FORMY PIENIĄDZA

1) PIENIĄDZ GOTÓWKOWY - banknoty i bilon (symboliczna); środek płatniczy, którego wartość czy siła nabywcza przewyższa koszt jego wykonania lub wartość jako towaru w innych niż pieniądz zastosowaniach

Pieniądz gotówkowy w formie banknotów i monet zdawkowych jest we wszystkich krajach prawnym środkiem płatniczym. To tzw. pieniądz fiducjarny

2) PIENIĄDZ BEZGOTÓWKOWY - pieniądz żyrowy, wkładowy, księgowy, bankowy, depozytowy - wkłady na żądanie lub terminowe, które są używane w obrocie bezgotówkowym dzięki stosowaniu polecenia zapłaty, polecenia przelewu, czeku, kart płatniczych itd.

Pieniądz żyrowy:

> banku centralnego (wkłady banków i instytucji publicznych w BC - traktowane mogą być na równi z prawnym środkiem płatniczym)

> banków komercyjnych (wkłady osób fizycznych i podmiotów gospodarczych w bankach komercyjnych)

Rodzaje pieniądza bezgotówkowego:

- pieniądz wkładowy

- pieniądz plastikowy

- pieniądz elektroniczny: elektroniczna portmonetka oraz pieniądz sieciowy

Pieniądz gotówkowy	Pieniądz bezgotówkowy
banknoty i monety	wkłady środków pieniężnych dokonywane przez klientów w bankach
emitowany przez bank centralny	kreowany przez banki komercyjne
emisja pod całkowitą kontrolą banku centralnego	pośrednia kontrola banku centralnego nad kreacją
jest prawnym środkiem płatniczym	jest wymienialny na prawne środki płatnicze

PODAŻ PIENIĄDZA

Podaż pieniądza to wartość występujących w obiegu rodzajów pieniądza, będąca w dyspozycji przedsiębiorstw i ludności.

Podaż pieniądza tworzą:

- pieniądz gotówkowy

- pieniądz bezgotówkowy banków komercyjnych na rachunkach w banku centralnym

To tzw. baza monetarna.

Dzięki mnożnikowi bazy monetarnej wielkość podaży pieniądza może być istotnie zwiększona w wyniku działalności kredytowej banków komercyjnych. Wielkość pieniądza jest mierzona agregatami pieniężnymi.

AGREGATY PIENIĘŻNE

Agregaty pieniądza są miarą podaży pieniądza w walucie krajowej.

W zależności od tego jakie aktywa uznamy za pieniądz mówimy o różnych agregatach pieniężnych.

Istnieje kilka powszechnie przyjętych kategorii pieniądza, oznaczamy je literą M od angielskiego słowa money.

M0 - baza monetarna - pieniądza gotówkowego, wyemitowanego przez bank centralny oraz rachunki bieżące banków komercyjnych w banku centralnym 5

M1 = M0 + depozyty na żądanie w złotych i walutach obcych w bankach komercyjnych osób prywatnych, podmiotów gospodarczych i niebankowych instytucji finansowych

M2 = M1 + wszystkie depozyty w bankach komercyjnych o terminie zwrotu do 2 lat włącznie

M3 = M2 + bankowe papiery dłużne o terminie zwrotu nie przekraczającym 2 lata oraz zobowiązania banków z tytułu operacji z przyrzeczeniem odkupu, przeprowadzonych przez banki z podmiotami niebankowymi

INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ

1. Operacje otwartego rynku

2. Rezerwa obowiązkowa

3. Operacje depozytowo-kredytowe

1. Operacje otwartego rynku

• Operacje otwartego rynku to transakcje dokonywane z inicjatywy banku centralnego z bankami komercyjnymi

• Warunkową i bezwarunkową sprzedaż lub kupno papierów wartościowych lub dewiz, a także emisje własnych papierów dłużnych banku centralnego

• Stopa referencyjna - minimalną rentowność podstawowych operacji otwartego rynku

2. Rezerwa obowiązkowa

• Bank centralny nakłada na banki obowiązek utrzymywania rezerwy obowiązkowej

• To wyrażona w złotych część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych i uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków przyjętych przez banki, podlegających zwrotowi

• Rezerwa obowiązkowa utrzymywana jest na rachunkach w NBP

3. Operacje kredytowo-depozytowe

• Prowadzone z bankami komercyjnymi z ich inicjatywy: kredyt lombardowy oraz lokaty terminowe banków w NBP (depozyt na koniec dnia)

• Operacje kredytowo-depozytowe NBP wpływają na wysokość stóp procentowych na rynku pieniężnym, których górną granicę stanowi oprocentowanie kredytu lombardowego, a dolną - oprocentowanie depozytu w NBP.

• Banki potrzebują pieniądza - NBP udziela bankom kredytu lombardowego pod zastaw skarbowych papierów wartościowych.

• Banki mają nadwyżkę pieniądz - Narodowy Bank Polski oferuje też bankom możliwość składania krótkookresowego (jednodniowego) depozytu w banku centralnym (oprocentowane wg stopy depozytowej).

Stopa procentowa:	Oprocentowanie	Obowiązuje od dnia
Stopa referencyjna	4,50	2011-06-09
Stopa lombardowa	6,00	2011-06-09
Stopa depozytowa	3,00	2011-06-09
Stopa redyskonta weksli	4,75	2011-06-09

Stopa rezerwy obowiązkowej :	oprocentowanie	obowiązuje od dnia
od środków złotowych i środków w walutach obcych zromadzonych na rachunkach bankowych, od środków uzyskanych z tytuły emisji papierów wartościowych	3,5	2010-12-31

Stopa redyskontowa określa cenę, po jakiej bank centralny udziela kredytów bankom komercyjnym (kupuje weksle od banków komercyjnych)

Polityka pieniężna może być - restrykcyjna lub łagodna

SEKTOR BANKOWY

Co to jest bank?
Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym (art. 2 ustawy „Prawo bankowe”)

Bank jest specyficzną formą przedsiębiorstwa.

Funkcje banków w gospodarce:

• Koncentracja kapitałów

• Transformacja pieniądza w czasie

• Realizacja rozliczeń finansowych

Produkt bankowy - jest to jednolity, wyraźnie wyodrębniony pod względem formalnym i cenowym, składnik oferty bankowej.
GRUPY PRODUKTÓW BANKOWYCH:

• Produkty kredytowe

• Produkty depozytowe

• Produkty parabankowe

• Produkty rozliczeniowe

• Inne produkty bankowe

Konglomerat finansowy „Allfinanz”, „Bancari”, „Financial Services”, „Bencassurance”
to holding w którym część spółek kontrolowanych przez wiodącą bankową spółkę akcycjną zajmuje się świadczeniem usług wykraczjących poza tradycyjną bankowość.
”Pod jednym dachem” świadczone są usługi bankowe, maklerskie i ubezpieczeniowe.

BANKI KOMERCYJNE I PRZEDSIĘBIORSTWA

WSPÓŁPRACA PRZEDSIĘBIORSTWA Z BANKIEM

1. Bieżąca obsługa przedsiębiorstwa w zakresie różnorodnych operacji finansowych - poprzez rachunek bieżący. Korzyści:

- bezpieczeństwo obrotu pieniądzem w formie bezgotówkowej

- wygoda dokonywania wszelkiego rodzaju rozliczeń

- finansowanie bieżącej działalności

- uwiarygodnieniem istnienia jednostki jako podmiotu gospodarczego

- umożliwia on bieżące lokowanie przejściowo wolnych środków pieniężnych i uzyskanie dochodów odsetkowych

2. Możliwość korzystania z różnego rodzaju form gromadzenia wolnych środków pieniężnych

3. Pozyskiwanie źródeł finansowania zarówno dla działalności bieżącej, jak i inwestycyjnej

Każdy przedsiębiorca ma obowiązek posiadać firmowy rachunek bankowy. Rozliczenia z tytułu dokonywania lub przyjmowania płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następują za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy:

• stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz

• jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15 000 euro.

Konto firmowe służy również do rozliczeń z ZUS-em oraz Urzędem Skarbowym.

RODZAJE KREDYTÓW DLA PRZEDSIĘBIORSTW

• Dopuszczalne saldo debetowe

Jego ustanowienie jest możliwe już przy otwarciu rachunku bieżącego. Limit jest ustalany indywidualnie.

W miarę upływu czasu, można ubiegać o podwyższenie dopuszczalnego salda.

Wysokość zależy od zdolności kredytowej klienta, obrotów na rachunku bieżącym. Przeciętny okres spłaty wynosi 30 dni.

• Kredyt obrotowy w rachunku kredytowym (rewolwingowy)

Kredyt obrotowy udzielany jest na określony cel związany z pokryciem bieżących wydatków takich jak:

• uregulowanie zobowiązań wobec ZUS i Urzędu Skarbowego

• zaopatrzenie

• sprzedaż

• świadczenie usług

• wypłata wynagrodzeń

• rozliczenia z kontrahentem

Kredyt udzielany jest w transzach lub w linii kredytowej o charakterze odnawialnym lub nieodnawialnym. Może być przeznaczony na sfinansowanie jednej określonej transakcji. Udzielany zwykle na okres na 3 lat lub 12 miesięcy jeśli w linii kredytowej. W różnych walutach

Wysokość kredytu ustalana jest indywidualnie.

• Kredyt odnawialny

Jest to rodzaj kredytu obrotowego

Przeznaczony na finansowanie bieżącej działalności przedsiębiorstwa.

Zwykle udzielany jest na okres 12 miesięcy z opcją jego przedłużenia na kolejny okres.

Wysokość udzielanego kredytu ustalana jest indywidualnie i zależy od wielkości miesięcznych wpływów na rachunek i oceny majątkowo-finansowej firmy.

• Kredyt hipoteczny

Kredyt hipoteczny jest finansowaniem długoterminowym (zwykle do 25 lat). Udzielany na sfinansowanie inwestycji w nieruchomości.

Przedsięwzięcia inwestycyjne muszą być ściśle powiązane z prowadzoną działalnością. 14

• Kredyt inwestycyjny

Kredyt przeznaczony na finansowanie inwestycji rozwijających się przedsiębiorstw. Pozwala na inwestowanie w rozwój firmy bez konieczności zamrażania jej własnych środków.

Przedmiotem finansowania może być:

• zakup lub modernizacja maszyn, urządzeń

• budowa nowej linii technologicznej

• zakup środka trwałego

• budowa hali produkcyjnej itd.

Długotrwały charakter i wysokie kwoty kredytu, procedura jego udzielenia jest długa i skomplikowana, a wymagania banku odnośnie zabezpieczenia takiego kredytu są zdecydowanie większe niż w przypadku kredytu obrotowego

Co wpływa na wysokość kwoty udzielonego kredytu?

To, do czego banki najbardziej przywiązują wagę to wiarygodność kredytowa przedsiębiorstwa oraz forma zabezpieczenia kredytu. Istotny jest też udział środków własnych w planowanej inwestycji i potrzeby inwestycyjne.

Banki różnią się w zakresie:

• kosztu kredytu, czyli wysokość oprocentowania plus dodatkowe opłaty towarzyszące procedurze otrzymania środków

• sposobu i terminu ustalania spłaty rat

• terminów spłaty odsetek

• sposobów ustanowienia zabezpieczenia kredytu

KRYTERIA WYBORU BANKU PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWO:

 opłacalność i oprocentowanie lokat

 bezpieczeństwo naszych pieniędzy

 szybkość wykonywanych operacji

 terminowość

 fachowa obsługa klienta

 ceny usług bankowych

 uzyskanie potencjalnych kredytów

 doradztwo finansowe

 pozycja kapitałowa banku

 najbliższe oddziały

 komfort i dogodność oferowanych usług bankowych

FINANSE

Finanse zasoby pieniężne, ogół zjawisk pieniężnych pojawiających się w procesach wytwarzania , podziału i wymiany dóbr materialnych i niematerialnych. Przedmiotem tej dyscypliny naukowej są przepływy pieniężne umożliwiające gromadzenie zasobów pieniądza i ich rozdysponowanie zgodnie z założonymi celami.

Cele mogą być:

Indywidualne - odnoszą się do prywatnego gospodarowania zasobami pieniężnymi

Zbiorowe (dotyczyć zbiorowości) - zasoby pieniężne stają się funduszami publicznymi

W gospodarce występuje ruch okrężny dóbr i dochodów ściśle związany z cyklem wytwórczym

Finanse mogą realizować:

• osoby fizyczne

• przedsiębiorstwa

• instytucje rynku finansowego

• państwo, za pośrednictwem organów władzy i administracji państwowej.

Zjawiska finansowe: (realizowane w formie pieniężnej)

• Sprzedaż i zakup dóbr

• Wypłata wynagrodzenia za pracę

• Zaciągnięcie kredytu i jego spłata

• Wypłata emerytury

• Uregulowanie zobowiązania podatkowego

Zjawiska finansowe można zaliczyć do 3 grup

• Zjawiska finansowe ekwiwalentne - transakcje kupna i sprzedaży, przepływy finansowe mają charakter ekwiwalentny, wydatek pieniężny jednego podmiotu (kupującego - zakup samochodu) powiązany jest z przychodem innego podmiotu (sprzedającego - sprzedaż samochodu), wypłata za pracę (wydatek dla pracodawcy, przychód dla pracownika).

• Zjawiska finansowe redystrybucyjne - zwane transferami - dotyczą przepływów pieniężnych pojawiających się w wyniku redystrybucji dochodów.
  redystrybucja - oznacza wtórny (nierynkowy) podział dochodów w gospodarce.
  transferami - są przepływy pieniężne, które zmniejszają dochody (ludzi, przedsiębiorstw, itd.) na rzecz funduszy publicznych, a także świadczenia z tych funduszy. Nie muszą być ekwiwalentne, zaliczamy do nich:
  - podatki
  - opłaty na rzecz skarbu państwa
  - wydatki budżetowe: dotacje, subwencje, świadczenia socjalne (emerytury, renty, zasiłki socjalne)
  realizowane są poza mechanizmem rynkowym (brak wzajemnego świadczenia)
  wielkość i struktura wydatków transferowych wynika z realizowanej przez państwo polityki finansowej

• Zjawiska finansowe kredytowe -
  - są to przepływy pieniężne związane z operacjami kredytowymi banków,
  - związane są z kreacją pieniądza bankowego
  - przyznanie kredytu oznacza powiększenie zasobów kredytobiorcy (więcej pieniędzy w obiegu), a spłata zmniejszenie (mniej pieniędzy w obiegu)

PIENIĄDZ I JEGO FUNKCE

Pieniądz jest warunkiem pojawienia się finansów - powszechnie akceptowany środek wymiany dóbr i usług oraz miernik wartości.

Pieniądz przyjmował różne formy:
- towar (pieniądz towarowy) np. sól kamienna, skóry naturalne, zboże, papierosy
- kruszec (pieniądz kruszcowy), łatwo przenieść, podzielić, trwały

- monety zawierające określoną i prawnie chronioną ilość kruszcu ( w gramach i uncjach)
- banknot (pieniądz papierowy) reprezentował określoną wartość wymienną na ilość kruszcu którą reprezentował, zawierał zobowiązanie eminentna - banku centralnego danego kraju
(system waluty złotej - gold standard - wymiana banknotu na złoto wg określonego parytetu,
parytet - zawartość złota w jednostce pieniądza.)

- pieniądz elektroniczny

(nie forma pieniądza a jego cechy decydują o tym że wszyscy go akceptują i wykorzystują w transakcjach kupna-sprzedaży.)

Funkcje pieniądza

• Miernik wartości + funkcja rozrachunkowa
  - pieniądz służy jako miara wartości dóbr i usług, wartość wyrażana jest za pomocą cen
  - pieniądz jest jednostką rozrachunkową ( za jego pomocą dokonuje się rozliczeń transakcji)

• Środek wymiany
  - pieniądz jest powszechnie akceptowanym środkiem płatniczym
  - rodziela transakcje kupa od transakcji sprzedaży
  (towar<->towar zastąpiona towar>pieniądz>towar)
  wymiana barterowa - towar za towar
  koszty transakcyjne - wszystkie koszty:
  - poszukiwania dobra,
  - zebrania informacji i ich przetwarzania,
  - koszty monitorowania i egzekucji zobowiązań
  np. prowizje bankowe z tytułu rozpatrzenia wniosku kredytowego, za udostępnianie gotówki, opłaty maklerskie za sprzedaż aktywów finansowych, utrata oprocentowania w przypadku podjęcia gotówki z rachunku terminowego przed upływem zadeklarowanego terminu.

• Środek płatniczy - gdy pieniądz wykorzystywany jest do regulowania zobowiązań niezwiązanych bezpośrednio z transakcją kupna-sprzedaży, np. płatności z tytułu wcześniej zaciągniętych pożyczek, kredytów, zobowiązań podatkowych, składek na ubezpieczenia społeczne i gospodarcze.
  - pochodna środka wymiany

• Środek tezauryzacji - środek przechowywania wartości
  - siła nabywcza pieniądza - wartość jednostki monetarnej danego kraju, wartość tę mierzy się ilością dóbr i usług, jakie można nabyć za jednostkę pieniądza;
  uzależniona jest od zmiany cen, jeśli ceny rosną siła maleje, zainteresowanie oszczędnościami w formie pieniężnej maleje i odwrotnie.
  - innymi środkami tezauryzacji są : kruszce szlachetne, dzieła sztuki, papiery wartościowe, nieruchomości.
  - deprecjacja pieniądza - zjawisko zmniejszania się siły nabywczej pieniądza.

FINANSE PUBLICZNE
Finanse publiczne - procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem.

1. gromadzenie dochodów i przychodów publicznych

2. wydatkowanie środków publicznych

3. finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa

4. finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu jednostki samorządu terytorialnego

5. zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne

6. zarządzanie środkami publicznymi

7. zarządzanie długiem publicznym

8. rozliczenia z budżetem UE

Zakres sektora finansów publicznych składzie:

1. organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, orany kontroli państwowej i ochrony państwa, sądy trybunały,

2. gminy, powiaty i samorządy województwa, zwane jednostkami samorządu terytorialnego oraz ich związki

3. jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych

4. państwowe i samorządowe fundusze celowe

5. uczelnie publiczne

6. jednostki badawczo-rozwojowe

7. samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej

8. państwowe lub samorządowe instytucje kultury

9. ZUS, KRUS i zarządzanie przez nie fundusze

10. NIZ.

11. Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne

12. inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, publicznych wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.

Podmioty należące do sektora finansów publicznych charakteryzują się następującymi cechami:

• formą gromadzenia środków opartą na przymusie prawnym

• publiczną własnością zgromadzonych środków, społeczną kontrolą zarządzania tymi środkami

• nierynkowym charakterem wydatków publicznych

Sektor finansów publicznych dzieli się na 3 podsektory

• Podsektor rządowy 1, 3-8, 10-12, organ założycielski lub nadzorującym - jednostka podsektora rządowego

• Podsektor samorządowy - 2-4,7-8, 12, organem założycielskim lub nadzorującym - jednostka samorządu terytorialnego

• Podsektor ubezpieczeń społecznych - 9

Finanse publiczne gospodarują zasobami finansowymi - środkami publicznymi.

Środki publiczne to:

• Dochody publiczne obejmują one
  - daniny publiczne ( podatki, składki opłaty, oraz inne świadczenia pieniężne wynikające z ustaw
  odrębnych niż ustawa budżetowa)
  - wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych
  - dochody z mienia tych jednostek (takie jak: wpływ z najmu i dzierżawy, odsetki od środkó na rachunkach nakowych i od udzielonych pożyczek, dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych)
  - pozostałe dochody (odszkodowania, kwoty z poręczeń i gwarancji

• Środki publiczne pochodzące ze źródeł zagranicznych, które nie podlegają zwrotowi
  - środki pochodzące z budżetu UE
  - środki pochodzące z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności, środki otrzymane w ramach
  europejskich funduszy wspierania rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich
  - środki pochodzące z innych bezzwrotnych źródeł zagranicznych
  - z międzynarodowych funduszy pomocowych, głównie z EFTA Europejskie Porozumienie o
  Wolnym Handlu

• Przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, terytorialnego także innych jednostek sektora finansów publicznych (sprzedaż papierów wartościowych, prywatyzacja majątku, spłaty pożyczek udzielonych ze środków publicznych, publicznych otrzymanych pożyczek i kredytów)

• Przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności lub z innych źródeł

Środki publiczne przeznacza się na

• Wydatki publiczne, to te wydatki które nie znajdują się w rozchodach
  - bezzwrotny (ostateczny) charakter płątności

• Rozchody publiczne, w tym rozchody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego
  - zwrotny charakter płatności
  - spłaty pożyczek i kredytów
  - wykup papierów wartościowych
  - udzielone pożyczki ze środków publicznych
  - płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z
  prywatyzacji majątku oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego
  - inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością

Nadwyżka sektora finansów publicznych - dodatnia różnica między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi, ustaloną dla okresu rozliczeniowego

deficyt sektora finansowego - ujemna różnica między dochodami i wydatkami publicznymi, ustalona dla okresu rozliczeniowego

Deficyt jest kategorią roczną, ale może pojawić się w trakcie roku budżetowego, wynika z nierównomiernego tempa gromadzenia dochodów

Deficyt pokrywa się z:

• Sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zgranicznym

• Kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych

• Pożyczek

• Prywatyzacji majątku Skarbu Państwa

• Nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych

Nie można pokrywać deficytu przez zaciąganie zobowiązania w banku centralnym (NBP)

Pakt stabilności i wzrostu - przyjęty przez Radę Europejską - określa zasady prowadzenia polityki budżetowej wynikające z Traktatu z Maasttrich (3% PKB, 60% dług publiczny)

środki publiczne
dochody publiczne	przychody budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych
środki pieniężne pochodzące ze źródeł zagranicznych	przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł
wykorzystanie środków publicznych
wydatki publiczne	rozchody publiczne

Dochody publiczne + środki pochodzące ze źródeł zagranicznych - wydatki publiczne = wynik sektora finansów publicznych

Państwowy dług publiczny - nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora.

Obejmuje zobowiązania z tytułów

1. wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne

2. zaciągniętych kredytów pożyczek

3. przyjętych depozytów

4. wymagalnych zobowiązań jednostek budżetowych oraz zobowiązań wynikających z odrębnych ustaw i prawomocnych orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych, a także uznanych za bezsporne przez jednostkę sektora finansów publicznych będącą dłużnikiem

Dług nie może przekroczyć 3/5 wartości rocznego PKB.

Procedury ostrożnościowe i sanacyjne - mają chronić przed pułapką zadłużenia - koszty obsługi długu rosną szybciej niż dochody publiczne.

Pierwszy próg
Dług na poziomie 50-55%
Rada ministrów uchwala taki projekt ustawy budżetowej na kolejny rok, w której dług publiczny nie może być wyższy niż w obecnym roku.
Tak samo samorządy

Drugi próg
Dług na poziomie 55-60%
Rada ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej na kolejny rok, w której dług publiczny będzie niższy niż w obecnym roku.
Tak samo w samorządach (ale troszkę łagodniejsze zasady)
Rada Ministrów przedstawia sejmowi program sanacyjny mający na celu obniżenie długu publicznego.

Trzeci próg - naruszenie konstytucji
Dług równy lub większy od 60% -

Nie można udzielać poręczeń i gwarancji w tym i nowym roku
RM przedstawia w miesiąc program sanacyjny
projekt nowej ustawy budżetowej nie może zakładać deficytu

Program sanacyjny

• Podanie przyczyny przekroczenia progu ostrożnościowego

• Program przedsięwzięć mających na celu doprowadzenie do poprawy relacji długu publicznego do PKB

• Trzyletnia prognoza tej relacji wraz z przewidywanym rozwojem sytuacji makroekonomicznej kraju

Minister Finansów musi podać do publicznej wiadomości informacje o wielkości długu publicznego i długu Skarbu Państwa

BUDŻET PAŃSTWA

Budżet - zestawienie planowanych dochodów i wydatków instytucji na określony czas,
jest najważniejszym narzędziem realizacji celów społeczno-gospodarczych

budżet państwa - jest finansowy roczny plan dochodów i wydatków oraz przychodów rozchodów państwa, sporządzany przez rząd i uchwalany przez parlament w formie ustawy budżetowej na okres jednego roku budżetowego, jest:
- aktem politycznym - stanowi głowne narzędzie sprawowania władzy i z reguły jest kompromisem interesów różnych grup społecznych

- zasobem środków publicznych - gromadzi największa część środków sektora finansów publicznych

- dokumentem regulującym gospodarkę finansową państwa - umożliwa funkcjonowanie organów państwa i realizację celów społecznych

- aktem prawnym wysokiej rangi - uchwalany w formie ustawy budżetowej na podstawie zapisów Konstytucji

zasadami budżetowymi - określa się reguły tworzenia i wykorzystania środków publicznych które powinny zapewnić, aby budżet w sposób optymalny dla danego systemu społeczno-gospodarczego realizował swoje funkcje.

Różne zasady budżetowe

• Zasada powszechności - zasada zupełności, w budżecie ujmuje się wszystkie dochody i wydatki publiczne
  budżetowanie brutto - każda jednostka budżetowa powinna być częścią budżetu, zasada ta sprzyja jawności budżetu, umożliwiać parlamentarną kontrolę nad wydatkami publicznymi
  budżetowanie netto - w jednostkach : fundacje, fundusze celowe, zakłady budżetowe

• Zasada jedności od strony
  formalnej - oznacza sporządzanie budżetu w postaci jednego, zbiorczego planu finansowego odzwierciedlającego całokształt gospodarki budżetowej państwa
  merytorycznej - aby wszystkie dochody budżetowe przeznaczane były na pokrycie wydatków budżetowych
  Nie powinno się wiązać określonych dochodów z określonymi wydatkami, fundusze celowe mogą doprowadzić do niedofinansowania jednego zadania, przy jednoczesnym nadmiarze środków kierowanych na inne cele.

• Zasada równowagi budżetowej - dostosowanie ogólnej kwoty wydatków do ogólnej kwoty dochodów (niewydawanie więcej niż się ma), w PL dopuszcza się deficyt i nadwyżkę.

Prowizorium budżetowe - zastępczy plan finansowy - szczególna forma budżetu tymczasowego, sporządzonego na określony czas lub do momentu wejścia w życie ustawy budżetowej określającej budżet roczny. (Budżet jawny, prowizorium nie musi)

SYSTEM PODATKOWY

System podatkowy - całokształt podatków obowiązujących w państwie wraz z zasadami podatkowymi i uprawnieniami organów skarbowych do ich egzekwowania.

Ustawa podatkowa - ustawy regulujące prawa i obowiązki organów podatkowych oraz podatników, płatników i inkasentów.

Podatek - jest to publiczno prawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu, lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej, pobierany współcześnie w postaci pieniężnej

Podatnik - osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu, formalnie zobowiązana do zapłacenia podatku.

Podatnik formalny - jeżeli podatnik jest formalnie tylko do zapłacenia podatku, a ciężar tego podatku ponosi inna osoba, np. podatki pośrednie VAT (podatek od towarów i usług) i akcyza (podatek akcyzowy),
podatnikami formalnymi są przedsiębiorcy (sprzedający), przerzucają ciężar płacenia podatku za pośrednictwem cen na konsumentów (kupujących), którzy stają się podatnikiem rzeczywistym. (podatnik formalny pełni rolę płatnika, który jest zobowiązany do obliczenia i pobrania od podatnika rzeczywistego podatku i wpłaceniu go organowi podatkowemu.
podatnik rzeczywisty - jeżeli podatek bezpośrednio pomniejsza dochody podatnika

poza podatkami występuję też inne świadczenia na rzecz państwa są to opłaty publiczne

Opłaty dokonuje się przed zdarzeniem, podatku po zdarzeniu.
Opłaty dokonuje się aby dokonać czynności urzędowej, podatek nawet za zakup chleba.

Stałe cechy podatku:

• Przymusowe - dla egzekwowania podatku można stosować środki przymusu państwowego w formie egzekucji dochodów lub majątku osoby (fizycznej lub prawnej) zobowiązanej do takiego świadczenia.

• Ogólne - podatnicy nie SA wymienieni imiennie, a podatki nakładane są w drodze aktów normatywnych o charakterze ogólnym

• Nieodpłatne - wywiązanie się z obowiązku podatkowego nie wiąże się bezpośrednio z ekwiwalentnym świadczeniem ze strony państwa na rzecz podatnika. Podatnik może jedynie w sposób pośredni korzystać z dóbr publicznych, gdyż przeznaczone są dla każdego obywatela

• Bezzwrotne - nie podlegają zwrotowi na rzecz płacącego

Zmienne cechy podatku:

• Przedmiot podatku - przedmiotem jest rzecz (np. nieruchomość) lub zdarzenie (np. otrzymanie spadku), określenie tej rzeczy w znajduje odzwierciedlenie w nazwie podatku
  - podatek od nieruchomości
  - podatek od spadku
  - podatek dochodowy

• Podstawa opodatkowania - podstawa wymiaru podatku - przedmiot opodatkowania może mieć formę:
  - ilościową (np. grunt w m kw. , posiadanie psa, pojemność zawartości alkoholu jako podstawa wymiaru podatku akcyzowego)
  - wartościową (np. dochód, wartość darowizny)

• Stawka podatkowa - to relacja kwoty podatku i podstawy opodatkowania, wyrażana:
  - kwotowo - stawka kwotowa - stosowana gdy podstawa podatkowa wyrażona jest ilościowo (np. 2 zł za m kw.)
  - procentowo - stosowana gdy podstawa podatkowa wyrażona jest wartościowo, może występować w postaci:
  - stałej stawki podatkowej (np. podatek liniowy, podatek dochodowy od osób prawnych)
  - zmiennej stawki podatkowej (opodatkowanie progresywne) - mamy do czynienia ze skalą
  podatkową (im wyższa podstawa opodatkowania tym wyższa stawka podatkowa) np. podatek
  dochodowy od osób fizycznych
  

KLASYFIKACJA PODATKÓW

A. KRYTERIUM PRZEDMIOTU OPODATKOWANIA (co podlega opodatkowaniu) - odnosi się do podstawy opodatkowania

• podatki od dochodów - podatki dochodowe - opodatkowaniu podlega dochód czyli nadwyżka przychodów nad kosztami
  - podatek dochodowy od osób fizycznych PIT
  - podatek dochodowy od osób prawnych CIT

• podatki od przychodów - podatki obrotowe - związane z prowadzą działalnością gospodarczą i pobierane niezależnie od wyników finansowych działalności.
  - podatek rolny
  - podatek leśny
  - podatek zryczałtowany od przychodów osób fizycznych

• podatki majątkowe - przedmiotem opodatkowania jest wartość zgromadzonego majątku i prawa majątkowe
  - podatek od nieruchomości
  - podatek od spadków i darowizn
  - podatek od środków transportu
  - podatek katastralny (chyba)

• podatki konsumpcyjne (od wydatków) - naliczane są w momencie zakupu towaru lub usługi
  - podatek od towarów i usług VAT charakter: powszechny dotyczy wszystkich towarów i usług
  - podatek akcyzowy charakter: selektywny dotyczy wyrobów akcyzowych
  - podatek od gier

Podatek akcyzowy wprowadzony został aby:
- kształtować pożądaną strukturę spożycia określonych dóbr w tym oszczędzanie, np. alkohol, czy wyroby energetyczne ze źródeł nieodnawialnych
- zapewnić dochody budżetowe
Akcyzą obejmuje się produkty o małej elastyczności cenowej popytu, zatem podniesie podatku i wzrost ceny produkty nie obniży popytu na dane dobro.

B. KRYTERIUM WŁADZTWA PODATKOWEGO (w czyjej gestii są dochody podatkowe) - pozwala wyodrębnić rodzaj podmiotu publicznego, do którego podatki wpływają

• podatki centralne, zwane podatkami państwowymi - to te podatki które w całości zasilają budżet
  państwa:
  - podatek od towarów i usług VAT
  - podatek akcyzowy
  - podatek od gier
  - podatek od zysków kapitałowych

• podatki lokalne, zwane podatkami samorządowymi:
  - podatek od nieruchomości
  - podatek od środków transportu
  - podatek leśny
  - podatek rolny
  - podatek od spadu i darowizn
  - opłaty skarbowe
  - opłata od posiadanego psa
  - opłata lokalna (targowa, uzdrowiskowa itp.)

• podatki wspólne zasilają budżet państwa i jednostek samorządu terytorialnego,
  - podatki dochodowe: PIT i CIT

Uznaje się ze jeżeli podatek w przeważającej części wpływa do budżetu państwa, jest podatkiem państwowym.

C. KRYTERIUM TECHNIKI PODATKOWEJ (w jaki sposób następuje pobór podatku)

• podatki bezpośrednie - sięgają wprost do dochodu lub majątku podatnika, bezpośrednio wpływają na sytuację materialną podatnika, identyfikacja podatnika i jego dochodów przez składane deklaracje
  - podatki dochodowe i majątkowe

• podatki pośrednie - zorientowane na obrót, pośrednio wpływają na sytuację majątkową podatnika, anonimowy podatnik
  - VAT
  - akcycza

przerzucalność podatku - przenoszenie ciężaru opodatkowania na kolejnego kontrahenta transakcji poprzez wliczenie podatku w cenę dobra lub usługi.
przerzucenie w przód - ciężar przerzucony na nabywcę dobra lub usługi (silna pozycja dostawcy)
przerzucenie wstecz - ciężar przerzucony na dostawcę (silna pozycja kontrahenta)

znieczulenie podatkowe - podatek wtapia się w cenę dobra lub usługi

D. KRYTERIUM FISKALNE (jakie świadczenia są głównym źródłem dochodów państwa) - pozwala określić które podatki mają istotne znaczenie dla dochodów budżetowych a które marginalne

• podatki o dużym znaczeniu fiskalnym
  - podatek od towarów i usług VAT około 40%
  - podatek akcyzowy około 20%

• podatki o małym znaczeniu fiskalnym
  - podatek dochodowy od osób fizycznych około 15%
  - podatek dochodowy od osób prawnych około 10%

VAT ma cechy
- podatku obrotowego bo dotyczy części obrotu zwanej wartością dodaną (podatek quasi-obrotowy)
- podatku konsumpcyjnego

Finanse przedsiębiorstwa - obejmują analizę zjawisk finansowych będących rezultatem gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych przedsiębiorstwie; są nauką o zjawiskach finansowych będących wynikiem tych decyzji, a także o metodach ich oceny.

Celem każdego przedsiębiorstwa jest - maksymalizacja wartości rynkowej

Cena rynkowa akcji * liczba wyemitowanych akcji = wartość rynkowa przedsiębiorstwa

Czynniki wpływające na cenę akcji:

• Ograniczenia zewnętrzne - regulacje prawne dotyczące działalności gospodarczej, polityka banku centralnego, wydarzenia międzynarodowe

• Polityka przedsiębiorstwa - rodzaje produktów, metody produkcji, poziom zadłużenia, polityka dywidend

• Koniunktura i poziom aktywności ekonomicznej - zyskowność przepływy pieniężne, ryzyko, warunki na rynku akcji

Czynniki wpływające na wartość małego przedsiębiorstwa

• Skala obrotów - rosnące przychody wskazują na akceptację rynkową produktów dostarczanych przez przedsiębiorstwo

• Ceny produktów - stabilne lub rosnące ceny wskazują na przewagę konkurencyjną i mocną pozycję rynkową przedsiębiorstwa

• Zysk - stabilne zyski wskazują na możliwości rozwoju przedsiębiorstwa

1

---