bankowosc i prawo bankowe, WSPiA bezpieczeństwo wewnętrzne, III Rok, Semestr V, Bankowość i Prawo Bankowe, bankowość


0x01 graphic

0x08 graphic

Akty prawne normujące zagadnienia bankowości

W Polsce banki pojawiły się jako instytucje kredytowe w XVIII wieku (najstarsze to włoskie - XV w)

Pierwszy bank z przywilejem emisyjnym (prawem emisji pieniądza) to założony w 1828 roku Bank Polski. Wyprzedził o kilkadziesiąt lat swojego odpowiednika w Rosji. Był protoplastą obecnego NBP. Po II wojnie światowej, aż do połowy lat 80-tych w polskiej bankowości mówimy o okresie „czarnej dziury”

W połowie lat 80-tych utworzono w 1986 roku Bank Rozwoju Eksportu SA. Były to pierwsze kroki do stworzenia prawdziwego systemu bankowego, BRE SA miał wspierać działalność eksportową polskich przedsiębiorców.

Kiedy w 1989 roku uchwalono Prawo Bankowe oraz Ustawę o NBP nastąpił przełom dla sektora bankowego

U progu gospodarki rynkowej polski system bankowy składał się z:

W 1992 roku zanotowano najwięcej banków w Polsce - 1750

Nowa ustawa była bardzo liberalna. Państwo umożliwiło koncesjonowaną (proste uzyskanie koncesji) działalność bankową. Głównym kryterium był kapitał założycielski w wysokości min. 400 tys zł Lawinowo powstawały nowe instytucje bankowe, by osiągnąć w 1992 roku liczbę 1750 W 1993 roku było najwięcej banków spółdzielczych tzn. 90

Potem następuje kryzys w „młodej polskiej bankowości” Polski system bankowy na szczęście „potknął się” stosunkowo szybko, dlatego w 2008 roku odbyło się bez spektakularnych upadłości W 1992 roku upada 1 BS, w 1993 - 10 BS, w 1994 - 23 BS, w 1995 - 57 BS, w 1995 ogłoszona zostaje upadłość 3 banków spółek akcyjnych.

Przyczyny kryzysu

OBECNIE W POLSCE

Stan obecny sektora bankowego:

System dwupoziomowy

1.Bank komercyjny

2.Otoczenie czyli

- Bank Centralny czyli NBP

- KNF - nadzór ) Komisja \Nadzoru Finansowego

- BFG - instytucja gwarancyjna ( Bankowy Fundusz Gwarancyjny)

W Polsce mamy obecnie dwupoziomowy system bankowy:

  1. Banki komercyjne: niezależnie od formy prawnej ( na dzień 31.12.2009r)

  1. Otoczenie czyli:

Struktura własnościowa wg. Stanu na dzień 31.12.2009r.

Udziały w rynku -

AKTYWA

Inwestorzy krajowi 31,9 % ( SP - 20,8)

Inwestorzy zagraniczni 68,1 %

FUNDUSZE WŁASNE

Inwestorzy krajowi 32,3 % ( SP - 21,4 %)

Inwestorzy zagraniczni 67,7 %

WYNIK FINANSOWY NETTO

Inwestorzy krajowi 43,9% ( SP - 31,5 %)

Inwestorzy zagraniczni 56,1 %

BANK: osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami Ustawy Prawo Bankowe, działająca na podstawie zezwolenia (koncesji) uprawniającego do wykonywania czynności bankowych, obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Określenia „bank” i „kasa” są prawnie zastrzeżone - mogą te określenia używać w nazwie tylko podmioty uprawnione. Chyba, że z nazwy podmiotu wynika, że nie prowadzi on działalności bankowej np. bank żywności

ZASADA JEDNEJ LICENCJI: polega na tym, że instytucja kredytowa, bank, może prowadzić działalność na terenie dowolnego kraju UE bez uzyskiwania kolejnych zezwoleń w poszczególnych krajach na podstawie TZW. NOTYFIKACJI (zgłoszenia działalności) Kraje spoza Unii muszą uzyskać pozwolenie od Krajowego Nadzoru Bankowego

CZYNNOŚCI BANKOWE:

Można podzielić na 3 grup :

  1. w wąskim znaczeniu czyli takie które mogą być wykonywane tylko przez banki,

  2. w szerokim znaczeniu czyli takie , które są nimi jeżeli wykonuje je bank,

  3. czynności pozostałe, które mogą być wykonywane przez bank

1.W wąskim znaczeniu: czynności, które mogą być dokonywane tylko przez bank:

2.W szerokim znaczeniu: czynności które są nimi, jeżeli dokonuje je bank

3.Czynności pozostałe: mogą być wykonywane przez bank ale nie są czynnościami bankowymi, nie korzystają z ochrony przewidzianej w prawie bankowym:

OUTSOURCING: działalność przez podmioty zewnętrzne,

polega na umożliwieniu działalności bankowej przez podmioty które nie są bankami, ale wykonują działalność bankową na rzecz banku i w jego imieniu. Są to w zasadzie wszystkie czynności za wyjątkiem:

TWORZENIE BANKU

Formy prowadzenia banku

  1. Banki państwowe

  2. Banki spółdzielcze (jest ich najwięcej)

  3. Banki w formie spółki akcyjnej (mają największe znaczenie w sektorze bankowym)

Minimalna liczba założycieli:

- Spółki Akcyjne - 3 osoby prawne lub/i fizyczne

- Banki spółdzielcze - minimum 10 osób fizycznych

Banki - spółki akcyjne

Od Spółek akcyjnych jest jeden wyjątek gdy założycielem jest Skarb Państwa lub inny bank lub instytucja kredytowa - 1 osoba

Utworzenie banku w formie spółki akcyjnej

Podstawowymi organami są: Rada Nadzorcza i Zarząd

Przesłanki odmowy wydania zgody przez KNF (dotyczy wszystkich banków)

KNF MUSI odmówić zgody, gdy kandydat:

KNF MOŻE odmówić powołania kandydata w skład Zarządu, gdy:

Warunki utworzenia banku (co trzeba zrobić aby utworzyć bank)

Wymogi jakościowe dla kapitału założycielskiego

Komisja Nadzoru Finansowego wydaje zezwolenie na utworzenie banku (SA i BS)

Kolejnym etapem po otrzymaniu zezwolenia na utworzenie, jest otrzymanie przez bank zezwolenia na działalność.

Komisja Nadzoru Finansowego wydaje zezwolenie na działalność banku, po sprawdzeniu, czy bank:

- jest przygotowany organizacyjnie do prowadzenia działalności (kadry, system)

- czy zgromadzony został kapitał założycielski-

- czy dysponuje odpowiednimi warunkami do przechowywania środków pieniężnych i innych wartości czy jest skarbiec, czy podpisano umowy na konwój,

- czy zostały spełnione inne warunki wskazane w pozwoleniu na utworzenie banku

Zezwolenia na utworzenie banku i na rozpoczęcie działalności tracą moc, po roku od ich wydania.

BANK PAŃSTWOWY posiada zupełnie inną konstrukcję

1.Tworzony jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów na wniosek Ministra Skarbu zaopiniowany przez KNF

2.Nie podległa wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych, opublikowanie rozporządzenia Rady Ministrów w dzienniku nadaje mu osobowość prawną

3.Przekształcenie w spółkę akcyjną możliwe jest po uzyskaniu zgody KNF

PODSTAWOWE CZYNNOŚCI BANKOWE

  1. PRZYJMOWANIE DEPOZYTÓW I PROWADZENIE RACHUNKÓW

  2. PROWADZENIE ROZLICZEŃ PIENIĘŻNYCH

  3. UDZIELANIE KREDYTÓW

RACHUNKI BANKOWE:

  1. Banki mogą prowadzić Rachunek dla osób prawnych, przedsiębiorstw nie posiadających osobowości prawnej, dla jednostek organizacyjnych posiadających zdolność prawną

- Rachunki rozliczeniowe (bieżące i pomocnicze)

- Rachunki lokat terminowych

  1. Rachunek dla osób fizycznych, szkolnych kas oszczędnościowo rozliczeniowych oraz kas zapomogowo pożyczkowych

- Rachunek oszczędnościowy

- Rachunek oszczędnościowo rozliczeniowy

- Rachunek oszczędnościowy lokat terminowych

  1. Rachunki powiernicze: powstałe w związku z rozwojem działalności deweloperskiej, w przyszłości może będą związane z działalnością biur turystycznych.

Rachunek wspólny: może być prowadzony dla kilku osób fizycznych lub jednostek samorządu terytorialnego. Ustawodawca nie ograniczył liczby osób, które mogą wspólnie posiadać rachunek, ale nie istnieje bank, w którym byłoby to więcej niż dwie osoby fizyczne. O ile umowa nie stanowi inaczej:

  1. Podstawowym prawem posiadacza rachunku jest swobodne dysponowanie środkami zgromadzonymi na rachunku chyba, że umowa stanowi inaczej

  2. Jeżeli w ciągu dwóch lat na rachunku bankowym nie dokonano żadnych operacji poza dopisaniem odsetek, umowa ulega rozwiązaniu

  3. Umowa rachunku bankowego musi być sporządzona na piśmie (głównie dla celów dowodowych) Ustawa określa obligatoryjne elementy umowy rachunku: strony, typ umowy, okres na jaki zawarto umowę, oprocentowanie, waluta rachunku, opłaty i prowizje, zakres odpowiedzialności banku za terminowe i prawidłowe rozliczenia. Standardowo przyjmuje się, że rok ma 365 dni o ile umowa nie stanowi inaczej.

Przywileje posiadacza rachunku

Rachunek powierniczy - przeznaczony dla przedsiębiorców

Mogą być na nim gromadzone środki powierzone posiadaczowi rachunku przez osobę trzecią .Umowa między bankiem a posiadaczem musi określać warunki jakie muszą być spełnione , aby bank mógł dokonać wypłaty środków na rzecz posiadacza rachunku.

W czasie wszczęcia egzekucji przeciwko posiadaczowi rachunku środki na rachunku powierniczym nie podlegają zajęciu jak również są wyłączone z masy upadłościowej czy spadkowej.

Rozliczenia pieniężne

Rodzaje rozliczeń: gotówkowe i bezgotówkowe

Formy gotówkowe:

1.wpłata na rachunek wierzyciela ( musimy znać numer konta wierzyciela

2.czek gotówkowy

Formy bezgotówkowe:

1.polecenie przelewu

2.polecenie zapłaty

3.czek rozrachunkowy

Czek gotówkowy

Dyspozycja wystawcy czeku obciążenia jego rachunku kwotą określoną na czeku oraz wypłaty tej kwoty do rąk okaziciela lub osoby wskazanej na czeku.

Polecenie przelewu

Dyspozycja dłużnika wydana bankowi obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela

Polecenie zapłaty

Dyspozycja wierzyciela obciążenia określoną kwota rachunku bankowego dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela

Warunki polecenia zapłaty:

  1. Rachunki dłużnika i wierzyciela muszą być prowadzone przez banki stosujące te formę rozliczeń

  2. Dłużnik udzieli zgody wierzycielowi na stosowanie tej formy rozliczeń

  3. Zawarcie przez wierzyciela odpowiedniej umowy z bankiem

  4. Kwota pojedynczego polecenia zapłaty nie może przekraczać:

Dłużnik w każdej chwili może odwołać zgodę na tę formę rozliczeń.

Dłużnik może odwołać pojedyncze polecenie zapłaty w terminie:

Czek rozrachunkowy

Stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną bankowi do obciążenia jego rachunku kwotą , na która czek wystawiono i uznania ta kwotą rachunku wierzyciela.

Karty płatnicze

Podstawowe rodzaje;

  1. przepłacone ( pre - paid) - trzeba ją zasilać jest najbezpieczniejsza kartą ( jak telefon)

  2. debetowa - do bankomatów

  3. obciążeniowa ( charge) do pewnego limitu

  4. kredytowa - limitowana , trzeba co miesiąc spłacać minimum 0d 5 - 10 % zadłużenia ( najwięcej jest debetowych i kredytowych)

Udzielanie kredytów

Udzielając kredytu bank zobowiązuje się do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na określony cel a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie oraz zwrotu kwoty kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami. Bank uzależnia przyznanie k, kredytu od zdolności kredytowej.\

Oznacza to zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie.

Bank ma prawo żądać niezbędnych w tym względnie dokumentów i przeprowadzenia kontroli ( w każdej chwili może na nowo sprawdzić dokumenty np. przy opóźnionych spłatach ).

Możliwe jest udzielenie kredytu przy braku zdolności kredytowej pod spełnieniem pewnych warunków:

Obligatoryjne elementy umowy kredytowej

Limity kredytowe

PB - ogranicza możliwość zaangażowania banku w wierzytelności jednego z podmiotów bądź grupy podmiotów powiązanych.

Pierwsze ograniczenie

Max 20 % funduszy własnych banku jeżeli podmiot jest powiązany z bankiem

Max 25 % funduszy własnych banku jeżeli podmiot nie jest powiązany z bankiem

Drugie ograniczenie

Suma zaangażowań na kwotę wyższą niż 10 % funduszy własnych nie może być większa niż 800 % funduszy własnych banku

Trzecie ograniczenie

Udzielanie kredytów pożyczek członkom zarządu i rady nadzorczej podlega specjalnym procedurom

Szczególne uprawnienia banku dotyczące działalności kredytowej: