Działanie mechanizmu rynkowego - w warunkach nierównowagi, zostają uruchomione procesy dostosowania popytu, podaży i ceny mające na celu doprowadzenie do stanu równowagi.

W przypadku nierównowagi są uruchomiane siły rynkowe (dostosowanie popytu do podaży pod wpływem zmieniającej się ceny).

PUNKT RÓWNOWAGI RYNKOWEJ

Nadwyżka podaży nad popytem (P₁>P_E):
- ilość popytu jest nieduża
- ilość podaży jest duża
- nadwyżka

Dostosowuje się popyt do podaży - popyt rośnie, a podaż maleje.
Cena P_E jest ceną czyszczącą - eliminacja producentów nieefektywnych o wysokich kosztach wytwarzania, których nie pokrywa malejąca cena. Imperatywem gospodarki jest permanentne obniżanie kosztów wytwarzania.

Przychód - cena * ilość

Koszty mocno determinują działalność gospodarczą.
Cena kształtuje się na rynku przy założeniu konkurencji doskonałej jako wypadkowa.

Niedobór rynkowy, nadwyżka popytu nad podażą - (P₂<P_E)
- ilość popytu jest dużą
- ilość podaży jest nieduża
- niedobór (różnica popytu nad podażą)

Cena wzrasta do momentu zrównania popytu z podażą. Eliminowani są konsumenci nie będący w stanie zaakceptować rosnącej ceny dóbr. Występuje przymus ekonomiczny do systematycznego wzrostu dochodów.

Niewidzialna ręka rynku nagradza i karze. [Adam Smith]

Ceny wyznaczane przez państwo (administracyjnie ustalane):
- cena minimalna - cena poniżej której dany produkt nie może być sprzedawany [rynek płodów rolnych]

- cena maksymalna - cena powyżej której dany produkt nie może być sprzedawany

Popyt na dobra żywnościowe jest nieelastyczny. W przypadku pojawienia się nadwyżki na rynku spadają dochody producenta - rynek jest ułomny: nie nagradza za wzrost wydajności.
Ceny minimalne stosuje się na rynku płodów rolnych, ponieważ producenci są słabi w stosunku ułomności rynku.
Rynek nie wycenia zasobów - ochrona środowiska nie jest wyceniona.

Płaca minimalna - zapewnia zatrudnionym minimalny poziom życia

Przykładem ceny maksymalnej są czynsze w mieszkaniach komunalnych, ceny podstawowych usług medycznych.

ELASTYCZNOŚĆ

Elastyczność popytu - jest to stosunek procentowej zmiany wielkości popytu do procentowej zmiany czynnika wpływającego na popyt.

Czynniki wpływające na popyt można wyrazić w jednostkach pieniężnych.

Wyróżniamy elastyczności biorąc pod uwagę mierzalne czynniki: cenowa, mieszana i dochodowa.

Elastyczność cenowa popytu - jest to stosunek względnej zmiany popytu na dane dobro do względnej zmian ceny tego dobra.

Giętkość cen (fleksybilność cen) jest to stopień reakcji ceny na zmiany popytu

Współczynnik fleksybilność cen jest stosunkiem procentowej zmiany cen do procentowej zmiany popytu. Informuje on, o ile procent zmieni się cena, jeśli popyt zmieni się o 1%

KRZYWA POPYTU

│EP│= x popyt doskonale elastyczny │EP│> 1 popyt stosunkowo elastyczny │EP│= 1 elastyczność jednostkowa │EP│< 1 popyt stosunkowo nieelastyczny │EP│= 0 popyt doskonale nieelastyczny

Popyt doskonale nieelastyczny - krzywa popytu jest krzywą nietypową, krzywa pionowa. Popyt jest sztywny - nie reaguje na zmianę ceny

POPYT DOSKONALE NIEELASTYCZNY

Popyt doskonale elastyczny - krzywa popytu jest krzywą nietypową, krzywa pozioma. Cena nie ma wpływu na popyt.

POPYT DOSKONALE ELASTYCZNY

│Ex│= ∞

Rzadko również elastyczność przyjmuje wartości równej - zmiana popytu jest dokładnie taka sama jak zmiana ceny.

Na ogół współczynnik elastyczności przybiera wartości większe lub mniejsze od jedności.

Popyt jest elastyczny dla współczynnika większego do jedności, a nieelastyczny dla współczynnika mniejszego od jedności.

Dla każdego punktu leżącego na odcinku |AB| popyt jest elastyczny tzn. że względne zmiany popytu są większe od zmiany ceny - popyt silniej reaguje niż wynosi zmiana ceny np. jeżeli cena obniży się o 5% to popyt zwiększy się o 10% wtedy elastyczność = 2.

Dla każdego punktu leżącego na odcinku |BC| popyt jest nieelastyczny. Względne zmiany popytu są mniejsze od względnej zmiany ceny np. cena obniży się o 5%, a popyt zwiększy się o 2%.

W zależności od tego jak duże są zmiany popytu i ceny wyróżniamy elastyczność łukową i punktową.

Elastyczność punktowa występuje wówczas kiedy zmiany cen i wielkości popytu są bardzo małe. Służy ona do mierzenia reakcji popytu w konkretnym punkcie krzywej popytu.

SPOSOBY OBLICZANIA ELASTYCZNOŚCI PUNKTOWEJ

Wyróżnia się dwie metody liczenia elastyczności punktowej.

1)
2)	- funkcja pozioma - funkcja pionowa

Elastyczność łukowa zmiany ceny i wielkości popytu są znaczne, można je wyrazić za pomocą odcinka.

Determinanta elastyczności popytowej

	Determinanta	Charakter popytu
1	Dobro posiada wiele substytutów	Popyt elastyczny
		Dobro nie posiada substytutów	Popyt nieelastyczny
	2	Dobro o dużym udziale w budżecie konsumenta	Popyt elastyczny
		Dobro o małym znaczeniu w budżecie konsumenta	Popyt nieelastyczny
	3	Dobro luksusowe	Popyt elastyczny
		Dobro podstawowe	Popyt nieelastyczny
	4	Wysoka cena dobra	Popyt elastyczny
		Niska cena dobra	Popyt nieelastyczny
	5	Długi okres konieczny do przystosowania się konsumenta do nowych cen	Popyt elastyczny
		Krótki okres konieczny do przystosowania się konsumenta do nowych cen	Popyt nieelastyczny

Elastyczność mieszana popytu - E_CD ang. cross price elasticity of demand jest to stosunek procentowy zmiany popytu na dane dobro do procentowej zmiany ceny innego dobra (dotyczy dóbr substytucyjnych i komplementarnych)

Elastyczność mieszana jest dodatnia, tzn. E_c>0 dla dóbr substytucyjnych
Elastyczność mieszana jest ujemna, tzn. E_c<0 dla dóbr komplementarnych
Elastyczność mieszana E_c=0 dla dóbr niezależnych

Elastyczność dochodowa popytu - E_ID ang. income elasticity of demand

Dla dóbr normalnych EI>0 Dla dóbr podrzędnych EI <0 Dla dóbr podstawowych 0< EI <1 Dla dóbr wyższego rzędu EI >1

Elastyczność cenowa podaży - E_PS ang. price elasticity of supply jest to stosunek procentowej zmiany podaży danego dobra do procentowej zmiany ceny tego dobra.

Elastyczność cenowa podaży może przyjmować wartości od 0 do nieskończoności. W przypadkach skrajnych krzywe podaży są krzywymi nietypowymi.
Dla E_PS=0 -krzywa podaży jest krzywą pionową, podaż jest wtedy sztywna
Dla E_PS= nieskończoność - krzywa podaży jest krzywą poziomą, podaż jest wtedy doskonale elastyczna
Dla E_PS=1 - podaż jest proporcjonalna - wzorcowa, podaż jest taka sama jak zmiana ceny

Najczęściej elastyczność przybiera wartości mniejsze i większe od jedności.

Elastyczna krzywa podaży - względna zmiana podaży jest większa od względnej zmiany ceny

Nieelastyczna krzywa podaży -względna zmiana podaży jest mniejsza od względnej zmiany ceny

Odwrotnością elastyczności cenowej podaży jest ekspansybilność cen. To stopień reakcji ceny na zmiany podaży. Informuje on, o ile procent zmieni się cena, jeśli podaż zmieni się o 1%.

---