WYKŁAD I dn. 14.10.2009r.

ELEMENTY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO:

• pomoc społeczna

• ubezpieczenia społeczne

• ubezpieczenia osobowe i majątkowe

• ochrona zdrowia

• rehabilitacja inwalidów

• uzupełniające świadczenia społeczne

Techniki administracyjno - finansowe zabezpieczenia społecznego:

↓ ↓ ↓

Ubezpieczenia społeczne Zaopatrzenie społeczne Pomoc społeczna

Ubezpieczenie:

- urządzenia mające na celu ochronę przed czymś i zapobieganie przed czymś

- jeden ze sposobów łagodzenia następstw zdarzeń godzących w życie, zdrowie i mienie człowieka

- najdoskonalsza forma ochrony przed skutkami niekorzystnych zdarzeń losowych, takich jak: starość, choroba, śmierć, susze, powodzie i nieszczęśliwe wypadki

KLASYFIKACJE UBEZPIECZEŃ:

* Ubezpieczenia społeczne

* Ubezpieczenia gospodarcze

1. UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE

• pojawiły się z końcem XIX w.

• są instytucją (instrumentem) polityki społecznej

• są elementem systemu zabezpieczenia społecznego

• są istotnym składnikiem gospodarki kraju

• ich organizacja i zasady funkcjonowania powinny być zharmonizowane z zasadami funkcjonowania gospodarki.

Definicja Ubezpieczenia Społecznego:

• rodzaj przymusowego, wzajemnego ubezpieczenia osobowego, charakteryzujący się celem społecznym i przymusem

• urządzenia gwarantujące pracownikom i ich rodzinom środki wypłacane z funduszy składkowych na ochronę przed następstwami zdarzeń losowych, takich jak: starość, choroba, śmierć lub niezdolność do pracy.

SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZYCH - zespół zasad i norm dotyczących nabywania prawa do świadczeń z zakresu ubezpieczenia.

ELEMENTY SYSTEMU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH:

- ubezpieczenia pracownicze - obejmują osoby pozostające w prawnym stosunku pracy i członków ich rodzin.

- ubezpieczenia poza pracownicze - obejmują osoby pracujące na własny rachunek.

- zaopatrzenie państwowe - dotyczy osób, które łączy z państwem stosunek służby, np. zawodowi wojskowi, funkcjonariusze policji, służby więziennej.

ŚWIADCZENIA Z UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH:

- korzyść, która przysługuje osobie ubezpieczonej z tytułu zabezpieczenia jej bytu w określonych sytuacjach życiowych.

PODZIAŁ ŚWIADCZEŃ:

a) ze względu na formę świadczenia:

- pieniężne, czyli emerytury, renty, zasiłki

- w naturze, czyli świadczenia lecznicze, położnicze, rehabilitacyjne, zaopatrzenie w leki oraz przedmioty ortopedyczne, protezy, środki opatrunkowe, umieszczenie w domu pomocy społecznej.

b) ze względu na czas trwania:

- długoterminowe - emerytury i renty

- krótkoterminowe - zasiłki z ubezpieczenia chorobowego, macierzyńskiego.

- jednorazowe - np. zasiłki pogrzebowe

- ciągłe - opieka w domu pomocy społecznej

c) ze względu na związek uszczerbku na zdrowiu z wykonywaną pracą:

- świadczenia z ogólnego stanu zdrowia

- świadczenia z tytułu wypadku przy pracy: renty i zasiłki chorobowe i wypadkowe

ZASADY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH:

- zasada powszechności ubezpieczenia

- zasada przymusu ubezpieczenia (kazda osoba podpisująca umowę o prace jest zobowiązana się ubezpieczyć)

- zasada automatyzmu ubezpieczenia

- zasada jedności organizacyjnej

- zasada obciążania podmiotu zatrudniającego obowiązkiem płacenia składek ubezpieczeniowych

FUNKCJE SYSTEMU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH:

- funkcja kompensacyjna - ochrony ubezpieczeniowej

- funkcja finansowa - system finansowy gromadzi środki, wypłaca świadczenia z zebranych środków

- funkcja redystrybucyjna

- funkcja prewencyjna - łagodzenie skutków

- funkcja wychowawcza

- funkcja rozdzielcza - sprawiedliwe rozdzielanie świadczeń

- funkcja w zakresie zatrudnienia

- funkcja polityki ludnościowej

- funkcja fiskalno-ekonomiczna

UWARUNKOWANIA ROZWOJU SYSTEMU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH:

Czynniki i bariery rozwoju systemu ubezpieczeń społecznych:

1. wpływ sytuacji demograficznej kraju:

- proces starzenia się społeczeństwa polega na systematycznym wzroście udziału ludzi starszych w całej populacji. Jest on rezultatem dwóch procesów:

* dożywania przez całą populację wieku późnego

* spadku dzietności i w rezultacie systematycznego zmniejszania się najmłodszej populacji.

2. wpływ sytuacji gospodarczej kraju

3. wpływ doświadczeń innych krajów

4. kryzys finansowy systemu ubezpieczeń społecznych:

- przyczyny kryzysu finansowego:

* reforma prawa emerytalno-rentowego

* zawyżanie wysokości i waloryzacja świadczeń

* regulacje o wcześniejszych emeryturach

* malejący dopływ środków z tytułu niezależnych składek

* obciążenia FUS (Fundusz Ubezpieczeń Społecznych) wypłatami o charakterze socjalnym

- Cechy stanowiące wady systemu ubezpieczeń społecznych:

* w Polsce wydatki na emerytury osiągały ponad 15% PKB, a w krajach Europy

Zachodniej nie przekraczają nawet 11%, natomiast w krajach o porównywalnym dochodzi na mieszkańca wynoszą 8%

* bez zmian w systemie: wydatki rosłyby i w 2035r. osiągnęły by 22% PKB

* dotacje uzupełniające z budżetu państwa wypłacane były kosztem innych celów społecznych

* składka na ubezpieczenia społeczne w Polsce jest jedną z najwyższych na świecie

* obowiązujący do 1999r. system charakteryzował się nierównością praw, występowaniem przywilejów branżowych

- Rozwiązania, które należałoby zastosować utrzymując poprzedni system:

* zwiększyć jeszcze składkę na ubezpieczenia społeczne, aby zbilansowała rosnące wydatki na emerytury i renty (w 2005r. do 85%)

* zwiększyć dotacje budżetu do FUS kosztem innych wydatków budżetowych (np. na służbę zdrowia czy edukację)

* obniżyć emerytury

WYKŁAD II dn. 21.10.2009r.

Zreformowany system ubezpieczeń społecznych - 01.01.1997r.

WIODĄCE USTAWY WPROWADZAJĄCE NOWY SYSTEM:

1) ustawa z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych:

* stanowi podstawę nowego systemu emerytalnego (z 2005r. Dz.U. nr 169 poz.1412) (z 2007r. Dz.U.nr 11, poz.74 ze zm.)

2) ustawa z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych:

* określa zasady przyznawania i wypłacania świadczeń emerytalnych oraz rent i zasiłków z FUS

3) ustawa z dnia 28 sierpnia 1997r. o orgaizowaniu i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych:

*określa zasady tworzenia Powszechnych Towarzystw Emerytalnych i Otwartych Funduszy Emerytalnych

4) ustawa z dnia 22 sierpnia 1997r. o zakładowych i międzyzakładowych pracowniczych programach emerytalnych (Dz.U. 2004r. nr 116 poz.1205)

* określa zasady tworzenia i funkcjonowania PPE w ramach trzeciego filaru

5) ustawa z dnia 20 wietnia 2004r. o indywidualnych kontach emerytalnych (IKE)

ZAŁOŻENIA REFORMY SYSTEMU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH:

* Zmianie uległo jego funkcjonowanie, czyli:

- organizacja

- finansowanie

* ochrona ubezpieczeniowa podzielona została na trzy stopnie, zwane filarami

* nie objęła wszystkich osób automatycznie i w pełnym zakresie

* wiek ubezpieczonego - kryterium podziału lub wyboru możliwości uczestniczenia w filarach.

USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH dotyczy wszystkich grup ubezpieczeniowych poza:

- sędziami

- prokuratorami

- rolnikami indywidualnymi

- żołnierzami zawodowymi

- funkcjonariuszami służb mundurowych

DO RYZYK UBEZPIECZEŃ OBJĘTYCH UBEZPIECZENIEM należą:

- ubezpieczenie emerytalne

- ubezpieczenie rentowe

- ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, zwane ubezpieczeniem chorobowym

- ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane ubezpieczeniem wypadkowym.

ZADANIA Z ZAKRESU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH OKREŚLONE USTAWĄ WYKONUJĄ:

- Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS)

- Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE)

- Powszechne Towarzystwa Emerytalne (PTE)

- płatnicy składek

SYSTEM UBEZPIECZEŃ EMERYTALNYCH składa się z trzech segmentów, zwanych filarami:

1. odmiennie funkcjonujących

2. odmiennie finansowanych

3. nadzorowanych przez państwo

PIERWSZY FILAR

- obowiązkowy

- umiejscowiony w ZUS

- powszechny

- repartycyjny

- administrowany przez państwo

- indywidualne konta

- składka waloryzowana

DRUGI FILAR

- obowiązkowy

- umiejscowiony w OFE

- powszechny

- kapitałowy

- zarządzany przez prywatne podmioty PTE

- indywidualne konta

- składka inwestowana

TRZECI FILAR

- dodatkowy

- dobrowolny w wybranej formie, np. PPE, IKE

- kapitałowy

- zarządzany przez prywatne podmioty

- indywidualne konta

- składka inwestowana

Urząd Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi → Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych → Komisja Nadzoru Finansowego

W nowym systemie nie zmienił się wiek emerytalny:

`60lat przy 20 latach pracy - kobiety

`65lat przy 25 latach pracy - mężczyźni

jest to wiek minimalny i dopiero po jego osiągnięciu nabywa się prawo do emerytury.

FINANSOWANIE SYSTEMU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH:

* ubezpieczenia społeczne są systemem gromadzącym fundusze na świadczenia

FINANSE UBEZPIECZEŃ:

* stosunki finansowe związane z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych, służących zaspokojeniu różnych potrzeb ubezpieczeniowych.

SYSTEM FINANSOWY - zbiór norm organizacyjnych i prawnych określających zadania w zakresie wykonywania czynności związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA SYSTEMU UBEZPIECZEŃ:

- źródła finansowania świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

- źródła finansowania przyszłych emerytur

SKŁADKA UBEZPIECZENIOWA:

- podstawowe źródło finansowania świadczeń

- w ubezpieczeniu społecznym jest świadczeniem pieniężnym

CECHY SKŁADKI UBEZPIECZENIOWEJ:

- przymusowość - wynika z przymusowego charakteru ubezpieczenia i wiąże się z tym, iż należności z tytułu składek mogą być egzekwowane nie tylko na drodze sądowej, ale również w trybie administracyjnym

- celowość - ponieważ przeznaczone jest na pokrycie skutków zdarzeń losowych.

- odpłatność - jest powiązana ze świadczeniem wzajemnych instytucji ubezpieczeniowej w razie zajścia tych zdarzeń, oznacza to związek między obowiązkiem składkowym a prawem do świadczeń.

ZASADA SYMETRII ZOBOWIĄZAŃ:

- reforma wprowadza współfinansowanie systemu ubezpieczeń

- składkę ubezpieczeniową wynoszącą 45% wynagrodzenia, zgodnie z nowymi zasadami płaci pracownik i pracodawca

- obie strony opłacają składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe

- pracodawca opłaca składkę na ubezpieczenie wypadkowe

- pracownik opłaca składkę na ubezpieczenie chorobowe

SKŁADKA PRACOWNIKA - 23% (w 1999r.)

Dzielona jest na takie ryzyka ubezpieczeniowe jak:

* emerytury - 12%

* renty - 8% (zmiana od 2007r.)

* choroby - 3%

SKŁADKA PRACODAWCY - 22% (w 1999r.)

* emerytury - 12%

* renty - 8%

* wypadki - 2%

WYKŁAD III dn. 28.10.2009r.

UBRUTTOWIENIE PŁACY:

- od 1 stycznia 1999r wynagrodzenia pracowników przeniesione zostały o część składki płaconą przez pracowników

- pracodawcy zobowiązani są przeliczać wynagrodzenie w taki sposób, aby po potrąceniu składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe nie były one niższe niż przed przeliczeniem

- podwyższenie płacy wg wskaźnika określonego przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej wynoszącego 123,0164%.

STOPY PROCENTOWE SKŁADEK PO UBRUTTOWIENIU PŁAC (1999r.)

- 19,52% podstawy wymiaru - na ubezpieczenia emerytalne

- 13,00% podstawy wymiaru - na ubezpieczenia rentowe

- 2,45% podstawy wymiaru - na ubezpieczenia chorobowe

- 0,4% - 8,12% podstawy wymiaru - na ubezpieczenia wypadkowe.

OBECNIE:

- emerytalne - 19,52% (od wynagrodzenia brutto), w tym OFE 7,3%

- rentowe - 6% (do 30.06.2007r było 13%, do 31.12.2007r. było 10%)

- chorobowe - 2,45%

- wypadkowe - 0.67% - 3,6% ustalane na podstawie PKD oraz 1,8% dla firm do 9 pracowaników.

Ubezpieczenia rentowe - 6% podstawy wymiaru

↓ ↓

Pracodawca - 4,5% podstawy wymiaru Pracownik - 1,5% podstawy wymiaru

DOTACJE Z BUDŻETU PAŃSTWA:

Inne źródło finansowania systemu ubezpieczeń społecznych:

* Dotacje celowe

- przeznaczone są na zrefundowanie wydatków związanych z poza ubezpieczeniowymi świadczeniami

- wydatki na wypłatę świadczeń dla inwalidów wojennych, wojskowych i kombatantów, a także innych świadczeń poza ubezpieczeniowych

* Dotacje uzupełniające:

- uzupełniają dochody do wysokości pokrywającej wydatki

- występują wówczas, gdy dochody własne Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i dotacje celowe nie pokrywają w pełni wydatków.

Grupa pozostałych przychodów:

Dodatkowe źródło finansowania systemu zwiększające dochody FUS:

- zwroty nienależne pobranych świadczeń

- dobrowolne wpłaty na Fundusz z tytułu osiągania dochodu z pracy przez emeryta lub rencistę.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA SYSTEMU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH:

- kredyty zaciągane przez ZUS na wypłatę bieżących świadczeń

ŻRÓDŁA FINANSOWANIA PRZYSZŁYCH ŚWIADCZEŃ:

- trzy źródła, a których będą pochodziły przyszłe świadczenia, czyli trzy filary zreformowanego systemu.

METODY FINANSOWANIA:

• Metoda repartycyjna

Repartycyjne finansowanie systemu emerytalno - rentowego

- wpływające w danym roku składki finansują przypadające na dany rok świadczenia

- w modelu takim nie kumuluje się składek, lecz dostosowuje się ich wysokośc do aktualnych potrzeb

- problemem takiego systemu jest coroczne równoważenie strony przychodów i rozchodów

Przychody systemu zależą od:

- regulacji określających przynależnośc obowiązkową do systemu

- liczby uprawnionych (ludnośc, zatrudnieni, bezrobotni)

- poziomu wynagrodzeń pracujących

- sposobu i stopy obciążenia wynagrodzeń składką emerytalną (stopa składki, okresy bezskładkowe, ulgi)

-zdolności systemu do inkasacji należnych składek

Rozchód systemu zależy od:

- liczby uprawnionych

- sposobu liczenia wyskości emerytury (podstawa stopy przeliczeń, limity wysokości, definiowanie świadczeń)

- kosztów własnych

Repartycyjne finansowanie:

- model finansowania w jednym z członów zreformowanego systemu

- obowiązuje w pierwszym filarze

FUNDUSZ UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH:

- państwowy fundusz celowy

- powołany w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych

Przychody FUS:

- składki na ubezpieczenia społeczne, nie podlegające przekazaniu do drugiego filaru

- wpłaty z budżetu państwa i z innych instytucji, przekazane na świadczenia, których wypłatę zlecono Zakładowi, z wyjątkiem wpłat z instytucji zagranicznych i świadczeń finansowanych z odrębnych rozdziałów budżetowych

- oprocentowania rachunków bankowych FUS

- odsetki od nieterminowo regulowanych zobowiązań wobec FUS

- zwrot nienależnie pobranych świadczę, łącznie z odsetkami

- dodatkowa opłata

- dotacje z budżetu państwa

-środki Funduszu Rezerwy Demograficznej (FRD)

Ze środków FUS finansowane są:

- wypłaty świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego i wypadkowego

- wydatki na prewencję rentową

- spłaty kredytów i pożyczek wraz z odsetkami, zaciągniętymi w celu wypłaty świadczeń

- odsetki za nieterminowe wypłaty świadczeń

- należności dla płatników składek

- wydatki związane z realizacją zadań w analizie przychodów FUS

- odpisy stanowiące przychody Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

Wielofunduszowy model finansowania ubezpieczeń społecznych:

- w ramach FUS wyodrębnia się cztery rodzaje funduszy ubezpieczeniowych, z których finansowane są określone typy ryzyk ubezpieczeniowych

FUS:

- fundusz emerytalny

- fundusz rentowy

- fundusz chorobowy

- fundusz wypadkowy

ZASADA WIELOFUNDUSZOWOŚCI (podział FUS):

- składka wpłacona do ZUS w wysokości 45% podstawy wymiaru składek dzielona jest na poszczególne fundusze celowe

- pozwala na bieżąco oceniac i porównywac stan środków, które wpłynęły na poszczególne fundusze z wielkością wypłacanych świadczeń

- podział FUS porządkuje finanse systemu, jego dochody i wydatki

FUNDUSZ REZERWOWY:

Powstaje z nadwyżek funduszy: chorobowego, rentowego, wypadkowego, czyli ze środków, które pozostały na rachunkach tych funduszy na koniec roku.

Fundusz rezerwowy tworzony jest:

- w celu zabezpieczenia interesów ubezpieczonych

- w celu zapewnienia stabilności finansowej systemu w zakresie wypłat

- w celu uzupełniania ewentualnych niedoborów poszczególnych funduszy

- nadwyżki te mają być inwestowane w papiery wartościowe Skarbu Państwa

FUNDUSZ REZERWY DEMOGRAFICZNEJ (FRD):

- tworzony jest z funduszu emerytalnego, którego organem jest ZUS

- posiada osobowość prawną

- do 2002r. lokował swoje środki tylko w bony i obligacje skarbowe, teraz w papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa

- w następnych latach zarządzanie środkami FRD może być na podstawie ustaw powierzone podmiotom zewnętrznym

- z nadwyżki w funduszu emerytalnym

- z 1% odpisu ze składki na ubezpieczenie emerytalne w latach 2002-2008 (wg obecnych regulacji przedłużono okres gromadzenia pieniędzy)

- ze środków z prywatyzacji mienia Skarbu Państwa

- z odsetek z inwestycji i lokat

- z odsetek z rachunków prowadzonych przez ZUS, a nie będących przychodami ZUS

WYKŁAD IV dn. 04.11.2009r.

Wpływy ze

Składek

Wypłaty FUNDUSZ

Emerytur

REZERWY

Wypłaty

Emerytur DEMOGRAFICZNEJ

Wpływy ze

Składek

• Jeżeli wpływy ze składek są wyższe niż wypłaty z emerytur to zasinalny jest FRD

• Gdy wypłaty emerytur są wyższe od wpływów ze składek to korzystać się będzie z FRD

Zarządzanie środkami odbywa się na podstawie prognozy wpływów i wydatków funduszu emerytalnego.

Prognoza sporządzana jest przez Zarząd ZUS i z opinią aktuariusza przedstawiana Radzie Ministrów.

WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW FRD:

• decyduje o nim Rada Ministrów, z konkretnym przeznaczeniem ich na uzupełnienie niedoboru funduszu emerytalnego, wynikającego z przyczyn demograficznych

Fundusz Rezerw Demograficznych:

1. Fundusz nie może zaciągać pożyczek, ani kredytów

2. Wypłatę świadczeń emerytalnych z FUS gwarantuje budżet państwa

♥ PIERWSZY FILAR

Obecny system repartycyjny:

• różni się od poprzedniej jego wersji, czyli od metody finansowania obowiązującej przed reformą

• opiera się o zasadę Międzypokoleniowego Kapitału Uprawnień Emerytalnych (MKUE)

MKUE

Oznacza, że emerytura jest ściśle związana z odpowiednio waloryzowaną sumą składek wpłacanych przez każdego z ubezpieczonych w trakcie trwania jego okresu ubezpieczenia i zależy od momentu przejścia na emeryturę

Podstawa obliczenia wysokości emerytury z I FILARU:

- Suma znajdująca się na koncie ubezpieczonego w chwili pojęcia przez niego decyzji o przejściu na emeryturę.

- Każdy ubezpieczony kończący karierę zawodową, dysponować będzie na swoim koncie pewnym wkładem, który będzie podstawą wypłaty emerytur w okresie dalszego jego trwania życia.

- Przy wyliczeniu wysokości emerytur zamiast indywidualnej długości życia, bierze się pod uwagę średnie dalsze trwanie życia ustalone łącznie dla kobiet i mężczyzn.

Wyliczanie wysokości emerytur I FILARU:

Emerytura w I filarze MKUE indeksowana suma składek ubezpieczonego

gwarantowana dożywotnio = ­­­­­------------------------------------------------------------------------------------

przez państwo średnie dalsze trwanie życia w chwili przejścia na emeryturę,

wyrażone w miesiącach (wyliczane statystycznie)

^ Po 01.01.1999r. dla tych, którzy rozpoczęli karierę zawodową po tym roku, bo mają indywidualne konta.

^ Pracownicy urodzeni przed 01.01.1949r.

- nabywają prawo do emerytury na starych zasadach (nie objęła ich reforma)

­- warunkiem jest osiągnięcie wieku emerytalnego i posiadanie odpowiedniej ilości okresów składkowych i nieskładkowych

^ Pracownicy, którzy rozpoczęli karierę zawodową przed 01.01.1999r.

- zobowiązania starego systemu wobec nich przyjmuje nowy system

- przydziela się im kapitał początkowy, stwarzając możliwość uczestnictwa w nowym systemie na takich samych zasadach jak nowi uczestnicy

- wprowadzenie kapitału początkowego pozwala na kontynuowanie ubezpieczeń w nowym systemie, nie tracąc wcześniejszych uprawnień

- wylicza się im hipotetyczną wartość emerytury

HIPOTETYCZNA WARTOŚĆ EMERYTURY:

• taka, którą dostaliby ubezpieczeni, gdyby w momencie wprowadzenia reformy mogli przejść na emeryturę, spełniając odpowiednie warunki, a wiec mając w pełni nabyte uprawnienia emerytalne

Obliczenie emerytury hipotetycznej i kapitału początkowego:

KAPITAŁ POCZĄTKOWY = emerytura hipotetyczna * średnie dalsze trwanie życia w miesiącach

HIPOTETYCZNA EMERYTURA

Element socjalny

24% średniego wynagrodzenia proporcjonalne do stażu i wieku

Po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok składkowy

Po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok nieskładkowy (nie więcej niż 1/3 lat składkowych)

Emerytury w wieku niższym niż minimalny:

• dla pracownikow zatrudnionych w szczególnych warunkach

• dla pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze

• przy wieku 55lat - kobiety i 60lat - mężczyźni

• przy min.15latach tego typu pracy

♥ DRUGI FILAR szansa czy zagrożenie?

(OFE)

Kapitałowe finansowanie systemu emerytalno - rentowego

System kapitałowy jest indywidualny:

-> Zaoszczędzone środki pochodzą od konkretnej osoby i są do niej przypisane

CECHY SYSTEMU KAPITAŁOWEGO:

- każdy gromadzi składkę na własnym koncie

- składki wielu oszczędzających są lokowane wspólnie

- oparty jest na zasadzie kumulowania składek, czyli ich kapitalizacji

- na ubezpieczeniach kapitałowych oparty jest drugi i trzeci filar

Skumulowany w trakcie trwania życia zawodowego ubezpieczonego kapitał, będzie w przyszłości oddany w postaci świadczenia świadczeniobiorcy.

OFE - Otwarte Fundusze Emerytalne:

• prywatne firmy, którym ZUS przekazuje część składek ubezpieczeniowych odprowadzanych od każdej pensji

• związane są z drugim filarem finansowanym kapitałowo

• pobiera ją 7,3% podstawy wymiaru składki ubezpieczeniowej, gromadzonej na indywidualnych kontach

Zadanie Funduszy:

~ Gromadzenie składek i jak najlepsze ich pomnażanie, aby przyszła emerytura była jak najwyższa

OFE - szczególny przypadek funduszu inwestycyjnego

Różnice (w funduszu emerytalnym):

- uczestnictwo jest obowiązkowe

- dysponowanie środkami dotyczy tylko wyboru funduszu, do którego środki mają być wypłacane

- gromadzone środki w określonym czasie zostaną przekazane do wskazanego przez świadczeniobiorcę zakładu wypłacającego świadczenia

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O WYSOKOŚCI EMERYTURY Z II FILARU:

• koszty związane z uczestnictwem w funduszu

• długość okresu ubezpieczenia

• umiejętnie lokowane oszczędności przez fundusz tak, aby lokaty przynosiły duże zyski przy małym stopniu ryzyka.

OFE:

• fundusz stanowiący podstawową instytucję w II Filarze

• osoba prawna, której wyłącznym celem działania jest gromadzenie i lokowanie środków pieniężnych z przeznaczeniem na wypłatę świadczeń

• nazwa ta zastrzeżona jest dla funduszy utworzonych zgodnie z ustawą z 28 sierpnia 1997r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych

OTWARTOŚĆ oznacza:

• każdy kto spełnia ustalone w przepisach warunki dotyczące wieku ma prawo do swobodnego wyboru funduszu oraz jego zmiany

• fundusz nie może nikomu odmówić uczestnictwa, bez względu na wysokość składki, jaką będzie do niego wpływać od osoby ubezpieczonej

OFE - wyodrębniona masa majątkowa:

- wyposażona w osobowość prawną

- powołana na czas nieokreślony

- powstała ze składek członków funduszu

Gromadząca i inwestująca środki pieniężne z przeznaczeniem na wypłaty dla członków po osiągnięciu wieku emerytalnego

Struktura OFE:

• specyficzna osoba prawna, posiadająca tylko jeden organ - zarząd, którym jest PTE

• członkowie funduszu nie są w nim reprezentowani przez żaden organ przedstawicielski

• nie ma w strukturze żądnego organu kontrolnego

• organy te ma zastąpić organ zewnętrzny - KNF

WYKŁAD VI dn. 18.11.2009r.

Podmioty związane z OFE:

• Powszechne Towarzystwa Emerytalne

• KNF - Komisja Nadzoru Finansowego (wcześniej KNUiFE- Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych, i UFE)

• Depozytariusz

• Agent transferowy

• Krajowy Depozyt Papierów Wartosciowych

• Biura maklerskie w zakresie nabywania i zbywania aktywów funduszu

POWSZECHNE TOWARZYSTWA EMERYTALNE:

- spółka akcyjna - organ zarządzający konkretnego funduszu:

1) prowadzi działalność polegającą na tworzeniu funduszy i zarządzania nimi

2) założycielami są osoby prawne lub fizyczne podpisujące statut spółki akcyjnej, tworzącej PTE

3) założyciele danego PTE to akcjonariusze tego towarzystwa

Zarządzanie przez PTE funduszem emerytalnym:

• Jest zgodne z ustawą o lokowaniu powierzonych pieniędzy

• To lokowanie w imieniu własnym towarzystwa (towarzystwo nie działa jako przedstawiciel uczestników

• Towarzystwo nabywa papiery wartościowe w imieniu własnym na rachunek wyodrębnionej masy majątkowej, jaką jest fundusz

• Towarzystwo uprawnione jest w zakresie zarządzania do dysponowania we własnym imieniu prawami wchodzącymi w skład funduszu.

DEPOZYTARIUSZ:

- obowiązek wybrania go spoczywa na funduszu emerytalnym

- może nim być bank utworzony zgodnie z ustawą „Prawo bankowe”, będący bankiem krajowym, czyli mający siedzibę na terenie RP.

Wymagania wobec Depozytariusza:

- wielkośc kapitału - fundusze własne takiego banku muszą Stanowic równowartośc w złotych 100mln €

- obowiązek zachowania tajemnicy (wynikający z prawa bankowego lub umowy między depozytariuszem a PTE)

Prawny gwarant wypełniania obowiązków funduszu w zakresie:

• Ustalania wartości netto swoich aktywów

- zawierania prawnie skutecznych umów nabywania i zbywania aktywów funduszu

- terminowych rozliczeń umów dotyczących aktywów funduszu

● Legalnego lokowania środków funduszu

Obowiązki Depozytariusza:

1. Obowiązki nałożone przez ustawę

2. Obowiązki, których źródłem jest zawarta umowa o przechowywanie aktywów między nim a PTE.

AGENT TRANSFEROWY (obsługujący) - pojęcie to pojawiło się wraz z wejściem na rynek giełdowy funduszy powierniczych

Agentami nazwano firmy, które miały:

• obsługiwać fundusze, czyli wysyłać do klientów informacje o stanie ich konta

• zarządzać tymi kontami

• obliczać wartość jednostki uczestnictwa

• prowadzić rejestr członków funduszu

• naliczać jednostki rozrachunkowe na indywidualnych rachunkach członków funduszu

• zajmować się czynnościami o charakterze administracyjnym i archiwizacyjnym

KRAJOWY DEPOZYT PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

- odgrywa rolę izby rozliczeniowej dla funduszy emerytalnych

Obowiązki KDPW:

• rozlicznie sald transferów międzyfunduszowych

• zbieranie informacji od funduszy o liczbie wypisanych i przyjętych członków

• zweryfikowanie ich i przekazanie do funduszy

• obliczenie zobowiązań funduszy

OTWARTE FUNDUSZE EMERYTALNE

Tworzenie OFE:

• do tworzenia OFE konieczne jest zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego

• może być utworzony i zarządzany wyłącznie przez PTE

Etapy tworzenia OFE:

• nadanie funduszu statusu przez PTE

• zawarcie przez PTE umowy z depozytariuszem o przechowywanie aktywów funduszu

• uzyskanie przez PTE zezwolenia na utworzenie funduszu

• wpisanie funduszu do rejestru funduszy emerytalnych

Likwidacja OFE następuje zawsze na skutek:

• cofnięcia przez KNF zezwolenia na utworzenie funduszu PTE, które nim zarządza

• przejęcia zarządzania funduszem przez inne PTE (w drodze połączenia funduszy)

Członkowstwo w funduszu:

- zakres podmiotowy:

* uczestnictwo w OFE dostępne jest tylko dla osób objętych obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i nowym systemem

Nabór uczestników do OFE odbywa się:

~ z rynku pierwotnego (nowowchodzący do systemu, rozpoczynający pracę, po raz pierwszy wybierają OFE)

~ z transferów (jesteśmy członkami jednego, ale złe ma notowania i zmieniamy na nowy)

~ z losowania (dla niezdecydowanych)

~ poprzez otwarcie rachunku (dziedziczenie środków po zmarłym)

Obowiązki członka OFE:

• zawiadomienie po zawarciu związku małżeńskiego na piśmie o stosunkach majątkowych istniejących między nimi a współmałżonkiem

• powiadomienie funduszu o każdorazowej zmianie imienia, nazwiska, adresu

• powiadomienie o zmianie funduszu

WYKŁAD VII dn. 09.12.2009r.

Obowiązki OFE:

- obowiązki informacyjne - doręczenie każdemu członkowi w regularnych odstępach czasu pisemnej informacji

- obowiązki wynikające z umowy członkostwa

Zmiana funduszu:

1. z woli członka funduszu:

* członek funduszu musi powiadomić na piśmie dany fundusz o podpisaniu umowy z innym

* zmiana możliwa jest tylko 4 razy w roku

2. z przyczyn organizacyjnych:

* przejęcie zarządzania funduszem przez inne PTE

* połączenie PTE

Ustalenie stosunku członkostwa:

- osiągnięcie wieku emerytalnego

- śmierć członka OFE

Nadzór nad działalnością OFE:

- państwo

- KNF - Komisja Nadzoru Finansowego

- Depozytariusz

- pozostałe podmioty

Prowizje od składek:

- do 2004r. wysokość prowizji nie była ustalana przez przepisy

- fundusze miały pełną dowolność i wypracowywały metody pobierania prowizji

- od 01.04.2004r. - nowe przepisy ustalające maksymalną opłatę od składki pobieraną przez q poszczególne OFE.

Wg ustawy miało to następować stopniowo:

• do końca 2010r. - 7%

• w 2011r. - 6,125%

• w 2012r. - 5,25%

• w 2013r. - 4,375%

• w 2014r. - 3,5%

Mechanizm funkcjonowania OFE podobny jest do mechanizmu funkcjonowania funduszu powierniczego. Wpłacana do funduszu składka, przeliczana jest na jednostki rozliczeniowe w tzw. dniu przeliczenia.

Dni przeliczenia są ustalane na podstawie rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów.

Są to co najmniej 4 dni w miesiącu.

Na indywidualnych rachunkach uczestników funduszu, księgowane są przeważnie ich jednostki rozliczeniowe (rozrachunkowe) przez agenta transferowego.

Przyrost środków będzie miał ze źródła:

- w wyniku wpłat kolejnych składek, systematycznie będzie wzrastała ilość posiadanych na rachunku jednostek rozliczeniowych

- w wyniku realizowania polityki inwestycyjnej funduszu będzie wzrastała wartość jednostki rozrachunkowej

Rola państwa w OFE:

- zdecydowanie inna rola niż w systemie repartycyjnym

- pod kontrolą państwa fundusze inwestują zebrane środki

Bezpieczeństwo systemu funduszy emerytalnych zapewnione jest poprzez:

• pełne odłączenie aktywów funduszu od aktywów PTE

• wymóg dywersyfikacji portfela inwestycyjnego funduszu i zakaz dokonywania transakcji uznawanych za bardziej ryzykowne

• mechanizm minimalnej wymaganej stopy zwrotu, dającej uczestnikom pewność, że stopa zwrotu ich funduszu nie różni się bardzo od średniej stopy zwrotu wszystkich funduszy

• posiadanie przez uczestnika prawa do zmiany funduszu, po 24 miesiącach nieodpłatnie

• działalność KNF nadzorującej funkcjonowanie systemu

• obowiązek przekazywania uczestnikom ustawowo określonych informacji

Działalność lokacyjna OFE:

- OFE lokuje swoje aktywa, zgodnie z przepisami ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych

- ustawa określa limity inwestycyjne

Wybór funduszu emerytalnego (kryteria):

1.wyniki długoterminowej polityki inwestycyjnej

- OFE działają od 1990r. i są różnice w ich wynikach inwestycyjnych

- podstawową miarą czynników funduszy inwestycyjnych jest stopa zwrotu - publikowana co pół roku przez KNF

2. poziom obsługi klienta

- aby ułatwić kontakt z klientem PTE udostępniają kilka kanałów informacyjnych: do podstawowych należą: infolinia oraz serwis internetowy

3. opłaty

- opłaty od składek

- opłaty za zmianę funduszu

- opłata za zarządzanie

Opłaty za zmianę funduszu:

Wg nowych zasad:

- bez opłat - staż członkowski jest dłuższy niż 2 lata

- 80zł - od 12 do 24 miesięcy

- 120zł - krótszy niż 12 miesięcy

---