WYŻSZA SZKOŁA MENADŻERSKA
WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI
W WARSZAWIE
IWONA CHOJNACKA
II SEM. ADMINISTRACJI
GRUPA 27 BC D-3
TEMAT:
„ZOBOWIĄZANIA”
wykładowca
mgr Monika Truksa
WARSZAWA 2009 ROK
Zobowiązanie jest rodzajem stosunku cywilnoprawnego i oznacza stosunek obligacyjny (zobowiązaniowy). To sytuacja, gdzie uprawniony - wierzyciel może żądać od dłużnika - zobowiązanego, pewnego świadczenia, które to dłużnik jest zobowiązany wykonać (jest to odpowiednie zachowanie się dłużnika, wskazane w treści zobowiązania, na rzecz wierzyciela).
Wierzytelność - to sytuacja prawna wierzyciela, polegająca na tym, że może on domagać się od dłużnika określonego zachowania (jest to uprawnienie wierzyciela)
Dług - jest to lustrzane odbicie wierzytelności, jest to zespół obowiązków dłużnika, a wykonanie tych obowiązków ma na celu zaspokojenie interesu wierzyciela.
Odpowiedzialność - są to ujemne następstwa prawne, przewidziane dla jakiegoś podmiotu w związku ze ziszczeniem się pewnych zdarzeń kwalifikowanych negatywnie przez system prawny, np. niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez dłużnika. Jest to także uprawnienie do zastosowania przymusu dla zaspokojenia wierzyciela (w węższym znaczeniu).
Zobowiązanie naturalne (niezupełne) - dłużnik zobowiązany jest do świadczenia, ale nie można go przymusić do wykonania na drodze sądowej (są to np. zobowiązania z gier i zakładów nie zatwierdzonych przez państwo).
Prawo zobowiązań jest częścią prawa cywilnego, która reguluje funkcje społeczne, formy wymiany dóbr i usług o wartości majątkowej. Prawo zobowiązań normuje obrót majątkowy między podmiotami prawa cywilnego.
Prawo zobowiązań w świetle Kodeksu Cywilnego i źródeł z nim związanych jest jednym z działów prawa majątkowego.
PODZIAŁ ŹRÓDEŁ ZOBOWIĄZAŃ
umowy
jednostronne czynności prawne (przyrzeczenie publiczne)
bezpodstawne wzbogacenie
czyny niedozwolone
decyzje administracyjne
inne zdarzenia nie dające się zakwalifikować do grup poprzednich ( np. prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia)
Źródła prawa zobowiązań:
Przepisy KC (podstawowe źródło) 23.IV.1964 (DZ,U. Nr 16 poz. 93
przepisy prawa stanowionego zawarte w innych ustawach
przepisy szczególne
postanowienia umów międzynarodowych w zakresie cywilnoprawnym (po ich ratyfikacji i ogłoszeniu w DZ.U.).
Zobowiązanie składa się z:
a) wierzyciela (podmiot uprawniony)
b) dłużnika (podmiot zobowiązany)
c) świadczenia/długu (zachowanie dłużnika).
Często podmiot występuje w charakterze zarówno wierzyciela jak i dłużnika (np. sprzedawca daje towar, ale i żąda pieniędzy).
Wyróżniamy w zobowiązaniu 3 elementy:
podmioty (osoby) między którymi istnieje ten stosunek
- podmiotem uprawnionym w zobowiązaniu jest wierzyciel
- podmiotem zobowiązanym w zobowiązaniu jest dłużnik
przedmiot
- przedmiotem jest świadczenie tj. określone zachowanie się dłużnika, którego spełnienia może domagać się wierzyciel
treść stosunku prawnego
- treść stanowią uprawnienia wierzyciela i odpowiadają im obowiązki dłużnika.
Zobowiązania ze strony wierzyciela to wierzytelność.
Zobowiązania ze strony dłużnika to dług.
Przedmiot zobowiązania to świadczenie.
Świadczenie (ma miejsce między podmiotami wierzycielem a dłużnikiem), to zachowanie się dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania i polegające na zadośćuczynieniu godnemu ochrony interesowi wierzyciela.
Zachowanie czynne - to działanie
Zachowanie bierne - to zaniechanie, powstrzymywanie.
Dłużnik odpowiada za zobowiązanie całym swoim majątkiem (wyjątkiem jest ograniczona odpowiedzialność). Odszkodowanie ma miejsce tylko w przypadku niemożności zrealizowania zobowiązania.
Jeśli chodzi o kwotę świadczenia, stosuje się zasadę nominalizmu. W uzasadnionych sytuacjach sąd może jednak orzec zmianę wysokości świadczenia.
Źródła zobowiązań
Zobowiązanie powstaje na skutek ziszczenia się pewnych zdarzeń prawnych.
ŹRÓDŁA PRAWA ZOBOWIĄZAŃ
1) Prawo stanowione - tylko prawo powszechnie obowiązujące może regulować stosunki cywilnoprawne, a w tym także zobowiązania. Zaliczamy do nich:
ustawy - największą doniosłość ma KC z 1964 radykalnie zmodyfikowany licznymi nowelizacjami
rozporządzenia - są częstym środkiem regulowania stosunków zobowiązaniowych, wydają je określone organy na podstawie szczególnego upoważnienia (art. 92 ust 1)
umowy międzynarodowe - Polskę wiążą umowy międzynarodowe, które regulują m.in. problematykę stosunków zobowiązaniowych. W szczególności dotyczą one sfery własności intelektualnej, przewozu i sprzedaży towarów.
2) Prawo zwyczajowe i zwyczaj - również może regulować stosunki zobowiązaniowe. Dla stosunków zobowiązaniowych doniosłe znaczenie mają zwłaszcza przepisy odsyłające do zwyczajów przy:
wykładni oświadczeń woli
zawieraniu umowy
określeniu sposobu wykonania zobowiązań
ustalaniu treści stosunku zobowiązaniowego
normy moralne i obyczajowe słabo zarysowane
3) Rola zasad współżycia społecznego
4) Rola nauki
5) Rola orzecznictwa
DO ŹRÓDEŁ ZOBOWIĄZAŃ MOŻNA ZALICZYĆ
1) Czynności prawne:
umowy - stanowiące główny instrument organizujący stosunki zobowiązaniowe i objęta nimi wymiana dóbr i usług,
jednostronne czynności prawne - nie stanowią źródła stosunku zobowiązaniowego np. przyrzeczenie publiczne (art. 919-924 KC), zapis w testamencie (art. 968 KC).
2) Akty administracyjne:
o skutkach bezpośrednich - w sferze stosunków zobowiązaniowych akty te pojawiają się rzadko - głównie jako zdarzenie kreujące obowiązek zapłaty odszkodowawczej,
o skutkach pośrednich - na obszarze stosunków zobowiązaniowych akty takie występują przede wszystkim w postaci różnego rodzaju zezwoleń na dokonanie określonych czynności prawnych.
3) Konstytutywne orzeczenia sądów:
orzeczenia deklaratywne - sądy automatycznie stwierdzają istnienie stosunku prawnego lub obowiązku zachowania się stron,
orzeczenia konstytutywne - sąd swoimi orzeczeniami uzyskuje kompetencje do merytorycznego kształtowania stosunku cywilnoprawnego.
4) nowe zdarzenia:
czyny niedozwolone,
bezpodstawne wzbogacenie się
Rodzaje zobowiązań
1) ze względu na zakres odpowiedzialności:
zupełne
niezupełne (naturalne) - są to zobowiązania które:
- wynikają z gry lub zakładu (z wyłączeniem gier i zakładów zarządzonych lub zatwierdzonych przez właściwe organy państwowe, jak również z gier zaskarżalnych albo nierzetelnych)
- w których roszczenie uległo przedawnieniu
2) ze względu na przedmiot świadczenia:
jednorazowe - jest to zachowanie się dłużnika jeden jedyny raz np. wykonanie oznaczonego dzieła,
okresowe - dłużnik musi zachowywać się w określony sposób co pewien czas (periodycznie) np. czynsz za jeden miesiąc,
ciągłe - dłużnik przez określony okres musi zachowywać się ciągle tak samo, np. stosunek zlecenia, agencji, dzierżawa.
3) ze względu na wielość wierzycieli lub dłużników
solidarność dłużnika (bierna)
solidarność wierzycieli (czynna)
4) zobowiązanie można podzielić także na:
pieniężne
niepieniężne
Zobowiązanie pieniężne - jeżeli dłużnik ma obowiązek zapłacić pewną sumę pieniędzy wierzycielowi (określonej wartości majątkowej wyrażonej w jednostkach pieniężnych). W pozostałych przypadkach są to zobowiązania niepieniężne, np. związane z dostarczeniem rzeczy.
KONSEKWENCJE PRAWNE ZOBOWIĄZAŃ PIENIĘŻNYCH
1) zasada nominalizmu - zobowiązania pieniężne rządzą się tą zasadą. Jeżeli dłużnik zobowiązany jest do zapłaty określonej kwoty, to bez względu na to, kiedy ma zapłacić, obowiązkiem dłużnika jest zapłacenie nominalnej kwoty bez względu na to czy w tym czasie pieniądz zyskał czy też stracił na wartości.
Wyjątkiem od tej zasady jest zasada REBUS SIC STANTIBUS. Przeważa za tym zasada waloryzacji świadczeń pieniężnych.
Waloryzacja może być:
ustawowa - rzadko
umowna - jest to możliwość wprowadzenia klauzuli waloryzacyjnej do umowy, czyli wprowadza się inny niż pieniądz miernik wartości do wartości zobowiązania. Typowymi klauzulami są:
klauzula złota
walutowa
towarowa
kosztów
usług
c. sądowa - jeżeli strony nie zastosują w umowie klauzuli waloryzacyjnej, przesłanką sądu do waloryzacji jest:
to że strona nie jest profesjonalistą
między powstaniem a wykonaniem zobowiązania jest istotna zmiana siły nabywczej pieniądza
Sąd dokonuje waloryzacji w następujący sposób:
może zmienić wysokość świadczeń
może zmienić sposób wykonania świadczenia
2) zasada walutowości - obowiązuje w stosunku do wszystkich świadczeń pieniężnych. Zobowiązania muszą być zaciągnięte w złotych polskich na terenie RP. Wyjątkiem jest tu np. przepisy prawa dewizowego dotyczące wyłączeń zbiorowych lub indywidualnych
3) kwestia miejsca wykonania zobowiązania - prawo polskie przyjmuje konstrukcję:
długów odbiorczych - wierzyciel musi udać się do dłużnika i odebrać świadczenie (odnosi się to do zobowiązań niepieniężnych)
długów dostawczych - opierają się na tej konstrukcji zobowiązania pieniężne
4) odszkodowanie za opóźnienie świadczenia - jeżeli dłużnik nie świadczy w terminie to ponosi konsekwencje, chyba że nie zostało to przez niego zawinione.
W przypadku zobowiązań pieniężnych za każde opóźnienie przewidziane są ustawowe odsetki, chyba że umowa stanowi inaczej (30% w skali roku).
Prawo nie przewiduje procesów składanych, czyli odsetek od odsetek. Wyjątkiem są pożyczki długoterminowe udzielone przez instytucje kapitałowe.
Zobowiązania solidarne
1) solidarność dłużników (bierna)
Znamionują ją następujące cechy (art. 366 KC)
wierzycielowi przysługuje wierzytelność o spełnienie jednego świadczenia, jeżeli zostanie ono w całości spełnione i w sposób należyty lub jeżeli wierzyciel w inny sposób zostanie zaspokojony (np. przez poręczenie), zobowiązanie wygasa
po stronie długu występuje kilka podmiotów (wielu dłużników)
wierzyciel może żądać w całości lub w części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna
Solidarność bierna - wzmacnia pozycję wierzyciela, ułatwia mu realizację jego wierzytelności i stwarza silne zabezpieczenie w postaci odpowiedzialności majątkowej ponoszonej przez kilku dłużników. Jest to postać zobowiązania niebezpieczna dla dłużników solidarnych, każdy z nich ponosi ryzyko wykonania całego świadczenia na rzecz wierzyciela.
Roszczenie regresowe - jeżeli jeden lub niektórzy z dłużników solidarnych przyczynili się do zaspokojenia wierzyciela w części większej, niżby na to wskazywał wiążący ich stosunek wewnętrzny, każdy z nich może żądać zwrotu odpowiedniej części od tych dłużników solidarnych, którzy nie świadczyli w ogóle albo zaspokoili wierzycieli w części mniejszej niżby to wynikało ze wspomnianego klucza podziału.
2) solidarność wierzycieli (czynna)
Charakteryzuje się ona tym, że po stronie wierzytelności występuje kilka podmiotów. Jednakże dłużnik zobowiązany jest tylko do jednego świadczenia, które może spełnić do rąk któregokolwiek z wierzycieli solidarnych.
Dopiero jednak, kiedy jeden z wierzycieli wystąpi przeciwko dłużnikowi z powództwem, dłużnik zobowiązany jest spełnić świadczenie do jego rąk. Zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli solidarnych umarza dług także wobec pozostałych wierzycieli.
Reżim prawny:
solidarność czynna może powstawać wyłącznie z mocy czynności prawnej,
dopuszczalne jest, aby wspólny dłużnik zobowiązany był w sposób odmienny względem każdego wierzyciela (art. 368),
między współwierzycielami obowiązuje zasada wzajemnej reprezentacji, na ich korzyćś wobec dłużnika,
zdarzenie pogarszające położenie jednego w wierzycieli solidarnych nie wpływa na położenie prawne pozostałych wierzycieli,
roszczenia regresowe między wierzycielami solidarnymi regulują podobne normy, jakie obowiązują w stosunkach między dłużnikami solidarnymi.
Wykonanie zobowiązań i skutki niewykonania zobowiązań
Jeżeli chodzi o wykonanie zobowiązań, to należy zwrócić uwagę na następujące czynniki:
1) zobowiązania powinny być wykonywane zgodnie z treścią.
2) jakość świadczenia - jeżeli strony nie umówią się inaczej, to KC przewiduje, że dłużnik powinien z należytą starannością wykonać świadczenie, czyli wymagana jest staranność w stosunkach danego rodzaju. Podwyższona staranność wymagana jest od osoby, która wykonuje zawodowo określoną działalność.
3) miejsce spełnienia świadczenia - określa przede wszystkim treść zobowiązania lub jego właściwość (np. położenie nieruchomości). Dopiero z braku wskazań, zastosowanie znajduje względnie wiążąca umowa (art. 454 KC), która ta kwestię reguluje w zależności od tego, czy świadczenie jest:
pieniężne - powinno być spełnione w miejscu zamieszkania lub siedziby wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia,
niepieniężne - właściwe jest miejsce zamieszkania lub siedziba dłużnika w chwili powstania zobowiązania.
4) termin wykonania - jeżeli strony nie umówią się inaczej, np. przepisy przewidują (art. 455 KC), że świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania (6 tyg. od wezwania do zwrotu w przypadku pożyczki).
5) wykonanie świadczeń wzajemnych - każda ze stron zobowiązana jest do spełnienia świadczenia na rzecz drugiej strony. Świadczenie jednej strony jest odpowiednikiem świadczenia drugiej strony. Świadczenia te powinny być spełnione jednocześnie.
Skutki niewykonania zobowiązań:
zależą od tego czy strony same uregulowały te skutki
zależą od rodzaju i typu zobowiązań
zależą od przyczyny niewykonania zobowiązań
1) niemożność wykonania świadczenia
jeżeli strony umówiły się o świadczenie niemożliwe do wykonania, to takie zobowiązanie uważa się za nieważne od samego początku (ex tunc)
niemożność pierwotna ale subiektywna - dłużnik ponosi pełną odpowiedzialność odszkodowawczą
jeżeli jest niemożność następcza, czyli niemożność do wykonania pewnych zdarzeń po zawarciu zobowiązania. W tym przypadku skutki zależą od tego, kto ponosi odpowiedzialność za to zdarzenie, które doprowadziło do niewykonania świadczenia:
jeżeli dłużnik zawinił to ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą w stosunku do wierzyciela
jeżeli dłużnik nie zawinił, to nie odpowiada odszkodowawczo
2) zwłoka dłużnika - mamy z nią do czynienia, kiedy dłużnik opóźnia się ze świadczeniem z własnej winy
Konsekwencje zwłoki - w momencie zwłoki dłużnika wierzyciel może dążyć do dalszego wykonania zobowiązania albo rezygnuje z jego wykonania
jeżeli wierzyciel domaga się wykonania zobowiązania może korzystać z roszczeń:
może od dłużnika żądać wykonania świadczenia lub odszkodowania za opóźnienie w świadczeniu
kupno w celu pokrycia - polega na tym, że jeżeli dłużnik nie dostarczy wierzycielowi rzeczy oznaczonych co do gatunku, to wierzyciel może dokonać zakupu tej rzeczy od innej osoby na koszt dłużnika i obciążyć dłużnika odszkodowaniem za opóźnienia
wykonanie zastępcze - wierzyciel może polecić innemu wykonawcy zadanie dłużnika, ale na koszt dłużnika i jeszcze obciążyć go odszkodowaniem za opóźnienia. W tym przypadku potrzebna jest zgoda sądu.
jeżeli wierzyciel rezygnuje z wykonania świadczenia, to może żądać od dłużnika odszkodowania za niewykonanie świadczenia
jeżeli umowa ma charakter wzajemny, to każda ze stron może odstąpić od umowy po wyznaczeniu dodatkowego terminu kontrahentowi do wykonania świadczenia
umowa o świadczenia ciągłe - w tych zobowiązaniach zwłoka dłużnika daje podstawę do wypowiedzenia umowy
3) zwłoka wierzyciela - gdy dłużnik nie może wykonać świadczenia na czas ze względu na okoliczności za które odpowiada wierzyciel, np. brak współdziałania. W myśl art. 486KC wierzyciel dopuszcza się zwłoki, gdy bez uzasadnionego powodu:
albo uchyla się od przyjęcia zaofiarowanego faktycznie świadczenia
albo odmawia dokonania czynności, bez której świadczenie nie może być spełnione
albo oświadcza dłużnikowi, że świadczenia nie przyjmie
Zwłoka wierzyciela nie zwalnia dłużnika z obowiązku świadczenia i nie powoduje zgaśnięcia zobowiązania. Interes dłużnika doznaje ochrony na 3 sposoby:
może złożyć do depozytu są
dowego przedmiot świadczenia - zwalnia go to od obowiązku pieczy nad tym przedmiotem
może żądać od wierzyciela naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki
zwłoka wierzyciela powoduje uchylenie ujemnych dla dłużnika konsekwencji prawnych
4) zadatek - art. 394 KC jest to suma pieniężna lub rzecz dana przy zawarciu umowy. Szczególna rola zadatku ujawnia się w razie niewykonania zobowiązania:
jeżeli dłużnik nie wykonuje umowy, ponosi wyłączną odpowiedzialność i w takim przypadku wierzyciel może - bez wyznaczania terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zatrzymać, a jeżeli sam go dał, może żądać kwoty dwukrotnie wyższej (roszczenie to ulega 10-letniemu przedawnieniu)
zadatek jest czynnością realną (trzeba rzecz wręczyć)
ma działać dyscyplinarnie wobec obydwu stron umowy
5) kara umowna - jest klauzulą w umowie, na mocy której dłużnik zobowiązany do świadczenia niepieniężnego, zobowiązuje się zapłacić kwotę na wypadek niewykonania zobowiązania niepieniężnego. Rola kary umownej to:
zastępuje odszkodowanie.
wysokość kary jest umowna strony, która zapłaci, jest zwolniona od płacenia innego odszkodowania innej stronie.
UMOWY
umowa - jest czynnością prawną dwustronną tj. taką w której udział biorą 2 strony
Pozycje strony może zajmować niekiedy więcej niż jeden podmiot prawa.
umowa - obejmuje zgodny zamiar stron, skierowany na wywołanie, powstanie, zmiany lub ustania stosunków prawnych.
Rodzaje umów:
rozporządzające
zobowiązujące - sprzedaż, zamiana, darowizna, umowa dożywocia (zobowiązuje jedynie dłużnika, zbywcę) do świadczenia, ma też nadto stosunek rozporządzający
Wyłącznie rozporządzające księga III KC.
zwolnienie dłużnika z długu.
RODZAJE UMÓW W DZIEDZINIE ZOBOWIĄZAŃ
jednostronnie zobowiązujące np. darowizna zrzeczenie się zobowiązania
dwustronnie zobowiązujące (wzajemne, również spotykane jako umowy synalagmatyczne) np. sprzedaż, umowa o dzieło, najem
Cechą ich jest to że:
każda ze stron wg treści umowy jest zobowiązana do świadczenia wobec drugiej
istnieje w nich równowaga, ekwiwalentność świadczeń np. sprzedaż, dostawa, najem, dzierżawa
odpłatne
nieodpłatne (darne) - umowy darowizny, użyczenia, pożyczki nie oprocentowane
konsensualne - przywiązywanie wagi do samego porozumienia stron
realne - które dochodzą do stosunku przez porozumienie stron i wydanie rzeczy
losowe - w których wg ich treści rozmiar świadczenia, a nawet samo jego istnienie są zależne od przypadku np. umowy ubezpieczenia
przyczynowe (kazualne)
oderwane (abstrakcyjne) - normowane przez prawo czekowe, wekslowe
- nazwane - pewne typy umów powtarzające się w obrocie
- nienazwane - gdy treść umowy nie jest przewidziana przez żadną z postaci umów nazwanych
mieszane - złożony wycinek umów (umowy nienazwane noszące w sobie element nowości).
Umowa sprzedaży
W jej ramach dokonywana jest wymiana towaru na pieniądz (w odróżnieniu od darowizny lub zamiany).
Umowa sprzedaży jest umową konsensualną - dochodzi do niej poprzez zgodne oświadczenie woli stron.
Sprzedawca zobowiązany jest do przeniesienia prawa własności i wydania rzeczy, kupujący do zapłacenia i odbioru rzeczy. Umowa sprzedaży nie przenosi prawa własności, jedynie zobowiązuje do tego sprzedawcę - ma jedynie skutki obligacyjne. Dzieje się tak w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku. W przypadku rzeczy oznaczonych co do tożsamości przeniesienie praw własności następuje równocześnie z zawarciem umowy.
Forma umowy sprzedaży jest zazwyczaj ustna. Jeśli wartość sprzedaży przekracza 2 tys. zł. zalecana jest forma pisemna ze względu na ewentualne postępowanie dowodowe. W przypadku sprzedaży nieruchomości konieczna jest forma aktu notarialnego. Forma pisemna jest również konieczna przy sprzedaży ratalnej.
Wszystkie towary przeznaczone do sprzedaży detalicznej powinny być oznaczone ceną. W przypadku niektórych cen, istnieją administracyjne ograniczenia ich kreowania (gaz, węgiel, elektryczność).
W przypadkach spornych za moment wydania rzeczy uznajemy moment przekazania rzeczy przewoźnikowi. Jeśli kupujący zauważy ubytek wartości rzeczy powinien podjąć działania mające na celu ustalenie odpowiedzialności przewoźnika. Sprzedający ponosi koszty opakowania, zważenia rzeczy, kupujący koszty przewozu, ubezpieczenia. Pozostałe koszty ponoszą obie strony po połowie.
Zastrzeżenie specyfikacji polega na tym, że umowa nie precyzuje dokładnie właściwości sprzedawanej rzeczy. Dochodzi do tego później, w wyznaczonym terminie. Jeśli do oznaczenia nie dojdzie, sprzedawca dostaje uprawnienia przysługujące wierzycielowi w razie zwłoki dłużnika ze spełnienia świadczenia wzajemnego lub sam może oznaczyć daną rzecz.
Zastrzeżenie wyłączności polega na tym, że kupujący ma wyłączne prawo do nabywania danych towarów lub posiadania wpływów na danym terenie.
Umowa dostawy według kodeksu cywilnego
W umowie tej zachodzi wymiana towaru na pieniądz. Dotyczy ona jedynie towaru oznaczonego co do gatunku. Sprzedawca zobowiązany jest ten towar wytworzyć i dostarczać w określonych odcinkach czasu (umowa periodyczna).
Umowa dostawy jest zobowiązująca, konsensualna, wzajemna i ekwiwalentna.
Także w przypadku dostawy dostawca ponosi odpowiedzialność z tytułu rękojmi.
Jeżeli dostawca nie wyrabia się z terminem, lub wiadomo że się nie wyrobi, odbiorca może odstąpić od umowy.
Do umowy dostawy w odpowiednich warunkach stosuje się przepisy o sprzedaży konsumenckiej.
Umowa kontraktacji
Umowa kontraktacji jest formą inspirowania i specjalizacji produkcji rolnej, hodowlanej i ogrodniczej. Producent zobowiązuje się wytworzyć i dostarczyć kontraktującemu oznaczoną ilość towarów. Umowa ta często odnosi się też do obszaru, z którego produkty te mają zostać zebrane.
Umowa kontraktacyjna często obciąża kontraktującego dodatkowymi świadczeniami, będących przejawem współpracy stron, np.:
zapewnienie pomocy gospodarczej i finansowej
pomoc agrotechniczna i zootechniczna
premie pieniężne
premie rzeczowe.
Forma umowy kontraktacji to forma pisemna - dla celów dowodowych.
Jeżeli przedmiot kontraktacji jest podzielny to kontraktujący nie może odmówić przyjęcia świadczenia częściowego.
Jeśli do producenta nie może dostarczyć przedmiotu kontraktacji, to jeśli stało się to nie z jego winy zobowiązany jest jedynie do zwrotu zaliczek i kredytów. Musi jednak zgłosić taką niemożność w odpowiednim terminie.
Okres przedawnienia wynosi tu dwa lata i biegnie od ostatniego świadczenia (lub jego braku).
Umowa o dzieło
Umowa o dzieło tym się różni od umowy dostawy, że jej przedmiot jest o wiele bardziej zindywidualizowany.
W przypadku wad stosuje się odpowiednie przepisy o rękojmi sprzedaży.
Jeżeli koszty dzieła okazały się wyższe a cena w umowie była zryczałtowana, wykonawca nie może żądać podwyższenia zapłaty. Podwyżki można żądać jedynie wtedy, gdy wykonawca nie mógł przewidzieć kosztów, których nie uwzględnił w kosztorysie.
Umowa o roboty budowlane
Jedyna umowa w zakresie inwestycji regulowana przez KC. Jest szczególnym rodzajem umowy o dzieło.
Jest ona zawierana między inwestorem a generalnym wykonawcą. Wykonawca może za zgodą inwestora zatrudnić podwykonawców.
Podobnie jak umowa o dzieło, roboty budowlane są umową konsensualną, wzajemną i ekwiwalentną.
Do obowiązków inwestora należy:
przekazanie terenu budowy (+dokumentacja geologiczna, geodezyjna)
dostarczenie projektu
odebranie obiektu
zapłata wynagrodzenia.
Do obowiązków wykonawcy należy:
wykonanie obiektu
oddanie obiektu inwestorowi.
W przypadku jakiegoś nawalenia stosuje się tu terminy podobne do tych w umowie o dzieło.
Umowa najmu
Umowa najmu polega na tym, że najemca używa dobro należące do wynajmującego bez konieczności nabywania, a za zapłatę czynszu.
Istnieje tzw. Prawo lokalowe, które reguluje stosunki prawne powstałe w wyniku najmu określonych lokali użytkowych lub mieszkaniowych.
W przypadku najmu musi nastąpić zwrot rzeczy. Nie może on dotyczyć przedmiotów zużywających się, a także praw i usług.
Podstawowe obowiązki stron to:
drobne nakłady związane z utrzymaniem rzeczy obciążają najemcę
najemca musi utrzymać rzecz w odpowiednim stanie
najemca musi płacić czynsz w ustalonym terminie, a jeśli nie ma terminu to wg KC
najemca powinien zwrócić rzecz w takim samym stanie jak otrzymał.
Jeśli umowa nic o tym nie mówi, ustawowy termin wypowiedzenia najmu wynosi 3 miesiące (np. jeśli najemca nie płaci). Jeśli najemca zwleka z zapłatą dwóch czynszów lub używa rzeczy w sposób sprzeczny z przeznaczeniem, umowę można rozwiązać bez okresu wypowiedzenia.
Najemca może oddać wynajmowaną rzecz osobie trzeciej w bezpłatne użytkowanie lub ją
podwynająć (o ile co innego nie wynika z umowy).
Umowa dzierżawy
Umowa dzierżawy tym różni się od umowy najmu, że dzierżawca może nie tylko używać, ale i użytkować rzecz, a więc korzystać z jej pożytków.
Czynsz od dzierżawy może być zarówno w pieniądzach jak i w świadczeniach innego rodzaju (np. określonej części pożytków).
Jeśli występuje niedobór pożytków, dzierżawca może żądać obniżenia czynszu.
Dzierżawca ma większe obowiązki w zakresie utrzymania stanu przedmiotu umowy niż najemca.
Dzierżawca nie może bez zgody wydzierżawiającego oddać rzeczy w dzierżawę osobie trzeciej.
W zakres umowy mogą też wchodzić inne ustalenia dotyczące obowiązków dzierżawcy.
Dzierżawę gruntu rolnego można wypowiedzieć z wyprzedzeniem rocznym. Inne dzierżawy - 6 miesięcy naprzód.
Jeśli na dzierżawionym polu, dzierżawca pozostawił zasiewy, może on żądać zwrotu nakładów, o ile nie było takich zasiewów gdy dostawał dzierżawę.
Umowa leasingu
Umowa ta polega na tym, że leasingodawca (będący uprawnionym przedsiębiorcą, inaczej finansujący) oddawał leasingobiorcy do używania lub użytkowania (rzadko) na określony czas daną rzecz w zamian za raty leasingowe.
Leasing zwykle zawierany jest na okres amortyzacji przedmiotu leasingu, a suma rat jest równa jego wartości.
Leasing zawierany jest na czas oznaczony, leasingobiorca nie może oddać komuś lub podwynająć przedmiotu leasingu i zazwyczaj po określonym w umowie okresie staje się właścicielem danej rzeczy. Obowiązek utrzymania rzeczy w odpowiednim stanie spoczywa na leasingobiorcy.
Od umowy sprzedaży na raty, różni leasing tym, że leasingodawca pozostaje właścicielem rzeczy przez cały okres trwania umowy.
Umowa leasingu finansowego jest zwykłym rodzajem leasingu z długim okresem trwania umowy. Z drugiej strony istnieje leasing operacyjny, bardziej zbliżony do umowy najmu, w którym przedmiot jest zwracany i może zostać wyleasingowany komu innemu.
Leasing dzieli się na:
a) bezpośredni - leasingodawcą jest producent
b) pośredni - leasingodawcą jest uprawniony przedsiębiorca posiadający prawo własności do danej rzeczy.
Umowa leasingu jest w naszym systemie prawną umową nazwaną dopiero od 2000 roku.
Umowa leasingowi zawierana jest na piśmie pod rygorem nieważności.
Korzystający nie może bez zgody finansującego dokonywać w rzeczy zmian.
Za wady rzeczy odpowiada producenta a nie finansujący!
Finansujący może żądać wypłacenia wszystkich rat, gdy rzecz ulegnie zniszczeniu. Może on też wypowiedzieć umowę, gdy leasingobiorca zalega z jedna ratą lub nie wykorzystuje rzeczy w sposób opisany w umowie.
Umowa użyczenia
Użyczenie jest umową nieodpłatną i to jest jej zasadnicza cecha, różniąca ją od umowy najmu.
Użyczenie jest umową realną (w opozycji do konsensualnej), dochodzi bowiem do skutku nie z momentem oświadczenia woli stron, lecz w momencie oddania rzeczy w używanie.
Użytkownik ponosi koszty utrzymania użyczonej mu rzeczy. Musi on ją również zwrócić użyczającemu po okresie użyczenia w stanie nienaruszonym z wyłączeniem zmian wynikłych w toku normalnego używania.
Umowa zlecenia
Umowa zlecenie polega na tym, że przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.
Od umowy o pracę, umowę zlecenie odróżnia fakt, że zleceniobiorca nie podlega zleceniodawcy, pracuje samodzielnie w wyznaczonych przez siebie godzinach itp. Od umowy o dzieło różni się tym, że nie jest tzw. umową rezultatu. Przykładem może być tu umowa z adwokatem o obronę w sądzie. Zleceniobiorca zobowiązany jest do starannego działania.
Domniemywa się, że przyjmujący zlecenie działa w imię zleceniodawcy.
Osoba przyjmująca zlecenie musi je wykonać osobiście. Do zmiany konieczna jest zgoda zleceniodawcy.
Zlecenie nie musi być odpłatne. Jeżeli zlecenie wymaga wydatków, zleceniodawca zobowiązany jest wypłacić zaliczkę.
Umowę zlecenia można w każdej chwili wypowiedzieć - zleceniodawca musi wtedy pokryć koszty zleceniobiorcy i wypłacić mu odpowiednią część wynagrodzenia. Jeżeli umowę zrywa zleceniobiorca - jest on odpowiedzialny za powstałe z tego tytułu szkody.
Zlecenia nie przerywa śmierć zleceniodawcy. Przerywa je śmierć zleceniobiorcy.
Umowa rachunku bankowego
Umowa rachunku bankowego jest umową konsensualną. Bank zobowiązuje się do przechowywania pieniędzy posiadacza rachunku oraz do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Łączy zatem umowy depozytu nieprawidłowego i umowę zlecenia.
Bank zobowiązany jest wypłacić środki na życzenie, chyba, że umowa przewidywała okres wypowiedzenia.
Bank zobowiązany jest po każdej zmianie stanu rachunku poinformować posiadacza za pomocą wyciągu o saldzie.
Roszczenia wynikające ze stosunku rachunku bankowego przedawniają się z upływem 2 lat. Roszczenia o zwrot wkładów oszczędnościowych ulegają przedawnieniu po 10 latach.
Umowa rachunku bankowego na czas nieokreślony, może zostać wypowiedziana. Bank może ją wypowiedzieć jedynie z „ważnych powodów”.
Umowa ubezpieczenia
1. Ubezpieczenie dzieli się na:
społeczne - ich przedmiotem jest życie, zdrowie, zdolność do pracy itd. (emerytalne, chorobowe, wypadki przy pracy)
gospodarcze - ich przedmiotem jest majątek (ubezpieczenie majątkowe) oraz dobra osobiste (ubezpieczenie osobowe) - zdrowie, życie.
2. Ubezpieczenia majątkowe dzielą się na:
a) obowiązkowe
b) dobrowolne.
3. Umowa ubezpieczenia przewiduje opłacanie składek przez ubezpieczającego oraz wypłatę umówionej kwoty lub renty przez zakład ubezpieczeń w razie zajścia określonych zdarzeń.
4. Ubezpieczenie może obejmować okres poprzedzający zawarcie umowy.
5. Przepisy dotyczące umów ubezpieczenia mają charakter imperatywny.
6. Umowa ubezpieczenia powinna być zatwierdzona dokumentem ubezpieczenia:
a) polisą (mogą mieć charakter indywidualny, zbiorowy, generalny lub obrotowy)
b) legitymacją ubezpieczeniową
c) tymczasowym zaświadczeniem
d) innym dokumentem.
7. Umowę uznaje się za zawartą w chwili dostarczenia przez zakład ubezpieczeń ubezpieczającemu dokumentu ubezpieczenia.
8. Ubezpieczający związany jest lojalnością wobec zakładu ubezpieczeń. Oznacza to, że musi on informować ów zakład o wszelkich okolicznościach mogących zwiększyć prawdopodobieństwo wypadku.
9. Okres ubezpieczenia zaczyna się nie wcześniej niż dzień po opłaceniu składki, chyba że w umowie zastrzeżono inaczej.
10. Świadczenie musi zostać spełnione w 30 dni od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku. Jeśli jest to niemożliwe ze względu na dochodzenie okoliczności, to najpóźniej 14 dni po zbadaniu wszystkich okoliczności wypadku.
11. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej polega na tym, że zakład ubezpieczeń zobowiązuje się wypłacić osobom trzecim odszkodowanie za szkody za które odpowiedzialny jest ubezpieczający lub ubezpieczony (np. OC).
12. Jeśli ubezpieczona nieruchomość zyskała nowego właściciela - wtedy prawa i obowiązki umowy ubezpieczenia przechodzą na niego. W przypadku rzeczy ruchomych umowa rozwiązuje się.
13. Odszkodowanie nie może przewyższać szkody poniesionej przez ubezpieczającego. Umowa musi określać sumę ubezpieczenia - górną granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń.
14. Odszkodowanie się nie należy, gdy ubezpieczający dokonał szkody umyślnie lub wykazał się rażącym niedbalstwem.
Gdy sprawca jest osoba trzecia, roszczenia poszkodowanego przechodzą na zakład ubezpieczeń.
Umowa przedwstępna
Jest umową obligacyjną (może mieć charakter jednostronnie albo dwustronnie zobowiązujący); jedna lub obie strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości oznaczonej umowy, którą określa się mianem umowy przedwstępnej (art. 389 KC), która jest świadczeniem i zawiera się ją zawsze przez zgodne oświadczenie woli stron.
W myśl art. 389 KC umowa przedwstępna jest ważna, jeśli:
określa istotne postanowienia umowy przyrzeczonej
ustala termin, w ciągu którego umowa przyrzeczona ma być zawarta
poza tym musi odpowiadać ogólnym przesłankom stawianym każdej czynności prawnej
Gdy nie dochowa się warunków umowy przedwstępnej, następują określone skutki:
ponosi skutek słabszy - dotyczy każdej umowy przedwstępnej, prawo do odszkodowania za wszystkie straty, które się poniosło i poniósł je podmiot, który liczył na zawarcie umowy przyrzeczonej
ponosi skutek silniejszy - podmiot, który liczył na zawarcie umowy przyrzeczonej ma prawo dochodzić tego, żeby kontrakt doszedł do skutku. Muszą być spełnione warunki, które wymaga prawo do ważności kontraktu definitywnego, czyli zachowana forma umowy przedwstępnej jaka jest wymagana do umowy definitywnej (art. 64 KC - jeżeli strona zobowiązania nie złoży takiego oświadczenia woli, wówczas prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające taki obowiązek zastępuje to oświadczenie).
Umowa przedwstępna jest umową wiążącą!!!!
DODATKOWE ZASTRZEŻENIA UMOWNE:
Uwagi ogólne
Strony mogą zamieścić w treści umowy zastrzeżenie o charakterze dodatkowym, mające na celu zabezpieczenie ich interesów lub uelastycznienie więzi prawnej pomiędzy dłużnikiem i wierzycielem np. zadatek, umowne prawo odstąpienia, odstępnego lub odszkodowania umownego, kary umownej.
Zadatek - oznacza sumę pieniężną lub rzecz, która jedna ze stron daje przy zawarciu umowy
Zadatek:
oznacza że umowa między pertraktującymi doszła do skutku
można uznać go za zaliczkę na poczet świadczenia
na zabezpieczenie wykonania świadczenia
odstępne
Zadatek w znaczeniu ścisłym tj. objętym przez przepisy KC oznacza surogat odszkodowania na wypadek gdy umowa zawarta miedzy stronami nie zostanie wykonana art. 394 KC- jeżeli strona sama go dała, może domagać się jego zwrotu w podwójnej wysokości 394 §1 KC.
UMOWNE PRAWO ODSTĄPIENIA - strony które zawarły umowę są tą umową związane i żadna z nich nie może jej rozwiązać bez zgody drugiej strony.
Zasada pacta sunt serwanda
Jednostronne odstąpienie od umowy jest przewidziane w prawie zobowiązań jak wyjątek od wspomnianej zasady w kilku przypadkach:
przy niektórych umowach np. zlecenie (odstąpienie w każdym czasie) lub spłata (odstąpienie z ważnych powodów)
przy umowach wzajemnych w razie niewykonania zobowiązania przez drugą stronę art. 491 KC
Przy zawarciu takiej umowy strony mogą wprowadzić dodatkowe zastrzeżenia umowne że w ciągu oznaczonego terminu jednej z nich lub im obu wolno od umowy odstąpić art. 391§1 KC. Zastrzeżenie takie jest osłabieniem zawartej umowy. Co do skutków odstąpienia od umowy wg art. 395§1 KC uważa się że umowa nie była wcale zawarta. Odstąpienie ma moc wsteczną (skutek ex tune)
ODSTĘPNE
umowa o odstępne wg jej treści wolno jednej ze stron lub obu stronom odstąpić od umowy za zapłatą oznaczonej sumy pieniężnej, czyli odstępnego art. 396 KC. Klauzula przewidująca odstępne zmniejsza osłabienie umowy wynikające ze zwykłego zastrzeżenia prawa odstąpienia. Odstępne polega na zapłacie sumy pieniężnej. Zapłata tej sumy powinna zastąpić nie przy zawarciu umowy, lecz przy wykonaniu prawa odstąpienia. Zapłata następuje jednocześnie z oświadczeniem o odstąpieniu. Odstępne jest równoznaczne z odszkodowaniem za nie dojście do skutku umowy.
1