Tatrzański Park Narodowy

Tatrzański Park Narodowy został powołany w 1954 roku, w celu ochrony zasobów przyrodniczych Tatr Polskich. Powierzchnia Parku wynosi 21164 ha i pod tym względem zaliczany jest do największych parków narodowych w Polsce.
Około 70% powierzchni parku zajmują lasy i zarośla kosodrzewiny, a pozostałe 30% to murawy wysokogórskie, skały i wody. Ochroną ścisłą objęte jest prawie 11,5 tys. ha powierzchni, w tym całe piętro hal i turni, piętro kosodrzewiny oraz częściowo również lasy regla górnego i dolnego. Ochrona ścisła polega na ochronie procesów zachodzących w środowisku naturalnym. Oznacza to ograniczenie do minimum ingerencji człowieka w przyrodę. Ochrona częściowa obejmuje około 45% powierzchni parku, głównie lasy regla dolnego, silnie przekształcone w przeszłości przez działalność człowieka.
Ta forma ochrony polega na prowadzeniu aktywnych zabiegów przyśpieszających procesy regeneracji przekształconych zbiorowisk roślinnych oraz zachowania różnorodności roślinnej.
Tatrzański Park Narodowy jest udostępniany dla turystyki, taternictwa powierzchniowego i jaskiniowego oraz narciarstwa. Znajduje się tutaj sieć dobrze oznakowanych szlaków turystycznych o łącznej długości blisko 250 km. Szlaki te mają różne stopnie trudności - od typowych ścieżek spacerowych do tras dla wytrwałych turystów.
Długa i skomplikowana historia geologiczna doprowadziła do wytworzenia ogromnej różnorodności skał w Tatrach oraz skomplikowanej tektoniki tego obszaru. Najwyższą część gór budują granitoidy (granodioryty, granity) Tatr Wysokich oraz granitoidy i skały metamorficzne Tatr Zachodnich. Skały osadowe (wapienie, dolomity, łupki i piaskowce) zostały zdeformowane i przemieszczone w formie płaszczowin w orogenezie alpejskiej. Skały te budują północny skłon Tatr. Są to serie wierchowe Tatr Zachodnich oraz Tatry Reglowe.

Wapienne Czerwone Wierchy

Tatrzański Park Narodowy chroni jedyny w Polsce fragment gór o wysokogórskim (alpejskim) krajobrazie.

Wysokogórski krajobraz Tatr

Krajobraz ten charakteryzuje się licznymi skałkami, urwistymi szczytami, dolinami zawieszonymi, kotłami polodowcowymi jezior górskich (np. Morskie Oko, Czarny Staw, stawy w Dolinie Pięciu Stawów), potokami, siklawami, dolinami z licznymi jaskiniami.

Czarny Staw Gąsienicowy Miętusi Potok w Dolinie Chochołowskiej

Jak powstawał TPN?

Idea utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego pojawiła się już w 1889 roku. Na taki pomysł wpadło Towarzystwo Tatrzańskie. Dwa lata później Państwowa Komisja Ochrony Przyrody i Polskie Towarzystwo Tatrzańskie opracowały projekt utworzenia TPN. W tym samym roku prof. Stanisław Sokołowski ogłosił rozprawę pt. "Tatry, jako Park Narodowy". W 1934 roku Sejm uchwalił ustawę o ochronie przyrody dającą podstawę do utworzenia Parku. Dodatkowo w okresie międzywojennym państwo wykupiło z rąk prywatnych właścicieli wielkie obszary po polskiej stronie gór. Niewątpliwie taka własność państwowa sprzyjała ewentualnemu utworzeniu Parku. 1936 rok opracowano projekt rozporządzenia o utworzeniu TPN, który następnie został wniesiony pod obrady rządu dwa lata później. Wraz z uznaniem lasów państwowych na terenach Zakopanego i Jaworzyny za ochronne, utworzono w 1939 roku jednostkę szczególną - Park Przyrody w Tatrach. Utworzenie TPN poprzedził ponaglający apel ze strony Państwowej Rady Ochrony Przyrody. Tatrzański Park Narodowy o powierzchni 10 741 ha powstał dopiero w 1947 roku. Do 1954 roku podlegał on Ministerstwu Leśnictwa i Dyrekcji Lasów Państwowych w Krakowie. Ostateczne utworzenie TPN, w kształcie, w jakim istnieje do dziś, to rok 1954 i rozporządzenie Rady Ministrów.

Charakterystyka Tatrzańskiego Parku Narodowego

Duże różnice wzniesień, piętrowość klimatu i niezwykły skład gatunkowy fauny i flory sprawiają, że Tatry mają charakter wysokogórski. Powierzchnia Tatr wynosi ok. 750 km², z czego 150 km² przypada na Tatry Polskie, reszta to Tatry Słowackie. Rzeki zaczynające swój bieg w Tatrach Polskich należą do zlewiska Bałtyku, zaś rzeki biorące początek w Tatrach Słowackich wpadają częściowo do Morza Czarnego (Orawa, Wag), część do Morza Bałtyckiego (Poprad).Tatry, a właściwie ich niższe partie, przez długi czas były obiektem dość intensywnej, żeby nie powiedzieć rabunkowej eksploatacji. Z konieczności ochrony unikatowej przyrody tych gór zaczęto sobie zdawać sprawę już pod koniec XIX w., kiedy to rabunkowa gospodarka leśna doprowadziła do przerzedzenia naturalnego drzewostanu i, w konsekwencji, do katastrofalnej powodzi na terenach podgórskich. Wówczas to powstało Towarzystwo Ochrony Tatr Polskich; mniej więcej w tym samym czasie zaczęły się podnosić głosy żądające utworzenia parku narodowego. Pierwsze starania o utworzenie parku przyrody w rejonie Tatr, Pienin i Babiej Góry (obejmujące tereny po obu stronach granicy państwowej) zostały podjęte w 1924, po powołaniu polsko-czechosłowackiej komisji delimitacyjnej. Rozważano różne projekty, ale nie zdołano ich zrealizować. W 1932 państwo wykupiło część leżących w Tatrach dóbr rodziny Uznańskich, w 1933 dołączono do nich obszar należący do Fundacji Kórnickiej, a w 1938 dobra jaworzyńskie. Jednak dopiero w 1947 na terenach należących do państwa utworzono Park Tatrzański jako wyodrębnioną jednostkę administracyjną lasów państwowych. Pierwszym rezerwatem na jej terenie była Hala Pyszna (górna część Doliny Kościeliskiej). Na jego utworzenie polskie Tatry musiały jednak poczekać do 1954 roku, czyli sześć lat dłużej niż Tatry Słowackie. Ochroną parkową objęto wówczas cały obszar górski i otulinę na Podhalu. W chwili utworzenia parku Tatry były zdewastowane, liczebność dzikich ssaków była niska, a drzewostan był w opłakanym stanie. Tatry, ze swą alpejską przyrodą, stromymi szczytami i wielką różnorodnością krajobrazów zawsze miały wielu zwolenników. Nic dziwnego, bo zadowolić mogą zarówno wytrawnych wspinaczy jak i typowych "ceprów", jak nazywają górale mieszkańców nizin. Podział Tatr na Zachodnie, Wysokie i Bielskie (te ostatnie tylko na Słowacji) jest uzasadniony budową geologiczną. Tatry zaliczane są do gór orogenezy alpejskiej. Ich trzon stanowią skały krystaliczne z granitem, który w niektórych miejscach np. w Tatrach Zachodnich i Bielskich jest pokryty dolomitem i wapieniem, z licznymi jaskiniami i innymi zjawiskami krasowymi atrakcyjnymi dla grotołazów. Doliny otaczające szczyty zbudowane są z warstwowej skały osadowej zwanej fliszem. Klimat Tatr, a co za tym idzie ich roślinność, charakteryzuje się piętrowością. Piętro najniższe, czyli piętro regla dolnego, porastają bory świerkowe z domieszką jodły, buka i jaworu. Regiel górny to prawie wyłącznie bór świerkowy. Piętro kosówki (1550-1800) porasta roślinność krzaczasta z przewagą kosodrzewiny. Piętro hal to łąki wysokogórskie z zadziwiająco bogatą roślinnością alpejską. Można tu spotkać wiele gatunków goryczek, goździki, sasankę i szarotkę. Piętro turni zadziwia tym, że i tam można znaleźć zaskakująco dużo roślin, zwykle bardzo niewielkich i rosnących w kępach "przycupniętych" między skałami (np. lepnica bezłodygowa, skalnica tatrzańska). Z tatrzańskich ssaków warto wymienić kozicę, świstaka (które wytworzyły w Tatrach podgatunki: kozicę tatrzańską i świstaka tatrzańskiego), a w niższych partiach jelenia, sarnę, rysia i łasicę. No i oczywiście niepisanego władcę tatrzańskich dolin - niedźwiedzia brunatnego. Wśród ptaków króluje orzeł przedni, charakterystyczny jest też pomurnik, gniazdujący w wyższych partiach gór; można go rozpoznać po czerwonych skrzydłach i niezwykłych zdolnościach wspinaczkowych.

Świstak alpejski

Zarówno faunę jak i florę Tatr charakteryzuje duża liczba endemitów, i to nie tylko zachodnio -karpackich, czy karpackich, ale nawet tatrzańskich, to znaczy występujących wyłącznie w Tatrach. Świstak tatrzański stanowi podgatunek świstaka alpejskiego. Przez pewien czas groziło mu wyginięcie, do czego przyczynił się góralski przesąd, że jego sadło jest panaceum na różne choroby. Z endemitów roślinnych warto wymienić trawy, a mianowicie kostrzewę tatrzańską, kostrzewę bezostną i karpacką oraz boimkę dwurzędową, a także rośliny kwiatowe: urdzik karpacki i szafran spiski, zwany też krokusem, który wiosną pokrywa fioletowym dywanem rozległe połacie niektórych szerokich dolin tatrzańskich. Na uwagę zasługują też dębik ośmiopłatkowy i wierzba żyłkowana, relikty epoki lodowcowej.

Dolina Pięciu Stawów Polskich

Bogactwu roślinności odpowiada bogactwo krajobrazowe, choć aby to docenić turysta powinien wykazać się dość dobrą kondycją, zwłaszcza, że różnice wzniesień są stosunkowo duże. Na zmęczonych turystów czeka wiele górskich schronisk, do których jednak zwykle trzeba sporo podejść. U podnóża Tatr Polskich rozłożyła się "polska stolica zimowych sportów", Zakopane; u podnóża Tatr Słowackich istnieje kilka miejscowości z zapleczem turystycznym, jak np. Łomnica Tatrzańska i Poprad. To właśnie w miejscowościach podgórskich zaczynają się najważniejsze szlaki turystyczne. W Tatrach wolno się bowiem poruszać tylko po oznakowanych ścieżkach, które zwykle są w dobrym stanie, a w bardziej eksponowanych miejscach są często zaopatrzone w klamry i łańcuchy umożliwiające turystom bezpieczne dotarcie do celu nawet w razie załamania się pogody. Jednym z najczęściej odwiedzanych schronisk tatrzańskich jest schronisko PTTK nad Morskim Okiem, położone nad jeziorem o tej samej nazwie. Innym ciekawym schroniskiem, ulubioną bazą wypadową turystów, jest schronisko w Dolinie Pięciu Stawów Polskich, położone w samym sercu polskiej części Tatr Wysokich. Jeziora tatrzańskie cechuje znaczna przejrzystość wody; spotykany w opracowaniach popularnych i naukowych termin "staw" wywodzi się z nazewnictwa gwarowego i na tyle się upowszechnił, że mianem tym zaczęto nazywać wszystkie polodowcowe jeziora tatrzańskie. Słowacka część Tatr również ma dobre zaplecze turystyczne, ale z racji większej powierzchni słowackiego parku tamtejsze schroniska i hotele są rozmieszczone nieco rzadziej, choć niejednokrotnie również na dużych wysokościach. Fakt, że południowa granica polskiego Tatrzańskiego Parku Narodowego jest zarazem północną granicą parku słowackiego (TANAP-u), umożliwia swobodne przemieszczanie się zwierząt i ma ogromne znaczenie dla zachowania bioróżnorodności obu tych obszarów chronionych. Zarówno polski jak i słowacki park narodowy otacza obszar otuliny, na którym dozwolone są niektóre formy działalności rolniczej i gospodarczej. Pewne przejawy tradycyjnej gospodarki rolnej (wypas owiec, koszenie traw) dozwolone są nawet na obszarach pod ścisłą ochroną, co jest o tyle uzasadnione, że działalność taka ma tu wielowiekową tradycję, a zaprzestanie jej może spowodować drastyczne zmiany w ekosystemie. Ze względu na unikatowy charakter tego wysokogórskiego obszaru oba tatrzańskie parki narodowe; polski i słowacki; zostały w 1993 roku wpisane na listę Rezerwatów Biosfery UNESCO.

Antropogeniczne zagrożenia i przekształcenia przyrody TATRZAŃSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Współczesne formy antropopresji Najważniejsze z nich:

• Presja turystyczno-sportowo-rekreacyjna

TPN odwiedza rocznie średnio 22,7 miliona osób, poza liczbą turystów ważne jest ich rozmieszczenie w czasie i przestrzeni. Maksymalnie obciążone ruchem turystycznym (wg danych z 1995 roku) są: Morskie Oko, okolice schroniska w Roztoce, Dolina Pięciu Stawów Polskich i Kasprowy Wierch. Gęsta sieć szlaków turystycznych powoduje fragmentację obszaru TPN. Oprócz masowej turystyki pieszej, silnie rozbudowana jest infrastruktura narciarstwa zjazdowego: wyciągi, kolejka, trasy zjazdowe. Uprawianie narciarstwa zjazdowego jest szczególnie szkodliwe w okresie gdy pokrywa śnieżna dopiero się tworzy (w grudniu) i kiedy zanika (wiosną). Na procesy erozyjne i uszkodzenie roślinności spowodowane narciarstwem wpływ ma także używany ciężki sprzęt do utrzymywania tras narciarskich (ratraki) oraz nasilone natężenie ruchu narciarskiego. Na terenie Parku funkcjonują 4 wyciągi krzesełkowe, 4 wyciągi orczykowe i jedna kolej linowa z Kuźnic na Kasprowy Wierch, która po przebudowie i oddaniu do użytku 15 grudnia 2007 roku , wwozi na szczyt zamiast dotychczasowych 180 to 360 osób/h w sezonie zimowym. Projekt przebudowy kolejki i zwiększenia jej przepustowości pojawił się już w 1998 roku, plany te wywołały liczne protesty. W 2002 roku około 40 organizacji ekologicznych wystosowało apel do prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego o niedopuszczenie do zwiększenia przepustowości kolejki. Kolejne apele wystosowali naukowcy z tytułem profesora, w 2002 roku wzywali, aby nie zwiększać przepustowości kolejki, a w 2006 roku kiedy decyzje administracyjne były już zaawansowane, domagali się wykonania przez inwestora - Polskich Kolei Linowych - oceny oddziaływania na środowisko tejże inwestycji. Niewykonanie oceny oddziaływania na środowisko skłoniło organizacje ekologiczne do wystosowania 20 kwietnia 2006 r. skargi do Komisji Europejskiej. Komitet Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk przesłał do Komisji Petycji Parlamentu Europejskiego swoje stanowisko w tej sprawie, zbieżne ze skargą organizacji ekologicznych. Inną formą aktywności turystycznej jest taternictwo jaskiniowe i powierzchniowe. Natężenie ruchu w taternictwie powierzchniowym wykazuje tendencję rosnącą i (jak w przypadku turystyki pieszej), skrajnie duże obciążenie niektórych rejonów Tatr (otoczenie Morskiego Oka, Dolina Gąsienicowa, Dolina Pięciu Stawów Polskich). Z taternictwem jaskiniowym wiąże się zaśmiecanie jaskiń, zmiana cyrkulacji powietrza poprzez sztucznie tworzone przekopy i otwory, niszczenie form naciekowych i namulisk. Innym problemem są ścieki bytowe i wysypiska śmieci na terenie TPN, w szczególności koncentrują się one wokół schronisk, wyciągów, kolejki, szlaków. Tylko w 2002 r. społeczna akcja sprzątania Tatr pomogła usunąć około 2650 m³ odpadów, a z 25 kabin sanitarnych park usunął ponad 500 ton nieczystości.

• Skażenie atmosfery

Skażenia wędrują znad wielkich aglomeracji przemysłowych na teren TPN, tj. znad aglomeracji śląsko-krakowskiej, transgraniczne zanieczyszczenia napływają z Niemiec i Czech. Skutkiem zanieczyszczenia powietrza nad Tatrami jest skażenie i zakwaszenie wód, gleb, obniżenie żywotności a następnie wymieranie wrażliwych elementów flory i fauny (porosty, drzewa iglaste - jodła i świerk, niektóre zwierzęta wodne).

Rośliny tatrzańskie

Zarzyczka górska Szarlotka alpejska

Goryczka kropkowana Modrzyk górski

Sit skucina Pierwiosnka maleńka

Goryczka wiosenna Wierzba żyłkowana

Skalnica darniowa Lepnica bezłodygowa

Różeniec górski Gożdzik okazały

Arcydzięgiel litwor Dzwonek alpejski

Rojnik górski Urdzik karpacki

Zerwa kulista Dębik ośmiopłatkowy

Omieg kozłowiec

Goryczuszka orzęsiona

Skalnica nakrapiana

Tojad mocny

Miłosna górska Niebielistka trwała

Skalnica gronkowa

Zawilec narcyzowy

Wroniec widlasty

Ostrożeń lepki

Fiołek żółty sudecki

W Tatrach rośnie około 1300 gatunków roślin naczyniowych, z czego w Tatrzańskim Parku Narodowym(TPN) około 1000. Charakterystyczną grupę stanowią rośliny wysokogórskie - dla 200 z nich Tatry są jedynym obszarem występowania w Polsce. Bardzo bogata jest flora mszaków - występuje ich tutaj ok. 700 gatunków, co stanowi 80% wszystkich gatunków w Polsce, ok. 1000 gatunków grzybów, 870 gatunków porostów i liczna flora glonów i 72 gatunki śluzowców.

Warunki życia roślin w Tatrach

Warunki życia roślin w górach znacznie zmieniają się wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza. Do czynników najsilniej wpływających na wegetację roślin należą:

• znacznie skrócony okres wegetacyjny (w piętrze turniowym wynosi on tylko 4 miesiące),

• niska średnia temperatura roczna,

• duże wahania temperatur w okresie wegetacji i raptowne zmiany pogody (np. opady śniegu w pełni sezonu wegetacyjnego roślin),

• znacznie silniejsza niż na nizinach insolacja,

• silne wiatry, w tym wiatry halne,

• gruba pokrywa śnieżna,

• lawiny śnieżne i kamienne,

• duże różnice właściwości gleb na podłożu granitowym i wapiennym.

Czynniki klimatyczne powodują, że flora Tatr znacznie różni się od flory nizinnej. Niektóre z występujących na nizinach gatunków zdołały zaaklimatyzować się do warunków górskich i spotykane są także w wyższych partiach. Wielu gatunków pospolitych na nizinach nie spotyka się w Tatrach wcale, zaś niektóre rzadko spotykane na nizinach czują się dobrze w górskim klimacie i są pospolite. Istnieje również grupa gatunków występujących tylko w górach. Niektóre z nich to endemity karpackie (występujące wyłącznie w Karpatach) lub subendemity karpackie (poza Karpatami mają tylko nieliczne stanowiska). Spora część gatunków to rośliny tatrzańskie - w Polsce Tatry są jedynym miejscem ich występowania (czasami tylko niektóre z nich są okresowo zawlekane w inne miejsca, lub mają pojedyncze stanowiska poza Tatrami). Wśród nich kilka gatunków to endemity tatrzańskie - poza Tatrami nie występują nigdzie na świecie.

Swoiste cechy roślinności tatrzańskiej

Rośliny tatrzańskie, zwłaszcza te rosnące w wyższych partiach, muszą zmagać się z warunkami niekorzystnymi dla wegetacji roślinnej. Roślinność Tatr wykształciła wiele przystosowań do tych warunków życia i wykazuje wiele swoistych cech:

• Rozwinięty jest piętrowy układ roślinności charakterystyczny dla Karpat. Granice pięter roślinności przebiegają w Tatrach wyżej niż na Babiej Górze.

• W wyższych partiach gór występują rośliny w specyficzny sposób przystosowane do trudnych wysokogórskich warunków życia poprzez formę wzrostu:

• karłowatość, która jest zarówno skutkiem surowych warunków ograniczających wzrost, jak i przystosowaniem do tych warunków - niskie, płożące się przy ziemi rośliny lepiej wykorzystują jej ciepło, lepiej chronione są przed huraganowymi wiatrami, a warstwa śniegu chroni je przed silnymi mrozami, mniej też tracą wody przy intensywnym nasłonecznieniu na suchych stokach.

• tzw. krzewinki szpalerowe - drobne krzewinki o zdrewniałych, silnie przylegających do ziemi, płożących się łodygach. Należy do nich np. wierzba alpejska, wierzba zielna, wierzba żyłkowana, dębik ośmiopłatkowy.

• posiadające postać roślin poduszkowych. Typowymi ich przedstawicielami są: lepnica bezłodygowa, mokrzyca rozchodnikowata, skalnica seledynowa, skalnica tatrzańska.

• tworzące darnie - rośliny darniowe, do których należą m.in.: goździk wczesny, rogownica szerokolistna, rogownica jednokwiatowa, skalnica nakrapiana, rogownica wełnista.

• duża liczba roślin różyczkowych, do których należy np. pierwiosnek łyszczak, rojnik górski, urdzik karpacki i wiele innych. Rośliny różyczkowe występują również na nizinach, jednak w Tatrach ich procentowy udział jest znacznie większy.

• Występowanie roślin magazynujących wodę w mięsistych liściach, jak np. rojnik górski, skalnica gronkowa.

• Występowanie roślin żyworodnych: wiechlina alpejska, skalnica karpacka, skalnica zwisła. Jest to tzw. "pseudożyworodność", umożliwia ona tym roślinom wydanie nowego pokolenia w czasie bardzo krótkiego sezonu wegetacyjnego.

• Zmniejszająca się wraz z wysokością liczba roślin jednorocznych na korzyść roślin wieloletnich. Przy bardzo krótkim na dużych wysokościach sezonie wegetacyjnym rośliny wieloletnie mogą rozłożyć swój rozwój na kilka okresów. O ile u podnóża Tatr rośliny jednoroczne stanowią 16% wszystkich gatunków, to na wysokości 2000 m n.p.m. jest to zaledwie 2%, a powyżej 2300 m n.p.m. w ogóle ich brak.

• Wiele gatunków roślin pokrytych jest kutnerem, woskiem lub są silnie owłosione. Jest to forma obrony zarówno przed niskimi, jak i wysokimi temperaturami.

• Rośliny tatrzańskie cechuje przeważnie wytwarzanie bardzo barwnych kwiatów, dużych w stosunku do wielkości rośliny (np. liczne gatunki goryczek, tojad i in.), często silnie pachnących. Jest to przystosowanie do owadopylności. W górach owadów jest mniej, a przy tym pogoda często uniemożliwia im oblot kwiatów. Rośliny wysokogórskie muszą więc zwabiać je bardziej skutecznie niż te na nizinach.

• Szybko zmieniający się w niedużych odległościach skład gatunkowy roślin. Inne gatunki roślin rosną na podłożu granitowym, a inne na wapieniu. Znacznie zmienia się skład gatunkowy roślin także wraz ze zmianą wysokości.

Zróżnicowanie geobotaniczne Tatr

Tatry Wysokie 

Zbudowane są głównie z granitów i obejmują najwyższe szczyty Tatr. Tylko tutaj występuje piętro turniowe. Górna granica lasu osiąga tu maksymalną wysokość - średnio 1570 m n.p.m., a wyjątkowo dochodzi do 1650 m. W jej górnej granicy występuje limba i naturalne stanowiska modrzewia, szczególnie obficie po południowej stronie Tatr. W obrębie Tatr tylko w Tatrach Wysokich występują takie gatunki roślin jak: rogownica jednokwiatowa, jaskier karłowaty, rzeżuszka alpejska (odmiana granitolubna), skalnica odgiętolistna, zimoziół północny oraz cały szereg innych gatunków roślin znanych tylko z pojedynczych stanowisk.

Tatry Bielskie 

znajdujące się na wschodnim końcu Tatr (tylko na Słowacji, poza granicami Polski). Zbudowane są wyłącznie z wapieni. W obrębie Tatr tylko tu występują: pierwiosnka długokwiatowa, przymiotno attyckie, pszonak Wahlenberga, skalistrój pirenejski, traganek groszkowaty. Główny obszar swojego występowania mają tutaj takie rośliny jak: ostrołódka Hallera, posłonek alpejski, traganek alpejski, bardzo rzadko występuje fiołek alpejski, nie występuje natomiast jarząb nieszpułowy i mak tatrzański. Z racji swojego wapiennego podłoża i bliskiego sąsiedztwa flora Tatr Bielskich wykazuje duże podobieństwo do flory Pienin.

Tatry Zachodnie 

Zbudowane są częściowo z wapieni, częściowo z granitów i innych skał. Charakteryzują się rozległymi i dość płaskimi grzbietami, na których występują duże obszary hal. Górna granica lasu przebiega tu średnio na wysokości 1520 m, a w niektórych miejscach (np. w okolicach Sarniej Skały jeszcze dużo niżej. W obrębie Karpat są jedynym miejscem występowania sybaldii rozesłanej, tu mają główny obszar swojego występowania takie rośliny jak: mak tatrzański, rzeżucha trójlistkowa, żywiec dziewięciolistny.

Pasmo Siwego Wierchu 

Najbardziej na zachód wysunięta część Tatr, przez wielu geografów włączana do Tatr Zachodnich. Zbudowana jest z wapieni i niższa od pozostałych części Tatr. Pasmo ma dość dużą odrębność florystyczną. Tylko tu w obszarze Tatr występuje cieciorka pochewkowata, goździk lśniący, pszonak Wittmana. Swoje centrum występowania ma tutaj rozchodnik biały.

Swoisty skład flory Tatr

Endemity tatrzańskie

Występują tu rośliny, dla których Tatry są jedynym miejscem występowania na świecie:

• kostrzewa (Festuca aglochis)

• przymiotno węgierskie (Erigeron hungaricus)

• przywrotnik (Alchemilla) - kilkanaście endemicznych gatunków

• pszonak Wahlenberga (Erysimum Wahlenbergii)

• warzucha tatrzańska (Cochlearia tatrae)

• wiechlina granitowa

• wiechlina tatrzańska^[1]

Endemity karpackie i subendemity

Wśród roślin tatrzańskich jest pewna grupa gatunków, które występują tylko w niektórych częściach Karpat:

• goździk lśniący (Dianthus nitidus)

• konietlica karpacka (Trisetum fuscum)

• kostrzewa karpacka (Festuca carpatica)

• kostrzewa pstra (Festuca versicolor)

• kostrzewa tatrzańska (Festuca tatrae)

• macierzanka karpacka (Thymus carpaticus)

• macierzanka nadobna (Thymus pulcherrimus)

• ostrołódka karpacka (Oxytropis carpatica)

• ostróżka tatrzańska (Delphinuim oxysepalum)

• pszonak Wittmana (Erysimum wittmannii)

• rzeżusznik tatrzański (Cardaminopsis neglecta)

• sasanka słowacka (Pulsatilla slavica)

• skalnica karpacka (Saxifraga carpatica)

• tojad mołdawski (Aconitum moldavicum)

• urdzik karpacki (Soldanella carpatica)

• wierzba alpejska (Salix kitaibeliana)

• wierzba wykrojona (Salix retusa)

• wrotycz alpejski (Tanacetum alpinum)

• złocień okrągłolistny (Chrysanthemum rotundifolium)

• żywiec gruczołowaty (Dentaria glandulosa)

Rośliny podłoża wapiennego i granitowego

Jedną z bardzo charakterystycznych cech roślinności tatrzańskiej jest występowanie dwóch rodzajów znacznie różniących się zbiorowisk roślinnych - inne na podłożu wapiennym, inne na granitowym. Ponieważ podłoża te w Tatrach mieszają się z sobą na niedużych odległościach, turysta wędrujący szlakami turystycznymi ma do czynienia nie tylko z florą znacznie różniącą się od nizinnej, ale także z bardzo dużym bogactwem gatunkowym tej flory. Idąc np. jedną tylko trasą z Doliny Kościeliskiej na Czerwone Wierchy turysta obserwuje nie tylko roślinność prawie wszystkich pięter roślinności, ale także dwóch jej zespołów - wspaniale rozwiniętych roślin podłoża wapiennego w Kobylarzowym Żlebie czy na Hali Upłaz oraz roślin podłoża granitowego pod szczytem Ciemniaka^[2][1].

Rośliny podłoża wapiennego

Do roślin tatrzańskich występujących wyłącznie na podłożu wapiennym należą m.in.: aster alpejski, brodawnik szary, dębik ośmiopłatkowy, driakiew lśniąca, dzwonek drobny, fiołek alpejski, głodek kutnerowaty, głodek mrzygłód, gnidosz dwubarwny, goryczka Klusjusa, goryczka śniegowa, goryczka wiosenna, goryczuszka lodnikowa, goryczuszka orzęsiona, goryczuszka wczesna, goździk wczesny, gółka wonna, jarząb mączny, jaskier okrągłolistny, kostrzewa tatrzańska, len karpacki, leniec alpejski, łyszczec rozesłany, macierzanka karpacka, mokrzyca Kitaibela, naradka mlecznobiała, naradka włosista, orlik pospolity, oset siny, ostrołódka Hallera, ostrołódka karpacka, ostrołódka polna, ostrożeń lepki, pępawa Jacquina, piaskowiec orzęsiony, pierwiosnek łyszczak, pleszczotka górska, posłonek alpejski, posłonek wielkokwiatowy, potrostek alpejski, przelot alpejski, przetacznik krzewinkowy, przetacznik różyczkowaty, rogownica szerokolistna, rojownik włochaty, rozchodnik czarniawy, sasanka słowacka, siekiernica górska, skalnica seledynowa, skalnica zwisła, sparceta górska, starzec nadpotokowy, stokrotnica górska, storzan bezlistny, szarotka alpejska, świerzbnica karpacka, świetlik tatrzański, tłustosz alpejski, traganek jasny, traganek wytrzymały, turzyca mocna, warzuszka skalna, wierzba alpejska, zarzyczka górska, zerwa kulista, zimowit jesienny.

Rośliny umiarkowanie wapieniolubne

Do roślin tatrzańskich występujących głównie na podłożu wapiennym, ale czasami również na granitowym, należą m.in.: gółka długoostrogowa, jaskier alpejski, jaskier karłowaty, kosatka kielichowa, lilia bulwkowata, lilia złotogłów, mak tatrzański, naparstnica zwyczajna, niezapominajka alpejska, ostrożeń różnolistny, ostróżka tatrzańska, ostróżka wyniosła, parzydło leśne, pięciornik alpejski, powojnik alpejski, przymiotno węgierskie, pszonak Wahlenberga, rogownica Raciborskiego, saussurea alpejska, skalnica gronkowa, skalnica nakrapiana, skalnica naprzeciwlistna, skalnica tatrzańska, storczyca kulista, storczyk męski, szafran spiski, tojad dzióbaty, traganek zwisłokwiatowy.

Rośliny podłoża granitowego

Do roślin tatrzańskich występujących niemal wyłącznie na podłożu granitowym należą m.in.: dzwonek alpejski, goryczka kropkowana, goryczka przeźroczysta, jaskier halny, jaskier lodnikowy, jastrzębiec alpejski, kosmatka kłosowa, kostrzewa niska, kuklik rozesłany, lilijka alpejska, naradka tępolistna, omieg kozłowiec, owsica pstra, pierwiosnek maleńki, rogownica jednokwiatowa, rojnik górski, rozchodnik alpejski, sasanka alpejska, sit skucina, skalnica karpacka, skalnica mchowata, starzec karpacki, starzec kraiński, szarota drobna, warzucha tatrzańska, wrotycz alpejski.

Rośliny obojętne na podłoże

Do roślin tatrzańskich równie często spotykanych na podłożu wapiennym, jak i granitowym należą m.in.: arcydzięgiel litwor, bartsja alpejska, bliźniczka psia trawka, boimka dwurzędowa, ciemiężyca zielona, dzwonek lancetowaty, dzwonek Scheuchzera, dzwonek wąskolistny, fiołek dwukwiatowy, fiołek żółty sudecki, gęsiówka alpejska, gnidosz dwubarwny, gnidosz Hacqueta, gnidosz okółkowy, goryczka trojeściowa, goździk lodnikowy, gółka długoostrogowa, jarzmianka większa, jastrun okrągłolistny, jastrzębiec pomarańczowy, knieć górska, kuklik górski, lepiężnik wyłysiały, lepnica bezłodygowa, liczydło górskie, listera jajowata, listera sercowata, marchwica pospolita, mieczyk dachówkowaty, miłosna górska, modrzyk górski, nawłoć alpejska, niebielistka trwała, omieg górski, ozorka zielona, pełnik europejski, pierwiosnek wyniosły, pięciornik złoty, podbiałek alpejski, powojnik alpejski, prosienicznik jednogłówkowy, przetacznik alpejski, rdest żyworodny, rozchodnik karpacki, różeniec górski, rutewnik jaskrowaty, rzeżucha gorzka, rzeżuszka alpejska, skalnica darniowa, skalnica dwuletnia, skalnica jastrzębcowata, skalnica naradkowata, skalnica odgiętolistna, słonecznica wąskolistna, starzec gajowy, starzec górski, szczawiór alpejski, tojad mocny, turzyca czarniawa, tymotka alpejska, urdzik karpacki, wiechlina alpejska, wiechlina Chaixa, wiechlina roczna, wierzbownica górska, wierzbownica mokrzycowa, wierzbownica okółkowa, wierzbówka kiprzyca, zaraza żółta, zawilec narcyzowy, żłobik koralowaty, żywiec gruczołowaty.

Piętra roślinności

Piętra roślinności (piętra klimatyczno-roślinne) - układ roślinności w górach, związany ze zmianą klimatu wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza. Zmieniają się (tzn. pogarszają w znaczeniu ekologicznym) niektóre elementy klimatu, takie jak temperatura, roczna suma opadów atmosferycznych i długość okresu wegetacyjnego. Powoduje to stopniowe zastępowanie jednych formacji roślinnych przez inne. Jest to przykład astrefowego środowiska przyrodniczego.

Liczba pięter roślinnych oraz wysokość górnych granic poszczególnych pięter zależy od takich czynników, jak szerokość geograficzna, wysokość i kierunek przebiegu danego pasma górskiego czy oddziaływanie prądów morskich. Układ piętrowy w wielu pasmach górskich jest niesymetryczny: inaczej granice pięter kształtują się na stokach południowych i północnych, zawietrznych i dowietrznych, o różnej ekspozycji, inaczej na stokach we wnętrzach masywów, a inaczej na ich obrzeżach itp.

---