Prawo do słusznego procesu

„right to fair trial” - prawo do rzetelnego / słusznego / uczciwego / sprawiedliwego procesu (postępowania)

„uczciwy” - to najmniej trafne określenie

2 etapy:

1. zastosowanie/zastosowalność - applicability

2. zgodność ze standardami

1. Zakres przedmiotowy - zastosowalność

„zakres roszczenia o zastosowanie drogi sądowej” - art. 6 ust 1

• art. 6 ust. 1 EKPC prawo do słusznego (rzetelnego) procesu - 2 płaszczyzny zastosowania:

1. dotyczy rozstrzygania sporu o prawa i obowiązki o char. cywilnym

2. orzekanie o zasadności oskarżenia w sprawie karnej

• oba pojęcia - char. autonomiczny - właściwy dla kontekstu, w jakim występują

• mówi się o „płaszczyźnie karnej” i „płaszczyźnie cywilnej” - ale to uproszczenie

• „prawa i obowiązki o char. cywilnym”

• to poj. nie ogranicza się do praw i zobow. powstałych na gruncie pr. cywilnego

• nie ma znaczenia zakwalifikowanie danego sporu jako wynikłego na tle pr. prywatnego lub publicznego (Koning p. RFN, 1978r.)

• np. post. podatkowe - jest interes majątkowy, ale to pr. publiczne, a nie prywatne (bo decyzję ostateczną może podjąć sąd adminitracyjny)

• najważniejsze znaczenie ma wpływ danego postępowania na cywilne prawa i obowiązki decydujące dla tych spraw

• jeśli ma znaczenie decydujące dla tych praw - wchodzi w zakres art. 6 ust 1 EKPC

• wpływ rozstrzygnięcia musi być bezpośredni - odległe i pośrednio związane konsekwencje nie wystarczają dla objęcia zakresem art. 6 ust 1

• nie ma znaczenia rodzaj post. krajowego ani to, jakie organy krajowe rozptrują sprawę (Ringeisen p. Austrii,1971r.)

• więc też post. przed trybunałami konstytucyjnymi (Kraska p. Szwajcarii,1993r.)

• 2 konkluzje na tle płaszczyzny cywilnoprawnej:

• nie da się sformułować uniwersalnej, jednolitej definicji praw i obowiązków o char. cywilnoprawnym (kryteria wyrażone w orzecznictwei są kazuistyczne)

• rozwój orzecznictwa ETPC - stałe rozszerzanie znaczenia omawianego pojęcia

• obejmowanie zakresem art. 6 ust 1 nowych kategorii spraw

• rozwój ma char. ewolucyjny

• czasem przełamuje wcześniejszą linię orzeczniczą - np. sprawy dot. rekrutacji urzędników publicznych oraz przebiegu i zakończenia ich kariery zawodowej

• były poza zakresem art. 6 ust 1 do czasu wydania orzeczenia w sprawie Pellegrin p. Francji,1999r.

• wtedy ETPC przyjął nowe kryterium funkcjonalne

• obecnie takie spory wchodzą w zakres art. 6 ust 1 gdy nie dotyczą stanowisk związanych ze sprawowaniem władzy publicznej

• pewne kategorie spraw należą wyłącznie do pr. publicznego i nie wpływają na pr. i obow. o char. cywilnym leżą poza zakresem art. 6 ust.1 - np. postępowania dot.:

• azylu, deportacji

• prawa wyborczego

• spory pracownicze urzędów publicznych??? - ale jeśli funkcjonariusz publiczny nie wykonuje funkcji związanej z władztwem publicznym - to takie sprawy wchodzą w zakres art. 6

sprawy z dziedziny ubezpieczeń/zabezpieczeń społecznych - wchodzą w zakres art. 6 ze względu na materialny interes świadczeniobiorców

• „orzekanie o zasadności oskarżenia w sprawie karnej”

• brak zastosowania gdy nie istnieje oskarżenie karne przeciw konkretnej osobie (Neumeister p. Austrii, 1968r.)

• zanim jednostka otrzyma od władz oficjalne potwierdzenie zarzutu popełnienia przestępstwa (Deweer p. Belgii, 1980r.)

• zanim zostaną wdrożone działania równoznaczne z postawieniem zarzutów (Foti p. Włochom, 1982r.)

• w polskiej procedurze karnej - wystarcza przedstawienie zarzutów podejrzanemu

• zastosowanie art. 6 ust 1 - problem, kiedy dokładnie zaczyna się ochrona

• na pewno już w post. przygotowawczym

• ale to zależy od specyfiki postępowania i char. zarzutów naruszenia Konwencji

• orzecznictwo nie jest jednolite

• część - uznaje stosowanie art. 6 ust 1 w fazie przedsądowej i do całego post. karnego, włączając w to okres przed oficjalnym przedstawieniem zarzutów, post apelacyjne i wydanie wyroku

• Imbrioscia p. Szwajcarii, 1993r.

• Eckle p. RFN, 1982r.

• ale gwarancje proceduralne z art. 6 nie dotyczą co do zasady różnorodnych czynności procesowych, które mogą być uważane za część post. przygotowawczego przed wniesieniem „oskarżenia karnego” - np.

• przesłuchanie podejrzanego (Fayed p. Zjed. Królestwu, 1994r.)

• areszt tymczasowy

• ale te działania mogą wejść w zakres art. 3 i 5 EKPC (Brogan p. Zjed. Królestwu,1988r)

• kryteria oceny, czy to „sprawa karna” w rozumieniu EKPC:

• klasyfikacja sprawy w prawie krajowym

jeśli jest uregulowana w przepisach pr. krajowego - jej char. nie budzi wątpliwości

2. charakter czynu, z którycm wiążą się konsekwencje dla skarżącego

3. charakter i stopień dolegliwości kary, która może być orzeczona wobec skarżącego

• wg ETPC - w zakres art. 6 ust.1 generalnie wchodzą sprawy dot. wykroczeń

• ale termin „oskarżenie w spr. karnej” jest kazuistycznie interpretowany przez ETPC

• więc różne rozstrzygnięcia - np.:

sprawa Escoubett p. Belgii, 1999r. - ETPC - natychmiastowe odebranie prawa jazdy sprawcy przestępstwa drogowego nie wchodzi w zakres art. 6 ust 1 - bo nie ma char. punitywnego, nie jest związane z rozstrzyganiem o winie i karze

ale:

sprawa Malign p. Francji, 1998r. - zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych i przyznawania punktów karnych - jest objęty gwarancjami art. 6 ust 1

czyli:

autonomiczny char. poj. „oskarżenie karne” i „sprawa karna”

„oskarżenie karne” - to już zarzut, a nie akt oskarżenia !!! ( czyli art. 6 ust 1 ma zastosowanie od samego początku)

art. 6 działa do momentu ustalenia zasadności osk. karnego - do uprawomocnienia się wyroku, ale już nie w post. wykonawczym!!! (w post. cywilnym art. 6 działa też w post. egzekucyjnym - aż do zaspokojenia roszczenia)

2. Pojęcie „sądu”

• art. 6 ust 1 - rozstrzyganie sporu na 2 płaszczyznach należy do niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego na mocy ustawy

• poj. „sąd” - znaczenie autonomiczne - nie jest ważna nazwa organu uprawnionego do wyk. władzy sądowniczej

• prawo do rzetelnego procesu implikuje prawo dostępu do sądu

• nie jest bezpośrednio w art. 6 ust 1

• orzecznictwo ETPC uznaje dostęp do sądu jako przesłankę i część składową prawa do rzetelnego procesu (Golder p. Zjed. Królestwu, 1975r.)

• zbyt wysokie koszty mogą ograniczyć dostęp do sądu (sąd może, ale nie musi zwalniać stronę z kosztow)

• Polska przegrała kilka spraw z tego powodu

• prawo do sądów przysługuje też podmiotom gospodarczym

• niechętnie zwalniane z kosztów

• bywa to przyczyną bankructw przedsiębiorstw

• wymóg ustawowego umocowania sądu - tylko sądy ustanowione npdst przepisów o randze ustawowej są odpowiednio legitymizowane do wyk. władzy sądowniczej

• mogą też istnieć sądy szczególne (np. wojskowe) - jeśli spełniają przesłanki z art. 6 ust.1

• niezawisłość sądu - oceniana przez ETPC w kontekście:

• sposobu powoływania sędziów

• czasu pełnienia kadencji

• istnienia gwarancji przed naciskami zewnętrznymi

• czy sąd jako instytucja posiada zewnętrzne znamiona niezawisłości

• sprawa Brudnicka p. Polsce - roszczenia wdów po marynarzach z Hewelwiusza

• postępowanie toczyło się przed izbami morskimi

• sędziowie tych izb powoływani z dużym wpływem ministra żeglugi

• chodziło o dobre imię marynarzy (dobra osobiste) - płaszczyzna cywilnoprawna

• Polska przegrała, bo sędziowie nie mogą być w ten sposób powoływani

• konieczność zapewnienia niezależności sądu od władzy wykonawczej i ustawodawczej i od stron postępowania

• sędziowie nie mogą podlegać żadnemu stosunkowi służbowemu opierającemu się na podporządkowaniu wiążącym poleceniom czy rozkazom

• ocena bezstronności sądu - związana z 2 aspektami:

• brakiem osobistych uprzedzeń sędziów (aspekt subiektywny)

• istnienie wystarczających gwarancji, które pozwalają wykluczyć stronniczość z obiektywnego pkt widzenia

• bezstronność sądu - domniemanie (jego wzruszenie należy do skarżącego)

3. Kryterium „rozsądnego czasu postępowania”

• art. 6 ust 1 - rozstrzygnięcie sprawy powinno nastąpić w rozsądnym terminie

• „rozsądny czas postępowania” = brak „nieuzasadnionej zwłoki” z art. 45 ust 1 Konstytucji RP

• sprawy tego dotyczące - często skargi do ETPC

• ważne - określenie początku i końca postępowania:

1. sprawy cywilne

1. początek - wniesienie pozwu

2. post. egzekucyjne objęte

2. sprawy karne

1. początek - wystąpienie przez organy ścigania z oficjalnym przedstawieniem zarzutów (ale to nie reguła)

2. koniec - ostateczne rozstrzygnięcie dot. „oskarżenia karnego”

• kryteria roztzygania, czy nastąpiło naruszenie wymogu rozsądnego czasu postępowania obejmują:

• stopień skomplikowania sprawy

• może dotyczyć kwestii faktycznych i prawnych

• stopień zawiłości sprawy ocenia się npdst.:

• zakresu post. dowodowego (opinie biegłych, ilość świadków)

• char. roszczeń w sprawach cywilnych (rodzaju i ilości zarzutów w akcie oskarżenia - post. karne)

• zachowanie się organów prowadzących postępowanie

• terminowość i prawidłowość czynności organów prowadzących postępowanie - równe znaczenie

• analiza toku post. - wyodrębnienie „okresów bezczynności” dla których istnieje (lub nie) racjonalne wytłumaczenie

• brak sztywnych terminów

• ale czynności organów nie mogą być opieszałe (i nie może następować zawinione opóźnianie postępowania)

• zachowanie się skarżącego

• może przyczynić się do długości postępowania w sposób uzasadniony jego potrzebami lub w sposób obstrukcyjny

• więc konieczność analizy jego postawy w toku postępowania

• przedmiotem zarzutów wobec skarżącego NIE mogą być( chyba że umyślnie zmierzał do przewlekania postępowania):

• korzystanie z dostępnych środków zaskarżenia

• składanie wniosków dowodowych

• podejmowanie innych kroków na które pozwala prawo

• sedno sprawy - jej znaczenie dla skarżącego

• to subiektywne kryterium

• każdy skarżący jest zwykle przekonany o słuszności swych racji

• ważna jest

• sytuacja rodzinna skarżącego

• jego stan zdrowia

• wpływ sprawy na sytuację majątkową, zawodową etc.

• czasem sedno sprawy uzasadnia wymóg „szczególnej staranności” w jej prowadzeniu - m.in. sprawy związane:

• z interesem dziecka

• odszkodowaniami dla osób trwale i poważnie chorych

• prawem do pracy

sprawa Kudła p. Polsce, 2000r. - pod kątem art. 6 i 13 EKPC - brak środka prawnego na przewlekłość postępowania - nakaz jego wprowadzenia do polskiego porządku prawnego

Ustawa o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w post. sądowym bez uzasadnionej zwłoki z 17 kwietnia 2004r.

cele ustawy:

• przyspieszyć przewlekłe postępowania

• zrekompensować, zadośćuczynić za przewlekłość postępowania

to post. skargowe

kryteria ustawy - są odzwierciedleniem kryteriów sztrasburskich

krąg przedmiotowo - podmiotowy bardzo szeroki

dotyczy skargi na postępowanie sądowe - więc nie dotyczy np. post. przygotowawczego w post. karnym

ale w post. cywilnym obejmuje post. egzekucyjne albo inne dotyczące wykonywania orzeczeń

art. 11 ustawy sąd wydaje orzeczenie dot. przewlekłości w terminie dwóch miesięcy, licząc od daty złożenia skargi.

art. 12 ust 3 Na żądanie skarżącego sąd może zalecić podjęcie przez sąd rozpoznający sprawę

co do istoty, odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie. Zalecenia niemogą wkraczać w zakres oceny faktycznej i prawnej sprawy

art. 12 ust 4

Uwzględniając skargę sąd może, na żądanie skarżącego, przyznać od Skarbu Państwa, a w przypadku skargi na przewlekłość postępowania prowadzonego

przez komornika - od komornika, odpowiednią sumę pieniężną w wysokości

nieprzekraczającej 10 000 złotych.

W wypadku przyznania odpowiedniej sumy

pieniężnej od Skarbu Państwa, wypłaty dokonuje sąd prowadzący postępowanie,

w którym nastąpiła przewlekłość postępowania, ze środków własnych tego sądu. czyli wszystko zależy od tego, co zadecyduje sąd (a że sąd biedny i musi mieć na prąd i kawę - to daje małe zadośćuczynienia :))

z reguły zasądzenie niskiej kwoty - więc skarga jest mało skuteczna

art. 16

Strona, która nie wniosła skargi na przewlekłość postępowania zgodnie z art. 5 ust.

1, może dochodzić - na podstawie art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks

cywilny - naprawienia szkody wynikłej zprzewlekłości, po prawomocnym zakończeniu postępowania co do istoty sprawy.

strona musi udowodnić, że szkoda nastąpiła z przyczyny przewlekłości, a to się rzadko udaje




4. Słuszna i publiczna rozprawa sądowa

• art. 6 ust 1 EKPC i art. 14 ust. 1 MPPOiP - prawo człowieka do „słusznego i publicznego rozpatrzenia” sprawy

• w innych traktatach tylko:

• art. 6 ust 1 AKPC - stwierdzenie, że rozpatrzenie sprawy ma nastąpić z „zachowaniem stosownych gwarancji”

• art. 7 AKPCiL - wyliczenie gwarancji

• kategoria „słuszności”

• najbardziej adekwatnie oddaje sens kryterium jakościowego w standardach traktatowych

• słuszność” procesu - to nie jedyne określenie - też „sprawiedliwy”, „rzetelny”, „uczciwy” proces sądowy

• „słuszność” sprawiedliwość wymierzana w indywidualnej sprawie

• to kategoria dynamiczna - obejmuje cały proces wymierzania sprawiedliwości - nie tylko wydawanie wyroku końcowego

• poj. „rzetelności” i „uczciwości” - potoczny wymiar, trudno je zunać za kategorie normatywne pr. traktatowego

• ale posługiwanie też się kryterium „rzetelności procedury”

• istota słuszności procesu - obejmuje dużo elementów - ocena procesu pod kątem słuszności musi je łącznie uwzględniać

• punkt wyjścia - zasada równości broni procesowych przysługujących stronom

• „broń procesowa” - środki prawne przysługujące stronie, przy których pomocy może ona bronić swoich interesów procesowych (np. moż. składania wniosków procesowych)

• w procesie cywilnym - faktyczna równorzędność obu stron - więc zapewnienie równości broni łatwa do realizacji

• w procesie karnym - asymetria układu oskarżony - oskarżyciel publiczny

• dlatego wg ETPC - w przypadku zas. równości broni procesowych chodzi o zapewnienie sytuacji, w której żadna ze stron nie znajduje się w „zasadniczo lepszej lub gorszej” sytuacji - więc nie wyklucza możliwości wystąpienia pewnych różnic w zakresie upawnień stron (Monnell i Morris p. Zjed. Królestwu, 1987r)

• dlatego krytyka ETPC sytuacji w polskim procesie karnym pod rządami k.p.k z 1969r.

• dopuszczało możliwość rozpatrywania zażalenie na decyzje o tymczasowym aresztowaniu na posiedzeniu sądowym pod nieobecność oskarżonego, a tylko przy udziale prokuratora (Niedbała p. Polsce, 2000r.)

• pozostałe elementy jakościowe składające się na prawo do słusznego procesu - m.in.:

• faktyczne zapewnienie minimalnych gwarancji procesowych podmiotom uprawnionym (Hennings p. Niemcom, 1992r.)

• zestaw gwarancji procesowych w standardach międzynarodowych - wyliczenie przykładowe

• pożądane jest dopełnienie tego katalogu w praktykach krajowych

• wymóg literalnego przypisywania warancji do sytuacji osoby oskarżonej w procesie karnym

• każdą gwarancję w procesie karnym, którą można poprzez analogię odnieść do sfery procesu cywilnego, powinno się zastosować np.

• zasada informacji procesowej

• zapewnienie stronom odpowiedniego czasu na przygotowanie argumentacj procesowej

• wymóg publicznego rozpatrzenia sprawy

• dotyczy jawności zewnętrznej rozprawy

• stosunku do mass mediów lub osób trzecich

• maksyma „sprawiedliwość powinna być nie tylko wymierzana, ale także widoczna”

• związek z funkcją wychowawczą procedury sądowej

• służy to kontroli społecznej nad wymiarem sprawiedliwości (Dinnet p. Francji,1995r.)

• jawnośc rozprawy nie ma char. bezwzględnego

• dopuszcza się moż. przeprowadzeniacałej/części rozprawy z wyłączeniem jawności

• ze wzg. na ochronę celów prawowitych:

• moralności

• porządku publicznego

• bezpieczeństwa państwowego w społ. demokratycznym

• ważnego interesu prywatnego stron

• interesu wymiaru sprawiedliwości

• ale nawet przy całkowitym wyłączeniu jawności - wyrok musi być ogłoszony publicznie

5. Zasada domniemania niewinności (praesumptio innocentiae)

• osoba oskarżona popełnienie przestępstwa powinna być uważana za niewinną, aż do czasu udowodnienia jej winy zgodnie z prawem

• art. 14 ust 2 MPPOiP

• art. 6 ust 2 EKPC

• art. 8 ust 2 AKPC

• art. 7 ust 1 pkt.b AKPCiL

• obowiązek organów procesowych uznawania i taktowania osoby oskarżonej zgodnie z założeniem, że mają do czynienia z osobą niewinną

• naruszenie d.n. - już gdy w wypowiedziach organów procesowych pojawią się sugestie lub rozumowanie wskazujące iż dany organ uważa oskarżonego za winnego przed formalnym ustaleniem tego w trybie wymaganym przez prawo

• Allenet de Ribemont p. Francji, 1995r.

• ten obowiązek dotyczy wszystkich organów procesowych (nie tylko sądu)

• funkcjonuje też poza formalnymi czynnościami procesowymi np.

• w trakcie oświadczeń przekazywanych na konferencji dla prasy (Daktaras p. Litwie,2000r.)

• z tej gwarancji wynikają 2 korzyści dla oskarżonego:

1. rozłożenie w procesie ciężaru dowodowego - onus probandi spoczywa na oskarżycielu

2. wszelkie niedające się rozstrzygnąć wątpliwości muszą być rozstrzygnięte na korzyść oskarżonego - in dubio pro reo

• domniemanie niewinności - co do zasady działa do momentu obalenia domniemania - do momentu prawomocnego ustalenia winy danej sooby przez sąd

• ale może się zdarzyć, iż obowiązek respektowania domniemania niewinności „odżyje” na etapie postępowania po uprawomocnieniu się orzeczenia np.

• postępowanie o odszkodowanie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie

• podstawowych cel d.n. - ochrona oskarżonego przed decyzjami procesowymi lub wypowiedziami organów państwa, które zawierają lub implikują ocenę winy , której wcześniej nie udowodniono zgodnie z prawem

• jeśli wydano prawomocny wyrok uniewinniający z powodu „braku dostatecznych dowodów winy” a w post. o odszkodowanie odniesiono się w sposób niekorzystny dla danej osoby co do nierozstrzygniętych kwestii dot. jej winy to jest sprzeczne z gwarancją d.n. (Weixelbraun p. Austrii,2001r.)

• pozytywna artykulacja domniemania - położenie akcentu na obowiązek „uznawania za niewinną” - a nie zakaz domniemania winy

6. Prawo do informacji prawnej

• uzyskanie przez oskarżonego „niezwłocznej” i „szczegółowej” informacji, przekazanej mu w zrozumiałym dla niego języku „odnośnie rodzaju i przyczyny oskarżenia”

• art. 14 ust 3 pkt a MPPOiP

• art. 6 ust 3 pkt a EKPC

• to prawo każdej osoby oskarżonej w procesie karnym - niezależnie od tego, czy odpowiada z wolnej stopy czy pozostaje w areszcie tymczasowym

• to niezbędny warunek dla korzystania przez oskarżonego z jego innych praw (głównie prawa do obrony)

• ma zapewnić pełną skuteczność pozostałcyh gwarancji procesowych przysługujących oskarżonemu

• kwestia szczegółowości inf. prawnej

• informacja nie musi mieć kształtu najszerszej z możliwych informacji dających oskarżonemu pełną orientację w procesie

• oskarżony ma mieć janość co do kwalifikacji prawnej ustaleń faktycznych zarzucanego mu czynu i przysługujących mu na danym etapie procesu praw

7. Prawo do stosowynych udogodnień procesowych

• udogodnienia procesowe zapewnienie oskarżonemu odpowiedniego czasu i innych ułatwień, niezbędnych dla prawidłowego przygotowania przez niego własnej linii obrony

• to m.in. zapewnienie:

• dostępu do akt sprawy

• rzetelnego uzasadnienia decyzji procesowych

• otrzymywania kopii dokumentów

• swobodnego kontaktowania się z obrońcą

• to prawo może być ograniczane - głównie w ujawnianiu oskarżonemu materiałów dowodowych

• wg ETPC możliwe jest wykluczenie dostępu obrony do pewnych materiałów dowodowych

• by chronić prawa innej osoby

• by zabezpieczyć ważny interes publiczny

• ale wszystkie trudności spowodowane ograniczaniem praw obrony musza być odpowiednio równoważone przez stosowne procedury organów sądowych - Jaspers p. Zjed. Królestwu,2000r.

• obowiązek org. procesowych - by przy planowaniu czynności procesowych eliminować element zaskoczenia, który mógłby niekorzystnie wpłynąć na prwo do obrony oskarżonego (kremzow p. Austrii, 1993r.)

• pr. do inf prawnej + pr. do stosownych udogodnień procesowych zasady lojalności (fair play) organów procsowych

8. Prawo oskarżonego do obrony

• to pakiet praw będących w ścisłym związku ze sobą

• wszystkie akty pr. człowieka odnoszą się do:

• obrony materialnej - obrona własna oskrażonego

• obrony formalnej - przy pomocy adwokata

• niektóre dodatkowo eksponują:

• prawo oskarżonego do nieprzyznawania się do winy

• prawo do niezmuszania do zeznawania przeciwko sobie (nemo se ipsum accussare tenetur)

• art. 14 ust 3 pkt d i g MPPOiP

• art. 8 ust 2 pkt g i ust 3 AKPC

• nie wszystkie dokumenty wyliczją precyzyjnie te same gwarancje jako składniki pr. do obrony powszechna zgoda co do faktycznej treści prawa oskarżonego do obrony

• wg ETPC - wol. oskarżonego od samooskarżania się (też prawo do milczenia) - należy do ogólnie uznanych standardow międzynarodowych leżących u podstaw słusznej procedury sądowej

• na tle pr. do obrony - widoczne przenikanie się praw i gwarancji przysługujących oskarżonemu w procesie karnym np

• prawo do milczenia a zas. domniemania niewinności etc.

• prawo do korzystania z fachowej pomocy obrońcy

• też prawo do adwokata opłacanego przez państwo - ale muszą być spełnione 2 przesłanki:

• nieposiadanie przez oskarżonego wystarczających środków finansowych na pokrycie kosztów obrony

• stwierdzenie, iż profesjonalna obrona oskarżonego leży w interesie wymiaru sprawiedliwości

• obowiązek org. procesowych zapewnienia oskarżonemu realnej szansy na prowadzenie obrony w toku całego procesu -

• R.D.p. Polsce,2001r.

• w obronie formalnej - ważna potrzeba możliwości swobodnego wpływu oskarżonego na wybor konkretnego adwokata

• faktyczne zaufanie oskarżonego do jego obrońcy - niezbędny warunke skuteczności obrony

• Croissant :) p. Niemcom,1992r.

• Hong p. Francji, 1992r.

9. Prawo do aktywności dowodowej

• zapewnienie:

• obecności oskarżonego na rozprawie

• stworzenie mu możliwości przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia i obrony na takich samych warunkach

• to prawo jest przesłanką modelu rozprawy kontradyktoryjnej - opartej na zasadzie sporności

• związek z ogólną koncepcją słuszności procesu

• obejmuje ona fundamentalne prawo do kontradyktoryjnego procesu - zarówno oskarżeniu jak i obronie należy zapewnić sposobność osobistego poznania i skomentowania spostrzeżeń i dowodów strony przeciwnej ( Brandstetter p. Austrii, 1991r.)

• prawo oskarżonego do wnioskowania dowodów nie jest równoznaczne z obowiązkiem uwzględnienia takich wniosków przez organy procesowe

• maja one margines swobody oceny

• ETPC - problem dopuszczalności dowodów i ich ocena należy w pierwszej kolejności do właściwych organów krajowych (P.S. p. Niemcom, 2001r.)

• to prawo może być ograniczone w zw. z dopuszczeniem w praktyce szczególnych środków dowodowych:

• świadek koronny

• świadek anonimowy

w pewnych przypadkach mogą być uznane za konieczne w społ. demokratycznym (choć są ograniczeniami w realizacji pr. do obrony)

ale musi być zachowana stosowna proporcja kolidujących interesów

wyrok skazujący oskarżonego nie może być wyłącznie oparty na dowodach, do których oskarżony nie miał bezpośredniego dostępu (Van Mechelen i inni p. Holandii, 1997r)




bo z prawa do obrony wynika konieczność zapewnienia mu adekwatnej i właściwej możliwości reagowania na zeznania świadków oskarżenia - albo w trakcie ich składania, albo na późniejszym etapie - Sokolo p. byłej jugosł. Rep. Macedonii, 2001r.

10. Prawo do bezpłatnej pomocy tłumacza

• prawo oskarżonego do pomocy tłumacza wolnej od kosztów własnych nawiązuje do genralnej zasad:

• informacji prawnej

• zapewnienia skutecznego prawa do obrony

• to prawo pojawia się gdy osoba oskarżona nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie

• art. 6 ust 3 pkt e EKPC

• art. 14 ust 3 pkt f MPPOiP

• art. 8 ust 2 pkt a AKPC

• ma zastosowanie nie tylko wobec cudzoziemców, ale też obywateli własnych

• nie zależy od końcowego wyniku danego postępowania

• literalnie to prawo jest przypisane do stadium sądowego

• ale przyjmuje się, że jego zasięg rozciągą się na wszystkie stadia procesowe

• dotyczy ustnych i pisemnych kontaktów oskarżonego z organami procesowymi

• obow. organów procesowych:

• nie tylko wyznaczenie tłumacza

• też sukcesywna kontrola jakości świadczonej pomocy (Cuscani p. Zjed. Królestwu, 2002r.)

• występują istotne różnice dotyczące składników prawa do słusznego procesu sądowego w różnych standardach międzynarodowych:

art. 14 MPPOiP - najszersze podejście - ukazanie szerszej konstrukcji systemu „słusznego wymiaru sprawiedliwości”

• odniesiono sę do:

• prawa osoby skazanej do kontroli wyroku przez sąd drugiej istancji art. 14 ust 5

• prawo do odszkodowania za tzw niesłuszne skazanie art. 14 ust 6

• zakz ponownego ścigania lub karania osoby za ten sam czyn ( za który prawomocnie skazano lub uniewinniono - ne bis in idem) art. 14 ust 7

• sformułowano najbardziej ogólną dyrektywę wymiaru sprawiedliwości wobec nieletnich

• obowiązek uwzględniania w procesie ich wieku i potrzeby reedukacji art. 14 ust 4

te dodatkowe informacje obecnie mają wymiar uniwersalny

uregulowane są w akcie o char. powszechnym

pojawiły się (trochę zmienione) na poziomie regionalnym:

• art. 2,3,4 protkołu dodatkowego nr 7 do EKPC z 1984r.

• art. 8 ust 2 pkt h; ust 4 ; art. 10 AKPC

8

---