CHRZEŚCIJAŃSTWO NOWOŻYTNE

14.06.2006

SOBÓR WATYKAŃSKI II

Pius XII - III 1939 - X 1958

• ostatni konserwatywny papież

• uważany za proniemieckiego, nazywany “niemieckim papieżem” - bo nie potępił jednoznacznie hitleryzmu; a nie zrobił tego, bo za główne niebezpieczeństwo uważał nie hitleryzm a komunizm, który otwarcie atakował Kościół → zajmował twarde stanowisko antykomunistyczne

• 1943 encyklika Mystici Corporis Christi - przedstawia mistyczną koncepcję Kościoła → Kościół jako mistyczne ciało Chrystusa; papież jest głową Kościoła - uzasadnia prymat papieski (analogicznie do papalizmu średniowiecznego)

• 1943 encyklika Divino Afflante Spiritu - otworzyła drogę do stosowania nowych metod w badaniu Biblii → już nie wszystkie jej fragmenty są uważane za natchnione i nie wszystkie opisane wydarzenia są uważane za wydarzenia historyczne; opis biblijny zostaje uznany za wyraz świadomości ludzi tamtej epoki; mówi o poszukiwaniu prawdziwego sensu Biblii; większa swoboda w prowadzeniu badań nad Biblią.

• 1953 encyklika Humani Generis - obostrzył zasady interpretacji Biblii. Głównie w kwestii wyjaśniania genezy życia → uznał teorię ewolucji, ale był przeciwko zbyt daleko posuniętym interpretacjom

• 1957 encyklika Fidei Donum - podkreśla znaczenie trzeciego świata dla Kościoła → laicyzacja na Zachodzie czyni wyłomy, w przyszłości Kościół w trzecim świecie będzie potężniejszy niż kościół zachodni. Laicyzacja świata białego człowieka, czyni możliwym i wysoce prawdopodobnym zmianę punktu ciężkości dla Kościoła.

• 1957 encyklika Miranda Prorsus - dotyczyła problemów związanych ze współczesnymi środkami społecznego przekazu → docenia ich wagę dla szerzenia wiary, ale potępia postępowców; w dokumentach tych - brak jeszcze ekumenizmu i ważkich elementów modernistycznych.

• dekret z 1939 - potępia współpracę z komunistami; uważa walkę z komunistami za główny cel, stąd jego polubowna polityka w stosunku do Niemiec; wyraźnie potępia marksizm

• za jego pontyfikatu rodzą się tendencje odnowicielskie w Niemczech - teolog Karl Rahner → stworzył teologię o charakterze antropocentrycznym; uważał, że nie można nic powiedzieć o Bogu, nie mówiąc o człowieku - te poglądy nie znalazły uznania (był atakowany przez neoscholastycznych teologów), ale nie został potępiony

• modernizacyjne prądy we Włoszech Północnych - Giuseppe Roncalli (przyszły Jan XXIII)

Jan XXIII - X 1958 - VI 1963

• zapoczątkował reformy, aby zbliżyć Kościół do świata - na płaszczyźnie wiary reprezentował utrwaloną teologię, ale w stosunku do świata był reformistą → twierdził, że nie można tylko wytykać ludziom ich błędów i grzechów, należy ukierunkować ich łagodną perswazją, dobrym przykładem i pozytywnym nauczaniem Kościoła

• uważał, że trzeba zjednoczyć wyznania aby stawić czoło ateizmowi (zarówno temu wschodniemu - komunistycznemu, jak i zachodniemu - związanemu z postępującą laicyzacją) - od grudnia 1958 zwraca się do protestantów, nazywanych tu „drogimi braćmi odłączonymi” z sugestią wspólnego podjęcia wysiłków w tym celu.

• zapowiada zwołanie soboru i synodu. Te miały być już dawniej zwołane, ale dopiero teraz dochodzą do skutku.

• jego reformatorskie działania natrafiały na opór konserwatywnej kurii rzymskiej, dlatego na początku pontyfikatu podejmował konserwatywne działania → ponowił dekret o zakazie współpracy katolików z komunistami; zakazał działalności “księży robotników” - byli to księża, którzy zostawali robotnikami i starali się wchodząc między ludzi, oddziaływać na zlaicyzowane warstwy ludowe (wśród inteligencji było dużo nowoczesnych katolików, a zwykły lud był bardzo zlaicyzowany), nie nosili sutanny, mieszkali wśród ludzi, Pius XII nabrał przekonania, że nie są oni już duchownymi lecz prowadzą działalność, która należy do laikatu i dlatego zakazał ich działalności ; zakazał wprowadzenia języków narodowych do liturgii.

• 1962 konstytucja Veterum Sapientia - potępia teorie antropologiczne Teilharda de Chardin SJ (ewolucjonizm chrześcijański)

• 1960 Synod Rzymski - Kuria Rzymska występuje przeciw zamianom w Kościele. Niepowodzenie w kwestii przeprowadzenia reform.

• powoli uwalnia się spod wpływu kurii. Składa on nowe nominacje kardynalne (nowi, przychylni papieżowi kardynałowie zajmą się przygotowaniem soboru)

• 1959 encyklika Ad Petri Cathedram - zapowiada sobór i ogłasza jego zadania → unowocześnienie, odnowienie łączności z niekatolikami, których nazywa „braćmi odłączonymi”

Sobór Watykański II - 11.X.1962 - 8.XII.1965

• odbył się w Bazylice Rzymskiej, były cztery sesje soborowe - Jan XXIII przewodniczył pierwszej, zaś jego następca papież Paweł VI pozostałym; w obradach soboru uczestniczyło 3058 ojców soborowych (to są liczby powtarzające się w innych źródłach, ale Grot wymienił liczbę ok. 2800 biskupów - może liczba 3058 obejmuje wszystkich uczestników, ni tylko biskupów), byli też obserwatorzy delegowani przez chrześcijańskie wspólnoty niekatolickie, ale nie było przedstawicieli rządów (kontynuacja tradycji Vaticanum I)

I sesja - 11. X - 8. XII.1962 (nie mam tak szczegółowych dat)

• przewodniczył Jan XXIII, nie wiele zdołał zdziałać (bo umarł niedługo po pierwszej sesji), ale stworzył pewien klimat, uruchomił pewne procesy; (kolejnym sesjom soboru będzie przewodniczył jego następca, Paweł VI)

• ujawniają się różnice w stanowiskach biskupów, powstają dwa obozy:

- integryści (ci mają początkowo przewagę, głównie w komisjch doktrynalnych - stosuje się tam neoscholastyczne schematy)

- reformatorzy

• pierwsze dyskusje dotyczą źródeł objawienia - Pismo czy Tradycja - Tradycja uznana za niemal że równą objawieniu - utrudnia to dyskusje ekumeniczne. - po dwóch latach, we wrześniu 1965 powstał nowy schemat * , a z niego zrodziła się później Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym Dei verbum

II sesja - 29.IX - 4.XII 1963

Paweł VI - VI.1963 - VIII 1978

→ jest kontynuatorem myśli Jana XXIII, uważa, że należy przeprowadzić reformy i doprowadzić do porozumienia z innymi wyznaniami i ze światem, papież dyplomata - dzięki czemu nie dochodzi do schizmy, jak to maiło miejsce po soborze watykańskim pierwszym; doprowadza do utworzenia nowej instytucji → synod biskupów - instytucja dowartościowująca biskupów - to element kolegialności w zarządzaniu Kościołem (tak jest też w prawosławiu, więc jest to pewne zbliżenie), to parlament biskupów, którzy radzą w sprawach kościoła. Ciało zbiorowe, które może doradzać papieżowi, ale on sam nie traci nic ze swojej władzy.

• cele Pawła VI : - pełniejsze określenia Kościoła

- doprowadzenie do dialogu z niechrześcijanami

- doprowadzenie do jedności chrześcijaństwa - ekumenizm

• encyklika Pacem in terris - prezentuje program dla reformistów.

• 1964 encyklika Ecclesiam suam - ma ona charakter ekumeniczny → ale jedynie ukierunkowuje dyskusje na ten temat, bo papież nie chce nic narzucać, pragnie jedynie wskazać kierunek obrad; mówi o tym czym powinien być Kościół i o jego reformie, która powinna dotyczyć prawa kanonicznego, liturgii i metod nauczania prawd wiary; w trzeciej części mówi o stosunku Kościoła do świata współczesnego - Kościół musi nawiązać dialog ze światem, w którym żyje; dialog ten powinien być uniwersalny (z każdym, prócz tych, którzy go odrzucają), a jego celem powinno być nakłonienie do przyjęcia prawd wiary (nie koniecznie natychmiastowe), dialog taki jest sposobem prowadzenia misji apostolskiej.

• Kościół ma stać w centrum ludzkości, a wokół niego mają się skupiać trzy kręgi ludzi o różnym stosunku do Kościoła:

1. cała ludzkość - to najszerszy krąg; Kościół dzieli z nią naturę ludzką, chce zrozumieć podstawowe potrzeby ludzkie (zasiąść między narodami); neguje programowy ateizm, który uważa za nie do przyjęcia

2. wyznawcy religii niechrześcijańskich - uważa chrześcijaństwo za jedyną prawdziwą religię, ale uznaje wartości duchowe i moralne innych religii; proponuje współpracę i dialog z tymi ludźmi

3. chrześcijanie - dialog z nimi jest na dobrej drodze; należy uwypuklać to, co łączy, a nie to co dzieli (dogmat o prymacie papieskim jako to, co ten dialog utrudnia)

• model Kościoła silnego- zadaniem jest opanowanie i uzdrowienie świata, ale nie model kościała panującego; dysproporcje: świat katolicki a reszta świata; ma się opierać na zasadzie prymatu i dyscypliny, ma być mocno osadzony w świecie i przystosowany do niego

• cel - dialog z niewierzącymi - jako najtrudniejszy problem współczesności; ale też nie wypowiadanie się w sposób potępiający ateizm (choć tego od niego chciano), a nawet podkreślanie wartości moralne niektórych ateistów.

• na tej sesji uchwalono Konstytucje o liturgii, która była dokumentem postępowym

III sesja - 14. IX - 21. XI 1964

• zajmuje się stosunkiem do świata laickiego i niechrześcijańskiego; jest mowa o stosunku do Żydów, których nazywa się “starszymi braćmi w wierze” - duże zmiany, np. anulowano obwinianie Żydów za śmierć Chrystusa; opór biskupów arabskich, ale dzięki zdolnościom dyplomatycznym Pawła VI doprowadzono do kompromisów:

• uchwalenie Konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen gentium i Dekretu o ekumenizmie Unitatis redintegratio

IV sesja - 14.IX - 8.XII. 1965

była bardzo niespokojna, wiele zapowiadało schizmę, ale do niej nie doszło

ogłoszono jedenaście dokumentów soborowych

dokumenty soboru

• Konstytucje: - 4

Konstytucja o liturgii świętej Sacrosanctum concilium - 1963

Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium - 1964

Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym Dei verbum - 1965

Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes - 1965

• Dekrety: - 9

Dekret o środkach społecznego przekazywania myśli Inter mirifica

Dekret o Kościołach wschodnich katolickich Orientalium ecclesiarum

Dekret o ekumenizmie Unitatis redintegratio - 1964

Dekret o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele Christus dominus

Dekret o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis

Dekret o formacji kapłańskiej Optatam Totius

Dekret o apostolstwie świeckich Apostolicam actuositatem

Dekret o działalności misyjnej Kościoła Ad gentes divinitus

Dekret o posłudze i życiu kapłanów Presbyterorum ordinis

• Deklaracje: - 3

Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim Gravissimum educationis

Deklaracja o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich Nostra aetate

Deklaracja o wolności religijnej Dignitatis humanae - 1965

Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes

• Kościół jako lud boży - akcentuje rolę kościoła pielgrzymującego, nie elita a zbiór kapłanów i ludzi, dążących do życia wiecznego

• uznaje obrządki katolickie za równorzędne - dotychczas panowało przekonanie o wyższości obrządku rzymskokatolickiego nad innymi

• wprowadza języki narodowe

• wspomina Roberta da Nobii i Mateusza Rici

• uznaje autonomię rzeczy ziemskich

• państwo ma służyć człowiekowi, dopuszcza pluralizm (dotychczas ideałem było państwo wyznaniowe) i laickość państwa

• staje po stronie demokracji

Dekret o ekumenizmie Unitatis redintegratio

• wymijająco podaje definicje ekumenizmu, wymienia trzy jego składniki:

1. unikanie niewiedzy i uprzedzeń w poglądach

2. spotykanie się chrześcijan dla prowadzenia dialogu, co umożliwić ma współpracę

3. pragnienie wywarcia wpływu na Kościół i podjęcie reformy w kierunku zrozumienia

Deklaracja o wolności religijnej Dignitatis humanae

• głosi tolerancje religijną

• przeprowadza rozrachunek z historią Kościoła - potępia działalność inkwizycji i teorię św. Tomasza ? o niszczeniu heretyków

Dekret o działalności misyjnej Kościoła Ad gentes divinitus

• działalność misyjna jest konieczna

Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim Gravissimum educationis

• w wychowywaniu dzieci najważniejsza jest rodzina, na drugim miejscu państwo, a dopiero na trzecim kościół; dotychczas pierwsze miejsce zajmował Kościół

• podsumowanie

sobór ten nie ogłosił żadnych dogmatów;

uznał pluralizm religijny - dotychczas uważano, że tylko religia katolicka jest prawdziwa

wprowadził lepszy stosunek do innych religii i do niewierzących

głosił obowiązek współpracy w budowie nowego świata

* w sprawie różnego podejścia protestantów i katolików do źródeł wiary - ogłoszono “jednolita teorię” - uznano, ze jest tylko jedno źródło, którym jest Słowo Boże, a objawia się ono dwoma kanałami - poprzez Pismo i poprzez tradycję - w ten sposób katolicy nie wyrzekają się tradycji, a protestanci mogą ją zaakceptować

CHRZEŚCIJAŃSTWO NOWOŻYTNE

14.06.2006

KATOLICKA NAUKA SPOŁECZNA

Rerum novarum

• zwana “ Wielką Kartą Chrześcijańskiej Pracy”,

• encyklika papieża Leona XIII ogłoszona 15 maja 1891.

• przyczyny wydania

była reakcją Kościoła Rzymskiego na rosnące wpływy ruchów socjalistycznych i komunistycznych wśród katolickich robotników

• tezy

- opowiedziała się za chrześcijańską polityką społeczną, przy jednoczesnym odrzuceniu socjalizmu w wydaniu marksistowskim i ślepego kapitalizmu

- przekonanie, że ani Kościół, ani państwo nie są w stanie samodzielnie rozwiązać trudności społecznych, dlatego muszą ze sobą współpracować dla wspólnego dobra

- zadaniem Kościoła jest wspieranie dzieła pojednania między pracodawcami i pracownikami poprzez nieustanne przypominanie praw i obowiązków wszystkich zainteresowanych

- obowiązkiem państwa jest ochrona pracownika poprzez zapewnienie mu niedzielnego odpoczynku, minimalnej płacy, a także trwałości zatrudnienia

- strajki uznaje za zło, bo szkodzą nie tylko pracodawcom, ale i robotnikom - przyczyny konfliktów powinno usuwać prawodawstwo państwowe

- poruszył także kwestię katolickich związków pracowniczych - ich najważniejszym zadaniem jest pielęgnowanie pobożności

- podkreślił znaczenie własności prywatnej

- piętnuje niepohamowany pęd za zyskiem kosztem innych, potępia wszelkie przejawy gospodarczego imperializmu, ale jednocześnie ostrzega katolików przed pozornymi podobieństwami między chrześcijaństwem a socjalizmem → socjalizm nie jest zgodny z prawdami wiary Kościoła katolickiego, dobry katolik nie może być jednocześnie prawdziwym socjalistą

Quadragesimo Anno

• encyklika papieża Piusa XI, ogłoszona w 1931, w 40. rocznicę encykliki Leona XIII Rerum novarum

• poświęcona społecznej roli Kościoła

• wobec nasilającego się kryzysu światowego papież wysunął w niej postulat reform systemu kapitalistycznego, sprowadzających się do polepszenia sytuacji materialnej ludzi pracy oraz "uzdrowienia" kapitalizmu poprzez wprowadzenie ustroju społeczno-zawodowego, czyli zorganizowanie całego społeczeństwa w korporacje jednoczące robotników i pracodawców, tak by tworzyli oni atmosferę jedności i harmonii społecznej, która pozwoliłaby uniknąć konfliktów i walk klasowych

• zasada akcjonariatu - papież potwierdził znaczenie prywatnej własności jako podstawy wolności człowieka, zastrzegł jednak, że prawo używania tej własności powinno być rozważane w kategoriach "sprawiedliwości społecznej", co należy do obowiązków państwa

• poświęcała wiele uwagi odpowiedniemu wynagradzaniu za pracę, tak by płaca zapewniała zaspokojenie potrzeb rodziny

• poruszył kwestię obyczajów i moralności, uznając, że demoralizacja społeczeństwa, a nie prywatna własność środków produkcji, jest źródłem bezrobocia, podziału na biednych i bogatych, kryzysów ekonomicznych i walki klas

• potępiał komunizm i socjalizm

• żądał by Kościół mógł zachować wpływ na politykę władz przez swoje oddziaływanie na wiernych, szczególnie podkreślał potrzebę zwiększenia roli Kościoła w procesie wychowania młodzieży, w życiu rodzinnym, a także w chrześcijańskich partiach politycznych i związkach zawodowych.

Mater et Magistra

• encyklika papieża Jana XXIII - 15 maja 1961

• przychylny stosunek do liberalizmu, ale jednocześnie krytyka nieograniczonej wolności wolnej konkurencji

• idea dobra wspólnego

• idea sprawiedliwości

• idea postępu cywilizacyjnego

• zasady zaczerpnięte z Rerum novarum: praca, własność prywatna, prawo do zrzeszania się

Pacer internis

• wykład personalizmu

• współpraca

• ewolucja świata

Populorium progresi

• Kościoł przechodzi na stanowisko prodemokratyczne, nie lansuje już własnego ustroju