Ćwiczenia z mikroekonomii

II semestr SM zaoczne

1. Rynek doskonały

Rynek doskonały - charakteryzuje się:

1. dużym rozproszeniem po stronie popytu i podaży;

2. brakiem barier wejścia na rynek;

3. przejrzystością przeprowadzanych transakcji (transparencja);

4) jednorodnością dóbr i usług.

2. Rynek monopolistyczny

Rynek monopolistyczny - w sytuacji ekstremalnej oznacza on sytuację, w której występuje jedno przedsiębiorstwo mające wyłączność produkcji i zbytu jakiegoś towaru i ono kształtuje ceny a nie rynek. [R. Milewski].

3. Popyt

Popyt - ilość dobra, jaką nabywcy gotowi są zakupić przy różnym poziomie ceny, w określonym czasie i na określonym rynku, przy założeniu, że inne czynniki (poza ceną) pozostają stałe.

4. Podaż

Podaż - ilość dobra, jaką sprzedawcy są gotowi zaoferować przy różnym poziomie ceny.

5. Cena równowagi rynkowej

Cena równowagi rynkowej - cena równoważąca rynek. Oznacza to, że przy tej cenie rozmiary zapotrzebowania są równe ilości oferowanej.

Równowaga - Jest to sytuacja, w której zarówno kupujący, jak i sprzedający są zadowoleni z istniejącej kombinacji cen oraz ilości kupionych i sprzedanych towarów, a przy tym nie ma tendencji do zmiany tego stanu rzeczy.

Pp = Pd

6. Typowe krzywe popytu

Krzywa popytu - wskazuje w sposób graficzny zależność między ceną a rozmiarami zapotrzebowania (popytu) na dany towar lub usługę przy założeniu „ceteris paribus”(czynniki pozacenowe są stałe). Każdy czynnik powodujący wzrost popytu przesuwa krzywą popytu na prawo, podnosząc cenę równowagi oraz ilość dobra w punkcie równowagi

W przypadku krzywej popytu wyróżniamy trzy główne obszary determinujące kształt badanej krzywej:

1. ceny innych dóbr (dobra substytucyjne, komplementarne);

2. dochody nabywców;

3. Gusty - preferencje konsumentów (moda).

7. Typowe krzywe podaży

Krzywa podaży - ukazuje zależność między ceną a ilością oferowanych towarów (podaży) przy innych wielkościach nie zmienionych („ceteris paribus”): Każdy czynnik powodujący wzrost podaży przesuwa krzywą podaży na prawo, obniżając cenę równowagi oraz zwiększając ilość dobra w punkcie równowagi. W przypadku krzywej podaży wyróżniamy następujące elementy determinujące kształt krzywej:

1. rozwój techniki,

2. spadek/wzrost kosztów produkcji,

3. interwencja państwa - przepisy, procedury prawne itd.

8. Efekt dochodowy

Efekt dochodowy zmiany poziomu cen- zmiana ceny obu dóbr. Efekt ten określa zmianę popytu konsumenta wynikająca z ze zmiany siły nabywczej jego dochodu nominalnego

9. Efekt substytucyjny (zmiany cen)

Efekt substytucyjny zmiany poziomu cen- zmiana ceny jednego dóbr powoduje zmianę relacji cen obu dóbr, co powoduje powstanie efektu substytucyjnego. Efekt ten pokazuje zmianę popytu konsumenta na dobro x i dobro y. Efekt substytucji jest zawsze ujemny, a dochodowy dodatni (dobro normalne) lub ujemny (dobro podrzędne).

10. Prosta cenowa elastyczność popytu

Elastyczność cenowa popytu - stosunek względnej zmiany wielkości popytu na dane dobro względem zmiany jego ceny. Innymi słowy „cenowa elastyczność popytu” mierzy siłę reakcji popytu na zmianę ceny.

Ecpp = procentowa zmiana wielkości popytu / procentowa zmiana ceny

gdzie:

Pp1 (wartość bazowa - przed zmianą), Pp2 (wartość po zmianie) - wielkość popytu

C1, C2 - wysokość cen

1. Interpretacji wskaźnika elastyczności bierze się pod uwagę jego wartość bezwzględną (znak (+) lub (-) informuje jedynie o dodatniej lub ujemnej korelacji między zmiennymi.

2. Współczynniki elastyczności kształtują się w granicach od zera do nieskończoności.

3. Elastyczność cenowa popytu jest na ogół ujemna (ujemne nachylenie krzywej popytu)

W zależności od wysokości współczynnika elastyczności cenowej popytu wyodrębnia się, dla:

1. Ecpp = 0 - popyt doskonale nieelastyczny (sztywny)

2. 0 < Ecpp < 1 - popyt nieelastyczny (nisko-, małoelastyczny)

3. Ecpp = 1 - popyt neutralny

4. ∞ >Ecpp > 1 - popyt elastyczny

5. Ecpp = ∞ - popyt doskonale elastyczny

Dla liniowej krzywej popytu istnieje szybki graficzny sposób szacowania elastyczności w analizowanym punkcie krzywej

1. Elastyczności nie wolno utożsamiać z nachyleniem krzywej. Samo nachylenie nie jest też kryterium pozwalającym na oszacowanie rzędu wielkości współczynnika elastyczności z wyjątkiem sytuacji, gdy krzywe popytu przechodzą przez ten sam punkt.

2. Dwie krzywe o tym samym nachyleniu mają różną elastyczność w punktach odpowiadających tym samym wysokościom cen. Im krzywa jest bardziej oddalona od środka układu, tym przy danym poziomie cen elastyczność popytu jest niższa.

Elastyczność cenowa popytu zależy od:

1. Liczby dostępnych substytutów dobra bądź usługi będącej przedmiotem badanego popytu; im większa liczba substytutów, tym elastyczność cenowa popytu większa; substytuty dają możliwość wyboru i - ewentualnie - łatwiejszej rezygnacji z dotychczasowego przedmiotu zakupów; stwarzają też szansę na wzrost zakupów danego dobra, gdy substytuty drożeją.

2. Czasu, jakim dysponuje nabywca podejmujący decyzję zakupu; im dłuższy czas, tym wyższa elastyczność popytu - większa bowiem szansa na znalezienie ewentualnego substytutu.

3. Udział danego dobra czy usługi w całkowitych wydatkach nabywcy; im ten udział jest większy, tym popyt jest bardziej elastyczny.

4. Skuteczności akcji promocyjnej produktu; skuteczna akcja edukacyjno - reklamowa prowadzi do obniżenia elastyczności cenowej popytu wskutek przyczynienia się do wzrostu zaufania czy przywiązania do znaku firmowego.

11. Mieszana cenowa elastyczność popytu

Elastyczność krzyżowa popytu (cenowa mieszana elastyczność popytu) na dane dobro y względem zmian ceny dobra x to relacja między względną zmianą zapotrzebowania na dobro x a względną zmianą ceny dobra y.

Elastyczność krzyżowa popytu - stopień reakcji popytu na dane dobro w odpowiedzi na zmianę ceny innego dobra.

Em = procentowa zmiana popytu na dobro Y / procentowa zmiana ceny dobra X

UWAGI:

1. Elastyczność krzyżowa popytu przyjmuje wartości zarówno ujemne i dodatnie.

2. Znak uzyskanej wartości zależy od wzajemnych powiązań (substytucyjnych lub komplementarnych) między dwoma branymi pod uwagę towarami (patrz rysunek!).

3. Wartość bezwzględna uzyskanego wskaźnika elastyczności mieszanej mówi o sile danego związku (reakcji) czyli o sile związku o charakterze substytucyjnym i komplementarnym. Im większa wartość wsk. elastyczności, tym substytucyjność i komplementarność jest większa.

Graficzna analiza elastyczności mieszanej popytu:

Wzrost ceny dobra X powoduje wzrost popytu na substytucyjne dobro Y.

Wzrost ceny dobra X powoduje spadek popytu na komplementarne dobro Y.

WNIOSEK: Elastyczność krzyżowa dóbr komplementarnych jest ujemna,

dóbr substytucyjnych - dodatnia

12. Dochodowa elastyczność popytu

Elastyczność dochodowa popytu - stosunek względnej zmiany rozmiarów popytu na określone dobro do względnej zmiany dochodu - siła reakcji popytu na zmianę dochodu.

Wzrost dochodów ludności zwiększa popyt na większość dóbr.

Jednak popyt na różne dobra zwiększa się pod wpływem wzrostu dochodów w różnym stopniu.

Edpp = procentowa zmiana popytu /procentowa zmiana dochodu

D - dochód

Dla:

1. Edpp = 0 - popyt sztywny - dalszy wzrost dochodu nie wywołuje żadnej reakcji po stronie popytu

2. Edpp< 0 - wzrost dochodów powoduje spadek popytu na analizowane dobro - dobro niższego rzędu [-]

3. Edpp > 0 - wzrost dochodów powoduje wzrost popytu na analizowane dobro - dobro normalne [+]

4. Edpp = 1 - popyt neutralny - wzrost dochodu wywołuje proporcjonalną reakcji po stronie popytu

5. Edpp > 1 - wzrost procentowy wielkości popytu jest większy od procentowego wzrostu dochodu - dobro luksusowe

6. Edpp < 1 - wzrost popytu jest wolniejszy w stosunku do wzrostu dochodu - dobro podstawowe

W zależności od wartości dochodowej elastyczności popytu Edpp możemy dokonać następującego rozróżnienia poszczególnych dóbr:

1. Dobra normalne (zwykłe) charakteryzują się dodatnią elastycznością dochodową popytu (UWAGA: mogą być to zarówno dobra luksusowe i dobra podstawowe!).

2. Dobra niższego rzędu - mają ujemną elastyczność dochodową. Wzrost dochodu zmniejsza rozmiary popytu na te dobra, z zarazem ich udział w budżetach nabywców.

3. Dobra wyższego rzędu (luksusowe) - mają elastyczność dochodową wyższą od jedności. Wzrost dochodu zwiększa rozmiary popytu na te dobra i ich udział w budżetach nabywców.

4. Dobra pierwszej potrzeby (podstawowe) - mają elastyczność dochodową niższą od jedności. Są to wszystkie dobra niższego rzędu oraz część dóbr normalnych, z wyjątkiem luksusowych.

Uwaga: Paradoks Veblena - przy wzroście ceny rośnie popyt.

Dobra Giffena - przy wzroście ceny rośnie popyt - dobra niższego rzędu nie posiadające bliskich substytutów).

13. Cenowa elastyczność podaży

Elastyczność cenowa podaży - wyraża siłę reakcji wielkości podaży danego dobra na zmianę jego ceny.

Epd = procentowa zmiana wielkości podaży/ procentowa zmiana cen

Wskaźnik Epd, podobnie jak w przypadku cenowej elastyczności popytu (Edp), może przyjąć następujące wartości bezwględne:

1. Epd = 0 - podaż doskonale nieelastyczna (sztywna)

2. 0 <  Epd  < 1 - podaż nieelastyczna (nisko-, małoelastyczna)

3.  Epd  = 1 - podaż neutralna

4. ∞ > Epd > 1 - podaż elastyczna

5.  Epd = ∞ - podaż doskonale elastyczna

Elastyczność cenowa podaży zależy od możliwości producentów ograniczania rozmiarów produkcji, gdy ceny jej spadają, oraz ich zdolności zwiększenia rozmiarów własnej oferty towarowej, gdy ceny produktów gotowych rosną.

Elastyczność cenowa podaży jest zależna przede wszystkim od:

1. czasu, jakim dysponuje producent na przystosowanie się do zmienionego poziomu cen; im dłuższy czas, tym elastyczność cenowa podaży jest większa - od sztywnej w bardzo krótkim okresie czasu do doskonale elastycznej w okresie bardzo długim;

2. zachowania się kosztów produkcji wraz ze zmianą skali produkcji; jeżeli wraz ze wzrostem skali produkcji koszty szybko rosną, podaż jest mało elastyczna - szybki wzrost kosztów ogranicza siłę stymulacyjną rosnącej ceny produktu; jeśli natomiast koszty rosną relatywnie wolno wraz ze wzrostem produkcji, podaż jest bardziej elastyczna - ruch kosztów nie niweczy cenowej stymulacji zmiany wielkości podaży.

Oraz

W bieżącym i krótkim okresie elastyczność cenowa podaży jest zależna od:

1. podatności danego dobra na magazynowanie i od kosztów tego magazynowania; im mniejsza możliwość przechowywania dóbr (dobra szybko psujące się) i wyższe koszty magazynowania, tym mniejsza elastyczność cenowa podaży;

2. cech technologicznych produkcji wynikających np. ze stopnia wyspecjalizowania aparatu wytwórczego i obsługującej go załogi; wąska specjalizacja zmniejsza elastyczność, charakter bardziej uniwersalny daje możliwość dokonywania pewnych zmian asortymentowych, a więc stwarza warunki bardziej elastycznego reagowania na zmiany cen rynkowych.

Im dłuższy czas, tym elastyczność cenowa podaży jest większa - przechodząc od sztywnej elastyczności w bardzo krótkim okresie czasu do doskonale elastycznej w okresie bardzo długim.

14. Nietypowe krzywe popytu

1. Popyt może nie reagować na zmianę ceny, mówimy wówczas, że jest doskonale nieelastyczny albo sztywny. Dotyczy to dóbr, które zaspokajają niezbędne potrzeby i nie mają substytutów: trumny, sól, niektóre lekarstwa;

2. Popyt reaguje na zmianę ceny krańcowo elastycznie - jest doskonale elastyczny (teoretyczna sytuacja rynku doskonałego);

3. Popyt zachowuje się nietypowo, tzn. wraz ze wzrostem ceny danego dobra popyt wzrasta, a spadek ceny obniża popyt

15. Nietypowe krzywe podaży

1. Podaż jest sztywna cenowo, nie reaguje na zmianę ceny. Mówimy, że podaż jest nieelastyczna.

2. Podaż jest doskonale elastyczna względem ceny. Zmienia się przy danej cenie ( w praktyce niemożliwa).

16. Efekt Giffena

Efekt Giffen dotyczy niektórych dóbr niższego rzędu. W przypadku tych dóbr (zwanych też dobrami giffena) wzrost ceny powoduje wzrost popytu na nie - konsument nie może sobie już pozwolić na zakup żadnego innego dobra, stąd kupuje wyłącznie dobro Giffena.
Efekt Veblena

Efekt veblenowski - dotyczy popytu na tzw. dobra prestiżowe. Ich konsumpcja świadczy o statusie konsumenta, nosi znamiona konsumpcji ostentacyjnej. Dlatego popyt na takie dobra wzrasta wraz ze wzrostem ich ceny.

17. Efekt spekulacyjny

Efekt spekulacyjny występuje wtedy, gdy w miarę wzrostu dochodu konsumenta maleje jego popyt na dobra niższego rzędu typu kaszanka, salceson.

18. Krzywa Engla

Prawa Engla:

1. Wraz ze wzrostem przychodów (dochodów) spada proporcja wydatków na żywność

2. W miarę wzrostu dochodów wydatki na mieszkania, opał i światło wzrastają skokowo

3. W miarę wzrostu dochodów zwiększa się proporcja (udział) wydatków na potrzeby dalsze lub luksusowe

Krzywe Engla - wskaźniki dochodowej elastyczności popytu

1. Wraz ze wzrostem dochodu spada udział wydatków na żywność (Rys. „a”).

Oznacza to, że wydatki na żywność rosną w tempie wolniejszym od przyrostu dochodu, czyli względna zmiana popytu na żywność jest mniejsza od względnej zmiany dochodu. Wsp. Edpp przyjmuje wartość: 0 < Epp < 1.

2. Udział wydatków na odzież i mieszkanie na ogół nie zmienia się wraz ze zmianą dochodu (Rys. „b”).

Oznacza to, że względny przyrost popytu i względny przyrost dochodu są równe. Wsp Edpp przyjmuje wartość: Edpp = 1.

3. Wydatki na samochody, meble, podróże, ochronę zdrowia, wypoczynek, biżuterię wzrastają w tempie szybszym od tempa wzrostu dochodu (Rys. „c”).

Oznacza to, że względna zmiana popytu na te dobra jest większa od względnej zmiany dochodu, czyli wsp. dochodowej elastyczności popytu ma wartość: Edpp > 1.

Zależność między zmianami dochodu w relacji do zmiany popytu na różne grupy dóbr i usług przedstawia w sposób zintegrowany następująca krzywa Engla:

Na rysunku poszczególne punkty wyznaczają nam różne wskaźniki elastyczności, co definiuje nam automatycznie różne kategorie dóbr.

W punkcie dla Edpp = 0 (popyt sztywny) wzrost dochodu nie wpływa na pojawienie się efektywnego popytu rynkowego.

W punkcie dla Edpp > 1 (popyt elastyczny) wzrost dochodu powoduje reakcję po stronie popytu proporcjonalnie większą (dobra luksusowe).

W punkcie dla Edpp < 1 (popyt małoelastyczny) wzrost dochodu generuje stosunkowo małą reakcję po stronie popytu (dobro podstawowe)

W punkcie dla Edpp = 0 (popyt sztywny) w dalszej kolejności kolejny wzrost dochodu już nie wpływa na pojawienie się popytu rynkowego.

W punkcie dla Edpp < 0 - wzrost dochodu generuje spadek wartości po stronie zgłaszanego popytu na dane dobro (dobro podstawowe)

19. Dobra normalne

Dobra normalne (zwykłe) - dobra na które popyt wzrasta wraz ze wzrostem dochodu (uwaga: paradoks Veblena - przy wzroście ceny rośnie popyt - patrz dobra luksusowe).

20. Dobra podrzędne

Dobra podrzędne - dobro, którego ilość nabywana maleje wraz ze wzrostem dochodu i rośnie wraz ze spadkiem dochodu. Maja ujemną dochodową elastyczność popytu.

21. Dobra podstawowe

Dobra podstawowe to w ekonomii dobra, które nie mają swoich substytutów; zmiana ceny nie spowoduje spadku popytu, bądź obniży go w nieznacznym stopniu.

22. Dobra wyższego rzędu

Dobra wyższego rzędu to dobra, które nie służą bezpośredniemu zaspokajaniu potrzeb, a służą pośredniemu zaspokajaniu potrzeb. Chodzi o to, że dobro wyższego rzędu produkuje dobro niższego rzędu, które ostatecznie zaspokaja potrzebę konsumenta. Dobrym przykładem powinna być mąka. Mąka służy wyprodukowaniu chleba, więc jest dobrem wyższego rzędu, gdyż pośrednio zaspokaja potrzebę głodu. Wiemy, że chleb ma wartość, ponieważ służy zaspokojeniu potrzeby głodu i tylko i wyłącznie dlatego ma wartość.

23. Dobra komplementarne

Dobra komplementarne - wzrost/spadek ceny jednego dobra powoduje wzrost/spadek zainteresowania zakupami dobra innego, np. wzrost ceny benzyny a zakupy samochodów.

24. Dobra substytucyjne

Dobra substytucyjne (substytuty) - takie dobra, które klienci mogą nabywać zamiennie, np. różne środki transportu;

Wzrost ceny dobra substytucyjnego (lub spadek ceny dobra komplementarnego) zwiększa rozmiary zapotrzebowania na dane dobro przy zmienionej cenie.

C1

Q1

E (punkt równowagi rynkowej)

Pd (podaż)

C (cena)

Pp (popyt)

Q (ilość)

Q (ilość)

Pp (popyt)

C (cena)

Q (ilość)

C (cena)

Pp (podaż)

Q (ilość)

C (cena)

Pp(c)

Pp(b)

Pp(a)

0

1

∞

popyt elastyczny

popyt nieelastyczny

popyt neutralny

popyt doskonale elastyczny

popyt doskonale nieelastyczny

Q (ilość)

Pp (popyt)

C (cena)

Ecpp = 0 - popyt doskonale nieelastyczny (sztywny)

Ecpp = ∞ - popyt doskonale elastyczny

Ecpp = 1 - popyt neutralny

∞ >Ecpp > 1 - popyt elastyczny

0 < Ecpp < 1 - popyt nieelastyczny łoelastyczny)

C (cena)

dobro X

Pp

Pd

E

X1

C1

E'

C2

X2

Pd'

C (cena)

Dobro Y

Pp

Pd

E

Y2

E'

Y1

Pp'

dobro X

Pp

Pd

E

X1

C1

E'

C2

X2

Pd'

dobroY

Pp'

Pd

E'

Y1

E

Y2

Pp

C (cena)

C (cena)

D (dochody)

Wydatki w procentach

a) wydatki na żywność

c) wydatki na dobra luksusowe

20%

40%

60%

80%

100%

b) wydatki na mieszkanie

Pp (popyt)

D (dochód)

a) wydatki na żywność

b) wydatki na mieszkanie

c) dobra luksusowe

0 < Edpp < 1

Edpp = 1

Edpp > 1

Wartość Edpp



-

Dobra normalne

!

tym dobra Giffena

w

-

Dobra niższego rzędu

)

(podstawowe

Dobra pierwszej potrzeby

a

Veblen

tym dobra

w

-

)

rzędu (luksusowe

Dobra wyższego



+

1

0

Pd(a)

Pd(b)

C (cena)

Q (ilość)

Edpp > 1

Edpp < 0

Edpp < 1

Edpp = 0

Edpp = 0

Pp (popyt)

D (dochód)

---