04.05.2009

Kontrakty terminowe

Kontrakt terminowy to inaczej zakład o to jaka będzie cena instrumentu bazowego w terminie rozliczenia kontraktu terminowego.

Czym są kontakty terminowe?

• Najprostszy pod względem konstrukcji instrument pochodny.

• Kontrakt terminowy jest umową, w której kupujący zobowiązuje się do zakupienia w przyszłości określonego towaru, zwanego instrumentem bazowym.

• Sprzedający zobowiązuje się natomiast do sprzedania określonego w kontakcie instrumentu bazowego.

• Bezwarunkowy charakter oznacza, że strony w dniu realizacji kontraktu muszą bezwarunkowo wykonać zobowiązanie wynikające z zawartej umowy.

• Instrumentami bazowymi mogą być towary, akcje, waluty, indeksy giełdowe, stopy procentowe czyli właściwie dowolne wartości ekonomiczne, które można wyliczyć i wyrazić   jednostkach pieniężnych w sposób nie budzący wątpliwości.

Chociaż sprzedaż lub kupno kontraktu terminowego oznacza zobowiązanie się do dostawy lub odbioru w przyszłości określonego instrumentu bazowego, to w przypadku kontraktów terminowych notowanych na rynkach giełdowych regulowanie ewentualnych zobowiązań następuje w postaci rozliczenia pieniężnego.

• inwestorze, który kupił lub sprzedał kontakt terminowy mówi się, że ma otwartą pozycję. Może on ją utrzymać do dnia wykonania kontraktu lub też w każdej chwili wycofać się z rynku (zamknąć pozycję).

• Jeżeli kupił kontrakt z terminem wykonania w grudniu 2009, aby zamknąć pozycję musi sprzedać kontrakt z tym samym terminem wykonania. Jeżeli sprzedał kontakt, aby zamknąć pozycję musi go kupić.

• Kupno przez inwestora kontraktu to inaczej otworzenie pozycji długiej, natomiast sprzedaż kontaktu to zajęcie pozycji krótkiej.

Kontakt terminowy - schemat rozliczenia

Obecnie

Kupujący - zawarcie kontaktu - sprzedający

W przyszłości

Kupujący płatność sprzedający

Nabywca kontaktu (zajmując tzw. długą pozycję) zobowiązuje się zapłacić ustaloną cenę po dostarczeniu przedmiotu (waluty) kontraktu- spodziewa się wzrostu ceny, dzięki czemu będzie mógł sprzedać przedmiot kontraktu z zyskiem.

Sprzedający kontrakt (zajmujący tzw. krótką pozycję) zobowiązuje się dostarczyć z określonym terminie przedmiot (walutę) kontraktu - spodziewa się spadku ceny i liczy na zarobek z tytułu sprzedaży przedmiotu po cenie wyższej od rynkowej.

Profil zysku (straty) dla nabywcy kontraktu terminowego - kupno kontraktu terminowego.

Profil zysku (straty) dla sprzedającego kontrakt terminowy - sprzedaż kontraktu terminowego.

Rodzaje kontraktów terminowych:

Forward - w tym przypadku rozliczenie transakcji kończy się rzeczywistą fizyczną dostawą lub zakupem określonej kwoty waluty w przyszłości.

• Forwardy są wykorzystywane przez firmy w celu zabezpieczenia rzeczywistych i przewidywalnych ekspozycji, tak aby zabezpieczyć marżę zysku lub cenę sprzedaży.

• Nie jest to kontrakt wystandaryzowany - może być zawarty na dowolną ilość towaru z dostawą na dowolny dzień.

• Handluje się nimi na rynku pozagiełdowym.

• Nie podlega codziennej operacji marking to market (czyli procesowi korygowania cen) - strony transakcji uzgadniają rozliczenie transakcji w dniu dostawy.

Struktura kontraktu forward:

• kwota i waluta kontraktu,

• data transakcji - data zawarcia kontraktu,

• termin rozliczenia - data dokonania płatności za kontrakt,

• termin zapadalności i termin wygaśnięcia kontraktu,

• okres kontraktu - termin umownego depozytu lokaty, czyli okres od terminu rozpoczęcia do terminu zapadalności,

• cena wykonania - uzgodniona przyszła cena (kurs walutowy).

Futures - ścisła standaryzacja warunków kontraktów. Jedyne, co jest określane przez rynek to cena kontraktu.

• Ta podstawowa cecha odróżnia kontrakt futures od kontraktu forward, w którym wszystkie elementy podlegają negocjacji.

• Obrót kontraktami futures odbywa się na giełdzie, do której należy standaryzacja kontraktu, czyli określenie:

• przedmiotu kontraktu,

• wielkości wartości bazowej, na którą opiewa kontrakt,

• terminu realizacji kontraktu.

Rodzaje kontraktów futures:

• Towarowe kontrakty futures - gdzie przedmiotem kontraktu są szeroko rozumiane towary.

• Finansowe kontrakty futures - które opiewają na aktywa finansowe.

Finansowe dzielą się na:

• Walutowe kontrakty futures - polega na kupnie lub sprzedaży określonej waluty obcej po określonej cenie w pewnym momencie w przyszłości.

• Procentowe kontrakty futures - to takie, których cena zależy wyłącznie od poziomu stóp procentowych. Podstawą takich kontraktów są instrumenty dłużne, takie jak bony skarbowe, certyfikaty depozytowe czy obligacje. Kupujący procentowe kontrakty futures, zabezpiecza się przed spadkiem stóp procentowych, natomiast sprzedający kontrakty futures - przed wzrostem stóp procentowych. Ceny procentowych kontraktów futures wzrastają, gdy stopy procentowe na rynku spadają i odwrotnie.

• Indeksowe kontrakty futures - są kontraktami terminowymi na akcje, jednak nie odnoszą się do akcji bezpośrednio, lecz do indeksu akcji. Kupujący indeksowe kontrakty futures zobowiązuje się kupić portfel akcji odpowiadający indeksowi na warunkach ustalonych w dniu zawarcia umowy, sprzedający natomiast zobowiązuje się sprzedać portfel akcji, który odpowiada indeksowi.

11.05.2009

Przykład

Walutowy kontrakt terminowy opiewający na 10000 euro. Cena kontraktu po jakiej strony go zawarły to 1 euro za 4,5 zł. Termin rozliczenia za miesiąc.

3 warianty:

1. Kurs wynosi 1 euro = 4,60 zł

Sprzedający kontakt płaci w terminie rozliczenia kupującemu kontrakt 1000 zł, bo 10000*(4,60-4,5)= 1000 zł

2. Kurs wynosi 1 euro = 4,45 zł

Kupujący kontrakt płaci w terminie rozliczenia sprzedającemu kwotę 500 zł, bo: 10000*(4,5-4,45)=500 zł

3. Kurs wynosi 1 euro = 4,50 zł - nie następuje żadna płatność.

Kontrakt FRA

Bank XXX przyjmuje depozyt w wysokości 10 mln PLN na okres 6 miesięcy po stopie 10 3/6 i jednocześnie deponuje go na okres 1 miesiąca po stopie 9 7/16. Pozycja banku jest narażona na ryzyko w związku z istnieniem luki 5-cio miesięcznego braku zaangażowania środków i ryzykiem spadku stopy procentowej. Chcąc zabezpieczyć swoją pozycję wykorzystuje kontrakt FRA. Od różnych banków otrzymał następujące kwotowania FRA 1x6.

Bid Offer (Ask)

Bank A 10,24 10,29

Bank B 10,34 10,39

Bank C 10,39 10,44

Wyznacz próg rentowności dla pozycji dealera.

Wyszukaj najlepszą ofertę ceny kontraktu FRA, po której Bank XXX powinien dokonać transakcji.

Jaki będzie wynik transakcji (wyznaczyć kwotę otrzymaną/zapłaconą przez ów Bank, (tzw. Kwotę kompensacyjną) jeżeli w momencie jej rozliczenia stopa WIBOR (stopa referencyjna będzie wynosić 10, 75%).

Terminowa stopa procentowa (kwota procentowa, przy której kwota przepływów wynosi 0).

Stawkę 10,26 (próg rentowności) należy porównywać ze stroną BID banków. Wykorzystanie oferty banku A jest nieopłacalne, bo jego stopa jest niższa. Bank B oferuje wyższą stopę, ale najlepsza jest oferta banku C. My umówiliśmy się z bankiem C na sztywną kwotę 10,39; a WIBOR wynosi 10,75% i tyle teoretycznie moglibyśmy dostać. Tak więc my (bank XXX płaci bankowi C).

Wzór na zysk arbitrażowy - jak na ćwiczeniach z rynków finansowych - wzór z czwartych ćwiczeń.

Depozyt zabezpieczający

1. służy zabezpieczeniu zobowiązań kupującego/sprzedajnego - zabezpieczeniu ryzyka dziennej zmiany ceny kontaktu,

2. stanowi tylko część wartości kontraktu - określony % wartości (efekt dźwigni finansowej),

3. wartość depozytu liczona jest od ostatniego kursu rozliczeniowego,

4. wysokość depozytu wyznaczana jest przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych,

5. wnoszony na rachunek inwestora w domu maklerskim,

6. dwa poziomy depozytów określane przez biura maklerskie

1. wstępny - wnoszony w momencie zawarcia transakcji

2. minimalny - poziom, który zawsze musi być utrzymywany

Marking to market czyli codzienne rozliczanie transakcji - przykład.

Kontrakt terminowy na 10000 euro po 4,5 zł. Termin rozliczenia za miesiąc. Depozyt zabezpieczający wynosi 10% wartości kontraktu. Sprzedający to podmiot A, kupujący to podmiot B. W kolejnych 5-ciu dniach kurs walutowy kształtował się następująco: 4,51 zł, 4,38 zł, 4,32 zł, 4, 53 zł.

W piątym strony zamknęły kontakt poprzez zajęcie tzw. Pozycji odwrotnych, tj. podmiot A kupił kontrakt, zaś podmiot B sprzedał go. W ten sposób kontrakt został rozliczony po 5-ciu dniach, pomimo, że termin rozliczenia kontraktu przypada na za miesiąc.

Depozyt minimalny 3000 zł

Dzień	Podmiot A (sprzedający)	Podmiot B (kupujący)
1.	4500	4500
2.	4400	4600
3.	5700	3300
4.	6300	2700+1800=4500 - uzupełnia się do kwoty depozytu początkowego/wstępnego - nie minimalnego
5.	4200	6600 (4800+1800)

Standard kontaktów walutowych na GPW

Instrumenty bazowe

• USD/PLN

• EUR/PLN

• GBP/PLN

• CHF/PLN

Wartość kontaktu

10000 EUR

10000 USD

10000 GBP

10000 CHF

Np. przy kursie EUR/PLN na poziomie 3,6520 wartość kontaktu eur to 36,520 pln

Jednostka notowania oraz krok notowania

Kontrakty są notowane w złotych na 100 jednostek danej waluty (czyli 100 USD itd.) z dokładnością do 0,01 zł.

Przykład

Dla kontraktu EUR kurs giełdowy np. 365,20 - to wartość 100 EUR w PLN

Natomiast wartość kontaktu to 36 520 PLN - równowartość 10000 EUR w PLN

Oznacza to także, że 1 EUR warte jest 3,6520 PLN.

18.05.2009

Depozyty zabezpieczające

• Wartość kontraktu EUR/PLN przy kursie 3,7310 (kurs na giełdzie 373,10), wynosi 37 310 PLN.

• Depozyt wstępny (przy założeniu, że depozyt jest równy 2%) wynosi 0,02*37 310 = 747 PLN

• Dźwignie finansowa jest 50 -krotna (100%/2%=50)

• Właściwy depozyt zabezpieczający 0,014*37310=523 PLN.

• Zmiana kursu, przy którym BM zażąda uzupełnienia depozytu

• 747 pln-523 PLN = 224 zł czyli 224 PLN = 0,006*37310

• Zatem jest to zmiana kursu o 2,24 grosza=224 pipsy

Dźwignia finansowa

Duża procentowa zmiana

Środków na rachunku Mała zmiana kursu

Kontraktu

Depozyty zabezpieczające

• Zmiana o 100 pipsów (czyli o 0,0100 z poziomu 3,7310 do 3,7410 lub 3,7210) to zysk lub strata 100 PLN.

• 100 PLN/7,47 PLN (depozyt zabezpieczający) to ponad 13% zysku lub straty od zainwestowanych środków.

• Przy założeniu zmiany niekorzystnej - spadku, kiedy występuje pozycja długa lub wzrostu, kiedy występuje pozycja krótka.

• Zmiana korzystna zysk inwestora

• Zmiana kursu kontraktu o 1% to: 3,73 PLN/100EUR=373PLN/10000EUR (zyski/strata dla inwestora)

• Stosunek zysku/straty do depozytu zabezpieczającego 3,73 zł/747 zł =50%.

INSTRUMENTY POCHODNE nie są bardziej ryzykowne od instrumentów bazowych (indeksy, kursy walut)

Najbardziej ryzykują ci, którzy nie zdają sobie sprawy z tego:

• Że ponoszą ryzyko kursowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą,

• Jakim ryzykiem są obarczone ich inwestycje w instrumenty bazowe.

Marking to market (równanie do rynku)

	D	D+1	D+2
Transakcja po kursie	373,10 zł
Depozyt wstępny	747 zł	747 zł	751 zł
Depozyt właściwy	523 zł	523 zł	526 zł
Dzienny kurs rozliczeniowy	373,50 zł	375, 50 zł	374 zł
Kwota rozliczenia	(373,50 zł - 373,10) *100 = 40zł	(375,5 zł - 373 zł)*100=200 zł	(374 zł - 375,50 zł)*100 = -150 zł
Depozyt nabywcy po rozliczeniu	787 zł	987 zł	837 zł
Depozyt wystawcy po rozliczeniu	707 zł	507 zł (to mniej niż depozyt właściwy)	897 zł
		Uzupełnienie o 240 zł do kwoty 747 zł	837+897=2*747+240

RYZYKA TOWARZYSZĄCE KONTRAKTOM TERMINOWYM

• Ryzyko rynkowe

• Wynika z ewentualnych zmian kursu kontraktu, która zależy od zmian ceny instrumentu bazowego

• Jest potęgowane przez efekt dźwigni finansowej - małe wahania kursów na rynku kasowym mają proporcjonalnie większy wpływ na wartość depozytu zabezpieczającego.

• Może doprowadzić do poniesienia strat przekraczających wielkość pierwotnej inwestycji - straty mogą być większe niż pierwotnie wpłacony depozyt zabezpieczający

• Ryzyko braku płynności

• Wynika z małej aktywności inwestorów i animatorów na rynku - brak płynności

• Płynność może być różna na różnych seriach kontraktów terminowych

• Zawarcie transakcji może być utrudnione lub będzie pociągać za sobą dużą zmianę kursu.

• Ryzyko makroekonomiczne - np. zmiany stóp procentowych

• Ryzyko polityczne - niestabilna sytuacja gospodarcza i polityczna w państwie

• Ryzyko zamachu terrorystycznego (mocniej reaguje np. USD - osłabienie, kurs CHF się umacnia - waluta na trudne czasy)

• Publikacja danych makroekonomicznych

• USA, np. zatrudnienie w sektorze pozarolniczym, inflacja, stopy procentowe,

• Polska, np. deficyt obrotów bieżących, inflacja, stopy procentowe.

Firmy stają się obojętne na ryzyko zmiany kursu walut lub cen surowców otwierając pozycję przeciwstawną, w stosunku do ponoszonego w działalności gospodarczej ryzyka rynkowego.

Eksporter powinien otworzyć pozycję krótką.

Importer powinien otworzyć pozycję długą.

Straty wynikające ze zmian kursów walut są w ten sposób rekompensowane przez zyski na kontraktach terminowych (i odwrotnie).

Instrumenty bazowe kontraktów terminowych na akcje na GPW S.A.

Aktualnie w obrocie znajdują się kontrakty terminowe na akcje 6 następujących spółek.

Data wprowadzenia	Instrument bazowy
22 stycznia 2001	TP, PKN ORLEN
22 października 2001	PEKAO, KGHM, AGORA
11 lipca 2005	PKO

NA JAKIE INDEKSY SĄ KONTRAKTY TERMINOWE NA GIEŁDZIE WARSZAWSKIEJ?

Jakie możliwości dają kontrakty?

• Spekulacja na wzrost, spadek kursu akcji danej spółki,

• Hedging - zabezpieczenie portfela akcji

• Alternatywa dla krótkiej sprzedaży

• Arbitraż

• Transakcje spreadowe

• Operowanie na kontraktach na akcje i indeksy giełdowe

• Operowanie na różnych seriach tej samej klasy

• Operowanie na kontraktach na różne akcje

Spekulacja - osiąganie zysku wynikającego ze zmian cen kontraktów, powiększonego działaniem dźwigni finansowej. Działanie narażone na duże ryzyko inwestycyjne. Polega na otwieraniu pozycji (długiej, krótkiej) na rynku

• Kupno kontraktu (pozycja długa) - liczymy na wzrost kursu akcji i kontraktu

• Sprzedaż kontraktu (pozycja krótka) - liczymy na spadek kursu akcji i kontraktu.

Przykład nr 2. Spekulacja na wzrost kursu (1)

Rynek kasowy	Rynek terminowy
Kurs akcji spółki 50 zł Inwestor nabywa 330 akcji Wartość inwestycji 16500 zł	Kurs czerwcowych kontraktów na akcji spółki wynosi 55 zł. Inwestor nabywa 3 kontrakty o wartości 16500 zł (3x 100x55). Depozyt zabezpieczający na poziomie 20% - inwestor wpłaca 3300 zł
Czas trwania inwestycji - 2 miesiące. Zakładamy, że wzrost kursu akcji i kursu kontraktu terminowego o 10%

Przykład nr 2 cd.

Rynek kasowy	Rynek terminowy
Wzrostu kursu do 55 zł daje zysk na poziomie 1650 zł (18150 zł - 16500 zł)	Wzrost kursu do 60, 5 zł Inwestor sprzedaje kontrakt. Zysk z operacji równy jest 1650 zł (18150 zł-16500 zł)
Stopa wzrostu równa 10% (1650/16500)*100%	Stopa wzrostu równa 50% (1650 zł/3300 zł)*100%

Transakcje zabezpieczające - hedging

Ograniczanie ryzyka strat na rynku kasowym poprzez działania na rynku terminowym.

Zabezpieczenia przed:

• Spadkiem wartości posiadanych akcji, poprzez sprzedaż kontraktów

• Wzrostem wartości akcji, które chcemy nabyć w przyszłości poprzez kupno kontraktów

Hedging zakupowy

Rynek kasowy - wzrost kursu akcji - wzrost kosztów zakupu strata

Rynek terminowy - wzrost kursu kontraktu - pozycja długa zysk

Strata+zysk =0

Hedging sprzedażowy - short hedge

Rynek kasowy - spadek cen akcji, p. długa strata

Rynek terminowy - spadek kursu kontraktu - p. krótka - zysk

Strata + zysk =0

Przykład nr 3. Hedging sprzedażowy

1. W styczniu inwestor posiada w portfelu 1500 akcji, aktualna c ena akcji wynosi 50 zł, wartość portfela 75 tys, zł

2. Obawia się spadku cen akcji, ale nie chce ich sprzedawać

3. Aktualny kurs kontraktu terminowego na akcje spółki, wygasającego w marcu wynosi 55 zł

4. Inwestor sprzedaje 14 kontraktów terminowych na akcje za 14*100*55 zł = 77 000 zł

5. Wnosi depozyt równy 20% = 16 400 zł

6. Tak jak przewidywał inwestor, kurs akcji spadł o zakładane 10%

7. Wartość portfela na rynku kasowym spadła do 67,5 tys zł, strata inwestora wynosi 7500 zł

8. Kurs kontraktu terminowego spadł do 50 zł (-10%)

9. Inwestor zamyka pozycję na rynku terminowym, kupując 14 kontraktów

10. Zysk z operacji na kontraktach wyniósł [100*14*(55-50)=7000 zł]

11. Na rynku kasowym inwestor stracił 7500 zł na rynku terminowym inwestor zarobił 7000 zł

12. W sumie inwestor dzięki zabezpieczeniu portfela kontraktami terminowymi stracił tylko 500 zł

13. Strata stanowi tylko 0,67% początkowej wartości portfela. Baz zabezpieczenia, strata wyniosłaby 10% (15 razy więcej).

Arbitraż - wykorzystanie różnicy pomiędzy ry nowym a teoretycznym kursem kontraktu terminowego.

25.05.2009

Zerówka 08.06 - może się pojawić pytanie testowe o charakterze zadania, do policzenia. Test wyboru - jednokrotnego wyboru z paroma wyjątkami z punktami i zadania P/F

OPCJE

Opcje są pochodnymi instrumentami finansowymi, która dają nabywcy prawo zakupu lub sprzedaży instrumentu bazowego a sprzedawcy obowiązek dokonania transakcji zgodnie z wolą nabywcy na ustalonych wcześniej warunkach w danym momencie czasu.

Nabywca posiada tym samym możliwość osiągnięcia nieograniczonego Zycku przy znanym wcześniej poziomie ewentualnej straty.

Sprzedawca (wystawca) w zamian za podjęte ryzyko wystawienia opcji otrzymuje premię, tym samym sprzedawca zna już swój dochód, a koszty ewentualnego rozliczenia transakcji na rzecz nabywcy zalezą od przebiegu notowań na rynku.

Nabywca ma prawo do realizacji opcji a ryzyko poniesienia strat zamyka się w wysokości płaconej premii; wystawca z kolei ma obowiązek realizacji opcji a ryzyko potencjalnych strat jest praktycznie nieograniczone.

Nabywca opcji nie musi jednak korzystać z przysługującego mu prawa do realizacji opcji, jeżeli w momencie rozliczenia opcji kursy rynkowe będą korzystniejsze niż te zagwarantowane w opcji.

W przypadku, gdy nabywca opcji będzie chciał zrealizować opcję kupna lub sprzedaży wystawca opcji ma obowiązek dostarczenia lub zakupu określonej ilości instrumentu bazowego, niezależnie od sytuacji rynkowej.

Opcje są instrumentami charakteryzującymi się asymetrią praw i obowiązków (tzw. asymetryczny rozkład ryzyka).

Nabywca opcji w zamian za opłatę (premię) nabywa prawo, lecz nie obowiązek dokonania transakcji kupna (w przypadku opcji call) lub sprzedaży (opcja put) danego instrumentu po ściśle określonej cenie.

Transakcja ta dokonywana jest w dniu wygaśnięcia opcji w praktyce jednak posiadasz opcji ma możliwość odsprzedani nabytego instrumentu w dowolnym momencie.

Rodzaje opcji:

1. Opcja call (kupna) - daje nabywcy prawo do kupna waluty w postaci kontraktu opcyjnego po z góry ustalonej cenie (kurs realizacji), wystawca opcji jest zobowiązany sprzedać nabywcy opcji zakontraktowaną ilość instrumentu bazowego (w przypadku opcji walutowych są to waluty).

2. Opcja put (sprzedaży) daje nabywcy prawo do sprzedaży waluty w postaci kontraktu opcyjnego po z góry ustalonej cenie (kurs realizacji), wystawca opcji jest zobowiązany kupić od nabywcy opcji zakontraktowaną ilość instrumentu bazowego (w opcji walutowych są to waluty).

Ze względu na termin wygaśnięcia opcje dzielą się na:

1. Opcja amerykańska - pozwala posiadaczowi na jej wykonanie w dowolnym dniu do momentu wygaśnięcia

2. Opcja europejska - może być wykorzystana tylko w dniu wygaśnięcia

Ze względu na „stopień zawiłości”

1. Opcje zwykłe/klasyczne/waniliowe

2. Opcje barierowe - pojawia się próg, który powoduje że dana opcja się wyłącza

3. Opcje egzotyczne

Miary techniczne opcji

1. Premia opcyjna - jest to koszt zakupu danego prawa do kupna lub sprzedaży. Premia opcyjna jest też zarazem maksymalną stratą transakcji

1. Opcja jest formą polisy ubezpieczeniowej i wymaga zapłaty z góry. Zapłata ta dotyczy uzyskania określonego prawa realizacji opcji (premia opcyjna). Wysokość premii opcyjnej zależy od:

1. Długości życia opcji (im dłuższy okres ubezpieczenia tym wyższa premia)

2. Zmienności rynkowej (im większa zmienność rynku tym premia większa)

3. Różnicy między ceną wykonania opcji a ceną instrumentu bazowego (im bliżej cena wykonania opcji jest ceny instrumentu bazowego, tym wyższa premia).

2. Termin wygasania opcji - jest to dzień, w którym inwestor który zakupił daną opcję, ma prawo z niej skorzystać, jeżeli sytuacja rynkowa okazała się zgodna z jego oczekiwaniami.

3. Cena wykonania opcji (tzw. poziom strike) - jest to poziom, po którym następuje zakup prawa do kupna lub sprzedaży danego instrumentu. Jeżeli cena danego instrumentu jest wyższa od ceny wykonania, właściciel opcji call wykonuje prawo do kupna i zarabia na opcji, natomiast w przypadku opcji put, opcja ta wygasa bez żadnych konsekwencji. W przypadku, gdy cena instrumentu call wygasa bez korzyści dla nabywcy, natomiast nabywcy opcji put pozwala sprzedać instrument po cenie wyższej od obecnej.

4. Strony opcji

1. Wystawca opcji dostaje premię, którą płaci nabywca.

2. Nabywca opcji obliguje wystawcę opcji do zakupu lub sprzedaży danego instrumentu finansowego, jeżeli wykonanie opcji będzie dla inwestor korzystne.

3. Osoba, która dokonała zakupu opcji zajęła pozycję długą (long), natomiast osoba, która wystawiła opcję zajęła pozycję krótką (short).

5. Kurs terminowy - jest kursem rynkowym instrumentu bazowego waluty w dniu realizacji. Kurs realizacji to cena obecna w umowie opcyjnej po jakiej będzie wykonana transakcja opcyjna, jeżeli nabywca skorzysta z przysługującego mu prawa.

6. Wartość wewnętrzna opcji - to różnica pomiędzy kursem realizacji a kursem terminowym.

	Opcja kupna	Opcja sprzedaży
Kurs realizacji > kurs terminowy	OTM	ITM
Kurs realizacji = kurs terminowy	ATM	ATM
Kurs realizacji < kurs terminowy	ITM	OTM

Opcja in the money (w pieniądzu, w cenie), opcja taka w przypadku wykonania prowadziłaby do dodatniego przepływu pieniężnego dla posiadającego opcję, czyli kurs wykonania jest lepszy niż bieżący kurs rynkowy.

Opcja at the money (przy pieniądzu, po cenie) nie powoduje przepływów pieniężnych, kurs wykonania jest równy bieżącemu gotówkowemu kursowi rynkowemu.

Opcja out of money (poza pieniądzem, nie w cenie) daje ujemny przepływ pieniężny dla posiadacza, czyli kurs wykonania jest gorszy niż bieżący gotówkowy kurs rynkowy.

Wartość wewnętrzna opcji występuje wtedy, gdy opcja jest in the money. W przeciwnym wypadku wartość wewnętrzna opcji jest równa zero.

Wartość wewnętrzna dla opcji call in the money = cena instrumentu bazowego - cena wykonania

Wartość wewnętrzna dla opcji put in the money = cena wykonania - cena instrumentu bazowego

Kolejna miara techniczna opcji to wartość czasowa opcji. Wynika ona z możliwości zmiany ceny instrumentu w kierunku korzystnym dla jej właściciela. Oblicza się ją jako różnicę pomiędzy wartością premii opcyjnej a wartością wewnętrzną opcji.

Dźwignia finansowa - opcje są instrumentami pochodnymi i czasami nawet niewielka zmiana instrumentu bazowego może przynieść inwestorowi zysk procentowo kilkakrotnie wyższy w stosunku do zainwestowanego kapitału. Oczywiście zasada ta działa w dwie strony i w przypadku niekorzystnej zmiany instrumentu strata może być również kilkakrotnie razy wyższa.

Jeżeli np. inwestor zakupił opcję, dającą mu prawo do kupna instrumentu A po cenie 100 USD i premia opcyjna dla tej transakcji wyniosła 5 USD, wystarczy aby cena instrumentu A wzrosła o 10%, aby inwestor zarobił na tej transakcji 10USD, czyli jego stopa zwrotu z inwestycji wyniosła 100%.

Straty inwestora są ograniczone jedynie do wysokości premii opcyjnej, natomiast zyski mogą być nieograniczone.

Do momentu, w którym cena danego instrumentu znajduje się poniżej ceny wykonania ST

Strata inwestora równa się zapłaconej premii. Natomiast w momencie w którym cena zaczyna przekraczać poziom wykonania inwestorowi zaczyna opłacać się skorzystać z prawa do zakupu, a opcja zaczyna zarabiać.

Break even point

01.06.2009

Inwestor kupujący opcję PUT naraża się na maksymalną stratę w wysokości zapłaconej premii opcyjnej, natomiast jego zyski są tym większe im niższy jest kurs danego instrumentu.

W przypadku opcji PUT, w przeciwieństwie do opcji CALL nie można powiedzieć, że zyski inwestora są nieograniczone, gdyż limitowane przez spadek danego instrumentu do 0.

Profil zysków i strat inwestor przyjmującego pozycję krótką (wystawia opcję put).

Zysk inwestora jest limitowany jedynie do premii opcyjnej jeżeli cena w dniu zapadalności ukształtuje się powyżej ceny wykonania. Straty inwestora są limitowane maksymalnym spadkiem ceny danego instrumentu do 0.

Spadek ceny poniżej ceny wykonania nie oznacza jednak, że inwestor wystawiający opcję PUT automatycznie zacznie tracić. Spadek musi być na tyle duży aby strata była większa od początkowej premii za wystawienie opcji.

Najprostsze strategie opcyjne

Gdy inwestor spodziewa się spadku cen powinien:

• Kupić opcję sprzedaży, co jest efektywne przy dużych spadkach cen instrumentu bazowego.

• Wystawić opcję kupna, co się opłaca w przypadku spadku cen lub nawet lekkiego wzrostu cen, niepokrywającego jednak wysokości premii opcyjnej.

Gdy inwestor spodziewa się wzrostu cen instrumentu bazowego powinien:

• Kupić opcję kupna, co jest efektywne przy znacznych wzrostach cen,

• Wystawić opcję sprzedaży, co jest opłacalne w warunkach wzrostu cen lub niewielkiego spadku cen, niepokrywającego premii opcyjnej.

Czynniki wpływające na cenę opcji (wg modelu Blacka - Scholesa):

1. Kurs realizacji opcji.

2. Dzień realizacji opcji.

3. Rodzaj opcji.

4. Kurs terminowy (spot).

5. Stopy procentowe.

6. Volatility.

Czynniki 1-3 są określane w umowie opcji. Czynniki 4-6 to czynniki rynkowe.

Kurs realizacji opcji.

Im korzystniejszy dla kupującego kurs realizacji tym większe prawdopodobieństwo realizacji opcji i wyższa jej cena (premia).

Kurs realizacji	Cena o. call	Cena o. put
Rośnie	W górę↑	W dół↓
Maleje	W dół ↓	W górę ↑

Dzień realizacji opcji

Generalnie im dalsza data realizacji opcji, tym większe prawdopodobieństwo, że w przyszłości będzie miała sytuacja korzystna dla kupującego, więc tym wyższa premia.

Rodzaj opcji

• Put lub call

Kurs terminowy (spot).

• Wysokość kursu spot określa czy opcja ma jakąś wartość czy też nie (dotyczy wartości wewnętrznej).

Stopy procentowe

Premię opcyjną dyskontuje się do wartości teraźniejszej po danej stopie dyskontowej.

Hipotetyczna wielkość kursu terminowego, który brany jest pod uwagę do ustalania kursu realizacji zależy od różnicy stóp procentowych.

Volatility (zmienność)

Zależność ceny od zmienności opcji.

Kurs realizacji	Cena opcji call	Cena opcji put
Rośnie	↑	↓
Maleje	↓	↑

Zarówno calls, ja i puts stają się droższe, jeżeli parametr zmienności rośnie. Spowodowane jest to tym, że większa zmienność to większe ryzyko i większy potencjalny zysk, a większa i większa premia. Cena opcji jest zatem także mieszanką przewidywalnej zmienności kursu.

Przykład 1

Inwestor kupuje opcje kupna euro. Wartość kontraktu wynosi 1mln euro. Kurs realizacji EUR/PLN wynosi 3,55000, a wartość premii 70 000 zł.

Ustal próg rentowności dla tej opcji.

• Koszt opcji ma jednostkę waluty: 70000/100000 = 0,07 PLN za 1 EUR

• Próg rentowności 3,5500+0,0700=3,6200

• Opcja przyniesie zysk, jeżeli kurs natychmiastowy w dniu realizacji opcji będzie wyższy niż 3,6200

Przykład 2

Inwestor nabył opcję sprzedaży euro. Wartość kontraktu wynosi 1 mln euro. Kurs realizacji EUR/PLN wynosi 3,5500, a premia, jaką należy zapłacić wynosi 50000 PLN. Ustal próg rentowności.

Koszt opcji na jednostkę waluty wynosi: 50000/1000000=0,05 pln

Próg rentowności wynosi 3,55-0,05 = 3,5000

Opcja przyniesie nabywcy zysk gdy próg rentowności wyniesie 3,5

Przykład 3

Inwestor zawarł kontrakt, zgodnie z którym za 10 miesięcy będzie musiał zapłacić kontrahentowi 113000 USD. Decyduje się na zakup 10-miesięcznej opcji kupna, dla której wynegocjował premię w wysokości 3500 PLN. Kurs realizacji opcji USD/PLN = 2,71100. Aby zapłacić żądaną cenę, zaciągnął 10 miesięczny kredyt oprocentowany w wysokości 4,5% p.a. Wyznacz próg rentowności.

1. Kalkulacja musi uwzględniać koszt finansowania premii w okresie od zakupu opcji do terminu realizacji: 3500(1+0,045*10/12) =

2. Koszt opcji na jednostkę waluty wynosi: 3631,25/113000=0,03212 PLN za USD

3. Próg rentowności wynosi 2,74

Opcje barierowe

Opcje barierowe różną się tym od standardowych opcji waniliowych, że mają wbudowaną dodatkową barierę, która może decydować o takich cechach opcji jak poziom wykonania, czy termin wygaśnięcia, a także wysokość premii oraz ryzyko związane z danymi instrumentem.

Opcje barierowe można podzielić na dwie podstawowe kategorie, czyli opcje z barierą wyjścia (-out) oraz barierą wyjścia (-in).

Opcje z barierą wyjścia są to opcje, które przestają istnieć w momencie w którym kurs w czasie trwania opcji dotknie poziomu bariery. Aż do tego momentu opcje te są zwykłymi opcjami waniliowymi.

Natomiast opcje z barierą wejścia działają odwrotnie, czyli zaczynają działać dopiero jak kurs dotknie wcześniej ustalonej bariery.

Dodatkowe tezy do egzaminu:

• Oferta publiczna

• Instrument finansowy i papier wartościowy w rozumieniu ustaw

• Subemisja (usługowa i inwestycyjna)

1

---