FINANSE PUBLICZNE - to zasoby, które ma państwo - środki pieniężne, to środki finansowe będące w dyspozycji podmiotów publiczno prawnych. Będą to operacje finansowe podmiotów publiczno prawnych polegające na gromadzeniu dochodów, dokonywaniu wydatków, zarządzaniu przychodami i rozchodami na cele publiczne. W skład operacji finansowych wchodzi: zarządzanie długiem publicznym w tym finansowanie deficytu i zobowiązań angażujących środki publiczne.

Funkcja alokacyjna - skłanianie za pomocą instrumentów właściwych finansom publicznym do efektywnej alokacji środków, optymalny podział czynników, czyli kapitału pomiędzy różnorodne zadania (dostarczanie środków finansowych za pomocą metod administracyjnych).

Funkcja redystrybucyjna - dzielenie środków które państwo posiada, przesuwanie środków np. ze sfery produkcyjnej do sfery oświaty.

Funkcja ewidencyjno kontrolna - wszystkie procesy pieniężne są ewidencjonowane pod względem przebiegu, rodzajów i rozmiarów. Wydatki, rozchody, wpływy, dochody są kontrolowane przez np. NIK i przez Sejm.

Funkcja stabilizacyjna - polega na prawidłowym alokowaniu środków, ich właściwa redystrybucja i wnikliwa kontrola umożliwia wypełnianie przez państwo celu nadrzędnego czyli stabilizacji gospodarczej.

Funkcja fiskalna - polega na dostarczeniu państwu i innym podmiotom publicznym dochodów przeznaczonych na realizację ich zadań.

FINANSE PUBLICZNE

1. Władza publiczna posiada instrumenty (narzędzia) przymusu umożliwiające jej gromadzenie środków. Tworzone przez akty władcze państwa lub innych organów publicznych. Państwo musi gromadzić i wydawać.

2. Służą realizacji określonych prawem zadań państwa dotyczących ogółu obywateli.

3. Celem gromadzenia środków publicznych nie jest osiągnięcie zysku. Nie mają zastosowania mechanizmy rynkowe.

4. Poddane są społecznej kontroli czyli kontroli parlamentu.

5. Skala wielkości zasobów publicznych w stosunku do środków prywatnych.

6. Decyzje władz publicznych mają wpływ na gospodarkę.

FINANSE PRYWATNE

1. Są gromadzone na zasadzie dobrowolności a finanse publiczne na zasadzie przymusu.

2. Służy zaspokojeniu prywatnych potrzeb obywateli.

3. Celem jest osiągnięcie zysku.

4. Nie podlegają kontroli poza obowiązkowym podatkowym.

5. Prywatne nie wpływają na gospodarkę jako całość.

BUDŻETOWANIE BRUTTO - polega na ścisłym powiązaniu jednostki z budżetem, dotyczy tzw. jednostek budżetowych. Niezależnie jaki jednostka osiągnie dochód jest finansowana z budżetu.

BUDŻETOWANIE NETTO - polega na tym, że jednostki finansowane netto są powiązane z budżetem tylko swoimi wynikami finansowymi. Osiągnie zysk oddaje do budżetu, jeśli ma brak jest z budżetu finansowana.

ZASADY FINANSÓW PUBLICZNYCH - to katalog ogólnych zasad gromadzenia i wydatkowania środków publicznych.

- zasada legalności - to wymóg oparcia finansów publicznych na podstawach prawnych zawartych głównie w ustawach. Uregulowana w przepisach, np. Konstytucja, ustawa o finansach publicznych.

- zasada celowości - to nakaz gromadzenia i wydawania środków publicznych wyłącznie dla osiągnięcia zamierzonego celu społecznego gospodarczego i politycznego państwa.

- zasada planowości - wymóg ujmowania procesów gospodarowania finansami publicznymi w ramach planów finansowych o charakterze makro i mikro ekonomicznym.

- zasada równowagi dochodów i wydatków publicznych - wyjątkiem jest dług publiczny i deficyt finansowy.

- zasada jedności sektora finansów publicznych - polega na obligatoryjności powiązań finansowych poszczególnych jednostek budżetowych z budżetem państwa.

- zasada jawności i przejrzystości - art. od 33.

- zasada sprawozdawczości rachunkowości i kontroli

- zasada nadrzędności interesu finansowego państwa nad interesem jednostki

- zasada zdolności finansowej podmiotów do wypełniania obowiązków prawno finansowych - zapewnienie im ochrony sądowej w razie naruszenia prawa przez organy finansowe.

- zasada praworządności postępowania organów finansowych - chroni interes państwa w granicach prawa.

- zasada dyscypliny finansowej organów wykonujących - dochody mogą być wyższe, ale wydatki nie, bo stąd bierze się deficyt.

DEFICYT BUDŻETOWY

Różnica między dochodami a wydatkami budżetowymi ustalona dla okresu rozliczeniowego tj. tzw. wynik finansowy.

Dodatni - nadwyżka budżetowa

Ujemny - deficyt budżetowy.

DEFICYT SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH - art. 7 - dodatnia różnica to nadwyżka sektora finansów publicznych, ujemna to deficyt.

DEFICYT BUDŻETOWY- to pojęcie ma zastosowanie do budżetu państwa, jak i budżetu jednostek samorządowych. UE przewiduje limity dla deficytu budżetowego i długu publicznego.

ZASADY BUDŻETOWE

1.Zasada powszechności - wyraża ją postulat, aby wszystkie jednostki państwowe wchodziły do budżetu całością swoich dochodów i wydatków.

2. Zasada jedności - tj. postulat aby budżet państwa ujmowany był w jeden całościowy akt prawny w celu zwiększenia przejrzystości.

3. Zasada niefunduszowana - postulat aby budżet zorganizowany był na zasadzie jednej puli środków której całość dochodów przeznaczona jest na całość wydatków.

4. Zasada szczegółowości - postulat aby budżet ustalany był i wykonywany ze szczegółowym podziałem dochodów i wydatków.

5. Zasada równowagi - aby dochody równoważyły wydatki

6. Zasada jawności

7. Zasada przejrzystości - postulat uporządkowania dochodów i wydatków budżetowych w odpowiednim systemie w celu zapewnienia czytelności tego budżetu.

BUDŻET - jest rocznym planem dochodów i wydatków, przychodów i rozchodów, organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz administracji rządowej uchwalonym w formie ustawy na okres tzw. roku budżetowego.

NAJWAŻNIEJSZE CECHY BUDŻETU PAŃSTWA

- budżet jest aktem prawnym

- akt ma moc obowiązującą w ściśle określonym czasie (rok budżetowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym)

- obejmuje dochody i wydatki, przychody i rozchody

- jest sporządzony ex ante (poprzedzająco) w określonym układzie formalnym

- jest własnością skarbu państwa tj. państwa w ramach pełnionych funkcji (kasjera, bankiera)

PODZIAŁ

Budżet dzieli się na części (podmiotowa i przedmiotowa), każdą dysponuje dysponent budżetowy. Dalej działy, odpowiada podstawowej działalności, np. przemysł. Dalej rozdziały, wg. grup jednostek organizacyjnych, wyznaczonych do zadań budżetowych. Tu znajdują się też wydatki. Dalej paragrafy, odpowiadają określonym źródłom dochodów oraz rodzajom wydatków budżetowych.

ETAPY TWORZENIA BUDŻETU PAŃSTWA

- planowanie budżetowe

- przedłożenie budżetu i jego uchwalenie

- wykonywanie budżetu (zasada jednoroczności- nie wygasają: przychody z kredytów zagranicznych, środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie podlegające zwrotowi, tworzenie tzw. rezerw budżetowych i celowych. Rezerwą ogólną dysponuje Rada Ministrów, podziału celowych dokonuje Minister Finansów).

- kontrola i sprawozdawczość budżetowa.

Finanse jednostek terytorialnych, zadania finansowania jednostek

1. ZADANIA JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

- zdania własne - służące zaspokajaniu potrzeb zbiorowych mieszkańców gminy, powiatów, województw - powinny być zaspokajane, co do zasady, ze środków własnych.

- zadania zlecone - zadania z zakresu administracji rządowej przekazywane jednostkom w drodze ustawy lub umów, porozumień zawieranych z organami administracji rządowej. Wymagają środków zewnętrznych.

DEFINICJA FINANSÓW SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO - Zasoby i środki pieniężne jednostek samorządu terytorialnego oraz procesy finansowe polegające na gromadzeniu dochodów własnych i wyrównawczych oraz przychodów, a także dokonywaniu wydatków i rozchodów przez te jednostki w celu sfinansowania zadań własnych i zleconych lub zadań wspólnych. Są integralną częścią sektora finansów publicznych.

ZADANIA ZLECONE mają charakter ogólnopaństwowy a jednostki samorządu terytorialnego wykonują je w imieniu administracji rządowej. Tryb i zapewnienie środków określa ustawa.

Ustawa o finansach publicznych systematyzuje wydatki budżetowe jednostek samorządu terytorialnego podporządkowując je zadaniom.

1. podział

-własnym o charakterze obowiązkowym

- z zakresu administracji rządowej i innym zleconym ustawami

- przejętym przez jednostki samorządu terytorialnego do realizacji w drodze umowy lub porozumienia

- realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego

- wydatki na pomoc rzeczową lub finansową dla jednostek samorządu terytorialnego

2. podział

- wydatki bieżące np. wynagrodzenia

- wydatki majątkowe np. inwestycje

- wydatki związane z obsługą długu danej jednostki samorządu terytorialnego

DOCHODY I PRZYCHODY JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

A. Dochody własne:

1. dochody podatkowe

a) podatki samorządowe (dotyczą wyłącznie gmin)

- lokalne podatki np. od nieruchomości, od posiadania psa

- pozostałe podatki np. rolny, leśny

b) udziały samorządu w podatkach państwowych dotyczą gmin, powiatów i województw

2. dochody z opłat tylko gminy

- opłaty lokalne np. klimatyczna, targowa, miejscowa

- inne opłaty np. skarbowe

3. pozostałe dochody własne

a) z majątku

b) z wpływów od jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych

c) wpływy od podległych jednostek budżetowych

d) inne dochody (spadki, darowizny, kary, grzywny)

B. Subwencja ogólna - jest to forma transferu środków finansowych z budżetu państwa do budżetów jednostek samorządu terytorialnego o charakterze ogólnym, nieodpłatnym, bezwarunkowym i bezzwrotnym, w celu uzupełnienia ich środków własnych. Nie jest przeznaczona na konkretny cel, decyduje organ stanowiący jednostkę samorządu terytorialnego. Subwencja ogólna składa się z następujących części:

1.Dla gmin i powiatów

a) część wyrównawcza

- kwota podstawowa

- kwota uzupełniająca

b) część równoważąca

c) część oświatowa

2. Dla województw

a) część wyrównawcza

- kwota podstawowa

- kwota uzupełniająca

b) część regionalna

c) część oświatowa

Dotacja celowa - jest to wydatek z budżetu państwa na rzecz jednostek samorządu terytorialnego o ścisłym przeznaczeniu i wysokości bezzwrotnego i nieodpłatnego, mającego charakter celowy tj. przeznaczonego na realizację konkretnego zadania budżetowego. Dotacja ma charakter uznaniowy natomiast realizacja zadania musi nastąpić zgodnie z wymaganiami dotującego. Kwoty dotacji przewidziane w budżecie przekazywane są przez ministrów, wojewodów i innych dysponentów części budżetowych.

Mogą być przekazywane na:

- finansowanie zadań własnych

- zadań z zakresu administracji rządowej

- nne zadania zlecone ustawami szczególnymi.

-

---