Administracja publiczna jest to przejęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy, a także przez organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach. Stanowi całokształt struktur organizacyjnych w państwie oraz ludzi zatrudnionych w tych strukturach spełniających zadania publiczne, zbiorowe i indywidualne, reglamentacyjne i świadczące oraz organizatorskie podmiotów kierowniczych i decydenckich.
Podział administracji publicznej
Administracja publiczna stanowi zespolenie różnych administracji działających w zakresie spraw publicznych, przede wszystkim zaś administracji państwowej, administracji rządowej i administracji samorządowej. Administracja publiczna jest desygnatem na określenie struktur, działań i ludzi tych wszystkich rodzajów administracji. Wyróżnia się:
Administrację publiczną w ujęciu organizacyjnym (podmiotowym) - stanowi ona ogół podmiotów administracji, a więc organy administracji i inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu administracji publicznej,
Administrację publiczną w ujęciu materialnym (przedmiotowym) - działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracyjne albo inaczej zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej,
Administrację publiczną w ujęciu formalnym - to cała działalność wykonywana przez podmioty administracje bez względu na to, czy ma ona charakter administracyjny czy też nie ma tego charakteru.
Administrację publiczną w ujęciu negatywnym - czyli wszystko to, co nie jest ani ustawodawstwem, ani sądownictwem,
Administrację publiczną w ujęciu pozytywnym - czyli działalność organizatorską państwa.
Administrację publiczną w ujęciu przedmiotowo - podmiotowym - jest to bardzo znana definicja H. Izdebskiego i M. Kuleszy, zgodnie, z którą administracja publiczna to: zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje na podstawie ustawy i w określonych prawem formach.
W historii administracji znana jest również pozytywna definicja administracji publicznej używana w państwach totalitarnych (np. III Rzeszy). Mówi ona, iż administracja publiczna to kształtowanie życia wspólnoty przez specjalnie do tego powołany aparat, według planu ustalonego przez polityczne kierownictwo (np. Führera). Pomija ona udział obywateli w sprawowaniu władzy, kładąc nacisk na prymat władzy nad człowiekiem, nadrzędność wspólnoty nad jednostką, pierwszeństwo obowiązków obywatelskich przed prawami i swobodami obywatelskimi. Widać, zatem, iż ujęcie administracji publicznej zależy od ustroju, wobec którego jest formułowane.
Administracja rządowa w sposób bieżący i operatywny administruje krajem na poziomie centralnym, działa też jako administracja terenowa (zespolona i niezespolona).
Do grona podmiotów administracji rządowej zaliczamy te, które razem z rządem tworzą scentralizowaną, hierarchiczną strukturę. Organami administracji rządowej będą zarówno organy centralne, jak i terenowe, powoływane bezpośrednio przez Radę Ministrów.
Administracją rządową kieruje Rada Ministrów. Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określają ustawy. Prezes Rady Ministrów jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej, natomiast przedstawicielem Rady Ministrów w województwie jest wojewoda.
Organy administracji rządowej
Centralne organy administracji rządowej:
Rada Ministrów,
Prezes Rady Ministrów,
ministrowie,
kierownicy komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów, np. Komitet Integracji Europejskiej (od 1 stycznia 2010 roku - Komitet do Spraw Europejskich).
urzędy centralne, np. Szef CBA.
Terenowe organy administracji rządowej:
Wojewoda,
kierownicy zespolonych służb,
inspekcji i straży,
organy administracji niezespolonej, np. dyrektorzy izb skarbowych, dyrektorzy urzędów morskich.
Zgodnie z art. 149 ust. 1 Konstytucji RP minister jest powoływany do kierowania określonym działem administracji rządowej lub do wypełniania zadań wyznaczonych przez Prezesa Rady Ministrów. Mamy do czynienia z dwoma rodzajami ministrów tj.:
ministrowie kierujący wyodrębnionymi działami administracji,
ministrowie, którzy zostali ustanowieni do wykonywania określonych zadań, wyznaczonych przez Prezesa rady Ministrów i realizowanych z jego upoważnienia; są oni swego rodzaju ministrami ,,z powierzenia” premiera.
Poszczególni ministrowie mogą kierować więcej niż jednym działem z wyjątkami wymienionymi poniżej, natomiast nadzór nad działalnością administracji rządowej nieobjętej zakresem działów administracji rządowej sprawuje Prezes Rady Ministrów. Jest to działalność wykonywana przez takie organy jak:
Główny Urząd Statystyczny,
Polski Komitet Normalizacyjny,
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów,
Centralne Biuro Antykorupcyjne,
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
Agencja Wywiadu,
Urząd Zamówień Publicznych.
Dział (administracji rządowej) to wyznaczony ustawowo (przez m.in. nazwę i ustalenie składników przedmiotowych) krąg spraw z zakresu administracji, poddany kierownictwu ministra, jak również określone przez ustawę i inne podmioty szczebla centralnego, działające w dziedzinie spraw objętych działem, które podporządkowane są temu ministrowi lub poddane jego nadzorowi.
Ustawa o działach ,,zagospodarowanie” działów administracji pozostawia w zasadzie nieskrępowanej inicjatywie Prezesa Rady Ministrów, z zastrzeżeniem jedynie, że działy:
budżet, finanse publiczne oraz instytucje finansowe skupione będą pod kierownictwem jednego ministra (art. 4 ust. 4),
,,obrona narodowa” powiązany musi być ze ,,swoim” wyłącznie ministrem, skoro urząd Ministra Obrony Narodowej ma odrębną podstawę ustawową (ustawa z 14 grudnia 1995 r. o urzędzie Ministra Obrony Narodowej, Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. z póz. zm.).
w praktyce takie działy, jak sprawiedliwość czy sprawy zagraniczne, również poddawane są odrębnym, dla nich tylko ustanawianym ministrom.
Rozporządzenie atrybucyjne - rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów określające zakres działania ministra. Wydawane jest ono niezwłocznie po powołaniu Rady Ministrów, a jeżeli minister został powołany w innym czasie - niezwłocznie po jego powołaniu (art. 33 ust. 1 pkt 1 ustawy o Radzie Ministrów, tekst jedn. Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 199 z późn. zm.). Rozporządzenie atrybucyjne nie określa w żadnej mierze szczegółowego zakresu działania ministra. Wyposaża go natomiast w działy, którymi ma kierować, aparat pomocniczy, środki finansowe, a także wskazuje podporządkowane (nadzorowane) jednostki organizacyjne. Premier, w rozporządzeniu tym, wskazuje dział, działy administracji, którymi kieruje minister (art. 33 ust. 1a pkt 1 ustawy o Radzie Ministrów), a także ustala ministerstwo lub inny urząd administracji rządowej, który ma obsługiwać ministra kierującego określonym działem (działami) administracji rządowej, jak również określa organy podległe ministrowi lub przez niego nadzorowane (art. 33 ust 1 pkt 2 ustawo o Radzie Ministrów).
Na sferę (zakres) działania ministra składają się zadania i kompetencje określone w różnych przepisach ustaw, a nieustalone w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów. Wiąże się to z art. 149 ust. 1 Konstytucji RP ,,… zakres działania ministra określają ustawy…”
Minister kierujący określonym działem jest obowiązany:
do inicjowania i opracowywania polityki Rady Ministrów w stosunku do działu, którym kieruje, oraz do przedkładania z tym zakresie inicjatywy i projektów aktów normatywnych na posiedzeniu Rady Ministrów i koordynuje jej wykonanie przez organy, urzędy i jednostki organizacyjne, które jemu podlegają lub są nadzorowane,
w zakresie działu, którym kieruje, minister wykonuje politykę Rady Ministrów i koordynuje jej wykonanie przez organy, urzędy i jednostki organizacyjne, które jemu podlegają lub są przez niego nadzorowane,
ma obowiązek współdziałania z innymi członkami Rady Ministrów oraz innymi organami administracji rządowej i państwowej, jak również z organami samorządu gospodarczego, zawodowego, związków zawodowych i organizacji pracodawców itp.
Dział administracji rządowej to pojęcie wprowadzone art. 149 Konstytucji RP i dookreślone ustawą z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rrządowej. Ustawa weszła w życie 1 kwietnia 1999 roku. Jej celem było umożliwienie elastycznego kształtowania składu rządu, a co za tym idzie, wzmocnienie pozycji premiera w rządzie. Prezes Rady Ministrów może dowolnie kształtować liczbę członków Rady Ministrów, przydzielając ministrowi jeden lub więcej działów. Jedynym ograniczeniem jest ustawowy wymóg, by działami: budżet, finanse publiczne i instytucje finansowe kierował ten sam minister.
Kontrola a nadzór, polecenie służbowe
Kontrola - funkcja organu polegająca wyłącznie na sprawdzeniu działalności innych jednostek kontrolowanych: badanie stanu faktycznego ze stanem postulowanym. Ponadto wydawanie nakazów, poleceń (zarządzenia doraźne).
Nadzór - kontrola plus wiążący wpływ na organy i instytucje nadzorowane. Organ wyposażony w środki nadzoru może oddziaływać na jednostki i organy nadzorowane. Organ nadzoru nie może wyręczać organów i jednostek nadzorowanych w ich działalności. Władcze oddziaływanie możliwe jest jedynie przez środki nadzoru przyznane przepisami prawa np. prawo do zawieszenia w czynnościach członków kierownictwa nadzorowanej jednostki itp.
Polecenie służbowe jako akt kierownictwa wewnętrznego jest to ustne lub pisemne zlecanie pracownikowi konkretnych obowiązków lub czynności do wykonania. Warunkiem wydania polecenia służbowego jest:
istnienie nadrzędności i podporządkowania służbowego występującego w ramach danej jednostki organizacyjnej lub między różnymi jednostkami (podporządkowanie poziome lub pionowe),
polecenie musi mieścić się w granicach prawa, co oznacza, że musi je wydać tylko osoba upoważniona i tylko w granicach swoich kompetencji, a treść polecenia (nakaz działania lub zaniechania) nie może być sprzeczny z prawem.
RADA MINISTRÓW
Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów, tekst jedn. Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 199 z późn. zm.
Rada Ministrów jest kolegialnym organem władzy wykonawczej. Każdy z podmiotów Rady Ministrów pełni podwójną funkcję: jest członkiem ciała kolegialnego oraz samodzielnym organem administracji rządowej.
Zgodnie z art. 147 Konstytucji Rada Ministrów składa się z prezesa Rady Ministrów i ministrów. W skład Rady Ministrów mogą być powołani wiceprezesi Rady Ministrów. Zarówno prezes, jak i wiceprezes Rady Ministrów mogą jednocześnie pełnić funkcję ministra. W skład Rady Ministrów wchodzą także przewodniczący komitetów, jeżeli tak stanowią odrębne ustawy.
Zgodnie z art. 146 Konstytucji:
Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną RP
do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa niezastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego,
Rada Ministrów kieruje administracją rządową i zajmuje wobec niej pozycję nadrzędną i kierowniczą.
Rada Ministrów (Rząd) działa kolegialnie a posiedzenia Rady Ministrów są niejawne. Prezes Rady Ministrów z własnej inicjatywy lub na wniosek członka Rady Ministrów może zezwolić zaproszonym osobom na przysłuchiwanie się posiedzeniu w całości lub w części oraz na udzielenie wyjaśnień. Rozstrzygnięcia zapadają w drodze uzgodnienia. W przypadku gdy osiągnięcie uzgodnienia nie jest możliwe, projekt rozstrzygnięcia może być, z inicjatywy przewodniczącego posiedzenia, poddany głosowaniu.
Pracami Rady Ministrów kieruje Prezes Rady Ministrów. W razie nieobecności Prezesa Rady Ministrów, pracami Rady Ministrów kieruje wiceprezes Rady Ministrów wyznaczony przez Prezesa rady Ministrów lub jeden z ministrów, jeżeli wiceprezes Rady Ministrów nie został powołany.
Wiceprezes Rady Ministrów wykonuje, w imieniu Prezesa Rady Ministrów, zadania i kompetencje w zakresie powierzonym przez Prezesa Rady Ministrów.
Z uwagi, że posiedzenia Rady Ministrów są niejawne, Rada Ministrów jest obowiązana informować opinię publiczną o przedmiocie posiedzenia oraz o podjętych rozstrzygnięciach. Nie dotyczy to spraw, w stosunku, do których Prezes Rady Ministrów zarządził tajność obrad.
Członek Rady Ministrów w szczególności:
uczestniczy w ustalaniu polityki państwa, ponosząc za treść i za realizację działań rządu odpowiedzialność,
jest obowiązany, w zakresie swego działania, do inicjowania i opracowywania polityki Rządu,
przedkładania inicjatyw, projektów założeń ustaw i projektów aktów normatywnych na posiedzenia Rady Ministrów,
realizuje politykę ustaloną przez Radę Ministrów,
reprezentuje w swoich wystąpieniach stanowisko zgodne z ustaleniami przyjętymi przez Radę Ministrów,
upoważniony przez Radę Ministrów, reprezentuje Rząd przed sejmem RP w sprawach rozpatrywanych z inicjatywy Rady Ministrów; składa oświadczenia w imieniu Rządu po uprzednim porozumieniu się z Prezesem Rady Ministrów.
Organami wewnętrznymi Rady Ministrów, tworzonymi przez Prezesa Rady Ministrów z własnej inicjatywy lub na wniosek członka Rady Ministrów, są:
stałe komitety jako organy pomocnicze i opiniodawcze,
komitety do rozpatrywania określonych spraw lub sprawy,
rady i zespoły jako organy pomocnicze lub opiniodawcze w sprawach zagadnień należących do zakresu działania rady Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów,
komisje wspólne Rady Ministrów i instytucji lub środowisk pozarządowych.
Przy Prezesie Rady Ministrów działa:
Rada Legislacyjna, której członków powołuje Prezes Rady Ministrów, której zadaniem jest między innymi opracowywanie zasad techniki prawodawczej (art. 14 ustawy o Radzie Ministrów),
Rządowe Centrum Legislacji, jako państwowa jednostka organizacyjna podległa Prezesowi Rady Ministrów, która zapewnia koordynację działalności legislacyjnej Rady Ministrów i innych organów administracji rządowej; Centrum Legislacji zapewnia obsługę prawną tychże organów (szerzej - art. 14c i nast. ustawy o Radzie Ministrów).
Obsługę Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, wiceprezesów, stałych komitetów oraz Kolegium do Spraw Służb Specjalnych zapewnia Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.
Ministerstwo tworzy, znosi lub przekształca Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia.
Rada Ministrów w szczególności:
zapewnia wykonanie ustaw,
wydaje rozporządzenia,
koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,
chroni interesy skarbu państwa,
uchwala projekt budżetu państwa,
kieruje wykonaniem budżetu państwa,
zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,
sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,
zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada umowy międzynarodowe,
sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju.
Ponadto Rada Ministrów, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie ministra.
Prezes Rady Ministrów
Prezes Rady Ministrów reprezentuje Radę Ministrów i kieruje jej pracami oraz koordynuje i kontroluje pracę ministrów. Ponadto Prezes Rady Ministrów:
wydaje rozporządzenia,
zapewnia wykonanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonania,
powołuje i odwołuje wojewodów,
sprawuje nadzór nad jednostkami samorządu terytorialnego oraz wojewodami,
jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.
Prezes Rady Ministrów jako organ pełni dwie funkcje:
przewodniczący Rady Ministrów,
monokratyczny organ administracji publicznej.
Jako przewodniczący Rady Ministrów między innymi:
zwołuje posiedzenia Rady ministrów,
ustala porządek dzienny posiedzenia,
zaprasza na posiedzenia osoby niebędące członkami Rady Ministrów,
przewodniczy posiedzeniom Rady Ministrów,
podpisuje akty podjęte przez Radę Ministrów.
Jako jednoosobowy naczelny organ administracji rządowej Prezes Rady Ministrów przyznane ma:
funkcje prawodawcze - np. wydaje rozporządzenia na podstawie ustaw i w celu ich wykonania, wydaje zarządzenia,
funkcje personalne - np. powołuje kierowników urzędów centralnych, powołuje wojewodów,
funkcje nadzorcze - w stosunku do centralnych organów administracji rządowej nieobjętych zakresem działów administracji rządowej np. Główny Urząd Statystyczny, Szef ABW, Szef AW, Polski Komitet Normalizacyjny itd.
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów zapewnia obsługę:
Rady Ministrów i Prezesa rady Ministrów,
wiceprezesów Rady Ministrów,
Kolegium do Spraw Służb Specjalnych,
Rady Legislacyjnej,
Szefa Służby Cywilnej.
Kancelarią kieruje Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów. Ponadto, Prezes rady Ministrów powołuje i odwołuje sekretarzy stanu i podsekretarzy stanu w Kancelarii.
Ministrowie
Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa rady Ministrów. Zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określają ustawy. W skład Rady Ministrów mogą być powoływani ministrowie, którzy nie kierują działami administracji rządowej, tzw. ministrowie bez teki, niepowołani w drodze ustawy.
Minister kierujący działem administracji rządowej jest naczelnym organem administracji rządowej w zakresie działu, którym kieruje, w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym.
W razie nieobsadzenia stanowiska ministra lub jego czasowej niezdolności do wykonywania obowiązków, ministra zastępuje Prezes Rady Ministrów lub inny wskazany przez Prezesa Rady Ministrów członek Rady Ministrów (art. 36 ustawy o Radzie Ministrów).
Minister kieruje, nadzoruje i kontroluje działalność podporządkowanych organów, urzędów i jednostek. W szczególności w tym zakresie:
tworzy i likwiduje jednostki organizacyjne,
powołuje i odwołuje kierowników jednostek organizacyjnych,
organizuje kontrolę sprawności działania, efektywności gospodarowania oraz przestrzegania prawa przez jednostki organizacyjne.
Minister nadzoruje i kontroluje działalność organów i jednostek, w stosunku, do których uzyskał uprawnienia nadzorcze na podstawie przepisów ustawowych - na zasadach określonych w tych przepisach.
Urzędem, który obsługuje ministra jest ministerstwo. Ministerstwo tworzy, znosi lub przekształca Rada Ministrów w drodze rozporządzenia. W skład ministerstwa wchodzą komórki organizacyjne: departamenty, biura, sekretariaty, wydziały. Bezpośredni nadzór nad komórkami organizacyjnymi, biurami, sekretariatami i wyodrębnionymi stanowiskami pracy sprawuje dyrektor generalny.
Wojewoda i administracja rządowa w województwie
Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie, Dz. U. z 2009 r. Nr 31, poz. 206.
Zgodnie z ustawą o wojewodzie i administracji rządowej w województwie zadania administracji rządowej w województwie wykonują:
wojewoda,
organy rządowej administracji zespolonej w województwie, w tym kierownicy zespolonych służby, inspekcji i straży,
organy niezespolonej administracji rządowej,
jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, jeżeli wykonywanie przez nie zadań administracji rządowej wynika z odrębnych ustaw lub zawartego porozumienia,
starosta, jeżeli wykonywanie przez niego zadań administracji rządowej wynika z odrębnych ustaw,
inne podmioty, jeżeli wykonywanie przez nie zadań administracji rządowej wynika z odrębnych ustaw.
Wojewoda zajmuje centralne miejsce w systemie terenowej administracji rządowej. Jest to monokratyczny, samodzielny organ administracji, którego właściwość rozciąga się na obszar województwa, będącego jednostką zasadniczego podziału terytorialnego, ustanowioną w drodze ustawy.
Wojewodę powoduje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Udział wspomnianego ministra w dokonywaniu obsady na stanowisko wojewody jest obligatoryjny, tzn. premier nie może dokonać tej obsady bez formalnego wniosku ministra. Wniosek ten jednak nie jest wiążący i premier może żądać przedłożenia mu innej kandydatury.
Wojewoda wykonuje zadania przy pomocy wicewojewody albo I i II wicewojewody. Wicewojewodę powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody.
Podstawowe funkcje wojewody określa ustawa o wojewodzie i administracji rządowej w województwie, zgodnie z którą wojewoda jest:
przedstawicielem Rady Ministrów w województwie,
zwierzchnikiem rządowej administracji zespolonej w województwie,
organem rządowej administracji zespolonej w województwie,
organem nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego,
organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym,
reprezentantem Skarbu Państwa, w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach,
organem administracji rządowej w województwie, do którego właściwości należą wszystkie sprawy z zakresu administracji rządowej w województwie niezastrzeżone w odrębnych ustawach do właściwości innych organów tej administracji.
Wojewoda jest ogniwem scentralizowanej struktury administracji rządowej, bezpośrednio podporządkowanym organom rządowym, zwłaszcza Prezesowi Rady Ministrów.
Powiązanie wojewody z Radą Ministrów wyraża się przede wszystkim w usytuowaniu go jako stałego przedstawiciela Rady Ministrów w województwie. Ponadto Rada Ministrów może ustanowić wojewodę pełnomocnikiem Rządu do określonych spraw o zasięgu regionalnym.
Nadzór nad działalnością wojewody sprawuje Prezes Rady Ministrów oraz minister właściwy do spraw administracji publicznej. Prezes Rady Ministrów kieruje działalnością wojewody, wydając w tym zakresie wytyczne i polecenia, żądając przekazania sprawozdań z działalności wojewody, oraz dokonując okresowej oceny jego pracy.
Prezes Rady Ministrów sprawuje nadzór na podstawie kryterium zgodności jego działania z polityką Rady Ministrów, minister zaś - na podstawie kryterium zgodności działania z powszechnie obowiązującym prawem, a także pod względem rzetelności i gospodarności.
Zgodnie z art. 24 ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie wojewoda reprezentuje w swoich wystąpieniach stanowisko zgodne z ustaleniami przyjętymi przez Radę Ministrów.
Z wojewodą będącym głównym organem administracji rządowej w terenie pozostaje - jako drugi, bardzo istotny składnik tej administracji wojewódzka administracja zespolona. Kształt tej administracji oparty jest na idei zespolenia administracyjnego.
Zespolenie administracyjne w odniesieniu do administracji rządowej w województwie polega na skoncentrowaniu wokół wojewody - i poddaniu jego zwierzchnictwu - zdecydowanej większości działających na obszarze województwa organów, w tym zwłaszcza kierowników służb, inspekcji i straży, które wykonują w określonych dziedzinach zadania i kompetencje w imieniu wojewody z ustawowego upoważnienia albo w imieniu własnym, jeżeli ustawy tak stanowią.
Cel i sens tego zespolenia wiążą się z zapewnieniem wojewodzie możliwości realizacji jego roli jako ośrodka dyspozycyjno-wykonwaczego odpowiedzialnego za całokształt spraw przypisanych administracji rządowej w województwie, a zwłaszcza dotyczących bezpieczeństwa, porządku publicznego, kontroli i nadzoru w szczególnie ważnych dziedzinach życia itd.
Organy rządowej administracji zespolonej w województwie powołuje i odwołuje wojewoda - z wyjątkiem komendanta wojewódzkiego Policji i komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej (PSP). Komendanta wojewódzkiego Policji oraz komendanta wojewódzkiego PSP - powołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych.
Do służb, inspekcji i straży, znajdujących się w ramach zespolenia wojewódzkiego, należą m.in.: Policja, Państwowa Straż Pożarna, Państwowa Straż Rybacka, Służba Ochrony Zabytków, Inspekcja Handlowa, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Nadzór Budowlany, Inspekcja Weterynaryjna, Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa itd.
Do organów administracji zespolonej w województwie należą m.in.:
wojewódzki inspektor inspekcji handlowej jako kierownik wojewódzkiej inspekcji handlowej,
wojewódzki inspektor ochrony roślin i nasiennictwa jako kierownik wojewódzkiej inspekcji ochrony roślin i nasiennictwa,
wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego jako kierownik wojewódzkiego nadzoru budowlanego, itd.
Wojewoda jako zwierzchnik rządowej administracji zespolonej w województwie:
kieruje nią i koordynuje jej działalność,
kontroluje jej działalność,
zapewnia warunki skutecznego jej działania,
ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania.
Administracja zespolona istnieje również w powiecie, jednakże jej struktura jest odmienna aniżeli administracji zespolonej w województwie. Administrację tę tworzą organy administracji rządowej wraz z administracją samorządową. Kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży wykonują określone w ustawach zadania i kompetencje przy pomocy jednostek organizacyjnych - komend i inspektoratów. Urzędy te łącznie ze starostwem powiatowym i powiatowym urzędem pracy stanowią powiatową administrację zespoloną pod zwierzchnictwem starosty. Do tych organów należą:
komendant powiatowy Policji,
komendant powiatowy Państwowej Straży Pożarnej,
powiatowy inspektor nadzoru budowlanego,
państwowy powiatowy inspektor sanitarny.
Zgodnie z art. 35 ust. 2 ustawy o samorządzie powiatowym starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży. W stosunku do organów zespolonych starosta jest zwierzchnikiem, ale nie jest to kierownictwo służbowe. Uprawnienia starosty maja jedynie charakter koordynacyjno-kontrolny.
Organami administracji niezespolonej są terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi lub centralnemu organowi administracji rządowej, kierownicy państwowych osób prawnych i kierownicy innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej w województwie.
Ustanowienie tych organów może następować wyłącznie w drodze ustawy, jeżeli jest to uzasadnione ogólnopaństwowym charakterem wykonywanych zadań lub terytorialnym zasięgiem działania przekraczającym obszar jednego województwa. Powoływanie i odwoływanie tych organów następuje na podstawie odrębnych ustaw.
Wykaz organów administracji niezespolonej został określony w art. 56 ust.1 ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie. Należą do nich m.in.:
dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień,
dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych,
dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej,
dyrektorzy urzędów statystycznych,
graniczni i powiatowi lekarze weterynarii,
dyrektorzy okręgowych urzędów miar i naczelnicy obwodowych urzędów miar, itd.
Obowiązkiem organów administracji niezespolonej działającej w województwie jest:
uzgadnianie z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego stanowionych przez te organy na podstawie odrębnych ustaw,
zapewnienie zgodności swoich działań z poleceniami wojewody,
składanie wojewodzie, do końca lutego każdego roku, rocznych informacji o swojej działalności; w przypadku gdy obszar właściwości organu przekracza obszar województwa, informację składa się wszystkim właściwym wojewodom.
8