Cele banku komercyjnego i podstawowe grupy obsługiwanych klientów.
Naczelnym celem banków komercyjnych w gospodarce rynkowej jest maksymalizacja bieżącej wartości rynkowej (wzrost ceny akcji na rynku oraz wypłacana dywidenda.
Podstawowa klientela to: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i samorządy terytorialne.
Banki komercyjne, inaczej operacyjne, są najbardziej rozpowszechnioną formą instytucji bankowej. Ich celem działania z jednej strony jest świadczenie określonych usług niezbędnych z punktu widzenia społecznego (np. obsługa obrotu gotówkowego i bezgotówkowego), z drugiej zaś są to przedsiębiorstwa, których celem powinno być osiągnięcie zysku. Cele działania banku komercyjnego można więc określić jako dążenie do zaspokojenia potrzeb podmiotów gospodarujących w zakresie usług bankowych przy równoczesnym dążeniu do uzyskania zysku.
Cel działania banku komercyjnego ma zatem charakter kompleksowy. Jest to takie rozwijanie usług bankowych, przy utrzymaniu zasady rentowności banku
Podstawowe wymogi przy licencjonowaniu banków.
Na całym świecie działalność bankową legalnie mogą prowadzić tylko licencjonowane instytucje bankowe. Licencjonowaniem banków zajmują się na ogół instytucje nadzoru bankowego. Organy te stawiają odpowiednio wysokie wymagania kapitałowe oraz kadrowe, celem zapewniania bezpieczeństwa środków gromadzonych w bankach.
Zgodnie z dyrektywą zezwolenie (licencję) może uzyskać instytucja kredytowa, która:
- posiada wyodrębnione fundusze własne i zgromadziła kapitał założycielski min wysokości 5 min euro (przy szczególnych kategoriach instytucji nie może być niższy niż 1 mln euro)
- posiada co najmniej 2 osoby na stanowiskach kierowniczych z odpowiednią reputacją i odpowiednim doświadczeniem do wykonywania takich obowiązków (tzw. Zasada „czworga oczu”)
- przedstawia informację o osobach akcjonariuszy lub udziałowców, posiadające znaczne pakiety akcji
- przedłożyła program przyszłej działalności między innymi usługi bankowe oraz strukturę organizacyjną.
Istota jednolitej licencji w UE.
Przyjęcie przez państwa członkowskie minimalnych wymogów licencyjnych pozwoliło na wprowadzenie zasady jednolitej licencji tzw. Paszportu europejskiego. Istotę jednolitej licencji bankowej dla instytucji kredytowej stanowi uprawnienie do prowadzenia działalności bankowej na całym obszarze UE na podstawie zezwolenia uzyskanego w jednym z państw członkowskich. W praktyce oznacza to, że instytucja kredytowa, która uzyskiwała zezwolenie na prowadzenie działalności bankowej w jednym kraju członkowskim może podejmować tę działalność w pozostałych państwach członkowskich, bezpośrednio, poprzez trans graniczne świadczenie usług bądź za pośrednictwem oddziałów bez konieczności ubiegania się o ponowną licencję. Dyrektywa ta określa rodzaje działalności, które instytucja kredytowa może świadczyć na mocy jednolitej licencji bankowej.
Rodzaje działalności świadczone na mocy jednolitej licencji.
14 rodzajów działalności świadczonych na mocy jednolitej licencji:
Przyjmowanie od ludności wkładów pieniężnych i innych środków podlegających zwrotowi
Udzielanie kredytów
Leasing finansowy
Usługi związane z transferem środków pieniężnych
Emisja i administrowanie środkami płatności
Udzielanie gwarancji i poręczeń i innych zobowiązań pozafinansowych
Obrót na rachunek własny lub klienta
- instrumentami rynku pieniężnego
- wartościami dewizowymi
- opcjami i terminowymi kontraktami giełdowymi na instrumenty finansowe
- instrumentami stopy procentowej i wymiany walutowej
- zbywalnymi papierami wartościowymi
Uczestniczenie w emisji akcji i świadczenie usług związanych z taką emisją
Dworactwo dla podmiotów gospodarczych
Usługi brokerski na rynku pieniężnym
Zarządzanie portfelem i dworactwo inwestycyjne
Przechowywanie i administrowanie papierami wartościowymi
Usługi w zakresie opiniowania kredytobiorców
Udostępnienie skrytek sejfowych
Istota bilansu bankowego.
Bilans - syntetyczne zestawienie majątku i źródeł jego pochodzenia na określony dzień w ujęciu wartościowym. Bilans banku różni się od bilansu przedsiębiorstwa strukturą aktywów i pasywów. Aktywa są uporządkowane wg stopnia płynności, a więc możliwości spieniężenia. W pierwszej kolejności wykazywany jest majątek obrotowy, a następnie majątek trwały. Pasywa są uporządkowane wg rosnącego stopnia wymagalności, to jest terminów spłaty. Po stronie pasywów wykazywane są najpierw kapitały obce, następnie kapitały własne długoterminowe i krótkoterminowe.
Bilans jako źródło informacji o sytuacji w banku:
Pasywa to źródła, z których pochodzą środki, którymi jednostka dysponuje.
Aktywa to cele, na które przeznaczono te środki. Z punktu wpływu na wyniki finansowe aktywa dzieli się na : przychodowe (kredyty, papiery wartościowe i lokaty międzybankowe), nieprzychodowe ( rzeczowy majątek trwały, wartości niematerialne i prawne, środki w kasie, rozliczenie międzyokresowe)
Charakterystyczną cechą banku jest relatywnie mały, zaledwie paroprocentowy udział środków własnych w łącznej sumie bilansowej oraz duży udział środków obcych. Bilans, a zwłaszcza tendencje zmian w bilansie, są przedmiotem analizy. Bilans jest zestawieniem statycznym, elementy dynamiki w ocenie powstaje poprzez porównanie z okresem poprzednim. Analizę bilansu przez porównanie aktywów i pasywów za kolejny okres sprawozdawczy określa się jako analizę poziomą. Jej przedmiotem są wielkości absolutne, odchylenia, dynamika. Porównanie wielkości w pionie po ustaleniu struktury aktywów i pasywów, czyli udziałów, to analiza pionowa bilansu.
W banku mamy do czynienia z wieloma bilansami:
- bilans dla potrzeb władz skarbowych
-dla GUS
- bilans wg własnych wzorców bankowych w celu ukrywania pewnych faktów przed klientami
Roczne sprawozdanie finansowe:
Bilans - jest usystematyzowanym zestawieniem składników majątkowych (aktywów) oraz źródeł finansowania (pasywów) na określoną datę. Jest zestawieniem statycznym, jest fotografią firmy (banku). Po stronie aktywów kolejność ich ujmowania w bilansie jest podporządkowana regule malejącej płynności. Płynność aktywów - łatwość zamiany na środki pieniężne (odwrotnie jak dla podmiotów nie finansowych). Po stronie pasywów kolejność jest podporządkowana regule malejącej wymagalności (terminu zwrotu). Góra - spłata w 1 kwartale. Dół - to co spłacie nie podlega (odwrotnie jak dla podmiotów nie finansowych).
Struktura aktywów banku.
Aktywa
I. Kasa, środki w Banku Centralnym
1. A vista
2. Rezerwa obowiązkowa
3. Inne środki
II. Dłużne papiery wartościowe uprawnione do redyskontowania w Banku Centralnym
III. Należności od innych instytucji finansowych
1. A vista
2. Terminowe
IV. Należności od klientów i sektora budżetowego
V. Dłużne papiery wartościowe
1. Emitentów państwowych
2. Innych emitentów (w tym odkupione, własne)
VI. Akcje, udziały i inne papiery wartościowe o zmiennej kwocie dochodu
VII. Akcje i udziały w jednostkach zależnych
1. W instytucjach finansowych
2. W pozostałych jednostkach
VIII. Akcje i udziały w jednostkach stowarzyszonych
1. W instytucjach finansowych
2. W pozostałych jednostkach
IX. Akcje i udziały w innych jednostkach o stałej kwocie dochodu
1. W instytucjach finansowych
2. W pozostałych jednostkach
X. Wartości niematerialne i prawne
1. Koszty organizacji poniesione przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu spółki akcyjnej
2. Wartość firmy
3. Inne wartości niematerialne i prawne
4. Zaliczki na poczet wartości niematerialnych i prawnych
XI. Rzeczowy majątek trwały
1. Nieruchomości
2. Pozostałe środki trwałe
3. Inwestycje rozpoczęte
4. Zaliczki na poczet inwestycji
XII. Akcje własne i udziały do zbycia
XIII. Inne aktywa
1. Przyjęte aktywa - do zbycia
2. Pozostałe
XIV. Rozliczenia międzyokresowe
Suma aktywów
Struktura pasywów banku.
Pasywa
I. Zobowiązania wobec Banku Centralnego
II. Zobowiązania wobec instytucji finansowych
1. A vista
2. Terminowe
III. Zobowiązania wobec klientów i sektora budżetowego
1. Lokaty oszczędnościowe:
a) a vista
b) terminowe
2. Pozostałe:
a) a vista
b) terminowe
IV. Zobowiązania z tytułu papierów wartościowych
1. Własnych obligacji
2. Pozostałe
V. Fundusze specjalne i inne pasywa
1. Fundusze specjalne
2. Inne pasywa
VI. Rozliczenia międzyokresowe i przychody przyszłych okresów
1. Rozliczenia międzyokresowe
2. Przychody przyszłych okresów
VII. Rezerwy
1. Rezerwy na podatek dochodowy od osób prawnych
2. Pozostałe rezerwy
VIII. Zobowiązania podporządkowane
IX. Kapitał (fundusz) podstawowy
X. Zadeklarowane, lecz nie wniesione wkłady na poczet kapitału podstawowego (wielkość ujemna)
XI. Kapitał (fundusz) zapasowy
1. Ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości nominalnej
2. Tworzony ustawowo
3. Tworzony zgodnie ze statutem
4. Inny
XII. Kapitał (fundusz) rezerwowy
1. Z aktualizacji wyceny
2. Na ogólne ryzyko bankowe
3. Pozostałe
XIII. Nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych
1. Zysk (wielkość dodatnia)
2. Strata (wielkość ujemna)
XIV. Wynik finansowy netto roku obrotowego
1. Zysk netto (wielkość dodatnia)
2. Strata netto (wielkość ujemna)
Suma pasywów
Pozycje pozabilansowe
I. Zobowiązania warunkowe z tytułu:
1. Weksli akceptowanych i indosowanych, czeków, akredytyw itp.
2. Udzielonych gwarancji i poręczeń
3. Pozostałe
II. Zobowiązania wynikające z tytułu operacji kupna/sprzedaży z klauzulą odkupu
III. Ryzyko kredytowe wywołane nieodwołalnymi zobowiązaniami.
Podstawowe zobowiązania pozabilansowe banku.
W bilansie wykazuje się zobowiązania pozabilansowe udzielane i otrzymane w następującym układzie:
Zobowiązania warunkowe z tytułu:
Weksli akceptowanych i indosowanych, czeków, akredytyw itp.
Udzielonych gwarancji i poręczeń
Pozostałych
Do zobowiązań pozabilansowych wykazywanych w powyższych pozycjach szczegółowych zalicza się:
- do pozycji 1 - potencjalne zobowiązania przyszłościowe banku z tytułu akceptowanych (zobowiązanie do wykupu) i indosowanych (przeniesienia prawa własności) weksli, akredytyw itp., które mogą stać się wymagalne w przypadku zaistnienia określonych okoliczności (np. nie wykupienia przez klienta banku weksli, nie zapłacenia przez klienta należności na którą otwarto akredytywę),
- do pozycji 2 - potencjalne zobowiązania przyszłościowe banku z racji udzielonych klientom banku gwarancji i poręczeń z różnych tytułów,
- do pozycji 3 - potencjalne zobowiązania banku inne niż wymienione w pozycji 1 i 2.
Zobowiązania wynikające z tytułu operacji kupna/sprzedaży z klauzulą odkupu.
Do zobowiązań wykazywanych w tej pozycji pozabilansowej zalicza się potencjalne zobowiązania, które mogą w przyszłości wystąpić z tytułu zobowiązania się banku do zakupu papierów wartościowych, sprzedaży papierów emitentów.
Ryzyko kredytowe wywołane nieodwołalnym zobowiązaniem. Do zobowiązań pozabilansowych wykazywanych w tej pozycji zalicza się poręczenia i gwarancje udzielone klientom na kredyty otrzymane z innych banków.
Ryzyko bankowe - istota i rodzaje.
W banku występuje zjawisko transformacji środków i wyniku istota, że w banku ryzyko występuje w każdej transakcji. Różny jest stopień i skala ryzyka bankowego. Ryzyko zależy od różnych czynników:
- otoczenia (czynniki zewnętrzne)
- w samym banku (czynniki wewnętrzne): ludzie, procedury
Rodzaje ryzyka w działalności banków:
Ryzyko kredytowe - występuje w sytuacji kiedy klienci nie wywiązują się wobec banku ze swoich zobowiązań dotyczy to spłat rat jak i odsetek i prowizji.
Ryzyko płynności - to zagrożenie banku utrat ą zdolności do wywiązywania się z bieżących zobowiązań płatniczych zarówno wobec deponenta jak i kredytobiorcy i głównym źródłem ryzyka jest transformacja terminów, co oznacza, że przyjęty depozyt na krótszy termin zostaje zamieniony na inwestycje o krótszym terminie; działalność depozytowa jest narażona na niespodziewane wycofywanie deponentów.
Ryzyko rynkowe (cenowe) - przyczyną jest niekorzystne kształtowanie się na rynku parametrów cenowych, a więc 100% kursów walut, kursów akcji i ceny towarów. Ceny maja negatywny wpływ na klientów jak i dla banku
Ryzyko operacyjne - czyli ryzyko bezpośrednie lub pośrednie straty wynikające z nieodpowiednich procedur wewnętrznych pracowników, systemów w bankach.
Ryzyko prawne-ryzyko straty z powodu nie przeprowadzonych transakcji ze względu na brak przepisów prawnych lub niewystarczające dokumenty;
W celu ograniczenia ryzyka w bankach podejmowane są regulacje ostrożnościowe - pewne instrumenty czyli regulacje prawne, które mają określić pewne ograniczenia w działalności banków
Pismo podejmowania regulacji, które dotyczą wszystkich banków większe znaczenie zaczęto nadawać temu, by same zarządy banków musiały czuwać nad zarządzaniem ryzykiem bankowym.
Wyjaśnić pojęcia: ryzyko pojedyncze i łączne oraz strukturalne i operacyjne.
Podział ryzyka istotny przy analizie:
- ryzyko pojedyncze - Ryzyko indywidualne (pojedyncze) ? wynikające z pojedynczej umowy kredytowej. Ten rodzaj ryzyka powstaje, gdy kredytobiorca nie spłaci kredytu, uczyni to
w późniejszym terminie lub spłacając kredyt w niepełnej wysokości. Ryzyko to obejmuje także pojedyncze straty wynikające ze zmiany oceny wiarygodności kredytowej klienta oraz
z tytułu jego upadłości. Oszacowanie wielkości ryzyka pojedynczego kredytu dokonywane jest przez zakwalifikowanie do odpowiedniej klasy ryzyka kredytowego. Tworzenie takich klas służy natomiast do zgrupowania kredytów charakteryzujących się podobnym poziomem ryzyka. Liczba klas może być różna w zależności od przyjętej przez dany bank metodologii, jednakże ogólne zasady ich tworzenia są podobne.
- ryzyko łączne - tj. suma poszczególnych pojedynczych zagrożeń, prawdopodobieństwa ich wystąpienia oraz stopień zależności między nimi (im mniejsza zależność między pojedynczymi ryzykami tym mniejsze ryzyko łączne) Ryzyko portfelowe (łączne) - zagregowane ryzyka indywidualne. Ten rodzaj ryzyka zależy od wysokości pojedynczych kredytów, prawdopodobieństwa ich niespłacenia oraz współzależności między tymi kredytami. Ryzyko to jest, zatem ściśle powiązane z poziomem ryzyka dotyczącego pojedynczej transakcji oraz zróżnicowania należności kredytowych z punku widzenia np. rodzajów kredytów, grup klientów, branż i regionów. Łączne ryzyko kredytowe decyduje o wypłacalności banku, wymaga zatem pełnej wiedzy o portfelu należności kredytowych. Ta klasyfikacja ma istotne znaczenie praktyczne, w systemie redukcji ryzyk kredytowego odróżnia się bowiem dwojakiego rodzaju instrumenty: ograniczające indywidualne ryzyko kredytowe oraz ograniczające portfelowe ryzyko kredytowe.
Podział ryzyka ze względu na zarządzanie poprzez limity:
- ryzyko strukturalne - kapitałowe - o charakterze długoterminowym monitorujące wzrost bilansu i zobowiązań pozabilansowych. Ocenia się tu konstrukcję transakcji, a także wszystkie typy i poziomy zabezpieczeń ustanowionych dla konkretnej transakcji sekuryzacyjnej oraz kolejność ich uruchamiania
- ryzyko operacyjne - głównie finansowane wymagające codziennej kontroli, którą objęte są poszczególne instrumenty jak i operacje. Ryzyko operacyjne definiuje się jako ryzyko straty wynikającej z niewłaściwych lub zawodnych procesów, ludzi i systemów lub ze zdarzeń zewnętrznych. Definicja ta obejmuje także ryzyko prawne. Ryzyko strategiczne i ryzyko reputacji nie są wliczone do definicji ryzyka operacyjnego do celów minimalnego regulacyjnego wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka operacyjnego.
Etapy zarządzania ryzykiem bankowym.
Zarządzanie ryzykiem bankowym obejmuje 3 etapy:
Identyfikacja i kwantyfikacja ryzyka
Wymaga analizy poszczególnych transakcji i określania rodzajów ryzyka jakimi bank jest zagrożony. Jest to niezbędne do określenia metod pomiaru ryzyka czyli jego kwantyfikacja. Ma charakter informacyjny i prognostyczny; punktem wyjścia jest jego identyfikacja (określenie, jakimi rodzajami ryzyka i w jakim zakresie zagrożony jest bank w danym momencie), następnie zakwalifikowanie danej transakcji do określonej grupy ryzyka, pomiar ryzyka (zarządzać można jedynie ryzykami, które są mierzalne).
Przy analizie ryzyka istotny jest podział ryzyka na:
- ryzyko pojedyncze transakcji
- ryzyko łączne tj. suma poszczególnych pojedynczych zagrożeń, prawdopodobieństwa ich wystąpienia oraz stopień zależności między nimi; im mniejsza zależność pomiędzy pojedynczymi ryzykami tym mniejsze ryzyko łączne.
2) Sterowanie ryzykiem.
Sterowanie czyli podejmowanie przedsięwzięć mających na celu ograniczenie ryzyka do dopuszczalnego poziomu; w ramach sterowania ryzykiem podejmowane są działania 2 rodzajów:
Przedsięwzięcia oddziałujące na przyczyny występowania ryzyka (aktywna strategia)
Przedsięwzięcia oddziaływujące na skutki czyli negatywny wpływ strat na pozycję banków (pasywna strategia przeciwdziałania ryzyku) - zwiększenie kapitałów własnych banku tworzenie rezerw celowych, przynależności do systemów gwarantowania.
3)Kontrola podejmowanych przedsięwzięć
Kontrola zarządzania, w której głównym celem jest badanie efektywności przedsięwzięć.
Zarządzanie bilansem banku - cele i rodzaje ryzyka.
Cele zarządzania aktywami i pasywami:
- alokacja pasywów banku w aktywa, ponoszące dochód czyli minimalizowanie stopy zwrotu z oprocentowanych aktywów
- utrzymywanie odpowiedniego poziomu płynności aktywów w sposób minimalizujący ryzyko płynności
Jedną z metod zarządzania ryzykiem są limity w zarządzaniu. Celem ich jest utrzymanie poszczególnych rodzajów ryzyka na dopuszczalnym poziomie zarówno w wymiarze ilościowym jak i czasowym. Limity są określane jako: wartość bezwzględna, wskaźnik procentowy (w relacji do funduszy własnych banku). Zarządzanie ryzykiem płynności to zarządzanie rezerwami gotówkowymi w banku, które banki utrzymują na zaspokojenie wypłaconych depozytów.
Zagrożenia płynności banku.
Zagrożenia płynności w bankach wywołane są przez:
- nieterminową spłatę rat kapitału i odsetek przez kredytobiorców banku
- transformacja terminów środków pozyskiwanych i inwestowanych
- gwałtowne wycofywanie lokat przed terminem
Płynność jest jednym z najważniejszych aspektów działalności każdego banku, oznacza zdolność do terminowego regulowania zobowiązań. Brak płynności może doprowadzić podmiot gospodarczy do bankructwa niezależnie od poziomu osiąganej rentowności. Traci on bowiem wiarygodność w swoim otoczeniu. Zewnętrznym wyrazem płynności banku jest jego zdolność do pokrycia w każdej chwili wszystkich płatności z tytułu zobowiązań wynikających z zawartych kontraktów z klientami oraz zgłaszanego popytu na kredyt. Czynniki powodujące zagrożenie płynności są różnorodne. Wszystkie operacje bankowe, które powodują przepływ strumieni pieniężnych, mogą bowiem wywołać perturbacje banku w sferze płynności. Istnieją wiec ścisłe związki między ryzykiem płynności a pozostałymi rodzajami ryzyka finansowego we wszystkich obszarach działalności banku
Ryzyko płynności można sklasyfikować na:
- Pierwotne ryzyko płynności wynika z samego gospodarowanie aktywami i pasywami bilansu, a konsekwencji stanowi źródło zagrożenia wyniku finansowego.
- Wtórne ryzyko płynności jest z kolei związane z poniesionymi stratami w wyniku niekorzystnych zmian cen i utraty kapitału. Wynika z tego, że przy wtórnym ryzyku płynności redukcja ryzyka wyniku finansowego obniża niebezpieczeństwo utraty płynności.
- Ryzyko terminu może być wywołane nieplanowanym wydłużeniem zaangażowania kapitału w aktywnych operacjach banku. Zwykle są to opóźnienia spłat rat kapitału
i odsetek. Niebezpieczeństwo opóźnienia dopływu strumieni pieniężnych w stosunku do terminów umownych określa się jako aktywne ryzyko płynności.
- Pasywne ryzyko uzupełniającego refinansowania występuje w sytuacji świadomie zamierzonego niedopasowania pozycji bilansu w określonych terminach zapadalności
i wymagalności nie można uruchomić źródeł zastępczego refinansowania.
- Ryzyko zawartych umów może występować jako aktywne, gdy istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia nieoczekiwanych roszczeń beneficjantów do realizacji przyrzeczonych kredytów i gwarancji. Może także występować jako ryzyko pasywne, jeśli istnieje niebezpieczeństwo nieoczekiwanego wycofania depozytów.
Do sterowania ryzykiem płynności stosuje się następujące instrumenty:
- zewnętrzne normy płynności
- limity wewnętrzne płynności
- operatywne sterowanie płynnością
- operacje na rynku pieniężnym
- kontrola płynności
- plany awaryjne zachowania płynności
Reguły zabezpieczenia płynności banku.
Płynność banku zależy od zachowań klientów. Na przestrzeni historii wypracowana 4 reguły zabezpieczania zachowania płynności. Te reguły dotyczą relacji zachodzących między aktywami a pasywami:
Złota reguła bankowa - zgodnie z tą regułą terminom i kwotą pasywów powinny odpowiadać terminy i kwoty aktywów.
Reguła osadu we wkładach - opiera się na założeniu, że w bankach utrzymuje się pewnien poziom wkładów a to stwarza możliwości prolongaty wkładów, pozyskiwania nowych środków, czyli daje podstawę transformacji pasywów
Reguła przesunięcia - zgodnie z tą regułą w razie potrzeby można sprzedać przedterminowo aktywa nie ponosząc większych strat.
Reguła maksymalnego obciążenia - zgodnie z nią sama strata jaką bank poniesie przy przedterminowej odsprzedaży aktywów nie może być większa niż kapitał własny banku.
Metody zarządzania ryzykiem płynności.
Banki wykorzystują następujące metody zarządzania płynnością:
Zarządzanie na podstawie aktywów, czyli kształtowanie przez bank struktury czasowej i rodzajowej aktywów oraz posiadania aktywów, które szybko można wymienić na gotówkę - bony i obligacje skarbowe.
Zarządzanie pasywami obejmuje aktywne pozyskiwanie depozytów niezbędnych do zaspokojenia popytu na kredyty. Następuje to poprzez zaciąganie pożyczek na rynku międzybankowym, jednak dostęp do rynku uzależniony jest od standingu banku.
Zarządzanie aktywami i pasywami inaczej zrównoważonego zarządzania, która polega na kompromisowym wyborze między dwoma poprzednimi metodami
Sekuratyzacja należności kredytowych - nowa metoda, polegająca na przekształceniu określonej puli kredytów na papiery wartościowe i ich sprzedaż inwestorom.
Limity wewnętrzne płynności - limity niedopasowania aktywów i pasywów w przedziałach czasowych, stan aktywów wysoko płynnych (gotówka i środki w banku centralnym) limity dużych depozytów, czyli też limity na pozycje pozabilansowe.
Awaryjne plany zachowania płynności, obejmujące działania banku w przypadku nieskuteczności dotychczas stosowanych przez bank metod np. możliwość zasilania finansowego przez akcjonariuszy banku.
Limity w zarządzaniu ryzykiem.
Do kontrolowania ryzyka bankowego wyznaczane są limity, których celem jest utrzymanie poszczególnych rodzajów ryzyka na dopuszczalnym poziomie zarówno w wymiarze ilościowym jak i czasowym.
Szczególną rolę odgrywają limity niedopasowania, które ograniczają wielkość i czas transakcji bilansowych i dewizowych; dotyczą ryzyka płynności, ryzyka stopy procentowej oraz ryzyka walutowego.
W zakresie ryzyka kredytowego szczególne znaczenie limity mają przy zarządzaniu ryzykiem koncentracji, które dotyczy w szczególności:
- ryzyka wynikającego z zaangażowań pojedynczych podmiotów lub podmiotów związanych kapitałowo lub organizacyjnie
- ryzyka wynikającego z tej samej branży sektora gospodarczego, prowadzących tą samą działalność
- ryzyka wynikającego z tego samego regionu geograficznego
- ryzyka wynikającego z tego samego rodzaju zabezpieczenia
- ryzyka wynikającego z zaangażowania w tej samej walucie
Limity koncentracji kredytów mają charakter regulacji zewnętrznych jak i wewnętrznych. Limity zewnętrzne to normy ostrożnościowe wynikające z praw bankowego. Limity wewnętrzne ograniczające ryzyko koncentracji.
Istota ryzyka kredytowego i podstawowe instrumenty jego ograniczania.
Ryzyko towarzyszące działalności gospodarczej utożsamiane jest z niepewnością, zagrożeniem nie osiągnięcia zamierzonych celów. Według V. Joga i C. Suczyńskiego "Ryzyko czy też niepewność charakteryzuje sytuację, w której przychody z tytułu danej inwestycji nie są z góry przewidziane z absolutną pewnością, tym niemniej można określić zestaw alternatywnych wielkości tych przychodów oraz odpowiadające im prawdopodobieństwo ich uzyskania”. Wynika to z faktu, iż w działalności ekonomicznej nie można uniknąć ryzyka, gdyż w momencie podejmowania decyzji nie dysponuje się całkowitą, kompletną informacją oraz nie zawsze trafnie można przewidzieć dalszy rozwój wydarzeń. Nie można również wykluczyć celowych bądź nieświadomych zafałszowań w informacjach oraz ich interpretacji.
Ryzyko kredytowe - związane jest przede wszystkim z niebezpieczeństwem niewypłacalności kredytobiorcy. Zagrożenie to na ogół może wynikać z niepowodzenia w realizacji przedsięwzięcia z winy kredytobiorcy lub otoczenia gospodarczego.
- Aktywne ryzyko kredytowe - wiąże się z udzielaniem kredytów i wynika z niepewności zwrotu przez kredytobiorcę w ustalonym terminie przypadających rat kapitałowych i należnych odsetek.
Skalę występowania aktywnego ryzyka kredytowego przedstawia poziom należności nieprawidłowych (w sytuacji nieregularnej) w ogólnej kwocie kredytów bankowych.
Kredyty tzw. niespłacalne wpływają na sztuczne podwyższanie aktywów bankowych.
- Pasywne ryzyko kredytowe - wiąże się z refinansowaniem, to jest pozyskiwaniem przez bank środków na prowadzenie swojej działalności.
Występuje, gdy zmieniają się warunki pozyskiwania przez bank środków, np. następuje zmiana oprocentowania środków obcych, zmiana kursu walut, wcześniejsze wycofanie depozytów niż planowano.
Źródłami finansowania mogą być depozyty klientów lub innych banków, środki otrzymane z banku centralnego, emisja papierów wartościowych.
Instrumenty ograniczania ryzyka bankowego:
Metodą zabezpieczania się przed ryzykiem w działalności kredytowej jest odpowiednio prowadzona polityka sterowania ryzykiem zarówno w odniesieniu do pojedynczego kredytu, jak i łącznego zaangażowania kredytowego. Polityka sterowania ryzykiem w odniesieniu do pojedynczego kredytu polega na:
Badaniu wiarygodności kredytowej przed udzieleniem kredytu
Ograniczeniu wysokości kredytu
Zabezpieczeniu kredytu
Sprawdzaniu wiarygodności kredytowej po udzieleniu kredytu.
Limity koncentracji kredytów wg polskiego prawa handlowego.
Limity koncentracji kredytów mają charakter regulacji zewnętrznych jak i wewnętrznych. Limity zewnętrzne to normy ostrożnościowe wynikające z prawa bankowego. Polskie prawo bankowe wyróżnia ich 3 rodzaje:
- limity koncentracji zaangażowań, rozumiany jako górna suma wierzytelności banku, oraz zobowiązań pozabilansowych obciążonych ryzykiem jednego podmiotu powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie. Limity koncentracji zaangażowań wynosi: 20% funduszy własnych banku w przypadku podmiotów powiązanych z bankiem; 25% funduszy własnych banku w przypadku braku zależności z bankiem tych podmiotów.
Nieprzekraczanie określonej sumy wierzytelności ma na celu zniwelowanie ryzyka indywidualnego związanego z udzielaniem kredytu.
- limit dużego zaangażowania kredytowego stanowi 800% funduszy własnych i oznacza, że suma zaangażowań banku równych lub przekraczających 10% funduszy własnych banku w stosunku do podmiotów powiązanych nie może przekroczyć tego limitu
- limit zaangażowania kredytowego wobec kierownictwa banku, co oznacza, że wartość sumy kredytów, pożyczek, gwarancji i poręczeń udzielonych członkom zarządu, rady nadzorczej lub osobie zajmującej kierownicze stanowisko w banku nie może przekroczyć: 10% stanu funduszy podstawowych w banku w formie spółki akcyjnej i w banku państwowym; 25% sumy funduszy podstaw w banku spółdzielczym.
Limity wewnętrzne ograniczające ryzyko koncentracji powinny być dostosowane do skali i złożoności działań banku. Za zaangażowania zarządzania ryzykiem koncentracji w banku odpowiada zarząd banku. Wewnętrzne limity koncentracji zaangażowań banku ustalają wg kryteriów uwzględniających specyfikę ich działalności: branżę, sektor gospodarczy, region geograficzny, rodzaj zabezpieczeń, walutę.
Zakres oceny zdolności kredytowej.
Zgodnie z ustawą „Prawo banków” art. 70.1: „Bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności.”
Na ocenę wniosków klientów składa się:
Ocena sytuacji ekonomiczno finansowej kredytobiorcy
Ocena transakcji kredytowej
Przede wszystkim pod uwagę brane są średnie miesięczne dochody starającego się wsparcie finansowe z banku. Ich brak, bądź zbyt niski poziom zwykle zamyka drogę do kredytu. Ale odpowiednie dochody to nie wszystko. Banki badają także wolne środki potencjalnego kredytobiorcy, czyli miesięczny dochód po odliczeniu kosztów stałych, takich jak wydatki na utrzymanie, opłaty za mieszkanie, rachunki za telefon, ewentualnie wydatki związane z posiadaniem samochodu. Od dochodu odejmowane są oczywiście także wszelkie obciążenia wynikające z innych spłacanych bądź poręczonych przez klienta kredytów, a także przyznane mu limity kart kredytowych. Próba ukrycia tych pozycji nie jest zachowaniem roztropnym. Bank z całą pewnością zwróci się do Biura Informacji Kredytowej o pełną historię kredytową potencjalnego pożyczkobiorcy, z której dowie się o jego zobowiązaniach wobec innych instytucji finansowych. Ocena zdolności kredytowej jest procesem, który spotka każdego, kto chce zaciągnąć w banku kredyt. Warto przy tym pamiętać o swoich wcześniejszych zobowiązaniach finansowych i tym, czy regulowane były one w terminie. Dane te bowiem dostają się do BIK i mogą stanąć na drodze uzyskania kredytu.
Podstawowe mierniki ilościowe i jakościowe wykorzystywane przy ocenie sytuacji finansowej kredytobiorcy.
Mierniki ilościowe:
- wskaźniki efektywności działania np. rentowność, zyskowność kapitału
- wskaźniki płynności
- wskaźniki rotacji majątku obrotowego
- wskaźniki struktury bilansu np. wskaźniki zadłużenia i możliwości obsługi długu
- współczynniki wypłacalności (dotyczy banków)
- margines bezpieczeństwa (dotyczy ubezpieczycieli)
Mierniki jakościowe:
- jakość zarządzania (ocena kadry kierowniczej)
- stopień zależności od rynku
- stopień zależności od dotacji i zamówień rządowych, kliku dużych dostawców i odbiorców
- stopień zależności od innych podmiotów grupy
Zabezpieczenia osobiste spłaty kredytów - istota i rodzaje.
W celu zmniejszenia ryzyka kredytowego bank może zażądać zabezpieczenia w formach przewidzianych prawem i zwyczajami. Bank ustanawia prawne zabezpieczenia. Żeby ograniczyć ryzyko banku musi znać klientów. Na sprawne funkcjonowanie ryzyka bankowego decyduje:
Zdolność kredytowa
Bank musi się zabezpieczyć.
Bank realizuje swoje roszczenia bez zgody klienta i jako pierwszy.
Zabezpieczenie osobiste - można dochodzić roszczeń od osób z ich majątku (zarówno z obecnego jak i przyszłego): przy 2 osobach jest pewien krąg osób od których się egzekwuje. Zabezpieczenie osobiste zależy wprost proporcjonalnie od majątku: one zabezpieczają małe kwoty i na krótki termin. Zabezpieczenie osobiste to poręczenie cywilne, wekslowe, weksel własny In blanco, gwarancja bankowa, pełnomocnictwo, ubezpieczenie kredytu, przystąpienie do długu kredytowego, przelew wierzytelności na zabezpieczenie.
Poręcznie - może być cywilne (uregulowane w kodeksie cywilnym) i wekslowe:
- poręczenie cywilne - jest zawierane pomiędzy bankiem, a osobą trzecią (poręczycielem). Istotą jest umowa zawierana na piśmie. Poręczeniem jest umowa, na mocy której poręczyciel zobowiązuje się wykonać zobowiązanie, gdyby dłużnik nie wykonał
- poręczenie wekslowe - jest składane na wekslu
Weksel własny (In blanco) - weksel musi być dokumentem zawierającym: podpis złożony z zamiarem zaciągania zobowiązania wekslowego (weksel - zabezpieczenie uzupełniające); datę i miejsce wystawienia - do weksla jest dołączona deklaracja wekslowa po to by bank wiedział, w którym momencie może go wypłacić, czyli jest to porozumienie zawarte między wystawcą a bankiem co do dwóch istotnych elementów: sposobu wypełnienia weksla; upoważnienia banku do wypełnienia.
Gwarancja bankowa - jest to zobowiązanie banku do wypłacenia określonej sumy w sytuacji gdyby zleceniodawca nie wypłacił świadczenia. Zleceniodawca jest to klient na zalecenie którego bank wystawia gwarancję. Bank wypłaca beneficjentowi gwarancji czyli instytucja na rzecz której wystawiono gwarancję. Bank gwarantujący odpowiada drugiemu bankowi na Tyl ile gwarantował. Gwarantowi nie służą zarzuty, które służą dłużnikowi głównemu (kredytobiorcy).
Cesja wierzytelności przelew - przelew wierzytelności na bank może kredytobiorca bądź osoba trzecia. Przelew wierzytelności jest to umowa na mocy której kredytobiorca, którego nazywamy cedentem, przenosi oznaczoną wierzytelność na bank. Bank nazwiemy w tym przypadku cesjonariuszem. Celem przelewu jest zabezpieczenie innej wierzytelności. Cesję dzielimy na: cesje jednej wierzytelności; cesje globalną (przelew wielu wierzytelności) na bank przelewa się prawa z wierzytelności, które się ma od jednego dłużnika.
Ubezpieczenie kredytu - ubezpieczyciel bierze na siebie w całości lub w części ryzyko związane z kredytem. Ubezpieczenie jest po to jeżeli dłużnik nie zapłaci w ogóle lub w części wierzytelności. Musi być: ubezpieczyciel - podmiot; kredytobiorca; kredytodawca; bank wybiera zawsze zabezpieczenie najbardziej adekwatne. Przewłaszczenie na zabezpieczenie rzeczy ruchomych - jest to umowa warunkowa.
Zabezpieczenia rzeczowe spłaty kredytów - istota i rodzaje.
W celu zmniejszenia ryzyka kredytowego bank może zażądać zabezpieczenia w formach przewidzianych prawem i zwyczajami. Bank ustanawia prawne zabezpieczenia. Żeby ograniczyć ryzyko banku musi znać klientów. Na sprawne funkcjonowanie ryzyka bankowego decyduje:
Zdolność kredytowa
Bank musi się zabezpieczyć.
Bank realizuje swoje roszczenia bez zgody klienta i jako pierwszy.
Zabezpieczenie rzeczowe - ograniczają się do określonych składników majątku; przy zabezpieczeniu rzeczowym składnik majątkowy nie musi być kredytobiorcy może być innej osoby, która wyraża na to zgodę. Bank przy zabezpieczeniu rzeczowym ma pierwszeństwo przed innymi wierzycielami niezależnie czyja rzecz stała się własnością. Zobowiązania średnio i długoterminowe są w taki sposób zabezpieczane.
Zabezpieczenia rzeczowe - zastaw (na rzecz ruchomych), hipoteka (na nieruchomość), blokada środków na rachunku bankowym, kaucja, przewłaszczenie na zabezpieczenie (rzeczy ruchomych).
Zastaw - jest to umowa na mocy, której bank ma prawo do zaspokojenia swoich wierzytelności z podmiotu zastawu bez względu na to czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi.
Hipoteka - ograniczone prawo rzeczowe - bank nie może władać nieruchomością jak wierzyciel, a jedynie przysługuje mu prawo do zaspokojenia z nieruchomości swoich roszczeń w przypadku nie spłacenia długu. W przypadku zabezpieczenia hipotecznego ważnymi problemami dla banków z punktu zabezpieczenia ich interesów są: realna wycena nieruchomości oraz przejęcie przez komornika i sprzedaż w przypadku niewywiązania się dłużnika z zobowiązań wobec banku.
Blokada środków pieniężnych - na rachunku bankowym zostaje zablokowana określona kwota środków pieniężnych w celu zabezpieczenia ściśle określonego zabezpieczenia. Następuje ona na podstawie pisemnego polecenia posiadacza rachunku skierowanego do banku w przedmiocie nieodwołalnej blokady. W czasie obowiązywania blokady posiadacz rachunku bankowego nie może dysponować tymi środkami ani też ich podejmować. Blokady dokonuje bank w którym zaciągnięty jest kredyt.
Kaucja - pewna suma pieniędzy (może też być hipoteka, weksel lub zastaw), której zadaniem jest zabezpieczenie roszczeń w wypadku niewywiązania się lub niedbałego wykonania umowy. Kaucja może być wykorzystana na pokrycie strat wynikłych z realizacji umowy.
Przywłaszczenie na zabezpieczenie - umowa polega na przeniesieniu na bank własności prawa rzeczy ruchomej z równoczesnym zobowiązaniem banku do korzystania z nabytego prawa w sposób tylko określony w umowie i przeniesieniu tego prawa powrotem na zbywcę z chwilą zapłacenia długu wobec banku. Cechą charakterystyczną umowy przywłaszczenia jest możliwość zachowania przewłaszczonej rzeczy przez zbywcę w swoim posiadaniu
Rezerwy celowe - istota i funkcje.
Obok badania zdolności kredytowej oraz przyjmowania prawnych zabezpieczeń jedną z metod minimalizowania ryzyka kredytowego są rezerwy celowe, które zabezpieczają przed jego skutkami a nie przed samym ryzykiem. Celem rezerw celowych jest pokrywanie ewentualnych strat jakie występują z tytułu nie wywiązywania się dłużników ze swoich zobowiązań wobec banku. Rezerwy celowe to jedna z metod minimalizowania ryzyka, tworzone są w ciężar kosztów, a nie strat nadzwyczajnych, gdyż wiążą się z normalną działalnością banków. Rezerwy wpływają zmniejszająco na wynik finansowy banków. Nie są one jednak w całości uznawane za koszt uzyskania przychodów. Są one bardziej uszczupleniem zysku do podziału niż kosztami rzeczywistymi. Straty banków powstałe na skutek tworzenia rezerw przy odpowiednim poziomie kapitału nie stanowią zagrożenia dla bezpieczeństwa banków. Saldo rezerw znajduje odzwierciedlenie w rachunku zysków i strat. Wysokość rezerw celowych jek skalkulowanego ryzyka ma wpływ zatem na poziom zysku banku, bowiem większe rezerwy to mniejsze zyski, a te z kolei uzależniają możliwość przeznaczenia ich na fundusze banku, wypłatę dywidendy akcjonariuszom.
Rezerwy celowe pełnia następujące funkcje:
-finansową - służą pokryciu strat związanych z ryzykiem kredytowym
- kosztową - stanowią w części tzw. Koszt uzyskania przychodu akceptowalnych przez władze podatkowe
- instrumentu zarządzania zysku po stronie akcjonariuszy - odpisy na rezerwy celowe przeprowadzane są przez rachunek zysków i strat bowiem są elementem kosztów tym samym zapobiegają przerzuceniu ryzyka na deponentów pozostawiając całość ryzyka po stronie akcjonariuszy banku
- mierniki realnej wartości portfela kredytowego rezerw odjęta od wartości brutto portfela kredytowego daje przybliżoną wartość realną portfela danego banku
Omówić kryteria stosowane przy klasyfikacji ekspozycji kredytowych.
Kryteria klasyfikacji ekspozycji kredytowych:
Ekspozycje kredytowe klasyfikuje się na podstawie:
Kryterium terminowości spłaty kapitału lub odsetek w odniesieniu do:
- ekspozycji kredytowych wobec Skarbu Państwa;
- ekspozycji kredytowych wobec osób fizycznych, udzielonych na cele niezwiązane z działalnością gospodarczą lub prowadzeniem gospodarstwa rolnego;
W odniesieniu do pozostałych ekspozycji kredytowych, dwóch niezależnych od siebie kryteriów:
- terminowości spłaty kapitału lub odsetek
- sytuacji ekonomiczno-finansowej dłużnika
Ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej dłużnika, odpowiednio do jego statusu, powinna w szczególności uwzględniać:
Mierniki ilościowe, do których zalicza się zwłaszcza:
- wskaźniki efektywności działania (np. rentowność, zyskowność kapitału)
- wskaźniki płynności
- wskaźniki rotacji majątku obrotowego i zobowiązań bieżących
- wskaźniki struktury bilansu np. wskaźniki zadłużenia i możliwości obsługi długu
- współczynniki wypłacalności ( w przypadku banków i margines bezpieczeństwa (w przypadku ubezpieczycieli;
Mierniki jakościowe, do których zalicza się zwłaszcza:
- jakość zarządzania (ocena kadry kierowniczej)
- stopień zależności od rynku
- stopień zależności od dotacji rządowych, zamówień rządowych, kilku dużych dostawców lub odbiorców
- stopień zależności od innych podmiotów gospodarczych
Dostępne oceny uznanych agencji ratingowych, odnoszące się zarówno do dłużnika, jak i kraju jego pochodzenia
W przypadku ekspozycji kredytowych:
Wynikające z nabycia przez bank czeków, weksli oraz wierzytelności z prawem regresu - ocenę sytuacji ekonomiczno - finansowej dłużnika można zastąpić oceną sytuacji ekonomiczno - finansowej wierzyciela
W części zabezpieczonej zabezpieczeniami ocenę sytuacji ekonomiczno - finansowej dłużnika można zastąpić oceną sytuacji ekonomiczno - finansowej wystawcy zabezpieczenia
Wynikających z finansowania projektów inwestycyjnych, prowadzonych w ramach powołanych do tego celu odrębnych spółek prawa handlowego - ocenę sytuacji ekonomiczno - finansowej dłużnik można zastąpić oceną struktury prawno - finansowej projektu inwestycyjnego, biorąc pod uwagę zawarte i obowiązujące umowy i wiążące oświadczenia minimalizujące poszczególne rodzaje ryzyka projektu, ze szczególnym uwzględnieniem założeń finansowych projektu, które stanowią podstawę udzielenia kredytu.
Kategorie ekspozycji kredytowych i wysokość rezerw.
Wysokość tworzonych rezerw jest ustalona w procesach w zależności od ceny indywidualnego ryzyka danej kategorii ekspozycji kredytowej. Poziom rezerw celowych jest relacją do wielkości zadłużenia z tytułu kapitału, a więc bez odsetek i prowizji. Banki tworzą rezerwy celowe na ryzyko związane z ich działalnością w odniesieniu do ekspozycji kredytowych, które zakwalifikowano do:
- kategorii „normalne” - 1,5% rezerwy tworzy się wyłącznie odnośnie kredytó i pożyczek detalicznych
- kategorii „pod obserwacją” - 1,5%
- grupy „zagrożone” w tym do kategorii „poniżej standardu” - rezerwy 20%. „wątpliwe” - 50%, „stracone” - 100%
Wariant I
„normalne”
„pod obserwacją”
Grupa „zagrożone” w tym „poniżej standardu”, „wątpliwe”, „stracone”
W przypadku ekspozycji kredytowych wobec Skarbu Państwa klasyfikacja obejmuje 3 kategorie (normalne, wątpliwe, stracone). Zaś w przypadku ekspozycji wynikających z pozyczek i kredytó detalicznych (ekspozycje wobec osób fizycznych z wyłączeniem pożyczek i kredytów mieszkaniowych i hipotecznych) dwie kategorie (normalne i stracone). Natomiast w odniesieniu do pozostałych ekspozycji wszystkie kategorie.
Wariant II
Ekspozycje kredytowe klasyfikuje się do następujących kategorii:
W przypadku ekspozycji Cowes Skarbu Państwa:,
Ekspozycje kredytowe „normalne” - obejmujące ekspozycje kredytowe, w przypadku których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek w stosunku do terminu (harmonogramu) spłat określonego w momencie powstania zobowiązania Skarbu Państwa nie przekracza jednego roku
Ekspozycje kredytowe „wątpliwe” obejmujące:
- ekspozycje kredytowe, w przypadku których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek w stosunku do terminu (harmonogram) spłat określonego w momencie powstania zobowiązania Skarbu państwa przekracza jeden rok i nie przekracza 2 lat
- ekspozycje kredytowe o nieokreślonym terminie (harmonogramie) płatności, dla których okres od momentu powstania zobowiązania Skarbu Państwa do momentu klasyfikacji nie przekracza jednego roku
Ekspozycje kredytowe „stracone” - obejmujące:
- ekspozycje kredytowe, w przypadku których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek w stosunku do terminu (harmonogramu) spłaty określonego w momencie powstania zobowiązania Skarbu Państwa przekracza 2 lata,
- ekspozycje kredytowe o nieokreślonym terminie (harmonogramie) płatności, dla których okres od momentu powstania zobowiązania Skarbu Państwa do momentu klasyfikacji przekracza jeden rok
- wszystkie ekspozycje kredytowe sporne
W przypadku ekspozycji kredytowych wynikających z pożyczek i kredytów detalicznych:
Ekspozycje kredytowe „normalne” - obejmujące ekspozycje, w przypadku których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek nie przekracza 6 miesięcy
Ekspozycje kredytowe „stracone” - obejmujące:
- ekspozycje, w przypadku których opóźnienie w spalcie kapitału lub odsetek przekracza 6 miesięcy
- ekspozycje kredytowe wobec dłużników, przeciwko którym bank założył wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego
- ekspozycje kredytowe kwestionowane przez dłużników na drodze postępowania sądowego
- ekspozycje kredytowe wobec dłużników, których miejsce pobytu jest nieznane i których majątek nie został ujawniony
W przypadku pozostałych ekspozycji kredytowych wobec osób fizycznych:
Ekspozycje kredytowe „normalne” - obejmujące ekspozycje kredytowe, w przypadku których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek nie przekracza 1 miesiąca
Ekspozycje kredytowe „pod obserwacją” - obejmujące ekspozycje kredytowe, w przypadku których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek przekracza 1 miesiąc i nie przekracza 3 miesięcy
Ekspozycje kredytowe „poniżej standardu” - obejmują ekspozycje kredytowe, w przypadku których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek przekracza 3 miesiące i nie przekracza 6 miesięcy
Ekspozycje kredytowe „wątpliwe” - obejmujące ekspozycje kredytowe, w przypadku których opóźnienie w spalcie kapitału lub odsetek przekracza 6 miesięcy i nie przekracza 12 miesięcy
Ekspozycje kredytowe „stracone” - obejmujące:
- ekspozycje kredytowe, w przypadku których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek przekracza 12 miesięcy,
- ekspozycje kredytowe wobec dłużników, przeciwko którym bank złożył wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego
- ekspozycje kredytowe kwestionowane przez dłużników na drodze postępowania sądowego,
- ekspozycje kredytowe wobec dłużników, których miejsce pobytu jest nieznane i których majątek nie został ujawniony
W przypadku pozostałych ekspozycji kredytowych:
Ekspozycje kredytowe „normalne” - obejmujące ekspozycje kredytowe, w przypadku których opóźnienie w spalcie kapitału lub odsetek nie przekracza 1 miesiąc, a sytuacja ekonomiczno-finansowa dłużników nie budzi obaw
Ekspozycje kredytowe „pod obserwacją” - obejmujące ekspozycje kredytowe w przypadku których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek przekracza 1 miesiąc i nie przekracza 3 miesięcy a sytuacja ekonomiczno-finansowa dłużników nie budzi obaw, lub które ze względu na ryzyko regionu, kraju, branży, grupy klientów, grupy produktów wymagają szczególnej uwagi. Oprócz wymienionych, bank może dodatkowo ustalić inne kryteria klasyfikacji do kategorii „pod obserwacją”
Ekspozycje kredytowe „poniżej standardu” - obejmujące:
- ekspozycje kredytowe, w przypadku których opóźnienie w spalcie kapitału lub odsetek przekracza 3 miesiące i nie przekracza 6 miesięcy
- ekspozycje kredytowe wobec dłużników, których sytuacja ekonomiczno-finansowa może stanowić zagrożenie terminowej spłaty ekspozycji
Ekspozycje kredytowe „wątpliwe” - obejmujące:
- ekspozycje kredytowe, w przypadku których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek przekracza 6 miesięcy i nie przekracza 12 miesięcy
- ekspozycje kredytowe wobec dłużników, których sytuacja ekonomiczno-finansowa ulega znacznemu pogorszeniu, a zwłaszcza gdy ponoszone straty w sposób istotny naruszają ich kapitały (aktywa netto)
Ekspozycje kredytowe „stracone” - obejmujące:
- ekspozycje kredytowe, w przypadku których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek przekracza 12 miesięcy
- ekspozycje kredytowe wobec dłużników, których sytuacja ekonomiczno-finansowa pogorszyła się w sposób nieodwracalnie uniemożliwiający spłacenie długu,
- ekspozycje kredytowe wobec dłużników, w stosunku do których ogłoszono upadłość lub w stosunku do których nastąpiło otwarcie likwidacji z wyjątkiem, gdy następuje ona na podstawie przepisów i komercjalizacji i prywatyzacji
- ekspozycje kredytowe wobec dłużników, przeciwko którym bank złożył wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego
- ekspozycje kredytowe kwestionowane przez dłużników na drodze postępowania sądowego
- ekspozycje kredytowe wobec dłużników, których miejsce pobytu jest nieznane i których majątek nie został ujawniony
26.Jakość portfela kredytowego banku.
Jakość portfela kredytowego jest zależna między innymi od procedur przyjętych w polityce kredytowej. Zagregowane ryzyko kredytowe jest zależne od wysokości pojedynczych kredytów, prawdopodobieństwa ich niespłacenia oraz korelacji między poszczególnymi kredytami. Tak więc konstrukcja optymalnego portfela należności, zgodnego z założeniami polityki kredytowej banku uwzględniającego relacje pomiędzy ryzykiem a zyskiem, staje się zasadniczym elementem procesu zarządzania. Optymalizacja portfela należności przyczynia się do ograniczania łącznego ryzyka kredytowego, które oznaczać może dla banku utratę nie tylko zysków, ale często także płynności finansowej, wypłacalności i może nawet prowadzić do bankructwa. Stąd podstawowym celem pracy jest konstrukcja efektywnego systemu zarządzania ryzykiem kredytowym, w szczególności zaś kwantyfikacja i sterowanie zagregowanym ryzykiem.
Kapitał własny banku - istota i funkcje.
Kapitał własny stanowi wartościowy odpowiednik składników majątku, do których danej jednostce przysługuje prawo własności. Wniesione zostały one do przedsiębiorstwa przez założycieli (właścicieli), którzy tym samym nabyli prawo do uczestniczenia w podziale zysku, oraz do zwrotu kapitału w razie likwidacji przedsiębiorstwa. Składniki te mogą również pochodzić z przeznaczenia części wygospodarowanego zysku na cele rozwojowe. Mogą mieć postać rzeczową lub pieniężną. Kapitały własne występują w różnej postaci w zależności od formy organizacyjno - prawnej jednostki gospodarczej
Możemy wyróżnić sześć funkcji kapitału własnego banku:
Funkcja założycielska - dla uzyskania zgody na założenie banku należy dysponować kapitałem własnym (min. 5 mln EURO)
Funkcja finansująca - finansuje sferę techniczno-organizacyjną. Funkcja ta jest szczególnie ważna na etapie tworzenia banku, gdy z kapitału własnego nabywa się banki i wyposażenie niezbędne do rozpoczęcia działania.
Funkcja gwarancyjna - gwarantuje wywiązanie się przez bank z jego zobowiązań. Część funduszu własnego jest zaangażowanie w środki trwałe, a część stanowi fundusz rezerwowy.
funkcja czynnika ograniczającego rozmiary działalności bankowej - przepisy prawa bankowego wprowadzają szereg norm, w których konstrukcji znajdują się fundusze własne. Współczynniki wypłacalności jest to relacja funduszy własnych banku do aktywów i pozycji pozabilansowych. Sam fakt udzielenia poręczeń lub gwarancji nie powoduje zaangażowania środków bankowych. Współczynnik wypłacalności nie może być niższy niż 8%. Przy danych funduszach własnych bank jest ograniczony kwotą do jakiej granicy może udzielić kredytów, poręczeń, pożyczek i gwarancji.
Funkcja podstawy oceny i podziału zysku i strat - przedsiębiorstwo bankowe może być własnością różnych podmiotów. Powstaje wówczas problem w jaki sposób podzielić zysk wypracowany przez bank. W przypadku straty, kapitał własny jest miernikiem podziału straty między bankami.
Funkcja reprezentacyjna - udziela informacji o banku. Informuje jaki jest kapitał własny, jak się zmieniał w ostatnich latach
Fundusz rezerwowy - są to środki pieniężne ulokowane w papierach wartościowych lub innych inwestycjach zapewniających określoną płynność. Jeżeli straty są większe niż rezerwy to ogłasza się upadłość banku. Sprzedaje się majątek banku i zaspokaja wierzycieli. Im większy fundusz własny, tym większe bezpieczeństwo banku.
Gromadzenie i powiększanie kapitału własnego banku jest formą wewnętrznego finansowania jego potrzeb. Dokonuje się w drodze samofinansowania, podwyższania udziałów kapitałowych przez dotychczasowych akcjonariuszy bądź przejmowania nowych akcjonariuszy.
Rentowność aktywów (ROA) i kapitału banku (ROE).
Wskaźnik rentowności aktywów ROA, wyliczamy:
ROA= wynik finansowy
aktywa
Rentowność aktywów przedstawia efektywność wykorzystania zasobów pozostających w dyspozycji banku, odzwierciedla politykę banku finanse zakresie zarządzania nimi finanse wiąże się finanse udziałem aktywów przychodowych finanse aktywach ogółem
Wskaźnik rentowności? kapitału własnego ROE, wyliczmy:
ROE= wynik finansowy
kapitał własny
Wskaźnik rentowności kapitału własnego jest szczególnie eksponowany finanse ocenie banku przez akcjonariuszy, ponieważ wywiera on istotny wpływ na wielkość wypłacanej dywidendy oraz na wzrost wartości rynkowej akcji banku. Wskaźnik ten wyznacza ponadto możliwości zwiększenia kapitału własnego, co wiąże się, szczególnie finanse warunkach wysokiej inflacji, finanse ochroną jego realnej wartości. Wskazuje się, że poziom wskaźnika ROE nie powinien być niższy od stopy inflacji
Rodzaje kapitałów własnych banku.
I WARIANT
Występujące w bilansie kapitały(fundusze)własne są kategorią prawa bilansowego i są wykazywane wg reguł określonych Ustawą o rachunkowości oraz Rozporządzeniem Ministra Finansów (inaczej fundusze własne- określa Ustawa Prawo Bankowe oraz Uchwała KNB)Są one wielkością ustaloną dla celów nadzorczych, określoną także jako regulacyjny kapitał własny. Fundusze własne banku obejmują:
? Fundusze podstawowe -w bankach państwowych funduszu statutowego, funduszu zapasowego, funduszu rezerwowego, w banku w formie spółki akcyjnej- wpłacony i zarejestrowany kapitał zakładowy, kapitał zapasowy, kapitały rezerwowe; w banku spółdzielczym wpłacony fundusz udziałowy, fundusz zasobowy i fundusz rezerwowy.
Jak i fundusz ogólnego ryzyka, niepodzielny zysk z lat ubiegłych oraz pozycje pomniejszające fundusze podstawowe(akcje własne posiadane przez bank, wartości niematerialne i prawne, niepokryta strata z lat ubiegłych)
? Fundusze uzupełniające - kapitał(fundusz) z aktualizacji wyceny
? Pozycje pomniejszające fundusze własne banku: - brakująca kwota rezerw na ryzyko związane z działalnością banku i inne pomniejszenia związane z zaangażowaniem banku w inne banki i instytucje finansowe.
Ustaw Prawo Bankowe określa minimalną wartość funduszy własnych banku w wysokości równowartości 5 min EUR(wkłady niepieniężne nie mogą przekraczać 15% funduszy zasadniczych banku(bank spółka akcyjna) .
Wielkość funduszy własnych jest podstawą do określenia granic zaangażowania się banku w poszczególne operacje stosowane do limitów określonych w regulacjach ostrożnościowych.
Suma wierzytelności banku udzielonych jednemu lub grupie podmiotów powiązanych kapitałowo i organizacyjnie nie może przekraczać:
? 20% funduszy własnych banku przy powiązaniu kapitałowym z bankiem
? 25%funduszy własnych w odniesieniu do pozostałych podmiotów
Przepisy ustawy Prawo Bankowe ustalają także ograniczenia dotyczące inwestycji kapitałowych w formie progów koncentracji kapitałowej określonych w relacji do funduszy własnych banku
Fundusze własne banku nie mogą być niższe od sumy wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka działalności banku określonych przez KNB.
W bilansie banku fundusze własne nie są prezentowane w sposób bezpośredni. Są one uwzględnione w konstrukcji prezentowanego pod bilansem współczynnika wypłacalności.
II WARIANT - lepszy
Kapitał własny to wyrażone w pieniądzu fundusze własne podmiotu gospodarczego, będące odpowiednikiem majątku stanowiącego jego własność.
Jednym z podstawowych wymogów stawianych założycielom banku jest zgromadzenie kapitału, którego wielkość powinna być dostosowana do rozmiarów i zakresu prowadzonej działalności. Minimalna kwota kapitału założycielskiego nie może wynosić mniej niż równowartość w złotych 5 mln ECU.
Wielkość kapitału własnego określa jego pozycję na rynku, w wielu przypadkach decyduje o wiarygodności finansowej. Większe zasoby finansowe umożliwiają zwiększenie zaangażowania finansowego banku w operacje aktywne. Wysoki kapitał umożliwia także pokrycie ewentualnych strat bez zachwiania podstaw egzystencji banku.
W zależności od formy prawnej banku, kapitałem własnym banku są:
· w banku państwowym - fundusz statutowy, rezerwowy i zapasowy,
· w banku w formie spółki akcyjnej - kapitał akcyjny oraz wszelkiego rodzaju fundusze rezerwowe i zapasowe,
· w bankach spółdzielczych - fundusz udziałowy, zasobowy i rezerwowy
i inne fundusze zaliczone przez Prezesa NBP do funduszy własnych.
Niezależnie od formy własności kapitały własne banków dzieli się na cztery kategorie:
1. Fundusze (kapitały) własne podstawowe - kategoria I
· Kapitał podstawowy,
· Kapitał zapasowy,
· Kapitały rezerwowe,
· Fundusz majątku trwałego,
· Niepodzielony zysk z roku ubiegłego.
2. Fundusze (kapitały) uzupełniające - kategoria II
· Fundusz ryzyka,
· Fundusz środków trwałych,
· Fundusz postępu technicznego,
· Fundusz inwestycyjny,
· Fundusz dewizowy.
3. Zasoby stałe - kategoria III
· Pożyczki partycypacyjne,
· Zablokowane depozyty długoterminowe, kwalifikowane tylko za zgodą NBP
4. Inne składniki funduszy własnych - kategoria IV
Współczynniki wypłacalności banku.
Współczynniki wypłacalności, jest podstawowym współczynnikiem oceny kondycji finansowej banku. Jest to wyrażony w procentach stosunek funduszy własnych banku do sumy aktywów i zobowiązań pozabilansowych ważonych ryzykiem. Wzrost poziomu współczynnika wypłacalności osiągnięty dzięki powiększeniu funduszy własnych, wskazuje na wzrost kondycji finansowej banku, zaś wzrost współczynnika wskutek obniżenia się wartości aktywów i zobowiązań pozabilansowych oznacza poprawę zarządzania aktywami banku, a przez to zmniejszenie poziomu ryzyka. Zgodnie z przepisami prawa bankowego bank jest obowiązany utrzymywać fundusze własne na poziomie nie niższymi niż równowartości w złotych kwotach 5 mln EURO, przeliczonej wg kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu sprawozdawczym, w tym że wkłady niepieniężne nie mogą przekroczyć 15% funduszy zasadniczych banku. Bank ma ponadto obowiązek utrzymać sumę funduszy własnych oraz dodatkowych pozycji bilansu banku określonych przez Komisje Nadzoru Bankowego, pomniejszoną o kwotę przekroczenia progu koncentracji kapitałowej, na poziomie nie niższym niż suma wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka prowadzonej działalności. Współczynniki wypłacalności powinien być zaś utrzymany przez bank na poziomie co najmniej 8%, a w banku rozpoczynającym działalność operacyjna na poziomie co najmniej 15% przez pierwsze 12 miesięcy działalności, a przez następne 12 miesięcy działalności - co najmniej 12%. Sposób i szczegółowe zasady obliczania współczynnika wypłacalności banku określa w drodze uchwały Komisja Nadzoru Bankowego. Komisja nadzoru Bankowego może określić również wiążące banki inne normy ostrożnościowe, określające dopuszczalne ryzyko w działalności banków niż wymogi kapitałowe określone w przepisach prawa bankowego. Współczynnik wypłacalności - inaczej adekwatność kapitałowa - stosunek funduszy własnych netto (pomniejszonych o pewne elementy) do aktywów ważonych ryzykiem (tych składników, które wiążą się z określonym przez władze nadzorcze systemu bankowego w procentach ryzykiem, związanym z możliwą utratą zaangażowanych środków. Dla zapewnienia wypłacalności i tym samym bezpieczeństwa banku, kapitał własny musi być adekwatny (wystarczalny), inaczej mówiąc dopasowany do jego potrzeb. Współczynnik wypłacalności banku traktowany jest przez nadzór bankowy za podstawowy wskaźnik sytuacji finansowej. Wskazuje jak duża jest strefa bezpieczeństwa dla depozytariuszy i wierzycieli na wypadek nieoczekiwanych strat, które może ponosić bank.