Niwelator - jest to instrument geodezyjny, mocowany na trójnożnym statywie, umożliwiający pomiar różnicy wysokości (niwelacji) pomiędzy punktami terenowymi.

Niwelator zbudowany jest z :

• Spodarki- nieruchomego trójkątnego lub okrągłego elementu, zawierający trzy gniazda śrub ustawczych (lub pierścieni klinowych) i tuleję, w której obraca się oś alidady; spodarka jest przykręcana do statywu przy pomocy śruby sercowej;

• alidada jest częścią ruchomą, obracającą się względem spodarki

• luneta zbudowana z obiektywu, wewnętrznej soczewki ogniskującej, płytki ogniskowej, na której znajduje się celowniczy krzyż

• libella niwelacyjna (rurkowa)

• libella okrągła, która mocowana jest na alidadzie lub w korpusie zespołu lunety i libelli niwelacyjnej.

• łata geodezyjna-podziałka liniowa na której odczytuje się odczytu niwelatora. Ma długość najczęściej 2, 3 lub 4 m.

Schemat osiowy niwelatora z lunetą stałą i ze śrubą elewacyjną.
1 - spodarka
2 - alidada
3 - luneta geodezyjna
4 - libella niwelacyjna
5 - libella okrągła
6 - pozioma oś obrotu zespołu luneta-libella niwelacyjna
7 - śruba elewacyjna
cc - oś celowa lunety
vv - pionowa oś główna instrumentu (oś obrotu alidady)
ll - oś libelli niwelacyjnej
pg - płaszczyzna główna libelli okrągłej

---