3.11.2011
OWI
własność intelektualna - zbiór praw odnoszących się zwłaszcza do:
dzieł literackich
dzieł naukowych
dzieł artystycznych
multimediów
znaków towarowych i oznaczeń geograficznych własności
rozwiązań technicznych przemysłowe
interpretacji artystów interpretatorów
fonogramów, programów radiowych i telewizyjnych
Zgodnie z polskim prawem, mamy do czynienia z następującymi sytuacjami naruszającymi własność intelektualną:
przywłaszczenie autorstwa całości lub części cudzego dzieła oraz przetworzenie cudzego utworu z zachowaniem oryginalnej narracji, kolejności argumentów,
przywłaszczenie autorstwa projektu wynalazczego,
przypisanie sobie odkrycia lub ustalenia naukowego, co ma znaczenie dla oceny
pracy naukowej, a nie jest chronione prawem autorskim lub prawem własności
przemysłowej.
własność intelektualna:
semantyczna - nieuprawnione uproszczenie i wrzucanie do jednego worka różnych form ochrony i różnych rodzajów własności
egzystencjalne
historia:
starożytność:
wynalazek pisma
wynalazek papieru
gliniane tabliczki, sznurki, deski, zwoje papirusowe, pergamin, księgi kodeksowe
średniowiecze:
nowe formy utrwalania myśli (np. Biblia Gutenberga)
wynalazki Gutenberga (skonstruowanie ruchomej czcionki, aparatu do odlewania czcionek, receptury stopu, ruchomej prasy odlewniczej, czego skutkiem był rozwój świadomości topograficznej, krótszy czas powielania dokumentów, wzrost liczby publikacji, możliwość masowego powielania ksiąg, możliwość promowania w piśmiennictwie języków narodowych, umiejętność czytania, rozpowszechnianie się myśli i idei)
odkrycia geograficzne
reformacja (Luter)
rozwój gospodarczy Europy XVI w.
pieniądz najważniejszym miernikiem wartości
udoskonalenia urządzeń rolnych
postępy w tkactwie
powstanie manufaktur
napływ kruszców z kolonii
przemysł nakładczy
konkurencja
zmiany w sposobie życia i myślenia:
humanizm
rozwój myśli filozoficznej
wzrost zainteresowania nauką, światem, wiedzą
wzrost twórczości intelektualnej
reformacja i kontrreformacja w kościele katolickim
tłumaczenie dzieł starożytnych
nowe kierunki myśli religijnej, luteranizm, kalwinizm, protestantyzm
wzrost znaczenia mecenatu i liczby fundacji (barok)
zalążki OWI:
tzw. patent letters (przywileje dla kupców i rzemieślników, Anglia, połowa XVw.)
ustawa wenecka (1477r.), dotyczył patentu, dziesięcioletnia ochrona
przywileje dla drukarzy - początek prawa autorskiego
angielski statut o monopolach - 1624: przywilej dla pierwszych prawdziwych wynalazców
prawo autorskie po raz pierwszy: Statut Królowej Anny - wprowadził 21-letni okres ochrony dla dzieł istniejących oraz domenę publiczną i egzemplarz obowiązkowy, przesunął przywilej dysponowania dziełami z drukarzy na autorów
początek międzynarodowego prawa autorskiego:
1794 - parlament pruski w Berlinie przyjął traktat jakiś tam
Millar v Taylor (1769) - o domenie publicznej
rewolucja techniczna:
Spinning Jenny
parowiec (1803 - Fulton)
maszyna parowa (1782 - Watt)
parowóz
maszyna papiernicza
prasy drukarskie
skutki rewolucji:
umasowienie produkcji w sferze drukarskiej
urbanizacja
migracje ludzi ze wsi do miast
zmniejszenie zatrudnienia w rolnictwie, wzrost zatrudnienia w przemyśle i usługach
prawo pracy
wzmożona aktywność intelektualna
konwencja berneńska (1886) - dotyczyła ochrony dzieł literackich i artystycznych, oparta jest na dwóch podstawowych zasadach:
zasada minimum ochrony - sygnatariusze muszą zapewnić w krajowym prawie wewnętrznym przynajmniej taką ochronę praw autorskich, jaką przewidują postanowienia konwencji,
zasada asymilacji - twórca z innego kraju musi być traktowany na równi z obywatelami danego kraju członkowskiego.
Zgodnie z konwencją ochrona praw autorskich jest automatyczna, nie jest wymagana żadna rejestracja, ani umieszczanie noty o prawach autorskich czy też znaczka ©.
17.11.2011
OWI
początki prawa patentowego:
1623 - statut o monopolach
1787 - zapis w konstytucji USA, dotyczący praw autorskich i patentowych
1790 - powstaje Komisja Patentowa USA
1793 - rewizja prawa patentowego USA
1836 - kolejna rewizja
1883 - Międzynarodowa Konwencja o Ochronie Własności Przemysłowej (Paryż)
1970 - układ o współpracy patentowej
patent - potocznie dokument wydany przez właściwą instytucję patentową; prawo do wyłącznego korzystania z wynalazku przez określony czas; prawo wydane osobie fizycznej lub prawnej zarobkowego bądź zawodowego korzystania z danego wynalazku bądź wynalazków (będących przedmiotem patentu).
patent - dokument stwierdzający własność wynalazku i wyłączne prawo korzystania z niego w sposób zawodowy lub zarobkowy.
W Polsce autorstwo wynalazku stwierdza się przez wydanie twórcom i współtwórcom świadectwa autorskiego. W przypadku, gdy wynalazek dokonany został w wyniku zlecenia jednostki gospodarczej lub przy jej pomocy, albo przez pracownika w związku z jego zatrudnieniem w tej jednostce, patentu udziela się na rzecz tej jednostki.
W przypadku wynalazku tajnego, patentu udziela się na rzecz skarbu państwa. Wynalazek dokonany w innych warunkach jest własnością autora. Właściciel patentu jest zobowiązany do rozpoczęcia realizacji wynalazku w okresie 3 lat od jego wydania. Okres wyłącznego stosowania wynalazku trwa 15 lat.
Urząd patentowy lub właściciel wynalazku może zezwolić na korzystanie z wynalazku innej osobie w drodze udzielenia licencji (właściciel) lub licencji przymusowej (urząd patentowy). Prawa z patentu mogą być wywłaszczone na rzecz skarbu państwa, np. na cele obrony państwa.
Wyróżniamy: patent zależny - czyli patent na wynalazek oparty na innym wynalazku, patent dodatkowy - czyli patent na wynalazek będący ulepszeniem wynalazku tego samego autora. Świadectwa autorskie i patenty wydaje urząd patentowy. Uzyskane w Polsce patenty są ważne tylko w Polsce.
wynalazek - nowe rozwiązanie techniczne, najczęściej poprzedzone przez pomysł; według prawa patentowego wynalazek to poddające się ścisłej definicji prawno-technicznej, unikalne rozwiązanie techniczne, nieopatentowane dotychczas.
kryteria zdolności patentowej wynalazku:
nowość
charakter techniczny
odpowiedni poziom wynalazczy
kryterium dostatecznego ujawnienia
wynalazek uważa się za nowy, jeśli nie jest on częścią stanu techniki
wynalazek uważa się za posiadający poziom wynalazczy, jeżeli ten nie wynika dla znawcy w sposób oczywisty ze stanu techniki.
wynalazek uważa się za nadający się do przemysłowego stosowania, jeżeli wg wynalazcy może być uzyskiwany wytwór lub wykorzystywany w sposób w rozumieniu technicznym w jakiejkolwiek działalności przemysłowej, nie wykluczając rolnictwa.
za wynalazki nie uważa się:
odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych
wytworów o charakterze jedynie estetycznym
planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier
wytworów, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych zasad nauki
programów dla maszyn
przedstawienia informacji
patentów nie udziela się na:
wynalazki, których wykorzystanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami
odmiany roślin lub rasy zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby hodowli zwierząt lub roślin
sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutycznymi oraz sposoby diagnostyki
programy do maszyn cyfrowych
produkty przemian jądrowych
naukowe zasady i odkrycia
właściciel praw patentowych nie może zabronić:
korzystania z wynalazku, który znajduje się w kraju ochrony przejściowo (tzw. przywilej komunikacyjny)
korzystania z wynalazku z uwagi na ważny interes państwowy (za wynagrodzeniem)
korzystania z wynalazku do celów badawczych i doświadczalnych
wykonaniu leku (który stanowi wynalazek) w aptece na podstawie recepty
skorzystania z wynalazku osobie, która w dobrej wierze korzystała z wynalazku, w dacie jego pierwszeństwa
elementy zgłoszenia patentowego:
strona tytułowa - zawiera dane bibliograficzne i skrót opisu
opis wynalazku i rysunek (jeżeli jest konieczny) - przedstawia szczegółowo wynalazek wraz z przykładami jego wykonania i stanowi wykładnię dla zastrzeżeń patentowych
zastrzeżenia patentowe - określają zakres ochrony patentowej
po przyznaniu patentu zostaje on wpisany do jawnego rejestru patentowego prowadzonego przez Urząd Patentowy
WIPO (Światowa Organizacja Własności Intelektualnej) - przynależność: jedna z 16 organizacji wyspecjalizowanych ONZ; siedzibą jest Genewa; data powstania to 1967 rok (na mocy konwencji w Sztokholmie); cel: koordynacja i tworzenie regulacji w zakresie systemu ochrony własności intelektualnej oraz zapewnienie pomocy prawnej i technologicznej.
TRIPS (Porozumienie w Sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej) - status: załącznik do porozumienia w sprawie powołanie Światowej Organizacji Handlu (WTO), data porozumienia: 1994; cel: ochrona oraz dochodzenie egzekucyjne praw własności intelektualnej, promocja innowacji technicznych oraz transferu i upowszechniania technologii, ze wzajemną korzyścią dla producentów i użytkowników wiedzy technicznej w sposób sprzyjający zrównoważeniu praw i obowiązków.
Porozumienie w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (ang. Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights, TRIPS) - stanowi załącznik do porozumienia w sprawie utworzenia Światowej Organizacji Handlu (WTO). Porozumienie TRIPS, zawarte w 1994 r., przewiduje stosowanie zasady równego traktowania podmiotów wszystkich krajów członkowskich TRIPS, w zakresie ochrony własności intelektualnej (podmioty innych krajów członkowskich mają być traktowane nie mniej korzystnie niż własne podmioty).
Jakakolwiek korzyść, udogodnienie, przywilej lub zwolnienie, przyznane przez kraj członkowski TRIPS podmiotom innego kraju, będzie przyznane niezwłocznie i bezwarunkowo podmiotom wszystkich krajów - członków Porozumienia.
Porozumienie TRIPS reguluje wszystkie obszary własności intelektualnej, tj. ochronę dla praw autorskich i pokrewnych, w tym ochronę programów komputerowych i zbiorów danych oraz ochronę wykonawców, producentów fonogramów (nagrań dźwiękowych) i organizacji nadawczych, patentów, praw do wzorów przemysłowych, znaków towarowych, geograficznych oznaczeń pochodzenia towarów, układów scalonych, a także ochronę poufnego know-how.
Celem Porozumienia TRIPS jest ochrona oraz dochodzenie i egzekwowanie praw własności intelektualnej, co powinno przyczynić się do promocji innowacji technicznych oraz transferu i upowszechniania technologii, ze wzajemną korzyścią dla producentów i użytkowników wiedzy technicznej, w sposób sprzyjający zrównoważeniu praw i obowiązków.
Polska przystąpiła do porozumienia TRIPS w 2000. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych spełnia wymogi porozumienia.
Międzynarodowy wymiar WI:
WIPO
TRIPS
najważniejsze polskie akty prawne:
ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych ( 4 luty 1994)
ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji ( 16 kwiecień 1993)
ustawa o ochronie baz danych ( 27 lipca 2001)
ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym ( 24 luty 1990)
prawo własności przemysłowej ( 30 czerwca 2000)
ustawa prawo prasowe ( 7 luty 1984)
druga rewolucja techniczna: ESKALACJA PIRACTWA
podsumowanie:
rewolucja technologiczna XIX w. wynalazki w zakresie transportu (parowiec, kolej), poligrafii (maszyna papiernicza, pospieszna maszyna drukarska) i komunikacji (radio, telegraf).
regulacje prawne: konwencja paryska (1883), konwencja berneńska (1886)
utrwalenie dźwięku (1877)
kino i film (1895)
telewizja
kserografia
przenośne źródła dźwięku
magnetowidy
komputery osobiste
nośniki danych
internet
komputer i internet - własność intelektualna złapana w sieć:
łatwość kopiowania:
niskie koszty i powszechność sprzętu komputerowego
różnorodność interaktywnych kanałów komunikacyjnych i usług sieciowych (WWW, poczta elektroniczna)
rozległość i zasobność internetu
rosnąca dostępność usług internetowych, wzrost możliwości technologicznych
niskie ceny przechowywania danych
łatwość konwersji utworu (kopiowanie lub digitalizacja)
różnorodność nośników i nieograniczona portatywność danych
sprzyjające regulacje prawne (tzw. dozwolony użytek własny)
niewielka aktywność organów ścigania
technologia a własność intelektualna - wnioski:
usprawnienie prewencji (zabezpieczenia)
usprawnienie represji (ściganie i karanie)
zarządzanie prawami (organizacje)
zarządzanie własnością intelektualną (organizacje):
ZAiKS (1918) - pierwotna nazwa: Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych
obecny prezes: Edward Pałłasz (kompozytor)
cel: zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi
CISAC (Międzynarodowe Stowarzyszenie Zrzeszające Autorów i Kompozytorów)
data powstania: 1926 (Paryż)
cel: zrzesza organizacje zarządzające własnością intelektualną w poszczególnych krajach
„branżowe” organizacje zarządzania prawami autorskimi w Polsce:
Stowarzyszenie Artystów Polskich (SAP) - organizacja zrzeszająca ok. 3 tysięcy autorów książek naukowych i popularnonaukowych z różnych działów
Związek Artystów Scen Polskich (ZASP) - stowarzyszenie artystów
pytania:
Czy konieczne jest zaopatrzenie utworu stosowną notą, aby mówić o jego ochronie prawem autorskim? NIE.
Dlaczego inne akty międzynarodowe dotyczące ochrony prawe autorskich zawarte w drugiej połowie XIX w. były niedoskonałe? BYŁY NIEJEDNORODNE.
Czym jest droit de suite? PRAWEM AUTORA UTWORU DO OTRZYMANIA PROCENTU OD KOLEJNYCH ODSPRZEDAŻY JEGO DZIEŁA.
Jakie cztery kryteria musi spełnić wynalazek, aby mógł zostać objęty ochroną prawa patentowego?
Jakie są główne zasady obowiązujące wynalazki objęte patentem? 4 ZASADY, TERYTORIUM ITD.
Jakie są najważniejsze organizacje zarządzania prawami autorskimi w Polsce?
Jakie są trzy główne kierunki działań powinna uwzględniać należyta ochrona własności intelektualnej?
Czym jest dozwolony użytek własny?
Kto może korzystać z dozwolonego użytku prywatnego?
Kto i w jakim celu może korzystać z dozwolonego użytku publicznego?
Czy korzystanie z sieci PZP jest legalne?
Na jakich dwóch głównych zasadach oparta jest konwencja berneńska?
Na jakich dwóch głównych filarach opiera się OWI w sferze międzynarodowej? WIPO I TRIPS
Czym jest „Fundusz Martwej Ręki”?
Co to takiego domena publiczna?
Jak najskuteczniej zabezpieczyć utwór przed nieuprawnionym użytkiem?
12.12.2011
OWI
Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli tylko oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorcy od towarów innych, w szczególności: wyraz, rysunek, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna.
na znak towarowy może być udzielone prawo ochronne.
pierwszeństwo do uzyskania prawa ochronnego na znak towarowy oznacza się wg daty zgłoszenia znaku towarowego w Urzędzie Patentowym.
udzielenie prawa ochronnego na znak towarowy podlega wpisowy do Rejestru Znaków Towarowych.
udzielenie prawa ochronnego na znak towarowy stwierdza się przez wydanie tzw. świadectwa ochronnego na znak towarowy. Uprawniony może wskazać, że jego znak towarowy został zarejestrowany poprzez umieszczenie w sąsiedztwie znaku towarowego litery R wpisanej w okrąg ®
przez uzyskanie prawa ochronnego nabywca uzyskuje wyłączne prawo do
korzystania ze znaku towarowego, w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze RP.
czas trwania ochrony - 10 lat liczone od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym. Prawo ochronne na znak towarowy może zostać przedłużone na wniosek uprawnionego na dalsze okresy 10-letnie.
zbywalne, podlega dziedziczeniu
w Polsce od 1991 roku (porozumienie madryckie), na terenie państw UE
Domena internetowa (ang. Internet domain) — element architektury internetu wyrażający jego podział zarówno pod względem instytucjonalnym, jak i ze względu na położenie geograficzne: com — organizacje handlowe, edu — instytucje edukacyjne, gov — przedstawicielstwa rządowe, mil — organizacje militarne, net — centra sieciowe, int — organizacje międzynarodowe, org — inne organizacje. Wśród nowych znalazły się: biz, info, name. pro. Poszczególne kraje mają własne nazwy domen, np.: us — Stany Zjednoczone, uk — Wielka Brytania, de — Niemcy, pl — Polska, ru — Rosja.
Oznaczeniem geograficznym jest oznaczenie słowne, odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejsca, miejscowości, regionu lub kraju (terenu), które identyfikuje towar jako stamtąd pochodzący, jeżeli określona jakość, dobra opinia lub inne cechy są przypisywane przede wszystkim pochodzeniu geograficznemu tego towaru.
Oznaczeniami geograficznymi są:
* nazwy regionalne jako oznaczenia służące do wyróżniania towarów, które pochodzą z określonego terenu oraz posiadają szczególne właściwości, które wyłącznie lub w przeważającej mierze zawdzięczają oddziaływaniu środowiska geograficznego obejmującego łącznie czynniki naturalne oraz ludzkie, których wytworzenie lub przetworzenie następuje na tym terenie;
* oznaczenia pochodzenia jako oznaczenia służące do wyróżniania towarów, pochodzących z określonego terenu oraz posiadających pewne szczególne właściwości albo inne cechy szczególnie przypisywane pochodzeniu geograficznemu, czyli terenowi, gdzie je wytworzono lub przetworzono.
17.12.2004 - ustawa o rejestracji i ochronie nazw
odpowiedzialność cywilna (zaniechanie/usunięcie skutków, sprostowanie w prasie)
odpowiedzialność karna (grzywna, ograniczenie lub pozbawienie wolności), np. ktoś kto podrabia znak towarowy - przestępstwo
ktoś wprowadza ® - wykroczenie
nowe odmiany roślin (15 lat), winorośl (18 lat), zasada wzajemności (prawo hodowcy), zasada pierwszeństwa
prawo autorskie obejmuje utwory:
prace badawcze
opinie
eksperymenty
dokumenty technologiczne
ilustracje
referaty
Prawo autorskie dotyczy dwóch rodzajów praw twórców względem ich utworów - autorskich praw osobistych oraz autorskich praw majątkowych (70 lat).
Autorskie prawa osobiste można porównać z prawami osobistymi każdego z nas, a więc np. z prawem do nazwiska, poszanowania twórczości.
Natomiast autorskie prawa majątkowe to zakres majątkowego wykorzystywania utworów przez ich twórców, a więc to co przynosi im dochód, np. sprzedaż tych praw do danego zdjęcia agencji reklamowej.
Wykorzystując w działalności gospodarczej utwory osób trzecich koniecznym jest zawieranie zgodnych z prawem autorskim umów.
Wykorzystując w działalności gospodarczej utwory osób trzecich konieczna będzie, zawarta zgodnie z prawem autorskim, umowa.
Prawo autorskie zna ich dwa rodzaje: umowy o przeniesienie majątkowych praw autorskich oraz umowy o korzystanie z utworów (umowy licencyjne).
Z uwagi na to, iż prawo autorskie jest w istocie prawem twórcy, daje mu ono duże uprawnienia, które można jednakże ograniczyć w ramach zawieranych umów.
Prawo cytatu - prawem dopuszczalna możliwość przytoczenia w tworzonym przez siebie dziele urywków rozpowszechnionych utworów lub drobnych utworów w całości bez zgody ich twórcy i bez uiszczania na jego rzecz wynagrodzenia. Prawo cytatu dotyczy twórczości chronionej majątkowymi prawami autorskimi i stanowi ich ograniczenie na rzecz dozwolonego użytku. Z utworów nie objętych prawami majątkowymi można bowiem korzystać swobodnie, pod warunkiem oznaczenia autora.
Cytat jako ograniczenie praw autorskich twórcy musi spełniać kilka warunków, aby mieścić się w granicach określonych przez prawo:
Cytat musi być wyraźnie oznaczony co do autorstwa i źródła, i to w każdym przypadku, w którym się pojawia. Nie wystarczy samo ogólne odwołanie się do autorów lub dzieł w końcowym zestawieniu bibliografii lub źródeł. Brak wyraźnego oznaczenia cytatu stanowić będzie naruszenie praw autorskich. W przypadku przytaczania cytatów, których autorstwo nie jest znane (rozpowszechniane były anonimowo), należy taką okoliczność również zaznaczyć[3].
Zamieszczenie cytatu musi być uzasadnione celem - ma służyć wyjaśnianiu lub nauczaniu, krytycznej analizie lub prawom gatunku twórczości.
Cytat pełni funkcję pomocniczą - ma służyć uzupełnieniu i wzbogaceniu dzieła, nie może go natomiast zastępować, ani tworzyć jego zasadniczej konstrukcji. Tworzone dzieło ma być samoistne, nie może polegać na przytoczeniu cudzej twórczości, ewentualnie jedynie z własnym, krótkim komentarzem. Nie może być również serią cytatów, nawet gdyby to były cytaty z różnych dzieł i autorów. Cytaty w samoistnym dziele powinny mieć rolę podrzędną. Nadmierne, zbyt obszerne i nieuzasadnione korzystanie z cytatów również stanowi naruszenie praw autorskich.
Utworem opublikowanym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został zwielokrotniony i którego egzemplarze zostały udostępnione publicznie.
Utworem rozpowszechnionym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie.
Nadawaniem utworu jest jego rozpowszechnianie drogą emisji radiowej lub telewizyjnej, prowadzonej w sposób bezprzewodowy (naziemny lub satelitarny) lub w sposób przewodowy.
Reemitowaniem utworu jest jego rozpowszechnianie przez inny podmiot niż pierwotnie nadający, drogą przejmowania w całości i bez zmian programu organizacji radiowej lub telewizyjnej oraz równoczesnego i integralnego przekazywania tego programu do powszechnego odbioru.
Wprowadzeniem utworu do obrotu jest publiczne udostępnienie jego oryginału albo egzemplarzy drogą przeniesienia ich własności dokonanego przez uprawnionego lub za jego zgodą.
Najmem egzemplarzy utworu jest ich przekazanie do ograniczonego czasowo korzystania w celu bezpośredniego lub pośredniego uzyskania korzyści majątkowej.
Użyczeniem egzemplarzy utworu jest ich przekazanie do ograniczonego czasowo korzystania, niemające na celu bezpośredniego lub pośredniego uzyskania korzyści majątkowej.
Odtworzeniem utworu jest jego udostępnienie bądź przy pomocy nośników dźwięku, obrazu lub dźwięku i obrazu, na których utwór został zapisany, bądź przy pomocy urządzeń służących do odbioru programu radiowego lub telewizyjnego, w którym utwór jest nadawany.
Prawo autorskie zawsze przysługuje twórcy, chyba że jest wyłączone ustawą (utwór zbiorowy, pracowniczy, program komputerowy, prace dyplomowe)