ISTOTA I STRUKTURA UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA I PISANIA

Sentencje:

Czytanie jest źródłem bogactwa.

Jerzy Pilch

Kto czyta żyje wielokrotnie. Kto zaś z książkami obcować nie chce; na jeden żywot jest skazany.

Józef Czechowicz

Książka jest utrwaleniem i umiejscowieniem w czasie płynnej treści przeżyć, czytanie to czynność odwrotna, powrót do gorącego wnętrza poprzez powierzchnię znaczeń i obrazów.

Mieczysław Jastrun

Książka to mędrzec łagodny i pełen słodyczy, który puste życie napełnia światłem, a puste serca wzruszeniem.

Kornel Makuszyński

Czytanie to jest odnajdywanie własnych bogactw i własnych możliwości przy pomocy cudzych słów.

Jarosław Iwaszkiewicz

Powiedz mi, jakie książki masz w domu, a powiem ci, kim jesteś.

Jarosław Iwaszkiewicz

Plan wykładu:

1. Poszukiwanie zależności między mówieniem, czytaniem i pisaniem

2. Wielowymiarowe ujęcie czytania i pisania.

3.

MÓWIENIE - CZYTANIE - PISANIE

Dziecko posługuje się mową w sposób nieuświadomiony, przyswaja ją poprzez aktywność własną. Umiejętność czytania i pisania zdobywa w sposób świadomy, co oznacza, że przystępując do nauki chce znać cel własnego wysiłku i kolejne czynności.

Mowę dziecko nabywa w sposób naturalny, a czytania i pisania się uczy.

Czytanie i pisanie są jedną z form komunikacji społecznej.

Czytanie stymuluje rozwój umysłowy, rozszerza możliwości zdobywania wiedzy, dlatego też dąży się do jak najszybszego opanowania tej umiejętności. Naukę czytania przeniesiono ze szkół do klas zerowych, a nawet grup młodszych. Granice te jednak należy przyjąć umownie, gdyż czytania możemy uczyć dzieci dopiero wówczas, gdy opanują w zadowalający sposób mowę werbalną oraz osiągną odpowiedni poziom dojrzałości psychofizycznej i  intelektualnej.

[M. Cackowska, 1984b, s. 9]

Pojęcie czytania i pisania używane jest w wielu różnych znaczeniach jako:

PROCES (jakie są etapy kształtowania się umiejętności czytania i pisania?),

AKT DZIAŁANIA (co dzieje się w umyśle w momencie odczytywania czegoś?),

UMIEJĘTNOŚĆ (co składa się na tę umiejętność?)

Definicje czytania (ujęcie lingwistyczne)

D.B. Elkonin CZYTANIE definiuje jako tworzenie dźwiękowej formy słowa, czyli organizację dźwięków w określonym następstwie czasowym na podstawie jego obrazu graficznego, niezależnie od tego czy jest ono zrozumiałe dla osoby czytającej czy nie

[D.B. Elkonin]

Wyrazem omawianego podejścia lingwistycznego są definicje, w których zwraca się uwagę na fonetyczny aspekt czytania (zewnętrzną realizację).

Zgodnie z tym ujęciem - ważniejsza jest technika czytania, niż rozumienie treści. Podejście lingwistyczne zwraca uwagę na to, iż zainteresowanie treścią może spowalniać czytany tekst, rozpraszać uwagę dziecka.

Definicje czytania (ujęcie psychologiczne)

„CZYTANIE - polega na rozpoznawaniu drukowanych lub pisanych symboli, które służą jako bodźce do przywołania znaczeń wbudowanych w przeszłe doświadczenie jednostki oraz do skonstruowania nowych znaczeń poprzez manipulowanie pojęciami już przez jednostkę posiadanymi. Znaczenia te organizowane są w procesie myślowym zgodnie z celami, jakie przed jednostką stoją. Taka organizacja prowadzi do modyfikowania myśli lub zachowania, może prowadzić także do zupełnie nowych zachowań w rozwoju osobniczym lub społecznym.”

[M.A. Tinker, C.Mc Cullough]

Wyrazem omawianego podejścia psychologicznego są definicje ujmujące czytanie jako złożony proces poznawczy.

CZYTANIE to proces myślowy, w którym osoba czytająca zarówno rozpoznaje znaczenia, jak i rozważa istotność tych znaczeń, myśli zawartych w tekście

[M.C. Austin, C. Morrison]

CZYTANIE to nie prosta mechaniczna czynność, ale proces myślowy, który obejmuje wszystkie rodzaje myślenia: ocenianie, wydawanie sądów, wnioskowanie, rozwiązywanie problemów. Jest to złożona organizacja wyższych procesów psychicznych i jako taka powinna być kształtowana.

Powyższe podejście prezentuje również H. Mystkowska - „proces czytania polega na rozpoznawaniu, identyfikowaniu i odróżnianiu wzrokiem znaków i obrazów graficznych, wiązaniu ich z wyobrażeniem słuchowym oraz ze znaczeniem, z treścią, której są nośnikiem.”

[H. Mystkowska, 1977, s. 8]

Czytanie stanowi swoistą, złożoną operację myślową i wymaga jednoczesnego przeprowadzenia następujących czynności:

1) całościowego dostrzegania kształtu graficznego wyrazu i skojarzenia go z dźwiękowym odpowiednikiem, z brzmieniem wyrazu;

2) skonstruowania z poszczególnych słów tekstu treści jako sensownej całości - czyli „dostrzeżenia i uświadomienia sobie powiązań logicznych między wyrazami oraz wyrażeniami i zwrotami”.

[H. Baczyńska]

E. Malmquist stworzył nieco szerszą definicję czytania - „czytanie należy rozumieć jako szereg wspólnych umysłowych działań, które w dużym stopniu są odmienne, bo zróżnicowane w zależności od wieku i dojrzałości czytającego od rodzaju czytanego tekstu, stopnia jego trudności oraz od celu czytania”

[E. Malmquist, 1982, s. 117]

Czytanie jest aktywnością wieloczynnościową, powiązaną uczuciowym zaangażowaniem i zainteresowaniem czytającego.

Analizując pojęcie czytania, należy również przytoczyć jaki jest cel oraz istota czytania. J. Zborowski pisze, iż „głównym celem nauki czytania jest rozumienie treści czytanego tekstu”. Dobry czytelnik stara się przede wszystkim uchwycić sens tekstu. W czasie przerw spoczynkowych ujmuje wzrokiem całe grupy słów i czyta tak szybko, jak szybko ujmuje treść. Dopiero gdy spostrzega wyrazy nieznane, kieruje uwagę na ich elementy składowe.

[J. Zborowski, 1959, s. 158]

W związku z tym istotą czytania jest rozumienie tego co się czyta.

Według J. Zborowskiego proces rozumienia czytanego tekstu obejmuje poniższe procesy:-

- „spostrzeganie graficznych znaków słów;

- wiązanie wyobrażeń wzrokowych ze słuchowo - dźwiękowymi w celu wykrycia znaczeń określonych słów;

- pamiętanie sensu przeczytanych wyrazów w momencie, gdy czyta się już następne wyrazy;

- przewidywanie dalszego ciągu czytanego tekstu od strony gramatycznej lub semantycznej;

- kojarzenie wyróżnionych ogniw znaczeniowych w całości myślowe;

- kontrolę przewidywań w oparciu o ponowne czytanie tekstu lub szukanie logicznych powiązań elementów”.

[J. Zborowski, 1959, s. 163]

Psycholog A. Brzezińska pojmuje, czytanie zarówno jako rozpoznawanie symboli graficznych i odtwarzanie ich formy dźwiękowej, jak i rozpoznawanie znaczenia tych symboli (technika i rozumienie).

W przypadku umiejętności czytania można wyróżnić trzy etapy:

1) obraz graficzny wywołuje swój odpowiednik dźwiękowy (odpowiada to etapowi tzw. czytania głośnego procesie kształtowania tej umiejętności),

2) obraz graficzny zaczyna coraz częściej - bez pomocy odpowiednika dźwiękowego - uaktywniać doświadczenie jednostki, zatem zrozumienie tekstu następuje znacznie szybciej (odpowiada to etapowi przejściowemu - występuje tu już czytanie właściwe, tj. ciche, niemniej jednak nadal pojawia się czytanie głośne, w funkcji kontrolnej),

3) obraz graficzny uaktywnia bezpośrednio doświadczenie jednostki czyli zrozumienie znaczenia jest wywołane już tylko obrazem, a nie dźwiękiem (odpowiada to etapowi czytania właściwego - cichego).

Szerokie ujęcie definicji czytania i pisania obejmuje:

1. rozpoznawanie symboli graficznych i fonicznych oraz odtwarzanie ich formy (kojarzenie ze sobą dwu typów znaków: fonicznych i graficznych),

2. rozpoznawanie znaczeń tych znaków lub inaczej kojarzenie ciągów znaków ze znaczeniem, rozumienie znaczenia rozpoznawanych ciągów znaków,

3. ocenę wartości rozpoznawanych znaczeń, odniesienie ich do własnego doświadczenia i ocenę w kontekście tego doświadczenia.

Wnioski:

1. Czytanie i pisanie to umiejętności złożone stanowiące kompleksy umiejętności cząstkowych.

2. Umiejętność pisania jest znacznie bardziej skomplikowana niż umiejętność czytania, wymaga zatem dłuższego czasu przeznaczonego na opanowanie jej, a dokonuje się dopiero po opanowaniu pierwszego etapu w uczeniu się czytania (po odkryciu i zrozumieniu przez dziecko odpowiedniości między kodem graficznym i fonicznym).

3. Proces uczenia się obu tych umiejętności nie przebiega równolegle, tj. nie są one opanowywane niezależnie od siebie, każdy etap nabywania umiejętności czytania wiąże się z odpowiednim etapem uczenia się pisania:

• czytanie głośne - przepisywanie z towarzyszącym mu mówieniem;

• naprzemienność czytania głośnego i cichego - pisanie wg wzoru własnego „mówienia” i pisanie ze słuchu;

• czytanie właściwe - pisanie właściwe (pisanie z pamięci słów jedynie pomyślanych).

PISANIE jest czynnością odwrotną do czytania, co oznacza że punktem wyjścia jest tu rozumienie tekstu

[pisanie - poziom semantyczny i sensomotoryczny, ponadto w szkole używa się określenia pisanie twórcze i dokonuje się jego oceny]

czytanie - poziom sensomotoryczny, semantyczny i krytyczno-twórczy]

Trzy wymiary umiejętności czytania i pisania

składające się na szerokie ujęcie umiejętności czytania i pisania:

1) techniczny (in. sensomotoryczny, percepcyjny- odpowiadający technice czytania i pisania,

2) semantyczny - odpowiadający temu co w dydaktyce określa się mianem czytania i pisania ze zrozumieniem,

3) krytyczno-twórczy - odpowiadający umiejętności czytania tak krytycznego, jak i twórczego.

Wymiar techniczny - umiejętności cząstkowe:

• rozpoznawanie, różnicowanie, i kojarzenie ze sobą grafemów i fonemów,

• umiejętności ich reprodukowania - odtwarzania (werbalnego w czytaniu głośnym oraz manualnego w pisaniu) w odpowiednim czasie.

Istota tego wymiaru polega na odkryciu przez dziecko odpowiedniości między kodem graficznym i fonicznym języka, którym dotąd posługiwało się w sposób bezpośredni na płaszczyźnie słuchania - mówienia. Inaczej mówiąc - dziecko uczy się przekładania języka mówionego na pisany i odwrotnie.

Zgodnie z koncepcją J.F. Soltisa mamy tu do czynienia z etykietowaniem słów poprzez „znajdowanie” ich odpowiedników dźwiękowych w procesie czytania oraz poprzez „znajdowanie” obrazów dla słów w procesie pisania. Byłoby to etykietowanie I rzędu.

Wymiar semantyczny - umiejętności cząstkowe:

• umiejscawianie rozpoznanych słów i ich sekwencji postaci zdań (wypowiedzeń) w posiadanym doświadczeniu, czyli umiejętności umożliwiające dekodowanie i kodowanie znaków graficznych i fonicznych.

Dekodowanie rozumie się tu tak jak łamanie szyfru, tzn. jego istota polega na rozpoznawaniu znaczeń, których nośnikami są znaki - obrazy słów i/lub ich brzmienia. W efekcie jednostka rozumie nie tylko treść pojedynczych słów, ale treść zawartą na poziomie wyrażeń, zdań i całego tekstu, jaki tworzą.

Istotą tego wymiaru jest rozumienie tekstu, a jest to rozumienie dosłowne, typu explicite. Oznacza to, że znaczenie słów jest rozpoznawane przede wszystkim w kontekście werbalnym i zależy od tego, jakie inne słowa je wyprzedzają i jakie po nich następują (orientacja syntaktyczna). Mówiąc inaczej jest to rozumienie znaczeń jawnych, „gotowych”, zawartych w zapisanych słowach - zadaniem czytającego jest jedynie ich odkrycie.

W koncepcji J.F. Soltisa odpowiada to takiemu rozpoznaniu słowa, które pociąga za sobą rozpoznawanie obiektu, któremu ono odpowiada. „Słowo” ma więc już nie tylko odpowiednie do swego wyglądu brzmienie (etykieta I rzędu), ale słowo staje się nazwą. Reakcja czytającego - „wiem, co to jest”. Byłoby to więc etykietowanie II rzędu.

Wymiar krytyczno-twórczy - umiejętności cząstkowe:

Czytanie

• interpretacja tekstu (odbiór na głębszym poziomie niż poziom percepcyjny)

• refleksyjne oraz krytyczne ustosunkowanie się do odczytywanego tekstu.

Czytający dokonuje oceny tekstu w kontekście posiadanej wiedzy.

Pisanie

• umiejętność doboru takich środków językowych do wyrażenia własnych myśli, aby forma przekazu (tekst pisany) była zgodna z intencją piszącego.

Zatem tekst pisany nie tylko jest tu zbiorem poprawnie zbudowanych zdań powiązanych logicznie w pewną całość, ale zawiera pewne znaczenia ukryte czy inaczej naddane, wynikające z użycia specyficznych środków językowych, np. używanie przenośni, porównań, specyficzny szyk wyrazów, zapisanie jakiegoś słowa wielkimi literami.

Istotą tego wymiaru jest rozumienie znaczeń ukrytych w tekście, zawartych w nim implicite. Ich odkrywanie wiąże się z użyciem dwojakiego rodzaju kontekstu: werbalnego (tj. tekstu) i kontekstu swojego doświadczenia. Dominującą rolę pełni tu orientacja syntaktyczno-semantyczna i semantyczna.

Analiza tego wymiaru doprowadza do wyłonienia pewnych pięter rozumienia tekstu:

[A. Brzezińska]

A. Brzezińska twierdzi, że czytanie należy rozpatrywać jako „zjawisko wymagające współdziałania szeregu właściwości psychicznych człowieka tj. współdziałania analizatorów (wzrokowego, słuchowego, kinestetycznego), sprawnego przebiegu procesów myślowych, odpowiedzialnych za prawidłową analizę i syntezę informacji, ich przetworzenie, skojarzenie z wcześniejszym doświadczeniem”.

[A. Brzezińska, M. Burtowy, 1985, s. 99-101]

Dajmy szansę naszym dzieciom,
by wyrosły na mądrych, dobrych i szczęśliwych ludzi!
Program "CZYTAJĄCE PRZEDSZKOLA"
w ramach kampanii społecznej "Cała Polska czyta dzieciom"

Czytanie jest proste, tanie i dzieci je uwielbiają!

Co więcej:

Codzienne czytanie dziecku dla przyjemności jest najskuteczniejszą metodą wychowania czytelnika - człowieka samodzielnie myślącego, posiadającego wiedzę i umiejętność jej poszerzania, kulturalnego, etycznego, z wyobraźnią, który umie radzić sobie w życiu przy pomocy rozumu, a nie pięści.

Kampania "Cała Polska czyta dzieciom" jest skierowana głównie do rodziców. Jednak wielu rodziców nie znajduje czasu ani motywacji, by dzieciom czytać. Dla wielu z nich książka jest niedostępna - zbyt droga lub trudna do zdobycia. Od 1989r zlikwidowano w naszym kraju ponad 1500 bibliotek i ponad 20 000 punktów bibliotecznych. Istniejące biblioteki są często źle wyposażone.

Przedszkole może i powinno uzupełniać domowe czytanie, a tam, gdzie całkiem go brak, dać zaniedbanym dzieciom szansę codziennego kontaktu ze słowem pisanym.

Głośne czytanie dzieciom jest dziś ważniejsze niż było kiedykolwiek w przeszłości:

• Lawinowo rośnie ilość informacji i wiedzy. Kto nie czyta, nie nadąży za zmianami we współczesnym świecie.

• Czytanie chroni dzieci przed uzależnieniem od telewizji i komputerów.

• Czytanie jest dobrą alternatywą dla fałszywych wartości masowej kultury.

Współczesne dzieci dorastają w ubogim językowo środowisku. Rodzice coraz mniej z nimi rozmawiają i mało im czytają. Kontakt z żywym słowem wyparła telewizja, której narzędziem nie jest język, lecz obraz. W efekcie dzieci coraz gorzej znają język, tymczasem język jest narzędziem myślenia.

Dzieci słabo wyćwiczone w używaniu języka i w myśleniu, pozbawione wyobraźni, którą telewizja wypiera, będą miały trudności od pierwszych dni szkoły i w późniejszym życiu. Przepaść intelektualna i emocjonalna pomiędzy dziećmi, którym rodzice i wychowawcy dużo czytają, a dziećmi pozbawionymi takiej stymulacji, w kolejnych latach dzieciństwa narasta.

W wielu domach dorośli nie stanowią dobrego wzorca dla dzieci - sami mało czytają. Pod względem ilości czytanych książek Polska znajduje się w ogonie krajów rozwiniętych, przoduje zaś pod względem analfabetyzmu funkcjonalnego. Sytuacja taka grozi naszemu społeczeństwu pogorszeniem jakości życia i marginalizacją na arenie międzynarodowej. Jeśli nie przeciwstawimy się temu trendowi, będziemy przegrywać z mądrzejszymi - z tymi, którzy czytają.

Zapał do książek trzeba rozwijać w dzieciństwie,
czytając dzieciom na głos

Proponujemy:

Codzienne czytanie dzieciom przez co najmniej 20 minut, najlepiej o stałej porze. Można czytać kilka razy dziennie. Dzieciom, które nie mogą się skupić, można pozwolić na cichą zabawę - w tym czasie też będą słuchały.

Przy wyborze książek pomocą mogą być kryteria wyboru książek opracowane przez Fundację ABCXXI oraz lista tytułów rekomendowanych do czytania dzieciom.

„Fundacja ABCXXI - Cała Polska czyta dzieciom”: adres: 02-797 Warszawa, ul. Nowoursynowska 89B;
e-mail; [e-mail].

Portal maluchy.pl od wielu lat patronuje kampanii społecznej "Cała polska czyta dzieciom" organizowanej przez "Fundację ABCXXI - Cała Polska czyta dzieciom". Jednym z owoców pracy fundacji jest przygotowanie tzw. "Złotej Listy" najbardziej wartościowych książek polecanych do czytania dzieciom i młodzieży.

Poniżej przedstawiamy aktualną wersję "Złotej listy"

Wiek 0-4 lata:

Marta Bogdanowicz (opracowanie) - Rymowanki - przytulanki
Paulette Bourgeois, Brenda Clark - seria o Franklinie
Jan Brzechwa - Wiersze i bajki
Gilbert Delahaye - seria o Martynce
Dimiter Inkiow - Ja i moja siostra Klara
Czesław Janczarski - Miś Uszatek
Janosch - Ach, jak cudowna jest Panama; Ja ciebie wyleczę, powiedział Miś
Astrid Lindgren - Lotta z ulicy Awanturników
Sam McBratney - Nawet nie wiesz, jak bardzo Cię kocham
Nele Most, Annet Rudolph - Wszystko moje; Co wolno, a czego nie wolno
Beata Ostrowicka - Lulaki, pan Czekoladka i przedszkole; Ale ja tak chcę
Joanna Papuzińska - śpiące wierszyki
Julian Tuwim - Wiersze dla dzieci
Wojciech Widłak - seria o panu Kuleczce

Wiek 6-8 lat:
Heather Amery - Mity greckie dla najmłodszych
Marcin Brykczyński - Ni pies, ni wydra
Jan Brzechwa - Pchła Szachrajka; Szelmostwa Lisa Witalisa
Kamil Giżycki - Wielkie czyny szympansa Bajbuna Mądrego
Frances Hodgson Burnett - Mała księżniczka
Tove Jansson - seria o Muminkach
Ludwik Jerzy Kern - Wiersze
Astrid Lingren - Dzieci z Bullerbyn; Mio, mój Mio
Gerald D. O'Nan - Mrówka Andy
Anna Onichimowska - Najwyższa góra świata
Anna Sójka - Czytam od A do Z
Małgorzata Strzałkowska - Rady nie od parady, Wiersze, że aż strach
Jan Whybrow - Księga straszliwej niegrzeczności
Piotr Wojciechowski - Z kufra pana Pompuła;

Wiek 8-10 lat:
Edmund de Amicis - Serce
Paul Berna - Rycerze Złotego Runa
Frances Hodgson Burnett - Tajemniczy ogród
J. Canfield, M. i P. Hansen, I. Dunlap - Balsam dla duszy dziecka
Rudyard Kipling - Księga dżungli
Eric Knight - Lassie, wróć!
Astrid Lindgren - Bracia Lwie Serce; Rasmus i włóczęga
Clive Staples Lewis - Opowieści z Narnii
Kornel Makuszyński - Szatan z siódmej klasy
Lucy M. Montgomery - Ania z Zielonego Wzgórza
Sempe, Gościnny - seria o Mikołajku
Mark Twain - Przygody Tomka Sawyera, Królewicz i żebrak

Wiek 10-12 lat:
Charles Dickens - Oliver Twist; Opowieść wigilijna
Antoine de Saint - Exupery - Mały książę
Astrid Lindgren - Ronja, córka zbójnika
Ferenc Molnar - Chłopcy z Placu Broni
Małgorzata Musierowicz - Noelka i inne tomy Jeżycjady
Jerzy Niemczuk - Opowieść pod strasznym tytułem
Ferdynand Ossendowski - Słoń Birara
Michel Piquemal - Bajki filozoficzne
Eric Emmanuel Schmitt - Oskar i pani Róża; Dziecko Noego
Dorota Terakowska - Córka czarownic
J.R.R. Tolkien - Hobbit
José Mauro de Vasconcelos - Moje drzewko pomarańczowe
Jean Webster - Tajemniczy opiekun
Maciej Wojtyszko - Bromba i inni

Wiek 12-14 lat:
Antologia pod red. Grzegorza Leszczyńskiego - Po schodach wierszy.
H. Jackson Brown, Jr. - Mały poradnik życia *
J. Canfield, M.V. Hansen, K. Kirberger - Balsam dla duszy nastolatka
Paulo Coehlo - Alchemik
Arthur Conan Doyle - Pies Baskerville'ów
Harper Lee - Zabić drozda
Anika Thor - Prawda czy wyzwanie
J.R.R. Tolkien - Władca pierścieni
Juliusz Verne - Tajemnicza wyspa

książki popularno-naukowe
Edward de Bono - Naucz się myśleć kreatywnie
Tony Buzan - Rusz głową
Tadeusz Niwiński - Ja

Wiek 14-16 lat:
Pierre Boulle - Most na rzece Kwai
Anna Frank - Dziennik
Francis Scott Fitzgerald -Wielki Gatsby
Ruben Gallego - Białe na czarnym
Victor Hugo - Nędznicy
Leszek Kołakowski - 13 bajek z królestwa Lailonii (...) i inne bajki
Yann Martel - Życie Pi
Bolesław Prus - Faraon
ks. Jan Twardowski - Wiersze

książki popularno-naukowe
Sephen R. Covey - 7 nawyków skutecznego działania *
M.R.Kopmeyer - Praktyczne sposoby osiągania sukcesu *
(sugerujemy, aby zacząć od rozdziałów nt. potęgi myśli i źródeł inspiracji)
Ron Potter-Efron - Życie ze złością *

Wiek powyżej 16 lat:

Karen Blixen - Pożegnanie z Afryką; Uczta Babette
Dalajlama, Howard C. Butler - Sztuka szczęścia
Guareschi - Don Camillo i jego trzódka
Zbigniew Herbert - Martwa natura z wędzidłem; Barbarzyńca w ogrodzie
Ryszard Kapuściński - Cesarz , Imperium
George Orwell - Folwark Zwierzęcy
Wisława Szymborska - Wiersze

książki popularno-naukowe
Nathaniel Branden - 6 filarów poczucia własnej wartości *
Erich Fromm - Sztuka miłości, Mieć czy być *
Daniel Goleman - Inteligencja emocjonalna *
Leszek Kołakowski - Mini wykłady o maxi sprawach
M. Scott Peck - Drogą mniej uczęszczaną * fragmenty

* fragmenty

Autorzy listy proponują, by książki opatrzone gwiazdką najpierw przeczytać samemu i dokonać wyboru fragmentów zanim zaczniemy czytać dziecku, ponieważ oprócz uniwersalnych treści zawierają one czasem rozdziały lub akapity związane z realiami innej kultury, które nie zawsze są interesujące, zrozumiałe lub adekwatne do naszej rzeczywistości.

"Złota Lista" została opracowana przez Fundację "ABCXXI - Cała Polska czyta dzieciom" i została przedrukowana ze strony internetowej www.calapolskaczytadzieciom.pl

Lista wciąż się powiększa:poniżej aktualizacja z marca 2008

"Złota Lista" nie jest ustanowiona raz na zawsze.
Umieszczamy na niej tytuły książek, które w naszym odczuciu uczą dzieci czegoś dobrego, pobudzają do refleksji lub śmiechu, doskonalą język, rozwijają wyobraźnię, przynoszą dobre wzorce zachowań - życzliwości, uczciwości, mądrości, odwagi. Jeśli trafiamy na książki, które wydają nam się lepsze od dotychczas zaproponowanych, dokonujemy zmiany. Zachęcamy Państwa do dzielenia się swymi uwagami - m.in. sygnałami, jak dzieci reagują na poszczególne książki, co im się podoba, a co nie wzbudza zainteresowania. Będziemy też wdzięczni za propozycje nowych tytułów.
Każdą z poleconych przez Państwa książek na pewno przeczytamy!

Życzymy miłej wspólnej lektury - 20 minut dziennie. Codziennie!

Złota Lista Książek do czytania dzieciom
opracowana przez Fundację ABCXXI - Cała Polska czyta dzieciom

Wiek 0-4 lata:

Marta Bogdanowicz (opracowanie) - Rymowanki - przytulanki
Paulette Bourgeois, Brenda Clark - seria o Franklinie
Jan Brzechwa - Wiersze i bajki
Gilbert Delahaye - seria o Martynce
Barbara Gawryluk - Dżok, legenda o psiej wierności
Dimiter Inkiow - Ja i moja siostra Klara
Czesław Janczarski - Miś Uszatek
Janosch - Ach, jak cudowna jest Panama; Ja ciebie wyleczę, powiedział Miś
Astrid Lindgren - Lotta z ulicy Awanturników
Sam McBratney - Nawet nie wiesz, jak bardzo Cię kocham
Nele Most, Annet Rudolph - Wszystko moje; Co wolno, a czego nie wolno
Beata Ostrowicka - Lulaki, pan Czekoladka i przedszkole; Ale ja tak chcę
Joanna Papuzińska - Śpiące wierszyki
Renat Piątkowska - Opowiadania z piaskownicy
Julian Tuwim - Wiersze dla dzieci
Wojciech Widłak - seria o panu Kuleczce
Agata Widzowska-Pasiak - Dreptak i pępek świata #

Wiek 4-6 lat:

Florence and Richard Atwater - Pan Popper i jego pingwiny
Hans Christian Andersen - Baśnie
Wanda Chotomska - Wiersze, Pięciopsiaczki
Carlo Collodi - Pinokio
Waclaw Čtvrtek - O gajowym Chrobotku; Bajki z mchu i paproci
Astrid Lindgren - seria o Pipi Pończoszance, Emil ze Smalandii
Hugh Lofting - seria o Doktorze Dolittle
Kornel Makuszyński - Przygody Koziołka Matołka
Małgorzata Musierowicz - Znajomi z zerówki
Alan A. Milne - Kubuś Puchatek, Chatka Puchatka
Renata Piątkowska - Na wszystko jest sposób #; Nie ma nudnych dni
Barbara Stępniak-Wilk - Tulisia #
Małgorzata Strzałkowska - Leśne głupki; Wierszyki łamiące języki
Danuta Wawiłow - Wiersze

Wiek 6-8 lat:

Heather Amery - Mity greckie dla najmłodszych
Marcin Brykczyński - Ni pies, ni wydra
Jan Brzechwa - Pchła Szachrajka; Szelmostwa Lisa Witalisa
Kamil Giżycki - Wielkie czyny szympansa Bajbuna Mądrego
Frances Hodgson Burnett - Mała księżniczka
Tove Jansson - seria o Muminkach
Ludwik Jerzy Kern - Wiersze dla dzieci; Ferdynand Wspaniały
Erich Kästner - 35 maja
Astrid Lingren - Dzieci z Bullerbyn; Mio, mój Mio
W. Markowska, A. Milska - Baśnie z dalekich wysp i lądów
Anna Onichimowska - Najwyższa góra świata
Grey Owl - Przygody Sajo i małych bobrów
Anna Sójka - Czytam od A do Z
Małgorzata Strzałkowska - Rady nie od parady; Wiersze, że aż strach
Anne Cath. Westly - 8+2 i ciężarówka
Jan Whybrow - Księga straszliwej niegrzeczności
Piotr Wojciechowski - Z kufra pana Pompuła;

Wiek 8-10 lat:

Edmund de Amicis - Serce
Paul Berna - Rycerze Złotego Runa
Frances Hodgson Burnett - Tajemniczy ogród
J. Canfield, M. i P. Hansen, I. Dunlap - Balsam dla duszy dziecka
Roald Dahl - Matylda
Anna Kamieńska - Książka nad książkami
Rudyard Kipling - Księga dżungli
Eric Knight - Lassie, wróć!
Astrid Lindgren - Bracia Lwie Serce; Rasmus i włóczęga
Clive Staples Lewis - Opowieści z Narnii
Kornel Makuszyński - Szatan z siódmej klasy
Lucy M. Montgomery - Ania z Zielonego Wzgórza
Sempe, Gościnny - seria o Mikołajku
Anna Onichimowska - Dzień czekolady #
Ida Pierelotkin - Ala Betka #
Mark Twain - Przygody Tomka Sawyera; Królewicz i żebrak
Wanda Witter - Fotografia nieba #

Wiek 10-12 lat:

Francesco d'Adamo - Iqbal (książka szczególnie polecana, również na nagrody dla uczniów)
Charles Dickens - Oliver Twist; Opowieść wigilijna
Michael Ende - Momo
Antoine de Saint - Exupery - Mały książę
Ewa Grętkiewicz - Dostaliśmy po dziecku #
Astrid Lindgren - Ronja, córka zbójnika
Witold Makowiecki - Diossos; Przygody Meliklesa Greka
Ferenc Molnar - Chłopcy z Placu Broni
Małgorzata Musierowicz - Noelka i inne tomy Jeżycjady
Jerzy Niemczuk - Opowieść pod strasznym tytułem
Ferdynand Ossendowski - Słoń Birara
Katherine Paterson - Most do Terabithii
Michel Piquemal - Bajki filozoficzne
Eric Emmanuel Schmitt - Oskar i pani Róża; Dziecko Noego
Jerry Spinelli - Kraksa
J.R.R. Tolkien - Hobbit
José Mauro de Vasconcelos - Moje drzewko pomarańczowe
Jean Webster - Tajemniczy opiekun
Maciej Wojtyszko - seria o Brombie

Wiek 12-14 lat:

Antologia pod red. Grzegorza Leszczyńskiego - Po schodach wierszy.
H. Jackson Brown, Jr. - Mały poradnik życia
J. Canfield, M.V. Hansen, K. Kirberger - Balsam dla duszy nastolatka
Paulo Coehlo - Alchemik
Arthur Conan Doyle - Pies Baskerville'ów
Ursula K. le Guin - Czarnoksiężnik z Archipelagu
Barbara Kosmowska - Pozłacana rybka #
Harper Lee - Zabić drozda
Dorota Terakowska - Córka czarownic
Anika Thor - Prawda czy wyzwanie
J.R.R. Tolkien - Władca pierścieni
Juliusz Verne - Tajemnicza wyspa
Beata Wróblewska - Jabłko Apolejki #

książki popularno-naukowe
Edward de Bono - Naucz się myśleć kreatywnie
Tony Buzan - Rusz głową
Tadeusz Niwiński - Ja

Wiek 14-16 lat:

Pierre Boulle - Most na rzece Kwai
Anna Frank - Dziennik
Francis Scott Fitzgerald - Wielki Gatsby
Ruben Gallego - Białe na czarnym
Victor Hugo - Nędznicy
Leszek Kołakowski - 13 bajek z królestwa Lailonii (...) i inne bajki
Yann Martel - Życie Pi
Amos Oz - Jak uleczyć fanatyka
Bolesław Prus - Faraon
ks. Jan Twardowski - Wiersze

książki popularno-naukowe
Sephen R. Covey - 7 nawyków skutecznego działania *
M. R. Kopmeyer - Praktyczne sposoby osiągania sukcesu *
(sugerujemy, aby zacząć od rozdziałów nt. potęgi myśli i źródeł inspiracji)
Ron Potter-Efron - Życie ze złością *

Wiek powyżej 16 lat:

Karen Blixen - Pożegnanie z Afryką; Uczta Babette
Dalajlama, Howard C. Butler - Sztuka szczęścia
Guareschi - Don Camillo i jego trzódka
Zbigniew Herbert - Martwa natura z wędzidłem; Barbarzyńca w ogrodzie
Ryszard Kapuściński - Cesarz , Imperium
George Orwell - Folwark Zwierzęcy
Wisława Szymborska - Wiersze

książki popularno-naukowe
Nathaniel Branden - 6 filarów poczucia własnej wartości *
Erich Fromm - Sztuka miłości; Mieć czy być *
Daniel Goleman - Inteligencja emocjonalna *
Leszek Kołakowski - Mini wykłady o maxi sprawach
M. Scott Peck - Drogą mniej uczęszczaną *

* fragmenty
Proponujemy, by książki opatrzone gwiazdką najpierw przeczytać samemu i dokonać wyboru fragmentów zanim zaczniemy czytać dziecku, ponieważ oprócz uniwersalnych treści zawierają one czasem rozdziały lub akapity związane z realiami innej kultury, które nie zawsze są interesujące, zrozumiałe lub adekwatne do naszej rzeczywistości.

# - książka nagrodzona w konkursie im. Astrid Lindgren, ogłoszonym przez Fundację ABCXXI.

Fundacja "ABCXXI - Cała Polska czyta dzieciom" informuje, że "Złota Lista" książek do czytania dzieciom jest dziełem Fundacji i jej wykorzystywanie w publikacjach oraz na stronach internetowych, a także kopiowanie oraz wszelkie przeróbki, np. przedruk we fragmentach, wymagają każdorazowej zgody Fundacji, a także zamieszczenia informacji, że jest to lista opracowana przez Fundację "ABCXXI - Cała Polska czyta dzieciom" i została przedrukowana ze strony internetowej www.calapolskaczytadzieciom.pl. Na przeróbki polegające na dodaniu nowych tytułów spoza listy lub innym podziale kategorii wiekowych, i podpisywaniu się autora takich wersji, jako "autora Złotej Listy", Fundacja nie wyraża zgody.

                                

BIBLIOGRAFIA
Brzezińska A. M. Burtowy, (1985), Psychopedagogiczne problemy edukacji przedszkolnej, Poznań
Brzezińska A., (…), Gotowość dzieci w wieku przedszkolnym do nauki czytania i pisania, …

Brzezińska A. (red.) (1987), Czytanie i pisanie - nowy język dziecka, Warszawa

Cackowska M, (1984a), Nauka czytania i pisania w klasach przedszkolnych, Warszawa
Cackowska M.(1984b): W poszukiwaniu koncepcji optymalnego elementarza, Lublin.

Malmquist E., (1982), Nauka czytania w szkole podstawowej, Warszawa
Mystkowska H, (1977),Uczymy czytać w przedszkolu, Warszawa
Okoń W., (2001), Nowy Słownik pedagogiczny, Warszawa
Pilch T., (2003), Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, Warszawa
Styczek I., (1979), Logopedia, Warszawa
Tinker M., (1980), Podstawy efektywnego czytania, Warszawa
Zborowski J., (1959), Początkowa nauka czytania, Warszawa

---