Filozofia - drobne notatki, kluczowe zagadnienia i luźne myśli.

Sebastian Patrzek

GWSHM Milenium

• Czym jest filozofia? Jest krytyczną wiedzą rozumową o warunkach możliwości rzeczywistości doświadczalnej jako całości.

Jak rozumiemy termin w potocznym języku?

• abstrakcja

• niepotrzebna

• rzeźba Rodina,,Myśliciel''

• poza zasięgiem

• pyta o sens, a inni zwyczajnie żyją

Uprawiana od dzieciństwa gdy:

• problem

• świat traci sens

• nie wszystko jest oczywiste

• Nie można zamknąć uszu - trzeba zająć jakieś stanowisko

Tekst: fragment,,Uczty'' Platona

• Kto jest uosobieniem filozofii?

• Jakie jest pochodzenie Erosa?

• Na czym polega filozofowanie
  ( poszukiwanie czy kontemplacja)

• Czym jest filozofia?

• Dlaczego filozofia nie osiągnie pełnego poznania rzeczywistości?

Filozofia - (gr. philos - miłośnik, sophia -mądrość), jakie źródła filozofii, dlaczego ludzie zaczęli filozofować:

• świadomość śmierci - żyjemy pomimo świadomości nieuniknionej śmierci,

• pytanie sens życia - cierpienie, śmierć odbierają poczucie bezpieczeństwa, stąd pytanie,

• wątpienie - krytyka źródeł i możliwości naszego poznania, zastanych norm i wartości,

• zdziwienie - świat mnie dziwi, nic o nim nie wiem, ale chcę uniknąć niewiedzy, stąd filozofia

• wynik redukcji instynktów - z tego powodu musimy korzystać z rozumu tworząc świat kultury,

• chęć oświecenia - Kant: ,,oświeceniem nazywam wyjście człowieka z niepełnoletności, w którą popadł z własnej winy. Niepełnoletność to niezdolność człowieka do posługiwania się swoim własnym rozumem bez obcego kierownictwa''.

Jaka jest różnica między filozofią, a naukami empirycznymi?

• Filozofia jest nauką ogólną, której wyrosły nauki szczegółowe. Twierdzenia filozofii nie są falsyfikowane, są znaczeniowo mętne i nie bardzo wiadomo na czym miałoby polegać krytyka tych twierdzeń np. ,,nigdy nie wejdziemy drugi raz do tej samej rzeki'' (Heraklit). Filozofia, z racji swej ogólności nie ma precyzyjnie określonego obiektu badawczego (umiłowanie mądrości).

Nauki szczegółowe

• Hipotezy naukowe podlegają falsyfikacji (falsyfikacja - świadectwo empiryczne obalające hipotezę, wykazywanie fałszywości hipotezy, np. przewrót kopernikański). Nauki charakteryzujące swoje dziedziny drogą precyzyjnej definicji obiektów badawczych w tych dziedzinach, a postęp w nauce można mierzyć coraz precyzyjniejszymi definicjami obiektów badawczych.

Kim byli filozofowie?

• Św. Tomasz z Akwinu - wykładowca Uniwersytet Paryski

• John Dewey - wykładowca Columbia University w Nowym Yorku

• Martin Heidegger - Uniwersytet we Freiburgu

• Ludwig Wittgenstein - Cambridge

• Św. Augustyn - lider religijny, biskup

• George Berkeley - biskup (Irlandia)

• Baruch Spinoza - szlifierz soczewek

• John Locke - lekarz

• John Stuart Mill - dziennikarz prasowy, korespondent „Member of Parliament”

Działy podstawowe filozofii

• epistemologia - (teoria wiedzy, teoria poznania), dział filozofii zajmujący się poznaniem.

Epistemologia - zagadnienia:

- zagadnienia prawdy - „prawda to zgodność myśli (idei) z rzeczywistością” - Arystoteles,

- źródła poznania - co jest źródłem pewnej prawomocnej wiedzy: doświadczenia, empiria (Hume, Locke), czy rozum (Kartezjusz, racjonalizm),

- granice poznania - czy podmiot poznający w aktach poznania, może poznać rzeczywistość zewnętrzną w stosunku do tego podmiotu,

• estetyka - refleksja filozoficzna nad pięknem i sztuką,

• etyka - refleksja filozoficzna nad normami. (Estetyka i etyka wchodzą w skład aksjologii rozumianej jako nauka o wartościach etycznych i estetycznych).

• ontologia - teoria bytu - Co istnieje?

• antropologia - nauka o człowieku i jego środowisku (antroposfera),

• logika - teoria niezawodnych wnioskowań, umiejętność rozumowania,

• metafizyka - (gr. meta - to co przed, to co ponad, poza, physika - przyroda, rzeczy naturalne).

Wszystko to co przed fizyką (fizycznością). Pod tym tytułem zgromadzono wszystkie pergaminy Arystotelesa, które były umieszczone po jego fizyce. Tematami metafizyki są: sam byt (ontologia), byt boski (teologia), dusza (psychologia) i powiązanie w całość wszystkiego co istnieje (kosmologia).

Ważniejsze pojęcia:

• Ontos - byt,

• Episteme - wiedza, poznanie,

• Logos - rozum, słowo, nauka, refleksja, język,

• Noumen - rzecz w sama w sobie,

• Fenomen - świat zjawiskowy, który nas otacza

• Empiryzm - doświadczenie czegoś. Przyznanie doświadczeniu dominującej roli w poznaniu, Empiryzm posługuje się metodą indukcyjną (od szczegółu do ogółu),

• Racjonalizm (amprioryzm) - przyznanie rozumowi dominującej roli w poznaniu. Racjonalizm posługuje się metodą dedukcyjną (od ogółu do szczegółu),

• Jakości zmysłowe - to co poznaję z pomocą zmysłów wzroku, smaku, zapachu, dotyku, słuchu.

Jońska filozofia przyrody - tworzenie pierwszych kosmologii, poszukiwanie prazasady, pratworzywa
(gr. arche):

• Tales z Miletu (VII - Vi w p. Chr.) - woda, z niej całe życie,

• (uczeń) Anaksymander - (V w p. Chr.) apeiron (coś nieskończonego, bezgranicznego i nieokreślonego),

• (uczeń) Anaksymenes - (V w p. Chr.) powietrze (gęste powietrze - woda, ziemia, kamień, rozrzedzenie powietrza - ogień),

Presokratycy (dalej myślenie kosmologiczne):

• Pitagorejczycy - Pitagoras (V w p. Chr.) teoria liczb, odkrył stosunki liczbowe w muzyce, cały wszechświat jest harmonijnie zbudowany, muzyka sfer,

• Empedokles - (IV w p. Chr.) istnieją cztery żywioły jako prazasada (woda, ziemia, ogień, powietrze),

• Anaksagoras - (IV w p. Chr.) isnieje nieskończenie wiele składników podstawowych

Pluralizm

• Euklippos - (V w p. Chr.) i Demokryt (IV - III w p. Chr.) wszystko złożone jest z materialnych, ruchomych atomów - materializm,

• (eleaci) Ksenofones (V w p. Chr.) wszystko jest bogiem, wszystko to jeden Bóg,

• (eleaci) Parmenides (V - IV w p. Chr.) byt jest wieczny, nieruchomy, niezmienny,

• bezczasowy. Byt jest, a niebytu nie ma.

• Heraklit - (V - IV w p. Chr.) problem przemieniania się i stawania się, myślimy

• przeciwieństwami: noc, dzień, wszystko jest jednością i wszystko przemija.

Sofiści pierwsi podjęli dyskusje nad problemem człowieka
i społeczeństwa, rezygnując z myślenia kosmologicznego. Sofiści byli pierwszymi relatywistami:

• Protagoras - (IV w p. Chr.) „o każdej rzeczy można na równi rozprawiać za
  i przeciw”, a „człowiek jest miarą wszech rzeczy” (relatywizm vs absolutyzm),

• Gordiasz (IV w p. Chr.) „nic nie istnieje, a jeśli nawet coś istnieje, to nie można tego

poznać, a jeśli nawet by się cos poznało to nie mogłoby to być przekazane
i wytłumaczone” (relatywizm językowy).

PLATON

• 427 - 347 p.n.e.

• Właściwe imię Platona, otrzymane po dziadku, brzmi Arystokles. Według najpopularniejszej hipotezy, przezwisko Platon (od gr. platos - szerokość, obszerność, rozległość)

• Pozycja społeczna rodziny Platona jest istotnym faktem biograficznym, ukierunkowała bowiem jego zapatrywania polityczne.

• Otrzymał staranne wykształcenie, które według zasad greckich polegało na kształtowaniu harmonii ducha i ciała (tzw. kalokagatia), a więc obejmowało zarówno naukę jak i rozwój fizyczny.

• Studia filozoficzne rozpoczął najpierw pod kierunkiem Kratyla, zwolennika Heraklita. Rodzina kształciła go na kupca - w tym celu Platon odbył kilka podróży do Azji Mniejszej i na Kretę. W wieku 18 lat, w czasie jednej z podróży morskich został porwany przez piratów i sprzedany jako niewolnik.

• W wieku 20 lat spotkał Sokratesa i został jego najwierniejszym uczniem. Studiował u niego przez 8 lat. Wyrok śmierci wydany na Sokratesa za wypowiadanie niepopularnych poglądów zniechęcił Platona do demokratycznego systemu rządów.

• Po śmierci Sokratesa opuścił wraz z innymi współuczniami Ateny i przez 12 lat podróżował po Grecji, Egipcie i Wielkiej Grecji. Powrócił w 40.roku życia do Aten i tu założył swą Akademię Ateńską.

• Według pewnych opinii pierwszymi dziełami filozoficznymi Platona były dialogi Sokratesa ze sceptykiem Filonem. Do dziś jest przedmiotem sporu, czy Platon wkładał w usta Sokratesa własne poglądy, czy też dialogi są faktyczną wykładnią poglądów Sokratesa.

• W 387 p.n.e. założył sławną Akademię Ateńską. Miała ona wydać wykształconą klasę "filozofów-władców", zgodnie z poglądami politycznymi Platona.

• System Platona przechodził wielorakie zmiany, nigdy nie osiągnął stanu spójności i konsekwencji. Filozof sam zdawał sobie sprawę z faktu, że rozum nie rozwiąże wszystkich zagadek bytu, w jednym z listów napisał bowiem:

• O tym, na czym naprawdę mi zależy (...) nie ma i nie będzie żadnego mego pisma, bo nie jest to racjonalne, jak matematyka, i nie daje się ująć w słowa. Ale gdy długo zmagałeś się z rzeczą, nagle zapala się w duszy jakby światło. Kto nie jest wewnętrznie zrośnięty i spokrewniony z tym, co moralne i piękne, ten (...) nigdy nie pozna prawdy o dobru i złu.

• Filozofia Platona, zwłaszcza w postaci neoplatonizmu w ujęciu Plotyna i Porfiriusza została później zaadaptowana przez myśl chrześcijańską. Nurt franciszkański tej myśli wciąż odwołuje się do tradycji platońskiej

Dzieła

Dialogi sokratejskie

• KRITON

• CHARMIDES

• OBRONA SOKRATESA

• EUTYFRON

• PAŃSTWO I

Dialogi okresu średniego

• Uczta

• Fedon

• Państwo II - X

Dialogi okresu późnego

• Polityk

• Fileb

Poglądy

• Dualizm (ciało więzieniem duszy)

• Teoria idei

Czym są pojęcia?

Oprócz zwykłych przemijających rzeczy istnieją także byty niezmienne, niematerialne i wieczne, których nie można poznać w sposób bezpośredni i to do nich, a nie do rzeczy odnoszą się pojęcia.

• Miłość platońska

Arystoteles

• Arystoteles urodził się w roku 384 p.n.e. w greckiej kolonii Stagirus, (dlatego mówi się o nim także Stagiryta), u wybrzeży Tracji. Jego ojciec Nikomachos był nadwornym lekarzem macedońskiego króla Amyntasa.

• W wieku 17 lat Arystoteles został wysłany do Aten aby odebrać staranne wykształcenie w Akademii Platońskiej. W Akademii Arystoteles spędził w sumie 20 lat

• Po śmierci Platona był naturalnym pretendentem do objęcia pozycji rektora Akademii - jednak inni członkowie Akademii zdecydowali się wybrać na to stanowisko siostrzeńca Platona, ze względu na dużą rozbieżność wypracowanego przez Arystotelesa systemu filozoficznego z systemem Platona.

• Arystoteles następnie pracował jako nadworny lekarz i doradca Hermeasa - władcy kolonii Assos w Mezji

• W Macedonii został osobistym nauczycielem Aleksandra III Macedońskiego (7 lat)

• Arystoteles w Atenach założył własną, konkurencyjną do Akademii szkołę filozoficzną zwaną Liceum, która była wspierana przez Aleksandra Macedońskiego i wkrótce przyćmiła Akademię.

• Po śmierci Aleksandra i upadku pro-macedońskiego rządu w Atenach Ateńczycy zamknęli Liceum a sam Arystoteles musiał uciekać z miasta. Przeniósł się wtedy do miasta Chalkis na wyspie Eubea, gdzie po dwóch latach zmarł.

• W wieku około 28 lat ożenił się z młodszą o 10 lat Pythias, z którą miał córkę nazwaną po matce Pythias. Po śmierci żony Arystoteles związał się z Herpyllis, z którą miał syna Nikomachusa, nazwanego tak od imienia ojca Arystotelesa.

Dzieła

• Metafizyka: Andronikos z Rodos

• Logika: Kategorie, O wyrażaniu myśli

• Fizyka: O świecie, O niebie

• Biologia: O rodzeniu się zwierząt, Zoologia

• Psychologia: O śnie i czuwaniu, O duszy

• Filozofia: Etyka nikomachejska, Polityka

Arystoteles dokonał podziału nauk:

• Teoretyczne - których celem jest formułowanie wiedzy dla niej samej (metafizyka, fizyka i matematyka)

• Praktyczne - których celem jest formułowanie wiedzy dla osiągnięcia doskonałości moralnej (etyka, polityka)

• Wytwórcze - których celem jest formułowanie wiedzy, za pomocą której można wytwarzać określone przedmioty.

Metafizyka, jako dyscyplina najdoskonalsza, usytuowana na szczycie hierarchii nauk, zajmuje się badaniem:

• przyczyn i zasad rzeczywistości,

• bytu jako bytu,

• substancji,

• Boga i tego, co transcendentne.

Forma i materia

• Arystoteles odrzucił platoński dualizm rzeczy materialnych i idei. Uważał on, że idee "nie przyczyniają się też w żaden sposób do poznawania innych rzeczy [...] ani do wyjaśniania ich istnienia, bo nie znajdują się w poszczególnych rzeczach, które w nich uczestniczą [...]". Jego zdaniem istota rzeczy (substancja)zawiera się w niej samej.

• W miejsce dualizmu platońskiego powstał jednak inny: materii i formy. Forma była odpowiednikiem idei platońskiej, lecz nie jako osobny, niezależny byt, a jako coś nadające kształt i postać materii - tworzywu. Relację między formą a materią można więc sobie wyobrazić jak relację między naczyniem a wodą, albo gliną i palcami garncarza.

• Formy w zasadzie nie mogą istnieć bez materii, a z drugiej strony sama materia bez form nie posiadałaby kształtu, koloru, ruchu i innych cech; byłaby czystym chaosem. Tak więc znany nam z doświadczenia świat jest nierozerwalną kombinacją materii i idei-form.

• Przyczynił się do rozwoju teorii atomistycznej twierdząc, że cała materia składa się z tych samych ciągłych substancji pierwotnych

Teoria czterech przyczyn, jakie muszą być spełnione do zaistnienia danej rzeczy:

• Przyczyna formalna (causa formalis) -przyczyna materialna (causa materialis)

• Przyczyna celowa (causa finalis) -

• Przyczyna sprawcza (causa efficiens) -

• Substancja - samoistny byt (konkretna rzecz)

• Istota rzeczy (forma) - to co w substancji najważniejsze

• Dzięki formie (energii) urzeczywistniają się możliwości zawarte w materii

• Zmiany (ruch-kinesis) są ukierunkowaniem danych zawartych potencjalnie w materii

• Proces ten jest celowy (cel tkwi w rzeczy nie poza nią)

GNOSTYCYZM
przetworzyć wiarę chrześcijańską
w wiedzę

• Koncepcja eonów (drabina bytów, walka bogów

• Dualizm dobra i zła - skąd pochodzi zło?

(obcy myśli greckiej, światło - ciemność, dobre i złe duchy)

• Wyzwolenie (Chrystus - eon, uduchowienie, ciała nie zmartwychwstają)

• Człowiek - upadły Bóg, antyseksualizm, upadł na ziemię w skutek pragnienia rozkoszy, podział na klasy: hylików, psychików i pneumatyków

Przyczyny odrzucenia

• Alegoryzm

• Wielość bogów

• Tajemnica zamiast religijnej myśli

• Skrajny dualizm - materia niezależna od Boga (ograniczenie wszechmocy)

• Krytyka świata (Dzieło Boże musi być dobre)

• Śmiertelność ciał

Znaczenie gnostycyzmu

• Nie zaspokoił ani potrzeb religijnych, ani naukowych

• Dla chrześcijan - negatywne (wzmógł czujność, przykład herezji)

Herezje pokrewne

• Marcjonizm (II w.) - dwaj bogowie dobry i sprawiedliwy

• Hermogenes (II w.) - świat nie jest stworzony przez Boga

• Manicheizm w kosmosie dwaj bogowie,
  w człowieku dwie dusze

Odpowiedź na herezje - APOLOGETYKA

Augustyn z Hippony

• Augustyn urodził się w roku 354 w Tagaście (Algieria), jako syn rzymskiego Patrycjusza poganina, oraz matki, z patrycjuszowskiej rodziny - zdeklarowanej chrześcijanki (święta Monika).

• Po ukończeniu szkół w Tagaście (366)
  i Madaurze (370) został wysłany na studia do Kartaginy, które po rocznej przerwie ukończył
  w 374.

• W 374 założył szkołę retoryczną Tagaście,

• W 375 został nauczycielem retoryki w Kartaginie.

• W 372 urodził mu się syn, Adeodatus,

• Ok. 372 Augustyn przystąpił do grupy wyznawców manicheizmu.

• Na skutek sporów ze swoją matką zdecydował się opuścić Tagastę i wyjechał na dalsze studia do Rzymu (383).

• Pierwsze zetknięcie z neoplatonizmem, które zbliżyło go do chrześcijaństwa.

• Po rocznych studiach został wysłany do Mediolanu, aby objąć funkcję nauczyciela retoryki. W Mediolanie stał się też nieformalnym przywódcą miejscowych manichejczyków. Dołączyła tam do niego jego matka, która próbowała przekonać Augustyna do przejścia na chrześcijaństwo i ożenku z pewną kobietą.

• Pod wpływem matki i kazań św. Ambrożego w sierpniu 386 Augustyn przechodzi na chrześcijaństwo i razem ze swoim synem przyjmuje chrzest z 24 na 25 kwietnia 387

• Następny rok spędził na przekonywaniu przyjaciół manichejczyków do przejścia na chrześcijaństwo.

• W listopadzie 387 roku zmarła jego matka. Augustyn postanowił wrócić do rodzinnego miasta. W trakcie tej podróży (389 lub 390) zmarł jego siedemnastoletni syn.

• Razem ze swoimi przyjaciółmi założył za zgodą biskupa Hippony, Waleriusza, pierwszy w Afryce klasztor. Tam oddał się pracy filozoficzno-teologicznej, która po kilku latach rozsławiła ten klasztor na cały chrześcijański świat. W tym miejscu powstało większość chrześcijańskich dzieł Augustyna. W styczniu 391 Augustyn otrzymał święcenia kapłańskie z rąk biskupa Waleriusza.

• Sława Augustyna szybko przyćmiła sławę Waleriusza, który postanowił usankcjonować ten stan faktyczny, konsekrując Augustyna na swojego biskupa pomocniczego w 395 roku.

• Po śmierci Waleriusza Augustyn został automatycznie jedynym biskupem Hippony, sprawując tę funkcję aż do swojej śmierci w 430 roku.

• W roku jego śmierci Hippona i klasztor Augustyna zostały splądrowane przez germańskie plemię Wandalów, a zgodnie z hagiograficzną tradycją sam Augustyn stał na murach swojego klasztoru i do końca zachęcał mieszkańców Hippony do obrony

Dzieła

• Wyznania

• O nieśmiertelności duszy

• O wolnej woli

• Państwo Boże

Poglądy

• Neoplatonizm (dusza posługuje się ciałem)

• Poznanie zmysłowe - niepewne

• Teocentryzm

• Kreacjonizm

• Teodycea

• „Biada mi nawet nie wiem, czego nie wiem”

Tomasz z Akwinu

• Urodzony w 1224 lub 1225 Rocca Secca w Królestwie Neapolu, jako syn hrabiego Akwinu Landulfa i Teresy Caracciolo.

• Jego wuj Siibald był opatem zamożnego benedyktyńskiego klasztoru na Monte Cassino, gdzie Tomasz od 5 do 14 roku życia pobierał nauki - rodzina oczekiwała, że Tomasz zostanie następcą wuja.

• Studiował na uniwersytecie w Neapolu,

• Po pięciu latach porzucił zakon benedyktynów
  i przyłączył się do dominikanów.

• W drodze do Paryża został uwięziony przez rodzinę,

• Po uwolnieniu (1245) udał się na studia do Paryża.

• W 1248 udał się na dalsze studia do Kolonii, gdzie był uczniem Alberta Wielkiego. Tam uzyskał stopień bakałarza biblijnego

• Na uniwersytecie paryskim, od 1252 wykładał sentencje Piotra Lombard.

• W 1256 został magistrem teologii oraz wziął

• Między 1261 a 1265 Tomasz przebywał
  w Orvieto jako nauczyciel w szkole dominikańskiej.

• W 1265 udał się do Rzymu, by nauczać w tamtejszej szkole dominikańskiej.

• W trakcie pobytu w Rzymie odwiedzał dwór papieski

• Jesienią 1268 wrócił do Paryża.

• W 1272 wyjechał do Neapolu, by założyć studium dominikańskie. W Neapolu pełnił obowiązki kaznodziei w kościele San Domenico Maggiore.

• 6 grudnia 1273 przeżył silne doświadczenie mistyczne i kryzys zdrowotny.

• Na początku 1274 roku papież wysyłał go na sobór w Lyonie

• W drodze bardzo się rozchorował (uderzył się o gałąź). Przeczuwając zbliżającą się śmierć, poprosił by dano mu umrzeć w klasztorze. Został zawieziony do klasztoru cystersów w Fossanova, gdzie zmarł 7 marca 1274 roku.

• Po śmierci otrzymał tytuł doctor angelicus (doktor anielski).

• W 1319 Kościół rzymskokatolicki rozpoczął wstępne postępowanie w sprawie kanonizacji Tomasza z Akwinu. Akt kanonizacji ogłosił 18 lipca 1323 w Awinionie papież Jan XXII. Na soborze trydenckim tylko dwie księgi umieszczono na ołtarzu - Biblię i Summę Teologii Tomasza z Akwinu.

Dzieła

• Suma teologiczna

• Suma filozoficzna

• Komentarze do pism Piotra Lombarda

• Komentarze do Pisma św.

Poglądy

• Między rozumem a wiarą nie ma konfliktu, gdyż obie władze poznawcze prowadzą do Boga. Różnica tylko w metodzie

• Filozofia - źródłem jest doświadczenie zmysłowe przetwarzane przez rozum

• Teologia - źródłem jest objawienie

• Pewne prawdy niedostępne dla rozumu pomaga wyjaśnić teologia

• Filozofia poszukuje dla wiary rozumowych uzasadnień

• Dusza jest złączona z ciałem tak jak forma z materią

• Łączność poznania umysłowego ze zmysłowym

• Władze wyższe posługują się niższymi (umysłowe zmysłowymi)

• Istota i istnienie (Istota Boga implikuje jego istnienie - rzeczy stworzone - nie)

• Rzeczy stworzone istnieją dzięki innemu czynnikowi

• Bóg - byt konieczny, niezależny, prosty

• Stworzenie - byt przypadkowy, zależny, złożony

• Arystotelizm chrześcijański, Tomizm, filozofia klasyczna

Pięć argumentów na istnienie Boga

• Z Ruchu - jeśli istnieje ruch, to istnieje pierwszy poruszyciel - Bóg

• Z przyczyny sprawczej - jeśli każda rzecz ma swą przyczynę, istnieje pierwsza przyczyna sprawcza - Bóg

• Z konieczności - jeśli byty nie istnieją w sposób konieczny (pojawiają się na świecie i przemijają), musi istnieć byt konieczny - Bóg

• Ze stopni doskonałości - jeśli rzeczy wykazują różną doskonałość, to istnieje byt najdoskonalszy - Bóg

• Z celowości - jeśli celowe działanie jest oznaką rozumności, to ład i porządek w działaniu bytów nieożywionych, lub pozbawionych poznania, świadczą
  o istnieniu Boga, kierującego światem nieożywionym.

Kartezjusz -

René Descartes

1596 - 1650

• 1615 studiuje medycynę i prawo

• 1618 służba w armii niderlandzkiej

• 1619 podróż po europie, Olśnienie

• 1625 powrót do Paryża

• 1628 zamieszkuje w Holandii

• 1633 potępienie Galileusza, wstrzymuje „Rozprawę o metodzie”

• 1637 Dioptryka, Meteory i Geometria

• 1640 Medyatcje o pierwszej filozofii

• 1644 Zasady Filozofii

Dzieła

• Dioptryka, Meteory i Geometria

• Medytacje o pierwszej filozofii

• Zasady Filozofii

• Namiętności duszy

Poglądy

• Próba połączenia nauk jedną metodą wspólną dla fizyki i metafizyki

• Przekonanie, iż tylko to, co da się poznać, „jasno i wyraźnie”, za prawdę uważać należy.

• Odrzucenie poznania zmysłowego - racjonalizm

• Fundament wiedzy pewnej tkwi w podmiocie. Przedmiot musi być tym, czym jest

• Dualizm substancji (materialne i nie materialne)

• Przyczyną ruchu jest Bóg

• Koncepcja mechanistyczna

Blaise Pascal

ur. 19 czerwca1623 w Clermont,
zm. 19 sierpnia 1662 w Paryżu

• Ojciec Etienne (naukowiec), siostry: Gilberta
  i Jackueline

• 16 lat „Esej o krzywych stożkowych”

• 1640r - wypadek (pierwsze nawrócenie)

• 1646r - doświadczenie z próżnią, prawo ciśnienia, rachunek prawdopodobieństwa

• 1651r - umiera ojciec, Blaise rozpoczyna „hulaszcze życie”

• 1654r - choroba siostrzenicy, wypadek na moście, wizja, nawrócenie

• Pustelnicze życie w Port Royal

Dzieła

• Myśli

• Prowincjałki

Tematyka badań i poglądy

• Próżnia

• Ciśnienie atmosferyczne

• Prawdopodobieństwo

• Matematyka, filozofia

• Maszyna licząca

• Następca Kartezjusza i wyznawca idei Augustyna

• Krytyka monizmu i panteizmu

• Poznanie intuicyjne (coeur) odnoszące się do „serca”

• Rozumowanie - odnosi się do umysłu.

• Są prawdy, które uzasadnia serce, a nie uzasadnia rozum i że umysł orientujący się według serca jest umysłem subtelnym (esprit de finesse).

• Zarówno rozum, jak i pojmowanie są skazane na samoograniczanie się, bo nie możemy się obejść ani bez ścisłych definicji odkrywanych przez rozum, ani bez zasad odkrywanych przez serce

• Najważniejszą decyzją serca było przyjęcie wiary. Decyzję tę opisuje jako zakład, zwany później „zakładem Pascala”. Podejmując decyzję o istnieniu Boga człowiek ma do wygrania - przyjmując jego istnienie - nieskończoność; jeśli Bóg nie istnieje człowiek ma i tak do dyspozycji marną skończoność; zapoczątkował w ten sposób nowy kierunek w filozofii - fideizm

Zakład Pascala

• Bóg istnieje i nagradza za wiarę życiem wiecznym.

• Bóg nie istnieje i nie istnieje życie wieczne.

Nie zostało określone:

• Czym jest wieczność?

• Czym jest życie wieczne?

• Co nam ofiaruje życie wieczne?

• Czy to, co ofiaruje nam życie wieczne, warte jest poświęcenia życia doczesnego?

• Prawdopodobieństwo istnienia Boga.

Pozostałe dopuszczalne przypadki:

• Bóg istnieje i nikogo nie nagradza,

• Bóg istnieje i nagradza wszystkich,

• Bóg istnieje i nagradza według nieznanych zasad,

• Bóg istnieje i nie istnieje życie wieczne,

• Bóg nie istnieje i istnieje życie wieczne.

Epistemologia
i Aksjologia

Czym się zajmuje epistemologia?

• Natura poznania

• Źródła poznania

• Wartości rezultatów poznawczych

• Zasięg poznania

• Stopnie pewności

Źródła poznania -

Aspekt genetyczny

• Racjonalizm genetyczny (aprioryzm)

• Empiryzm genetyczny

Aspekt metodologiczny

• Aprioryzm - skrajny (tylko rozum)
  i umiarkowany (twierdzenia analityczne są apriori)

• Empiryzm - skrajny (tylko doświadczenie)
  i umiarkowany (dopuszczalne syntetyczne apriori

Inne istotne poglądy

• Racjonalizm - poznanie ze źródeł przyrodniczych XVIIw, kult intelektu, poznanie naukowe

• Irracjonalizm - nie spełnia wymogów racjonalności, nie dają się uargumentować - objawienie, olśnienie, przeczucie, intuicja, mistyka

Aksjologia

• Zajmuje się teorią wartości

• Nazwa powstała na przełomie IXX/XX w.

• Za przedmiot bierze wartości, rozumiane jako coś, co przyporządkowane jest duchowości i stanowi zarazem o kryteriach naszego postępowania moralnego; wyznacza kanon piękna i jest przedmiotem pożądania, zmysłu moralnego itp.

• Etyka - teoria wartości dotycząca działań; Warunki nakładane na moralność:

- Świadomość wyboru dobra i zła

• Prawo wyboru

• Działanie

• Estetyka - teoria, która zajmuje się wartością wytworów (nie tylko człowieka)

Problemy, którymi zajmuje się aksjologia:

• Odpowiada na pytanie o charakter i rodzaj wartości

• Hierarchia wartości

• Sposób istnienia wartości

• Sposób poznania wartości

• Charakter wypowiedzi o wartościach

Czy wartość można poznać?

• Naturalizm - wartość jest cechą przedmiotu, istnieje możliwość przejścia od zdań opisujących do zdań wartościujących dany przedmiot

• Antynaturalizm - przeczy temu, że wartość jest jedną cechą albo, że można przejść od zdań opisujących do wartościujących; Antynaturaliści przeczą możliwości poznania wartości, a wartość jest wyrazem emocji, które żywię do danej osoby.

Rodzaje wartości

• Utylitarne

• Natury i kultury

• Osób i rzeczy

• Pozytywne i negatywne

Formy udziału w wartościach

• Nosicielstwo

• Zjednoczenie

• Tworzenie

• Człowiek w odróżnieniu od zwierząt żyje wartościami i dla wartości

• Niezbędne do przeżywania wartości są emocje!

Egzystencjalizm

• Egzystencjalizm - współczesny kierunek filozoficzny, według którego przedmiotem badań filozofii są indywidualne losy jednostki ludzkiej, wolnej i odpowiedzialnej, co stwarza poczucie "lęku i beznadziei istnienia"

• Egzystencjalizm istnieje w wersji teistycznej oraz ateistycznej.

• Ideą jest przekonanie, że człowiek, jako jedyny z wszystkich bytów sam, ustawicznie tworzy się tym, czym jest, dokonując własnych wewnętrznych wyborów, w których wyraża swoją wolność.

• Wg egzystencjalizmu ludzie są na wolność wręcz skazani, jest ona atrybutem człowieczeństwa. Istnienie ludzkie jest zawieszone między przyszłością a przeszłością, dlatego towarzyszy mu poczucie przemijalności, braku, niespełnienia.

• Wolność wewnętrzna jest ciągle zagrożona urzeczowieniem i utratą autentyczności. Powoduje to wewnętrzne rozdarcie i podatność na lęki egzystencjalne, np. przed osamotnieniem.

• Egzystencjalizm przeciwstawia obiektywność świata subiektywności „ja” widząc między nimi olbrzymią przepaść. Za punkt odniesienia przyjmuje się „ja”

• Powstał, gdy jednostka była zagrożona

Pytania egzystencjalizmu

• O co chodzi w ludzkim życiu?

• Jak uczynić swą egzystencję sensowną?

• Jaki jest cel ludzkiej egzystencji?

Przedstawiciele egzystencjalizmu

• J. Maritain

• G. Marcel

• K. Jaspers

• M. Heidegger

• P. Sartr

• L. Szestow

• M.Bierdjajew

• Camus (często nie uznawany)

Søren Aabye Kierkegaard (1813-1855)

Filozof duński, urodził się i zmarł w Kopenhadze

Krótkie kalendarium jego życia

- najmłodszy z siedmiorga rodzeństwa

- 1830r rozpoczyna studia teologiczne

- mając 23 lata po śmierci trójki rodzeństwa zwątpił w wiarę chrześcijańską, zrywa z zasadami moralnymi wpajanymi przez ojca, przerywa studia i rozpoczyna „intensywne życie towarzyskie”

- uważa, że umrze mając 33 lata

- 1838 umiera jego ojciec (mit o przekleństwie zostaje przerwany)

- wraca na studia

- 1840 broni doktorat „O pojęciu ironii”

- 1840 zrywa z Reginą Olsen uważając się za nie zdolnego do małżeństwa

- pisze m.in. pod pseudonimami Climacus, Anty-Climacus

Filozofia Kierkegaarda kształtowała się pod wpływem głębokiej religijności domu rodzinnego i przejawianej przez jego ojca obsesji grzechu; duży wpływ na niego miały też zerwane zaręczyny z Reginą Olsen.

Kierkegaard nie stworzył żadnego pełnego systemu filozoficznego, a jego prace są bardzo osobistymi, na wpół poetyckimi esejami, w których próbował rozprawiać się z własnymi, dręczącymi go wątpliwościami natury etyczno- religijno- egzystencjalnej. Przy okazji jednak rozważał szereg podstawowych zagadnień filozoficznych

Czasie jego życia żadna z jego książek nie doczekała się recenzji

Podstawowym zagadnieniem dręczącym Kierkegaarda, które przewijało się przez jego wszystkie dzieła, było poczucie absurdu śmiertelnej, ludzkiej egzystencji w obliczu czy to wszechmocy i nieskończoności Boga, czy też w obliczu niewiary w Boga i przyjmowania istnienia całkowicie obojętnej dla losu człowieka, wiecznie istniejącej przyrody. Całość jego twórczości można nazwać wyzwaniem rzuconym chrześcijańskiemu światu do zweryfikowania swej wiary w obliczu tegoż paradoksu egzystencji "w obliczu Boga".

Kierkegaard wyróżnił trzy etapy rozwoju osobowości:

1. Estetyczny, charakteryzujący się dominacją pragnień egoistycznych; ponieważ realizacja tych pragnień jest zależna od warunków zewnętrznych podstawowym nastrojem okazuje się rozpacz wynikająca z uświadomienia sobie możliwości utraty tych warunków;

2. Etyczny, w którym jednostka wybiera siebie jako własne bycie, uniezależniając się od warunków zewnętrznych i włączając do społeczności ludzkiej; ten etap wywołuje poczucie winy wynikające z uświadomienia sobie własnej skłonności do zła;

3. Religijny, oznaczający rozpoznanie w sobie grzesznika, powrót do Boga i oddalenie od innych.

W Chorobie na śmierć Kierkegaard rozważał, z chrześcijańskiego punktu widzenia, śmierć duchową; stwierdził, że uwolnienie się z rozpaczy oznacza zbawienie, fizyczna choroba nie jest "chorobą na śmierć" tylko przejściem do nowego życia, zaś choroba, w której śmierć duchowa jest rzeczą ostateczną, to właśnie rozpacz.

Kierkegaard pisał swoje dzieła w całkowitym odosobnieniu i oderwaniu od jakichkolwiek prądów filozoficznych. Dopiero 50 lat po jego śmierci jego twórczość zaczęła inspirować filozofów - Jaspersa, Sartra, Heideggera, Szestowa

Człowiek to synteza duszy i ciała, wieczności i doczesności, nieskończoności i skończoności.

Podkreśla rolę wyboru jednostki i odpowiedzialności. Wolność i konieczność.

Czym jest rozpacz?

• Minięciem się z tym, czym ma się stać człowiek w swej egzystencji

• Utrata osobowości psychicznej

• Jaźń sprzeciwia się przeznaczeniu

• Wyróżnia rozpacz: nieskończoności, skończoności, możliwości, konieczności.

Istnienie to ciągłe stawanie, poszukiwanie autentyzmu

---