Nadawca:	"Andrzej Wawreczko" <[e-mail]> do książki adresowej
Adresat:	"Anna Makuch" <[e-mail]>;
Temat:	Lem Szpital przemienienia recenzja 2010.01.27
Data:	2010-01-31 17:21
Rozmiar:	102,1 kB

Plik: Lem Szpital przemienienia recenzja 2010.01.27                               Kraków, 2010-01-27

 

Recenzja

Szpital Przemienienia - pierwsza część trylogii Stanisława Lema Czas nieutracony. Ukończona we wrześniu 1948r., ale wydana po raz pierwszy dopiero w 1955 r. razem z pozostałymi tomami. Autor początkowo nie zamierzał pisać następnych dwóch tomów (do napisania ich zmusiła go cenzura), więc Szpital Przemienienia, jako napisany dużo wcześniej, charakteryzuje się innym stylem.

Typ utworu			powieść realistyczna
„	Kiedy się ma dwadzieścia lat i pogodne usposobienie, to wiele można wytrzymać. Tłumaczono mi, że tu trzeba przerobić, tam dodać, tam ująć itd. Wciąż stwarzano mi nadzieję, tak że ciągle ją na nowo pisałem, wciąż zmieniałem. Muszę powiedzieć, że choć mam tę ciężką właściwość pisania wielowariantowego, jednak nikt mnie nie doprowadził do takiego stanu, jak ci różni panowie i panie w tym czasie.			”
Stanisław Lem, Oficjalna Strona Pisarza

Jest to jedyny tom tej trylogii, który Lem pozwalał w późniejszym okresie wznawiać, jako samodzielny tytuł z pierwszym wydaniem (także pozbawionym pewnych ingerencji cenzorskich) w 1975.

Książka opowiada o młodym lekarzu, Stefanie Trzynieckim, który po studiach znajduje pracę w szpitalu psychiatrycznym. Akcja dzieje się podczas II wojny światowej, okupacji hitlerowskiej. Jest ona rodzajem traktatu filozoficzno-moralnego, perypetie bohaterów łączą się w niej z dyskusją na tematy filozoficzne.

W [[1978]] roku powstał na podstawie powieści polski film pod [[Szpital Przemienienia (film)|tym samym tytułem]]. Reżyserem był [[Edward Żebrowski (reżyser)|Edward Żebrowski]].

Początek okupacji. Zamknięty świat szpitala dla psychicznie chorych. Doktor Kauters ceni tylko metody chirurgiczne, dr Rygier jest wyznawcą silnej władzy, dr Marglewski uważa chorobę psychiczną za rodzaj nawiedzenia, dr Nosilewska uciekła z Austrii po zajęciu jej przez hitlerowców. Literat Sekułowski szuka w szpitalu schronienia. Młody, nowo przybyły lekarz Stefan nie chce być biernym widzem zastanej sytuacji i zdarzeń...

 

Stanisław Lem (ur. 12 września 1921 we Lwowie, zm. 27 marca 2006 w Krakowie) - polski pisarz, filozof, futurolog, eseista i satyryk.

Jego pierwszą napisaną powieścią był Szpital przemienienia, którą zaczął pisać w 1948 roku, jednakże doczekała się ona wydania dopiero w 1955. Wynikało to z zablokowania tej pozycji przez cenzurę, a sama powieść mogła się ukazać dopiero po dopisaniu do Szpitala przemienienia dwóch kolejnych części zgodnych z ówczesną linią polityczną.

Ojciec Stanisława Lema, lwowski lekarz, był asystentem na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza i w kolejnych latach został cenionym laryngologiem.

Po wybuchu II wojny światowej, w okupowanym przez wojska radzieckie Lwowie, Stanisław Lem próbował dostać się na Politechnikę Lwowską. Jednak mimo zdanego egzaminu nie został przyjęty na studia ze względu na powiązania ze średnią burżuazją.

Dzięki znajomościom ojca Lemowi udało mu się rozpocząć studia medyczne na Lwowskim Uniwersytecie Medycznym (przemianowanym wówczas na Instytut Medyczny).

Naukę przerwała inwazja Niemiec na Związek Radziecki.

W Krakowie podjął studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po ukończeniu studiów nie przystąpił do egzaminu końcowego (planowanego na rok 1948),

W latach 1947-1950 pracował jako młodszy asystent w Konwersatorium Naukoznawczym prowadzonym przez doktora Mieczysława Choynowskiego.

 

W czasie lektury powieści Szpital Przemienienia zwraca uwagę dobra znajomość realiów szpitala psychiatrycznego: warunki życia pacjentów i personelu medycznego, znajomość schorzeń psychicznych i metod ich leczenia. Autor wykazuje się bardzo dobrą znajomością  łaciny ( diagnostyka lekarska). Doskonale zna język niemiecki. Wykazuje pewne obeznanie z techniką  (ektrotechnika).

 

Co nas jednak uderza przy tej lekturze to wykazywany przez niektórych lekarzy nonszalancki stosunek do pacjentów.  Lekarz Staszek Krzeczotek podczas zaznajamiania ze szpitalem swojego nowego kolegę Stefana  Trzynieckiego  wyznaje: „Terapia- to nie żadna sztuka :do czterdziestu lat to dementi praecox: zimne kąpiele, brom i skopolamina. Powyżej czterdziestki - dementi senilis :skopolamina, brom i zimny  tusz. No i szoki .To właściwie cała psychiatria.”  Chirurg  doktor Kauters zwleka z operacją guza mózgu inżyniera Rablewskiego pomimo postawienia prawidłowej diagnozy. Szybkie postępy choroby wskazują na konieczność  natychmiastowej operacji. Doktor Kauters woli napawać się widokiem postępującej degradacji inżyniera , obserwować kolejne fazy choroby ograniczając się jedynie do  punkcji i podawania środków przeciw bólowych. Chory bardzo cierpi .Traci świadomość. Doktor Kauters  decyduje się na  operację dopiero wtedy kiedy inżynier Rablewski jest już bez szans na wyleczenie. Chory umiera w trakcie operacji. Jedną osobą, która protestowała przeciwko takiemu nieludzkiemu traktowaniu pacjenta był lekarz Stefan Trzyniecki.

Nadchodzi czas wielkiej próby.

Okupanci hitlerowscy planują wymordowanie wszystkich pacjentów jako „podludzi” .

Bohaterowie tej powieści /lekarze/ prędzej czy później  musieli dokonać życiowego wyboru. Co ważniejsze „  własna skora”czy życie chorych powierzonych ich opiece . Ujawniły się ich słabostki , egoizm , brak odporności psychicznej . Słabość jest naturalną cecha ludzką . Dyrektor szpitala, Pajączkowski chciał przekonać niemieckiego lekarza do odstąpienia od eksterminacji umysłowo chorych  powołując się na niemców Bleurera i Moebiusa oraz na ustawy norymberskie i na i na przysięgę Hipokratesa. „Ac\heronta movebo ./„ …jeśli nie nakłonię niebios, poruszę piekło…

Nie zdążył nawet powiedzieć trzech słów jak hitlerowski lekarz dał mu w twarz .

Lekarze mogli uciec zostawiając pacjentów własnemu losowi .Po dyskusji w czasie, której ważyły się różne opinie i poglądy postanowili pozostać w szpitalu.  Tylko lekarz Marglewski

wybrał możliwość wyjazdu .Tłumaczył to koniecznością ochrony swoich opracowań naukowych, które jego zdaniem , więcej znaczyły dla społeczeństwa niż życie ludzi chorych psychicznie.

Ordynator Pajączkowskii polecił ukrycie mniej  chorych w prywatnych mieszkaniach lekarzy.

Wszystkim pacjentom wydano środki uspakajające. Hitlerowcy z pomocą nacjonalistów ukraińskich wywieźli wszystkich chorych, ale lekarzy zostawili własnemu losowi. W szpitalu ukrywał się profesor Romuald Łądkowski , znany z badań w dziedzinie elekroencefalografii, kierownik kliniki psychiatrycznej usunięty przez Niemców ze swego stanowiska. Został zastrzelony w pierwszej kolejności.

Poeta Sekułowski znalazł schronienie

w  szpitalu  jako wybitna postać  literatury.

  Lekarz Staszek Krzeczotek zdradził Niemcom, że Sekułowski jest tylko przebrany za lekarza a faktycznie  jest pacjentem. Dla poety oznaczało to wyrok śmierci. Usiłował ratować życie wołając, że jego matka jest Niemką. Zapewne nie wiedział, że na rozkaz Hitlera Niemcy swoich psychicznie chorych wymordowali już wcześniej.

Po jego śmierci  okazało się ,że rulon papierów ,który miał być  wybitnym osiągnięciem literackim - plonem pobytu Sekułowskiego w tej lecznicy składa się tylko z tytułu i pustych kartek.

Stefan Trzyniecki zapakował walizkę i odszedł wraz lekarką Nosilewską w kierunku stacji. W ciemnościach i deszczu pomylili drogę i ostatecznie spędzili noc z trudem wyproszonej chłopskiej stodole   gdzie doszło między nimi do zbliżenia.

 

Żeby dobrze zrozumieć sens tej debiutanckiej prozy  niezbędna jest znajomość jego życiorysu do roku 1948 w którym to roku , jak można sądzić z  lektury IV wydania tej książki ( 1982 r.) pisarz ukończył tę książkę w roku 1948.  Dlatego na wstępie mojej recenzji przytoczyłam fragmenty życiorysu Stanisława Lema do roku 1950 .

Stanisław Lem studiował medycynę  w czasie pobytu  w już sowieckim Lwowie w latach        

ukończył studia  w PRL-u  w roku ……..

Starał się o przyjęcie na politechnikę Lwowską w roku………w latach. . . . Lem pracował jako mechanik samochodowy i spawacz w garażach niemieckiej firmy Rohstofferfassung, która zajmowała się odzyskiem metali. Współpracował z ruchem oporu, przekazując mu wykradzioną ze składów niemieckich amunicję.

Widzimy z tego ,że Lema interesowała przede wszystkim technika. Studia medyczne podjął z konieczności bo nie wolno mu było studiować na politechnice. Tym niemniej studia medyczne ukończył co zaowocowało zarówno bardzo dobrą znajomością terminologii medycznej i metod leczenia z lat do 1948 r. jak i szpitalnictwa polskiego i radzieckiego.

Opisywany szpital to może być zarówno radziecki jak i polski szpital z końca wojny i pierwszych lat powojennych . Okres życia Lema kiedy pracował jako mechanik samochodowy i spawacz w garażach niemieckiej firmy Rohstofferfassung posłużył mu do

.napisania rozdziału „Werkmistrz Woch” . Zaowocował również świetną znajomością języka niemieckiego.

Zakończenie trąci banałem i sztampą.

Na ile książkowy opis prowincjonalnego szpitala psychiatrycznego, metod leczenia i panujących w nim stosunków może być jeszcze aktualny przekonamy się same w czasie praktyki w takim szpitalu. Wydaje mi się, że poznanie szpitali i metod leczenia co już są historią jest cennym przyczynkiem do lepszego zrozumienia i nauczenia się współczesnych metod leczenia. Z tego punktu widzenia jest to wartościowa książka a jak na debiut literacki bardzo udana.

   

Noty wydawców i inne informacje

Tytuł tekstu: nota wydawcy

Od "Szpitala Przemienienia" zaczyna się droga pisarska Lema. Powieść to inna niż pozostałe, bo współczesna, a nawet "wojenna". A przecież udało się w niej autorowi - na małej przestrzeni odciętego od świata szpitala psychiatrycznego - zainscenizować dramat człowieka jako istoty rozdartej dziwacznie między umysł a ciało, a przy tym desperacko poszukującej sensu egzystencji i próbującej ocalić swój etniczny instynkt w obliczu nowego europejskiego nihilizmu, atakującego od zewnątrz i także od środka - pod postacią choroby duszy. Wbrew pozorom, najważniejsze książki fantastyczne Lema tu, w "Szpitalu Przemienienia", mają swoje korzenie.

[Wydawnictwo Literackie, 2001]

czytaj całość »

data dodania: 2004-12-17, autor: MCh (oɹdɥɔɯ) [?], komentarzy: 4

dodaj tekstzobacz wszystkie (1)

 

Recenzje i opinie o książce

Tytuł tekstu: Prawdziwy szpital przemienienia

Książka „Szpital przemienienia”, której autorem jest Stanisław Lem, to proza trudna. Opowiada losy chorych i lekarzy szpitala psychiatrycznego w czasie II wojny światowej. Młody lekarz, Stefan trafia do szpitala i rozpoczyna pracę. Jest świadkiem traumatycznych wydarzeń, tj. leczenia eletrktrowstrząsami oraz za pomocą prymitywnych metod, jakie miano w zanadrzu w pierwszej połowie XX wieku. Jest świadkiem trepanacji czaszki. Szpital jest na początku wojny jakby odizolowany od wojny w Polsce. Dopi...

czytaj całość »

data dodania: 2009-06-08, autor: Michał Strzeszyński [?], komentarzy: 0

Tytuł tekstu: Inny Lem

To chyba najlepsza książka Lema. Doskonałe studium charakterów ludzkich. Pokazuje całą grozę sytuacji, w jakiej znaleźli się pracownicy zakładu dla umysłowo chorych w obliczu wojny. Od dawna wiedzieli, że hitlerowcy nie leczą, ale "usuwają" ze społeczeństwa osoby upośledzone. Chorzy po wkroczeniu na teren szpitala nazistów nie mają żadnych szans na przeżycie. Straszne jest przesłanie tej powieści - ludzie zdrowi psychicznie potrafią być większym zagrożeniem dla innych niż wariaci. Szczególni...

W Szpitalu przemienienia jest już cały przyszły Lem - z jego nieufnością wobec nauki czystej, ekspertów, racjonalności absolutnej, a zarazem wypranej z etyki.
A jednocześnie jest tam Lem, których pewnych zasadniczych, diabiolicznie brzmiących pytań o naturę świata i życia nie potrafił zbyć łatwymi formułkami na temat moralności i humanizmu.

„Acheronta movebo „  w pełnym brzmieniu  flectere  si  nequeo superos Acheronta movebo z łac…jeśli nie nakłonię niebios, poruszę piekło…z Wergiliusza /Eneida

Bohaterowie tej powieści /lekarze/ prędzej czy później  musieli dokonać życiowego wyboru. Co ważniejsze „  własna skora”czy życie chorych powierzonych ich opiece . Ujawniły się ich słabostki , egoizm , brak odporności psychicznej . Słabość jest naturalną cecha ludzką . Dyrektor szpitala, Pajączkowski chciał przekonać niemieckiego lekarza do odstąpienia od eksterminacji umys,lowo chorych  powołując się na niemców Bleurera i Moebiusa oraz na ustawy norymberskie i na i na przysięgę Hipokratesa.

Nie zdążył nawet powiedzieć trzech słów jak hitlerowski lekarz dał mu w twarz .

Swoje poglądy filozoficzne na życie ujawnił w polski filmie opartym na tej powieści poeta Sekułowski.Były one nihilistyczne i dekadenckie. Ale ten monolog jest w całości przez autora scenariusza.W  Powiści Sekułowski  zamało mówi na ten temat ,żeby można to podda jakiejś analizie. Jedynie co onim możemy powiedzieć ,że nade wszystko ceni sobie wygodę.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---