Podział zadań samorządowych pomiędzy poszczególne szczeble samorządu terytorialnego i ich organy
ZADANIA JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
Zgodnie z artykułem 164 ust. 1 i 3 Konstytucji gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego, która wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.
W artykule 166 ust. 1 Konstytucji określenie „wspólnoty” należy rozumieć odpowiednio do szczebla podziału terytorialnego kraju. Jeżeli mówimy o wspólnocie samorządowej - należy przez to rozumieć mieszkańców gminy, lokalną wspólnotę samorządową - mieszkańców powiatu i regionalną wspólnotę samorządową - mieszkańców województwa.
Zadania, które musi wykonać jednostka samorządu terytorialnego do zaspokojenia potrzeb wspólnoty samorządowej, jest jej zadaniem własnym. Zadania własne - katalog - które wykonuje jednostka samorządu terytorialnego określają odpowiednio ustawy ustrojowe:
- w gminie - art. 7 ust 1 ustawy o samorządzie gminnym
- w powiecie - art. 4 ust 1 ustawy o samorządzie powiatowym
- w województwie - art. 11 ust. 1 ustawy o samorządzie województwa
Gmina wykonuje wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, pod warunkiem, że nie są zastrzeżone innymi ustawami na rzecz innych podmiotów. Z kolei powiat zapewnia wykonywanie określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży. Ustawy mogą określać sprawy należące do zakresu administracji rządowej, wykonywane przez zarząd województwa oraz mogą nakładać na województwo obowiązek wykonywania zadań z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzania wyborów powszechnych oraz referendów.
Zadania własne gminy dzieli się na 4 kategorie:
Infrastruktura techniczna (gminne drogi, ulice, place, mosty, wodociągi, kanalizacja, usuwanie i oczyszczanie ścieków gminnych, utrzymanie czystości, utrzymanie urządzeń sanitarnych, wysypiska i utylizacja odpadów, zaopatrzenie w energię cieplną i elektryczną, gminne budownictwo mieszkaniowe, targowiska, hale targowe, gminne obiekty i urządzenia użyteczności publicznej)
Infrastruktura społeczna (ochrona zdrowia, pomoc społeczna, polityka prorodzinna, oświata, kultura fizyczna, edukacja publiczna)
Porządek i bezpieczeństwo publiczne (organizacja ruchu drogowego, porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli, ochrona przeciwpożarowa, bezpieczeństwo sanitarne)
Ład przestrzenny i ekologiczny (planowanie przestrzenne, gospodarka nieruchomościami, ochrona środowiska i przyrody oraz gospodarka wodna)
Zadania zlecone z zakresu administracji rządowej wynikać mogą bądź z ustaw, bądź z porozumień zawartych przez gminę z organami tej administracji. Do wykonywania zadań zleconych gmina otrzymuje środki finansowe. Za nie terminowe przekazanie środków finansowych gminie przysługują odsetki w wysokości odsetek od zaległości podatkowych. Spory wynikłe z porozumień o których mowa u ust. 2 i 2a art. 8 ustawy o samorządzie gminnym oraz art. 74 ów ustawy, rozpoznaje sąd powszechny.
Art. 8a nakłada na gminę obowiązek przejęcia przekazanych przez Wojskową Agencje Mieszkaniową zbędnych tej Agencji nieruchomości gruntowych, budynków i lokali oraz urządzeń infrastruktury.
Ustawa dopuszcza możliwość tworzenia jednostek organizacyjnych w realizacji zadań, a także zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym także z organizacjami pozarządowymi. Ponadto gmina oraz inna gminna osoba prawna może prowadzić działalność gospodarczą wykraczająca poza zadania o charakterze użyteczności publicznej w przypadkach określonych w ustawie o gospodarce komunalnej (dalej: u.o.g.k.). Ustawa ta w art. 9 określa, że jednostki samorządu terytorialnego mogą tworzyć 2 spółki prawa handlowego, mianowicie: spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkę akcyjną. Zgodnie z art. 10 u.o.g.k. mogą je tworzyć oraz przystępować do nich, jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące warunki:
1) istnieją nie zaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym,
2) występujące w gminie bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej, a zastosowanie innych działań i wynikających z obowiązujących przepisów środków prawnych nie doprowadziło do aktywizacji gospodarczej, a w szczególności do znacznego ożywienia rynku lokalnego lub trwałego ograniczenia bezrobocia.
Ponadto ustawa gminna w art. 9 ust. 3 wprowadza warunek prowadzenia gospodarki gminnej, w tym także wykonywania zadań o charakterze użyteczności publicznej. W tym celu ustawodawca odsyła do odrębnej ustawy, tzn. do ustawy o gospodarce komunalnej.
W ustępie 4 ustawodawca definiuje pojęcie zadań użyteczności publicznej, które są zadaniami własnymi gminy, które określone zostały w art. 7 ust. 1, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspakajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych.
Artykuł 4 ustawy powiatowej stanowi, że powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie:
Infrastruktury technicznej (transport i drogi publiczne, gospodarka nieruchomościami, utrzymanie powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej)
Infrastruktury społecznej (edukacja publiczna, promocja i ochrona zdrowia, pomoc społeczna, polityka prorodzinna, wspieranie osób niepełnosprawnych, kultura i ochrona dóbr kultury, kultura fizyczna i turystyczna, przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizacja lokalnego rynku pracy, ochrona praw konsumenta, promocja powiatu, współpraca z organizacjami pozarządowymi)
Pożarku i bezpieczeństwa publicznego (pożadek publiczny i bezpieczeństwo obywateli, ochrona przeciwpowodziowa, przeciwpożarowa i zapobieganie innym nadzwyczajnym zagrożeniom zycia i zdrowia ludzi, obronność, wykonywanie zadań powiatowych służb, inspekcji i straży)
Ładu przestrzennego i ekologicznego (geodezja, kartografia i kataster, zagospodarowanie przestrzenne i nadzór budowlany, gospodarka wodna, rolnictwo, leśnictwo i rybactwo śródlądowe, ochrona środowiska)
Regionalne usytuowanie samorządu województwa sprawia, że jest on właściwy w sprawach określania strategii rozwoju województwa, realizowanej przez organy wojewódzkie, uwzględniające zgodnie z ustawą następujące cele:
pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej,
pobudzanie aktywności gospodarczej
podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa
zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń
kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego
Samorząd województwa prowadzi ponadto politykę rozwoju województwa, na którą składa się:
tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w tym kreowanie rynku pracy
utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim
pozyskiwanie i łączenie środków finansowych: publicznych i prywatnych, w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej
wspieranie i prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli
racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju
wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieranie postępu technologicznego oraz innowacji
wspieranie rozwoju kultury oraz sprawowanie opieki nad dziedzictwem kulturowym i jego racjonalne wykorzystywanie
promocja walorów i możliwości rozwojowych województwa
Art. 14 ustawy wojewódzkiej stanowi, że samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, w szczególności w zakresie:
infrastruktury technicznej (drogi publiczne i transport)
infrastruktury społecznej (edukacji publicznej, w tym szkolnictwo wyższe; promocja i ochrona zdrowia; kultura i ochrona jej dóbr; pomoc społeczna, polityka prorodzinna, kultura fizyczna i turystyka, ochrona praw konsumentów, przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizacja lokalnego rynku pracy)
bezpieczeństwa publicznego
ładu przestrzennego i ekologicznego (modernizacja terenów wiejskich, zagospodarowanie przestrzenne, ochrona środowiska)
Powyższe ogólnie określone zadania samorządu województwa zostały skonkretyzowane w ustawie z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej - w związku z reforma państwa. Uzyskany w ten sposób katalog zadań nie ma charakteru zamkniętego, gdyż ustawy mogą określać inne zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez zarząd województwa. Samorząd województwa wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, dysponuje mieniem wojewódzkim oraz prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie budżetu.
ORGANY JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
Kto jest organem władzy w jednostce samorządu terytorialnego, określają ustawy samorządowe.
W gminie, organem wykonawczym jest wójt (burmistrz, prezydent miasta), a stanowiąco-kontrolnym rada gminy, zgodnie z art. 11a ustawy gminnej. W powiecie, organem wykonawczym jest zarząd powiatu, a stanowiąco-kontrolnym rada powiatu, zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy powiatowej. Z kolei w samorządzie województwa, organem wykonawczym jest jest zarząd województwa, a stanowiąco-kontrolnym sejmik województwa, zgodnie z art. 15 ustawy wojewódzkiej.
W pierwotnej wersji ustawy gminnej organem wykonawczym był zarząd gminy, w skład którego wchodziło od 3 do 7 osób. Na podstawie ustawy z dnia 20 czerwca 2002r o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta nastąpiła zmiana organu Wykonawczego z kolegialnego (zarząd) na organ monokratyczny (1-osobowy). Jeżeli w ustawie jest mowa o wójcie, należy przez to rozumieć burmistrza i prezydenta miasta, zgodnie z ust. 3 art. 11a.
Wybory do rad gminy, powiatu i sejmiku województwa reguluje ustawa z dnia 16 lipca 1998r - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województwa.
Ustawy samorządowe określają jawność działania organów jednostek samorządu terytorialnego (art. 11b ust. 1 u.s.g., art. 8 ust. 1 u.s.p., art. 15 ust. 1 u.s.w.). Zasada jawności działania organów gminy [jednostek samorządu terytorialnego - A.G.] ma charakter uniwersalny, zarówno w sensie podmiotowym, jak i przedmiotowym. W sensie podmiotowym należy ją odnosić nie tylko do organów gmin [jednostek samorządu terytorialnego - A.G.] sensu stricte, tj. do rady i wójta [rady i zarządu powiatu, sejmiku i zarządu województwa - A.G.], ale także do podmiotów reprezentujących osoby prawne samorządu terytorialnego albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego (art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy o dostępie do informacji publicznej), podmiotów reprezentujących inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonuja zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, a także osób prawnych, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominująca w rozumieniu przepisów przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów. Z kolei w sensie przedmiotowym pojęcie to obejmuje wszelką działalność organów gminy [jednostek samorządu terytorialnego - A.G.], a nawet wewnętrznych organów rady (komisji), a nie tylko ich działalność realizowaną za pomocą aktów administracyjnych, czy - jeszcze węziej - w formie uchwałodawczej, bądź nawet tylko prawotwórczej. (...) Szczegółowo zakres przedmiotowy informacji publicznej, których udostępnienia można domagać się od podmiotów wymienionych w pkt 2, oraz pojęcie „dokumentu publicznego” określono w art. 6 u.dost.publ. (...) Wedle art. 2 ust.1 u.dost.publ. prawo dostępu do informacji publicznej służy każdemu, od osoby wykonującej to prawo żaś nie wolno żądać wykazania interesu prawnego i faktycznego (art. 2 ust.2). (...) Dostępność informacji publicznej nie wyklucza możliwości ograniczenia tego dostępu w przypadkach określonych ustawami. Dotyczy to w szczególności przypadków, w których przedmiotem informacji są prawnie chronione tajemnice (państwowa, służbowa, bankowa, podatkowa, statystyczna, handlowa, itp.) lub prywatność osoby, której dane dotyczą (ochrona danych osobowych). Oznacza to m.in., że w tego rodzaju przypadkach można wyłączyć jawność sesji lub posiedzenia komisji.
Kadencja organów jednostki samorządu terytorialnego trwa 4 lata licząc od dnia wyboru, a skład rady uzależniony jest od liczby mieszkańców, np. w skaład rady gminy wchodzą radni w liczbie:
piętnastu w gminach do 20 000 mieszkańców,
dwudziestu jeden w gminach do 50 000 mieszkańców,
dwudziestu trzech w gminach do 100 000 mieszkańców,
dwudziestu pięciu w gminach do 200 000 mieszkańców oraz po trzech na każde dalsze rozpoczęte 100 000 mieszkańców, nie więcej jednak niż czterdziestu pięciu radnych.
W powiecie w skład rady powiatu wchodza radni w liczbie piętnastu w liczbie do 40 000 mieszkańcóworaz po dwóch na każde kolejne rozpoczęte 20 000 mieszkańców, ale nie więcej niż dwudziestu dziewięciu radnych.
W województwie w skład sejmiku województwa wchodzą radni wybierani w wyborach bezpośrednich w liczbie trzydziestu w województwach liczących do 2 000 000 mieszkańców oraz po trzech radnych na każde kolejne rozpoczęte 500 000 mieszkańców.
Art. 18 ustawy gminnej przyjmuje zasadę domniemania właściwości rady, przekazując jej wszystkie sprawy z zakresu działania gminy, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Ponadto ustawa ta określa katalog najuważniejszych spraw gminy, gdzie rada ma właściwość wyłączną. SA to sprawy:
organizacyjne (uchwalanie statutu gminy; ustalania zakresu działania jednostek pomocniczych; podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań z zakresu administracji rządowej w trybie porozumienia; podejmowanie uchwał w sprawach: tworzenia i przystępowania do spółek i spółdzielni, ich rozwiązywania i występowania z nich, tworzenia, likwidacji i reorganizacji przedsiębiorstw, zakładów i innych gminnych jednostek organizacyjnych; podejmowanie uchwał w sprawach współdziałania z innymi gminami);
planistyczne (uchwalanie: budżetu gminy, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, programów gospodarczych);
finansowo majątkowe (ustalanie zasad przekazywania im składników mienia do korzystania, a także zasad przekazywania środków budżetowych na realizację zadań przez te jednostki; podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach określonych w odrębnych ustawach; podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu dotyczących nabycia i obciążenia nieruchomości gruntowych oraz ich wydzierżawienie lub najmu na okres dłuższy niż 3 lata, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej; przyjmowanie lub odrzucanie spadków i zapisów; emitowanie obligacji oraz określenie zasad ich zbywania, nabywania i wykupu przez wójta; zaciągania długoterminowych pożyczek; ustalanie maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez wójta w roku budżetowym; zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę ustalaną corocznie przez radę gminy; określenie zasad dysponowania udziałami i akcjami przez wójta; wyposażanie w majątek przedsiębiorstw, zakładów i innych gminnych jednostek organizacyjnych; określenie wysokości sumy, do której wójt może samodzielnie zaciągać zobowiązania; wydzielenie środków na współdziałanie z innymi gminami);
osobowe (powoływanie i odwoływanie sekretarza oraz skarbnika gminy);
kierowniczo-kontrolne (stanowienie o kierunkach działania wójta oraz przyjmowanie sprawozdań z jego działalności; rozpatrywanie sprawozdań z wykonywania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielania absolutorium wójtowi z tego tytułu);
inne, takie jak podejmowanie uchwał w sprawach: herbu gminy, nazw ulic i placów publicznych oraz wznoszenia pomników, nadawania honorowego obywatelstwa gminy.
Zgodnie z art. 30 ustawy gminnej, wójt wykonuje uchwały rady gminy i zadania gminy określone przepisami prawa. Do zadań wójta należy w szczególności:
przygotowanie projektów uchwał rady gminy,
określanie sposobu wykonywania uchwał,
gospodarowanie mieniem komunalnym,
wykonywanie budżetu,
zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych,
W realizacji zadań własnych gminy wójt podlega wyłącznie radzie gminy, ponadto kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz (art. 31). Na podstawie art. 31a wójt opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy.
Wójt wykonuje zadania przy pomocy urzędu gminy. Regulamin organizacyjny tego urzędu nadaje wójt w drodze zarządzenia. Jest jego (urzędu) kierownikiem.
Art. 12 ustawy powiatowej określa zakres wyłącznej właściwości rady. Należą tu sprawy:
organizacyjne (uchwalanie statutu powiatu; tworzenie, przekształcanie i likwidacja jednostek organizacyjnych oraz wyposażanie ich w majątek; podejmowanie uchwał w sprawach współdziałania z innymi powiatami i gminami, jeżeli jest to związane z koniecznością wydzielenia majatku);
planistyczne (uchwalanie budżetu powiatu);
finansowo-majątkowe (podejmowanie uchwał w sprawach wysokości podatków i opłat w granicach określonych ustawami; podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych powiatu dotyczących: zasad nabycia, zbycia i obciążenia nieruchomości oraz ich wydzierżawiania lub wynajmowania na okres dłuższy niż 3 lata, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej; emitowanie obligacji oraz określanie zasad ich zbycia, nabywania i wykupu; zaciąganie długoterminowych pożyczek i kredytów; ustalanie maksymalnej wysokości pożyczek i kredytów krótkoterminowych zaciąganych przez zarząd oraz maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez zarząd w roku budżetowym; zobowiązania w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę ustalaną corocznie przez radę; tworzenie i przystępowanie do związków, stowarzyszeń, fundacji i spółdzielni oraz ich rozwiązywanie lub występowanie z nich; tworzenie i przystępowanie do spółek, ich rozwiązywanie i występowanie z nich oraz określania zasad wnoszenia wkładów oraz obejmowania, nabywania i zbywania udziałów i akcji; wydzielenie majątku na współdziałanie z innymi powiatami i z gminami; tworzenie, przekształcanie i likwidacja jednostek organizacyjnych powiatu ora wyposażenie ich w majątek);
osobowe (wybór i odwoływanie zarządu powiatu, powoływanie i odwoływanie na wniosek starosty sekretarza oraz skarbnika powiatu);
kierowniczo-kontrolne (stanowienie o kierunkach działania zarządu powiatu oraz przyjmowanie sprawozdań z jego działalności, w tym z działalności finansowej; rozpatrywanie sprawozdań z wykonywania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielania absolutorium zarządowi z tego tytułu);
inne (takie, jak podejmowanie uchwał w sprawachherbu i flagi powiatu).
Zarząd powiatu wykonuje uchwały rady powiatu i zadania powiatu określone przepisami prawa. Do zadań zarządu powiatu należy w szczególności:
przygotowywanie projektów uchwał rady,
wykonywanie uchwał rady,
gospodarowanie mieniem powiatu,
wykonywanie budżetu powiatu,
zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu.
W realizacji zadań zarzd powiatu podlega wyłącznie radzie powiatu.
Zarząd wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego oraz jednostek organizacyjnych powiatu, w tym powiatowego urzędu pracy.
Starosta organizuje pracę zarządu powiatu i starostwa powiatowego, kieruje bieżącymi sprawami powiatu oraz reprezentuje powiat na zewnątrz. Starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży. Starosta sprawuj zwierzchnictwo w stosunku do powiatowych służb, inspekcji i strazy:
powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek, w uzgodnieniu z wojewodą , a także wykonuje wobec nich czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej,
zatwierdza programy ich działania,
uzgadnia wspólne działanie tych jednostek na obszarze powiatu,
w sytuacjach szczególnych kieruje wspólnymi działaniami tych jednostek,
zleca w uzasadnionych przypadkach przeprowadzenie kontroli.
Art. 18 ustawy wojewódzkiej określa zakres wyłącznej właściwości sejmiku, a mianowicie sprawy:
prawotwórcze (stanowienie aktów prawa miejscowego, w szczególności statutu województwa, zasad gospodarowania mieniem wojewódzkim, zasad i trybu korzystania z wojewódzkich obiektów i urządzeń użyteczności publicznej);
organizacyjne (uchwalanie statutu województwa; uchwalanie przepisów dotyczących organizacji wewnętrznej oraz trybu pracy organów samorządu województwa; uchwalanie zasad i trybu korzystania z wojewódzkich obiektów i urządzeń użyteczności publicznej; podejmowanie uchwał w sprawie powierzenia zadań samorządu województwa innym jednostkom samorządu terytorialnego; podejmowanie uchwał w sprawie tworzenia związków, stowarzyszeń, fundacji oraz ich rozwiązywania, a także przystępowania do nich lub występowania z nch);
finansowo-majątkowe (podejmowanie uchwał w sprawach zasad i trybu gospodarowania mieniem wojewódzkim; w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej; w sprawie szczegółowości układu wykonawczego budżetu województwa; uchwalanie budżetu województwa; określanie zasad udzielania dotacji przedmiotowych i podmiotowych z budżetu województwa; podejmowanie uchwały w sprawie wyboru niezależnego audytora oraz zamknięcia rachunków budżetu województwa; rozpatrywanie sprawozdań z wykonania budżetu województwa, sprawozdań finansowych województwa oraz sprawozdań z wykonania wieloletnich programów województwa; podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielania absolutorium zarządowi województwa z tytułu wykonania budżetu województwa; uchwalanie, w granicach określonych ustawami, przepisów dotyczących podatków i opłat lokalnych; podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych województwa dotyczących: zasad nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości oraz ich wydzierżawienia lub wynajmowania na okres dłuższy niż trzy lata, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej; do czasu określenia tych zasad zarząd może dokonywać tych czynności wyłącznie za zgodą sejmiku województwa; emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu; zaciągania długoterminowych pożyczek i poręczeń udzielanych przez zarząd województwa w roku budżetowym; tworzenia spółek prawa handlowego i przystępowania do nich oraz określania zasad wnoszenia wkładów, a także obejmowania, nabywania i zbywania udziałów i akcji);
osobowe (wybór i odwołanie zarządu województwa; powoływanie i odwoływanie skarbnika województwa na wniosek marszałka województwa);
kierowniczo-kontrolne (rozpatrywanie sprawozdań z wykonywania budżetu województwa, podejmowanie uchwały w sprawie udzielania lub nieudzielania absolutorium zarządowi województwa z tytułu wykonania budżetu województwa; rozpatrywanie sprawozdań finansowych województwa oraz sprawozdań z wykonywania wieloletnich programów województwa);
w zakresie współpracy zagranicznej (podejmowanie uchwał w sprawach: „priorytetów współpracy zagranicznej województwa”, uczestnictwa w międzynarodowych zrzeszeniach regionalnych i innych formach współpracy regionalnej).
Zarząd województwa wykonuje zadania należące do samorządu województwa, nie zastrzeżone na rzecz sejmiku województwa i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Do zadań zarządu województwa należy w szczególności:
wykonywanie uchwał sejmiku województwa,
gospodarowanie mieniem województwa, w tym wykonywanie praw z akcji i udziałów posiadanych przez województwo,
przygotowywanie projektu i wykonanie budżetu województwa,
przygotowanie projektów strategii rozwoju województwa, planu zagospodarowania przestrzennego i programów wojewódzkich oraz ich wykonywanie,
organizowanie współpracy ze strukturami samorządu regionalnego w innych krajach i z międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi,
kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym powoływanie i odwoływanie ich kierowników,
uchwalanie regulaminu organizacyjnego urzędu marszałkowskiego.
Zasady i tryb działania zarządu województwa określa statu województwa. Zarząd wykonuje zadania województwa przy pomocy urzedu marszałkowskiego i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych lub wojewódzkich osób prawnych.
Marszalek województwa organizuje pracę zarządu województwa i urzędu marszałkowskiego, kieruje bieżącymi sprawami województwa oraz reprezentuje województwo na zewnatrz. Marszałek województwa jest kierownikiem urzędu marszałkowskiego, zwierzchnikiem służbowym pracowników tego urzedu i kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych.
Rada gminy, rada powiatu i sejmik województwa ze swego składu wybiera przewodniczącego i wiceprzewodniczących bezwzględną większością Gosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. Zadaniem przewodniczącego jest wyłącznie organizowanie pracy rady oraz prowadzenie obrad rady. Przewodniczący może wyznaczyć do wykonywania swoich zadań wiceprzewodniczącego. W przypadku nieobecności przewodniczącego i niewyznaczenia wiceprzewodniczącego, zadania przewodniczącego wykonuje wiceprzewodniczący najstarszy wiekiem. Odwołanie przewodniczącego i wiceprzewodniczącego następuje na wniosek co najmniej ¼ ustawowego składu rady w takim samym trybie jak ich powołanie. W przypadku rezygnacji przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego rada podejmuje uchwałę w sprawie przyjęcia tej rezygnacji nie później niż w ciągu 1 miesiąca od dnia złożenia rezygnacji. W przypadku, gdy rada nie podejmie tej uchwały w ciągu miesiąca równoznaczne jest z przyjęciem tej rezygnacji przez radę z upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym powinna być podjęta uchwała.
Rady gminy, rada powiatu oraz sejmik województwa obraduje na dwóch rodzajach sesji:
zwykłej, oraz
nadzwyczajnej
Obraduje się na sesjach zwykłych w razie potrzeby, nie rzadziej niż raz na kwartał. Taką sesje zwołuje przewodniczący. Do zawiadomienia o zwołaniu sesji dołącza się porządek obrad wraz z projektami uchwał. Aby wprowadzić zmiany w porządku obrad, potrzebna jest bezwzględna większość głosów ustawowego składu rady gminy, powiatu lub sejmiku województwa.
Sesję nadzwyczajną zwołuje się na wniosek wójta lub co najmniej ¼ ustawowego składu rady lub sejmika, przewodniczący musi zwołać taką sesję na dzień przypadający w ciągu7 dni od dnia złożenia wniosku. Wniosek o zwołanie sesji powinien zawierać porządek obrad oraz projekty ustaw. Aby wprowadzić zmiany do porządku obrad, potrzebna jest bezwzględna większość głosów ustawowego składu rady lub sejmika oraz zgoda wnioskodawcy. Na wniosek wójta, starosty lub marszałka województwa przewodniczący jest obowiązany wprowadzić do porządku obrad najbliższej sesji rady lub sejmika projekt uchwały, pod warunkiem, że przynął on do rady lub sejmika co najmniej 7 dni przed dniem rozpoczęcia sesji.
Pierwszą sesję nowo wybranej rady gminy, rady powiatu lub sejmiku województwa zwołuje przewodniczący rady poprzedniej kadencji na dzień przypadający w ciągu 7 dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów do rad lub sejmików na obszarze całego kraju. Jeżeli w ciągu 7dni przewodniczący poprzedniej kadencji nie zwoła sesji , wtedy nową sesje zwołuje komisarz wyborczy na dzień przypadający w ciągu 21 dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników dla całego kraju lub przypadku wyborów przedterminowych w ciągu 21 dni po ogłoszeniu wyników wyborów do rad lub sejmików.
Uchwały rad i sejmików zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady lub sejmiku, w głosowaniu jawnym, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Zarząd powiatu wybierany jest spośród członków rady w liczbie od 3 do 5 osób, w tym starostę i wicestarostę, w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy. Liczbę członków zarządu określa w statucie rada powiatu. Starosta wybierany jest bezwzględną większością Gosów ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. Z kolei wicestarostę oraz pozostałych członków zarządu wybiera się zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym, na wniosek starosty. Zarząd powiatu działa od dnia wyboru nowego zarządu, z zastrzeżeniem, że jeżeli go nie wybierze w ciągu 3 miesięcy, zostanie rozwiązana z mocy prawa. Informację o rozwiązaniu rady powiatu przyczyny nie wybrania zarządu wojewoda niezwłocznie podaje do wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty na obszarze powiatu oraz ogłasza w formie obwieszczenia w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Po rozwiązaniu rady powiatu z przyczyny nie wybranie zarządu przeprowadza się wybory przedterminowe. Do czasu wyboru zarządu przez nową radę Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wyznacza osobę, która w tym okresie pełni funkcję organów powiatu.. Jeżeli rada powiatu, wybrana w wyniku wyborów przedterminowych, nie dokona wyboru zarządu w terminie 3 m-cy, ulega rozwiązaniu z mocy prawa. Informację o rozwiązaniu rady podaje się do wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty na obszarze powiatu oraz ogłasza w formie obwieszczenia w wojewódzkim dzienniku urzędowym. W przypadku powtórnej zaistniałej sytuacji opisanej wyżej, nie przeprowadza się wyborów przedterminowych. Do dnia wyborów rady powiatu na kolejna kadencję oraz wyboru zarządu powiatu zadania i kompetencje rady i zarządu przejmuje komisarz rządowy ustanowiony przez Prezesa rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Organy powiatu ulegają rozwiązaniu z mocy prawa również w przypadkach określonych w art. 197 ust. 1 pkt 4 oraz ust. 5 ustawy z dnia 16 lipca 1998r - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw.
Jeżeli chodzi o zarząd województwa to jest analogicznie, jak z zarządem powiatu, tylko, że zamiast starosty i wicestarosty wybiera się marszałka województwa i wicemarszałka województwa.
Bibliografia:
Podręczniki:
Agopszowicz, Z. Gilowska, M. Taniewska-Peszko, „Prawo samorząu terytorialnego w zarysie”, Katowice 1999
J. Boć (red.), „Prawo administracyjne”, Kolonia Limited 2005
Komentarze / monografie:
A. Szewc, G. Jyż, Z. Pławecki, „Samorząd gminny. Komentarz”, Dom wydawniczy ABC 2005
Akty prawne:
ustawa z dnia 6 września 2001r o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198 ze zm.
ustawa z dnia 20 grudnia 1996r o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 1997r Nr 9, poz. 43 ze zm.)
ustawa z dnia 8 marca 1990r o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 Nr 142, poz. 1591 ze zm.
ustawa z dnia 5 czerwca 1998r o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001r Nr 142, poz. 1592 ze zm.
ustawa z dnia 5 czerwca 1998r o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001r Nr 142, poz. 1590 ze zm.
Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997r (Dz. U. z 1997r Nr 78, poz. 483)
Ustawa Konstytucyjna z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 Nr 78, poz. 483)
Ustawa z dnia 8 marca 1998 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001 Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz. U. z 2001 Nr 142, poz. 1592)
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (t.j. Dz. U. z 2001 Nr 142, poz. 1590)
J. Boć (red.), „Prawo administracyjne”, Wrocław 2005, s. 201
Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 o gospodarce komunalnej (Dz. U. 1997 Nr 9, poz. 43)
Jan Boć (red.), „Prawo administracyjne”, Wrocław 2005, s. 211 i n.
J. Boć, M. Miemiec [w:] J. Boć, „Prawo administracyjne”, Kolonia Limited 2005, s. 218-219
A. Agopszowicz, Z. Gilowska, M. Taniewska-Peszko, „Prawo samorządu terytorialnego w zarysie”, Katowice 1999, s. 39
Art. 6. 1. Udostępnieniu podlega informacja publiczna, w szczególności o:
1) polityce wewnętrznej i zagranicznej, w tym o:
a) zamierzeniach działań władzy ustawodawczej oraz wykonawczej,
b) projektowaniu aktów normatywnych,
c) programach w zakresie realizacji zadań publicznych, sposobie ich realizacji, wykonywaniu i skutkach realizacji tych zadań,
a) statusie prawnym lub formie prawnej,
b) organizacji,
c) przedmiocie działalności i kompetencjach,
d) organach i osobach sprawujących w nich funkcje i ich kompetencjach,
e) strukturze własnościowej podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 3-5,
f) majątku, którym dysponują,
3) zasadach funkcjonowania podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1, w tym o:
a) trybie działania władz publicznych i ich jednostek organizacyjnych,
b) trybie działania państwowych osób prawnych i osób prawnych samorządu terytorialnego w zakresie wykonywania zadań publicznych i ich działalności w ramach gospodarki budżetowej i pozabudżetowej,
c) sposobach stanowienia aktów publicznoprawnych,
d) sposobach przyjmowania i załatwiania spraw,
e) stanie przyjmowanych spraw, kolejności ich załatwiania lub rozstrzygania,
f) prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach oraz o sposobach i zasadach udostępniania danych w nich zawartych,
g) naborze kandydatów do zatrudnienia na wolne stanowiska, w zakresie określonym w przepisach odrębnych,
4) danych publicznych, w tym:
a) treść i postać dokumentów urzędowych, w szczególności:
- treść aktów administracyjnych i innych rozstrzygnięć,
- dokumentacja przebiegu i efektów kontroli oraz wystąpienia, stanowiska, wnioski i opinie podmiotów ją przeprowadzających,
b) stanowiska w sprawach publicznych zajęte przez organy władzy publicznej i przez funkcjonariuszy publicznych w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego,
c) treść innych wystąpień i ocen dokonywanych przez organy władzy publicznej,
d) informacja o stanie państwa, samorządów i ich jednostek organizacyjnych,
5) majątku publicznym, w tym o:
a) majątku Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych,
b) innych prawach majątkowych przysługujących państwu i jego długach,
c) majątku jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządów zawodowych i gospodarczych oraz majątku osób prawnych samorządu terytorialnego, a także kas chorych,
d) majątku podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 5, pochodzącym z zadysponowania majątkiem, o którym mowa w lit. a)-c), oraz pożytkach z tego majątku i jego obciążeniach,
e) dochodach i stratach spółek handlowych, w których podmioty, o których mowa w lit. a)-c), mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów Kodeksu spółek handlowych, oraz dysponowaniu tymi dochodami i sposobie pokrywania strat,
f) długu publicznym,
g) pomocy publicznej,
h) ciężarach publicznych.
2. Dokumentem urzędowym w rozumieniu ustawy jest treść oświadczenia woli lub wiedzy, utrwalona i podpisana w dowolnej formie przez funkcjonariusza publicznego w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego, w ramach jego kompetencji, skierowana do innego podmiotu lub złożona do akt sprawy.
A. Szewc [w:] A. Szewc, G. Jyż, Z. Pławecki, „Samorząd gminny. Komentarz”, Dom wydawniczy ABC 2005, s.122-125
J. Boć, M. Miemiec [w:] J. Boć, „Prawo administracyjne”, Kolonia Limited 2005, s.208-209
J. Boć, M. Miemiec [w:] J. Boć, „Prawo administracyjne”, Kolonia Limited 2005, s.216-217
J. Boć, M. Miemiec [w:] J. Boć, „Prawo administracyjne”, Kolonia Limited 2005, s.223-224