynienia dobra

Sokrates - ateńczyk,

- odkrywa duszę w człowieku, wraz z odkryciem duszy rodzi się Europa,

- najważniejsze jest człowieczeństwo,

- nie jest sofistą, walczył z relatywizmem,

- `wiem, że nic nie wiem', metoda akuszerska,

Spór Sokratesa z sofistami to spór/walka o człowieka.

Obie koncepcje są wizją bytowania człowieka.

Platon (Arystokles)

- najzdolniejszy uczeń (przyjaciel) Sokratesa, żył w czasie rozkwitu Aten.

- Świat idei i świat rzeczy.

- To co jest to idea.

- BYT to IDEA - wieczna, nieskończona, trwałe, niezmienne, bez początku i końca

- Cień jest wtedy gdy jest idea. Cień jest ułudą/wyobrażeniem.

- Świat jest kulą. Świat jest w ruchu. Ruch jest obrazem życia. Ruch ten jest kolisty.

- Świat jest idealistyczny (stworzony na wzór idei) i spirytualistyczny.

- Teleologiczność - doskonałość, świat jest teleologiczny czyli doskonały

Rzeczy są temporalne (zmienne) i lokacyjne.

Pojęcia są temporalne (stałe) i alokacyjne.

Miłość nie jest uczuciem (!!) - jest relacją

Odwieczne idee

Odwieczna materia pierwsza

Demiurg - stwórca/kreator. Stwórca - jeden. Twórca - wielu, sztuka to naśladownictwo Demiurga, sztuka - to boski szał.

Materia - wiekuista - zawsze będzie istnieć

Stwórca postanowił przełożyć idee na materię.

Człowiek jest duszą umieszczoną w klatce materialnego ciała.

Anamneza - przypomnienie że dusza chce wracać do idei

U Platona sam siebie zbawiam poprzez anamnezę.

Platon jako pierwszy z filozofii czyni naukę.

Fizys - z natuy jako istota Nomos - nazwa umowna, umówienie się co jest dobre a co złe

Platon wyodrębnia w duszy 3 warstwy

- warstwa uczuć pożądawczych - opanowanie - I sfera

- warstwa uczuć bojowych - męstwo - II sfera (warstwa żołnierzy)

- warstwa mądrościowa/rozumowa - mądrość - III sfera (warstwa władców)

Czwarta cnota Platona - cnota sprawiedliwości
(mądrość, męstwo i opanowanie - zarządzane przez sprawiedliwość)

Państwo Platona - dzieci i kobiety mają nie znać swoich rodziców,

Arystoteles - urodzony w Stagirze, (nazywany Filozofem), jego ojciec był nadwornym lekarzem, wstępuje do akademii platońskie, staje się najlepszym uczniem Platona, po śmierci Platona liczy na władzę nad akademią ale nim nie zostaje,

- założył szkołę perypatetycką.

- Odrzuca koncepcję bytu.

Nauka o wiedzy - logika (jego logika to logika klasyczna, praktycznie niezmieniona do dziś) głównym elementem tej logiki jest sylogizm (pewne rozumowanie, „jeżeli pies jest zwierzęciem i jeżeli zwierzę jest ssakiem to pies jest ssakiem” - najprostszy sylogizm)

LOGIKA - relacje między pojęciami

Podział nauki wg Arystotelesa:

- teorija - Teoretyczne - fizyka, matematyka, filozofia pierwsza (największa abstrakcja przedmiotu badań - metafizyka (Arystoteles nazywał ją filozofią pierwszą, )

- praksis - Praktyczne - etyka (realizacja dobra przez jednostkę), polityka (realizacja dobra wspólnego), ekonomika (zarządzanie gospodarstwem domowym)

- pojetyka - Pojetyczne (wytwórcze) - sztuka, artyzm

Araby go nie skumali ale pisali o nim komentarze takie, że głowa boli.
Gdy powraca do Europy (w postaci tych beznadziejnych komentarzy) to znowu go nie rozumieją.

Tomasz z Akwinu trafił do oryginałów i olśniło go jak genialny był Arystoteles.

Arystoteles pisze o substancji - uzja to oto coś, konkret, ma cechy

przypadłości substancji: wyróżniamy 9 przypadłości

ilość,

jakość,

relacja,

czas,

przestrzeń,

działanie,

doznawanie,

ułożenie

posiadanie

Jeśli coś jest to jest bytem, samoistnym lub przypadłościowym.

„Mały błąd na początku, kolosalny na końcu”

Złożenia bytowe:

- Substancja i przypadłości (accidens wchodzą w skład substancji, są cechami tej substancji np. Niebieska książka, niebieskość nie jest substancją, jest cechą przypadłościową substancji.

- Forma (zmienia się) i materia (nie zmienia się), nadanie nowej formy to zmiana bytu np. mamy kartkę papieru, drzemy ją, czyli zmieniamy formę i mamy nowy byt - świstki papierów,

- Akt i potencja(możność) - możność stania się innym bytem. Akt to finał możności. Gdyby rzeczywistość była nie zaktualizowana to nie wiedzielibyśmy jaka to rzeczywistość, np. ten co wyżej.

- stota i istnienie (to jest od Tomasza z Akwinu) - istotą jest to co wskazuje. dany byt jest taki a nie inny. Istota to zbiór cech konstytutywnych (cechy podstawowe). Istnienie - musi być.

Tylko cechą konstytutywną Absolutu (Boga) jest istnienie.

Istnienie jest cechą przypadłościową wszystkich substancji

CECHY KONSTYTUTYWNE - komputerowatość, stołowatość, krzesłowatość
CECHY PRZYPADŁOŚCIOWE - metalowy, płaski, niskie

Każdy byt na świecie jest bytem przygodnym - jest ale nie musi być.

Świat jest niekonieczny, przygodny - ulega degradacji, przestaje istnieć.

Tempus - czas który istnieje

Ruch - to zmiana

Eum - czas ma początek i nie ma końca

Eternitas - bezczas, wieczność

Heraklit i panta rei - wszystko płynie i byt jest stały, - Arystoteles to łączy - złoty środek Arystotelesa

Trzy etyki Arystotelesa

- nikomachejska

- eudemejska

- wielka

dobro- cel wszelkiego dążenia

cnoty moralne - arete

cnoty etyczne - mają wymiar praktyczny np. hojność, męstwo, sprawiedliwość

cnoty dianoetyczne - poznawcze, związane z działaniem, intelektualne

1. A<B<C<D…?

2. irracjonalność myślenia

3. :

A<-B<-C<-D… <-

Pierwsza przyczyna - istotą jest istnienie, nieruchoma i niezmienna, najdoskonalsza Nieporuszony poruszycie - hasło od Arystotelesa jest to byt niezłożony, jest niematerialny, jest czystą formą, jest istotą duchową, jest doskonałym rozumem, jest jeden jedyny taki byt, działa w sposób rozumny

Pierwsza przyczyna to absolut (ale to nie Bóg) pierwsza przyczyna może być Bogiem ale to dopiero wykmninił Tomasz z Akwinu. Jest to możliwe przy spełnieniu paru innych warunków, co udowodnił.

Odnieść do Mojżesza.

Mojżesz - spotkał palący się krzak, który odpowiedział na zadane pytanie `jak się nazywasz?': `Jestem'. (jestem, który jestem) no i Mojżesz go nie skumał ale jak się przedstawił jako normalne imię to już skumał. Żydzi bardzo byli przywiązani do swojej tradycji, przodków - to znaczyło że jest się kimś.

Poznanie imienia - poznanie istoty, istnienie jest cechą Boga

Bóg jest absolutem, absolut nie musi być Bogiem.

Filon Aleksandryjski -

BÓG (duchowość)

Logos

ŚWIAT (materialność)

(inni ziomkowie wymyślili, że między Bogiem a światem jest więcej szczebli (jednia, bogowie, dusze, materia itd.) ogólnie co jeden to więcej tego miał)

EPISTEMOLOGIA

- teoria poznania, wiedza o poznaniu

Poznanie to zdobycie informacji, zaznajomienie się.

Dzieje filozofii to jeden wielki spór między metafizyką a epistemologią.

Epistemologia to poznanie poznawania.

Poznawanie jest czynnością świadomą.

Każdy poznaje świat inaczej (by Gumieniak M.)

Nie ma poznania nie uświadomionego nie może być tak, że ktoś nie wie, ze coś poznał.

Akt poznania posiada

- intencję (trzeba wiedzieć co chce się poznać), intencja to treść, jakość

- treść poznania (to co wynika z percepcji),

- jakość (jak robię, co robię, jakie działania podejmuję aby właściwie rozeznać przedmiot poznania),

- przeżycie (można określić to jako orientacja egotyczna),

- otwartość na przeszłe i przyszłe informacje

Typy poznania:

- bezpośredni i pośredni (przez narzędzie np. ważę tyle bo mi waga pokazała),

- zmysłowo-intelektualny i czysto intelektualny,

- intuicyjny i dyskursywny (etapowe, poznane w pewnej kolejności)

NIE MAM GRANIC LUDZKIEGO POZNANIA

Nauka filozoficzna - teoria poznania - to nauka, która bada poznanie ludzkie jako informatora celem dotarcia do ostatecznych racji i jego wartości poznawczej i uzyskania podstaw (kryteriów) oceny faktycznie uzyskanych rezultatów ludzkiego poznania.

Po tej definicji dowiemy się czy dobrze coś poznaliśmy ;D

Zasada niesprzeczności - jeśli coś jest jakieś, to jednocześnie nie może nie być

źródła poznania:

- aprioryzm - od przyczyny do rezultatu, intelektualne

- aposterioryzm - ze skutku orzeka się o przyczynie

- empiryczne - opiera się na poznaniu przez obserwację, doświadczenie

racjonalizm - rzeczy są i można je poznać - empiryzm - sposób poznania niezależny od naszych zmysłów, poznanie racjonalne to takie przy którym rozum wysiada.

Irracjo - przeciwko rozumowi, irracjonalne - głupie,

Idealizm - dwa nurty, rzeczy które ja tworzę

- obiektywny - idee istnieją gdzieś tam poza światem

- subiektywny - są zapodmiotowione

- umiarkowany -

idealista twierdzi że to czego on nie wymyślił to nie istnieje, tego nie ma, jest stwórcą bo wymyśla w myślach,

sensualizm - poznanie przez zmysły, jest to, to czują nasze zmysły

sceptycyzm - te same rzeczy są inaczej postrzegane przez innych ludzi ze względu na:

- osoby i warunki postrzegania, wieczorem coś traci barwę

- czy i ile razy już były postrzegane,

- wychowanie człowieka,

- zmysły,

- położenie i odległość,

- ilość np. piach szorstki, ale i miękki.

Kartezjusz - XVII w. z wykształcenia matematyk, kochał się w matematyce gdyż wszystko było tam uporządkowane i proste. Zachwyciło go to. Nosiło go po świecie, jeździł byle gdzie po Europie. 11 listopada w Holandii, były to czasy gdy w Europie było pełno wojen i Kartezjusz był najemnikiem. Tego dnia wracał zmęczony z jakiejś potyczki. Wchodzi do karczmy i prosi o pokój. I sobie tak patrzy w ogień w kominku aż mu się dobrze zrobiło. I tak sobie niby śpi ale jeszcze nie śpi. Zastanawia się kiedy się śpi. Czy wtedy gdy wstajemy czy na odwrót. Kiedy jest jawa a kiedy sen. Zastanawia się nad granicą między jawą a snem. Problem ten go męczył przez wiele lat i zaczyna coraz bardziej wchodzi w filozofię.

Zaczynają się rozważania - skąd coś wiemy?

Ogólnie odrzucił zmysły więc walnął hipotezę, że niczego nie ma.

Żeby coś było trzeba to udowodnić (bez zmysłów)

Ale skumał, że jest myślenie - bo skoro myśl zanegowała zmysły to znaczy, że jest. (cogitare - myślenie).

Cogito ergo sum. - myślę więc jestem - udowodniliśmy siebie. Ja jestem ale póki co was nie ma. Jestem tylko j gdyż jest moje myślenie. Jak udowodnić was?

Kartezjusz mówi: w moim myśleniu mam pewne idee. I mam także idee was. Ale to ciągle nie udowadnia was. Nagle znalazł ideę Boga i się zdumiał jak się w nim znalazła. Idea Boga nie mogła się zrodzić poprzez wymyślenie go. Coś niedoskonałego nie może stworzyć czegoś doskonałego. W takim razie dowód na istnienie Boga - to Bóg stworzył jako doskonały coś niedoskonałego czyli nas. (Bóg istnieje, bo mnie wymyślił) Fakt istnienia Boga gwarantuje, że idee które posiadam nie są fałszywe, bo Bóg nie może nas okłamywać. Wtedy Bóg nie byłby Bogiem. No i tak oto udowodniono nas i wszystko inne

Rozprawa o metodzie - przeczytać z antologii (czerwona książka, którą dostaliśmy)

Co jest? Ja jestem. Jeśli ja jestem to jest Bóg. Jeśli jest Bóg to jest świat.

Stawia siebie ponad Boga.

Od tego Cogito wszystko się zawaliło.

Kartezjusz stwierdził, że to nie on ma się dostosować do świata ale świat do niego. Zupełnie inaczej niż przedtem. Od jego czasów klasyczne myślenie poszło sobie… w dal.

Berkelay - powiedział esse=percipi bycie to bycie postrzeganym.

Jest to na co ja patrze, jak zamkniemy oczy to niby coś by znikało ale Berkeley wszystkich wykiwał mówiąc: ale Bóg patrzy, więc to jest.

Kant - ten to wymyślił, że może udowodnić dwa sprzeczne wnioski. Powiedział jeszcze, że znamy tylko to co postrzegamy, więc świat jest taki jakie są moje idee.

Nie wiem jakie coś jest… wiem co ja o tym myślę.

PRAWDA

Klasyczna definicja prawdy:

Veritas est adaequatio intellectus et rei. Prawda jest zgodna z intelektem i rzeczą.

Jest rzecz, intelekt ją rozpoznaje jeżeli idea w głowie jest zgodna z rzeczą to, to jest prawdą.

Może wystąpić błąd poznania i będzie fałsz/łąd poznawczy.

Fałsz - jest gdy ktoś zna prawdę, ale kłamie celowo.

Veritas est adaequatio rei et intellectus. (zmiana miejscami in.. i rei) - oznaczałoby to teraz, że rzecz jest taka jaką sobie wymyślę, że jest, a prawda jest taką jaką sobie wytworzę.

Z obiektywnej prawdy tworzy subiektywną.

Myślenie Kartezjusza prowadzi do anarchii.

prawdy:

- Teoria koherencyjna - zgodne to co nauka twierdzi

- Szkoła magdeburska - neokantowska - proces nieskończony

- (…) - co ustali większość to jest prawda, dogadamy się co do prawdy, referendum

- Prawda jest wieczna i nie ulega zniszczeniu,

- Brentano - prawda to oczywistość

- pragmatyzm - to co użyteczne to prawdziwe, fałsz jest nieprzydatny

- pozytywizm - prawdziwe co użyteczne, jako rezultat działań empirycznych.

- sensualiści - fenolodzy - prawdziwe jest to, co czuję.

Tolere - przyzwolenie, kiedyś oznaczało że pozwalam innowiercy mieszkać obok mnie.

Koniec epistemologii.

KONCEPCJA CZŁOWIEKA - ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA - nauka o człowieku

Kim jest człowiek?

Jedne z pierwszych określeń człowieka - mikrokosmos.

Protagoras wpisuje się w nieklasyczną koncepcję prawdy. (człowiek miarą wszechrzeczy)

Platon: człowiek - dwunożny, bez piór, szeroko palczasty

Kolejne określenie: istota symboliczna.

Istota bawiąca się,

Rudolf Otto: istota religijna.

Adam Smith: człowiek gospodarujący.

Człowiek podróżnik.

Suchodolski, Kuczyński - Człowiek (s)twórca. Stwórca z niczego, twórca z czegoś

Sokrates: istota poszukująca siebie.

Ogólnie pełno określeń - i tak nikt nie zapamięta wszystkiego.

Człowiek nie jest przedmiotem.

Czynnik materialny i duchowy

Dowody na istnienie duszy- to co się rusza to ma duszę - Arystoteles :

Wegetatywna - dusza roślin - wzrost

Sensytywna - u zwierząt, mają dwie

Rozumna - u człowieka

Dusza nie ma miejsca i kształtu itd.

Człowiek umiara to jest koniec człowieka, tylko póki żyję jestem człowiekiem, człowiek ma godność:
- osobistą - nadaną np. imię

- osobową - człowieczeństwo

homo hominis des sacre - człowiek człowiekowi rzeczą świętą.

Nie każda osoba jest człowiekiem. Ale każdy człowiek jest osobą.

Akt pierwszy ciała ożywionego - dusza.

Pierwsza definicja osoby pojawia się w VI wieku: Persona est indiwidua substantia rationalis naturae. Osoba jest indywidualną substancją, której naturą jest rozumność.

3 typy czasu u Arystotelesa, tempu, eumm, eternit as

Filozofia Boga

Bóg musi być osobą. Jest osobą.

Dowód ontologiczny.

Dowody Tomka z Akwinu na istnienie Boga:

Za istnieniem Boga przemawia pięć argumentów, nazywanych drogami (łac. via - droga)jeśli

- istnieje ruch, to istnieje pierwszy poruszyciel - Bóg (łac. ex motu)
- jeśli każda rzecz ma swą przyczynę, istnieje pierwsza przyczyna sprawcza - Bóg (łac. ex ratione causae efficientis)
- jeśli byty przygodne nie istnieją w sposób konieczny (pojawiają się na świecie i przemijają), musi istnieć byt konieczny - Bóg (łac. ex possibili et necessario)
- jeśli rzeczy wykazują różną doskonałość, to istnieje byt najdoskonalszy - Bóg (łac. ex gradibus perfectionis)
- jeśli celowe działanie jest oznaką rozumności, to ład i porządek w działaniu bytów nieożywionych, lub pozbawionych poznania, świadczą o istnieniu Boga, kierującego światem nieożywionym. (łac. ex gubernatione rerum)

1

---