A. Metodologia badan pedagogiki społecznej w aspekcie naukowym i prakseologicznym

I. Współczesne oblicze pedagogiki społecznej

Schemat powyższy pokazuje współczesne tendencje w aspekcie specyfiki ujmowania przedmiotu pedagogiki społecznej, określenia jej celów oraz przyjmowanej wizji ogólnometodologicznej i teoretycznej.

II. Diagnoza w pedagogice społecznej

1. założenia metodologiczne badań diagnostycznych

- pedagogika społeczna bada człowieka uwikłanego w określone relacje środowiskowe,

- relacje te określają wszelkie działania praktyczne - proponowane w pedagogice społecznej,

- środo­wisko wpływa i określa funkcjonowanie człowieka oraz samo jest przez człowieka kształtowane,

2. diagnoza w ujęciu Heleny Radlińskiej

- diagnoza to „rozpoznawa­nie w poszczególnych przypadkach przyczyn badanego stanu, ocena jego objawów i możliwości przemian" ,

- „postawienie diagnozy prowadzi do planowania działalności, która ma wzmocnić badaną jednostkę czy grupę, nastawić jej wolę pokonania zła oraz dostarczyć pomocy z zewnątrz",

- ujęcie diagnozy uzupełnia następujący sposób rozumienia profilaktyki i kompensacji:

- „profilaktyka społeczna obejmuje zapobieganie klęskom spo­łecznym i wykolejeniom jednostek,

łączy się częstokroć z profilaktyką le­karską (medycyną zapobiegawczą); najważniejszymi dziedzinami profilak­tyki są: zwalczanie pijaństwa, nierządu (prostytucji), przestępczości, chorób zakaźnych, bezdomności" ;

- „kompensa­cja oznacza celowe wyrównywanie braków, uzupełnianie lub zastępowanie niepomyślnych składników sytuacji osobistej czy grupowej, stwarzanie wa­runków życia uznawanych za normalne",

(H. Radlińska, Pedagogika społeczna, Wrocław-Warszawa-Kraków, 1961, s. 371).

3. diagnoza w ujęciu Ryszarda Wroczyńskiego

• „pedagogikę społeczną interesują właśnie te szersze kręgi wpływów pedagogicznych, działających na naszych wychowanków poza szkołą, w środowisku ich życia, w kręgu kontaktów z układem materialnym, z dobrami kultury. Pedagogika spo­łeczna rozszerza pojęcie planowej działalności wychowawczej na czynno­ści związane z kontrolą środowiska społecznego, organizowaniem współżycia i współdziałania społecznego, uczestnictwa w instytucjach społecz­nych, gospodarczych, kulturalnych",

- środowisko jest zespołem czynników, które de­cydują o rozwoju każdej osoby, dlatego też każda praca pedagogiczna po­winna być poprzedzona diagnozą warunków środowiskowych, z potrzebą rozpoznania diagnostycznego wiąże się profilaktyka i kompensacja:

- profilaktyka to:

„działalność związana z zapobieganiem czynnikom potencjalnego zagrożenia. Czynni­ki te mogą mieć swe źródło w strukturze psychosomatycznej osobnika, w cechach jego osobowości, mogą też wynikać ze stosunków społecz­nych, kryjących potencjalne możliwości wpływów sprzecznych z dobrem wychowanka" ,

- kompensacja to:

„wyrównywanie czynników ograniczających rozwój lub też wy­równywanie sytuacji powstałych jako rezultat nie sprzyjających warunków rozwojowych",

„problemy profilaktyki i kompensacji pojawiają się (...) w środowisku pozaszkolnym, w pracach związanych z upowszechnianiem oświaty, kultury, w realizacji zadań po­mocy, i opieki społecznej, w wychowaniu zdrowotnym, w organizowaniu środowiska wychowawczego"

(R. Wroczyński, Pedagogik a społeczna, Warszawa 1974 i następne wydania)

4. diagnoza w ujęciu Aleksandra Kamińskiego

- diagnoza stosowana jest dla rozpoznania przyczyn niezadowalających stanów jednostki ludzkiej (w jej kontekście środowiskowym), jej niedostosowania społecznego, zaburzeń w zachowaniu się, wykolejeń, degradacji społecznej

• rodzaje diagnozy społecznej przyjęte są adekwatnie do trzech metod pracy społeczno-wychowawczej w środowisku:

- diagnoza indywidualnych przypadków - rozpoznanie przyczyn kłopotów danej jednostki (przy pomocy wywiadu).

- diagnoza grup społecznych - rozpoznanie trudności, na które napotyka aktywność wychowawcza, kulturalna, socjal­na małych grup społecznych (przy pomocy badania socjometrycznego).

- diagnoza społeczności lokalnych - ogarnięcie podstawo­wych potrzeb środowiska lokalnego oraz dostrzeżenie róż­norakich sił społecznych mogących włączyć się do poczynań ulepszających aktualny stan (przy pomocy lustracji społecznej),

5. diagnoza w ujęciu Stanisława Kawuli

• istotą diagnozy jest „ukierunko­wanie naszego rozpoznania na te społeczne uwarunkowania sytuacji i lo­sów jednostek lub grup, które znajdują się w jej najbliższym środowisku, a przede wszystkim w rodzinie, szkole, miejscu pracy, miejscu zamieszkania, w grupie koleżeńskiej. Stąd też diagnoza pedagogiczna ma zawsze aspekt społeczny, gdyż każe dostrzegać przyczyny określonego stanu zachowań ludzkich lub stanu funkcjonowania grup społecznych czy też instytucji, w ich wzajemnych powiązaniach i oddziaływaniach"

• podstawowe czynniki (obszary) poddawane diagnozie

- czynniki materialne, np. sieć określonych instytucji i urządzeń w środowisku, warunki osadnicze i komunikacyjne najbliższego rejonu, warunki geograficzno-przyrodnicze, stan społecznych i indywidualnych zabezpieczeń socjalnych, sieć usług,

- czynniki psychopedagogiczne, np. rodzaj więzi emocjonal­nych w placówce opiekuńczej, formy pracy w instytucji kultu­ralnej, możliwości realizacji funkcji opiekuńczej przez szkołę, działalność świetlicy osiedlowej, kultura pedagogiczna rodzi­ców, kwalifikacje nauczycieli, efektywność pracy organizacji młodzieżowej,

- czynniki społeczno-kulturowe, np. kultura stosunków międzyludzkich w konkretnej instytucji, postawy rodziców wobec szkoły, zwyczaje i obrzędy istniejące w środowisku, typ więzi sąsiedzkich, funkcje kontroli społecznej w miejscu zamieszka­nia, formy twórczości artystycznej, postawy wobec ludzi niepełnosprawnych, typ uczestnictwa w życiu kulturalnym,

- organizacja życia w środowisku, np. zagadnienie koordy­nacji życia kulturalnego, istnienie i funkcjonowanie różnych form samorządowych, akcje społeczne na rzecz osiedla, różno­rodne przejawy działalności sił społecznych, funkcjonowanie służby zdrowia i opieki społecznej,

(S. Kawula, Z. Dąbrowski, M. Gałaś, Diagnozowanie potrzeb opiekuńczo-wychowawczych i kulturalnych środowiska, Toruń 1980, s. 41-42).

6. cechy wspólne przedstawionych koncepcji diagnozy

• diagnoza odnosi się zawsze do człowieka - jednostki oraz do grup społecznych, .

• jest diagnozą określonych warun­ków społecznych - środowiskowych,

• odnosi się głównie do sfery wychowania, opieki i kultury oraz aktywno­ści człowieka na tych płaszczyznach,

• diagnoza w pe­dagogice społecznej określana jest często jako diagnoza społeczna i pedagogiczna,

- diagnoza jest również diagnozą instytucji, które realizują głównie zadania opiekuńcze, socjalne, kulturowe i oświatowe.

• diagnoza w pedagogice społecznej bezpośrednio również przekłada się na określone działania i dyrektywy postępowania praktycznego,

7. Czołowi przedstawiciele wg podręcznika cz. 2, rozdz. 9-17

Rozdz. 9. Badania pedagogiczne zespołu Heleny Radlińskiej (1879-1954)

- badania społeczno-pedagogiczne

- 2 rodzaje obserwacji

- etapy pracy badawczej

- pedagogika jako nauka technologiczna

Rozdz. 10. Pedagogika społeczna w ujęciu Aleksandra Kamińskiego (1903-1978)

- 3 typy działań wychowawczych,

- środowisko

- otoczenie

- środowisko życia

- środowisko wychowawcze

- organizowanie środowiska

- pedagogika społeczna

- pedagogika społeczna w szerszym znaczeniu

- pedagogika społeczna w węższym znaczeniu

- siły społeczne wg Radlińskiej

- siły społeczne wg A. Kamińskiego

- wzór jako termin stosowany w badaniach

- wzorzec jako termin stosowany w badaniach

- metody pracy wychowawczej

- profilaktyka społeczna

- opieka społeczna w wąskim rozumieniu

- opieka społeczna w szerokim rozumieniu

Roz. 11 Ryszard Wroczyński (1909-1987) i jego koncepcja pedagogiki społecznej

- pedagogika społeczna wg R. Wroczyńskiego

- pozaszkolnie środowiska wychowawcze

- funkcja integracyjna szkoły

- wychowanie

Roz. 12 Stanisława Kowalskiego (1904-1991) koncepcja doskonalenia systemu wychowawczego w środowisku

- definicja środowiska wychowawczego

- strefy wpływów środowiska wychowawczego

- dwa oryginalne, twórcze osiągnięcia teoretyczno-metodologiczne S. Kowalskiego:

(rozwój całościowych ujęć systemu wychowania, określenie koncepcji pedagogiki jako autonomicznej nauki empirycznej)

- poziomy systemu wychowania (mikrosystem);

- poziomy systemu wychowania(mezosystem)

- poziomy systemu wychowania (makrosystem)

- społeczność lokalna

Roz. 13 Koncepcja szkoły środowiskowej Stanisława T. Szackiego (1878-1934)

- założenia koncepcji szkoły powiązanej z życiem Szackiego

- zasadnicze zadanie metodyczne nauczycieli wg Szackiego

Roz. 14 Rodzina w badaniach pedagogicznych Zygmunta Mysłakowskiego (1890-1971)

- schemat opracowania monografii rodziny

- dane zawarte w schemacie obserwacji rodziny

- odmiany ujęć metodologicznych w koncepcji badań nad rodziną w badaniach Z. Mysłakowskiego

• ujęcie interakcyjne w koncepcji metodologicznej z zakresu badań nad rodziną

• ujęcie strukturalno-funkcjonalne w koncepcji metodologicznej z zakresu badań nad rodziną

• ujęcie sytuacyjne w koncepcji metodologicznej z zakresu badań nad rodziną

• ujęcie instytucjonalne w koncepcji metodologicznej z zakresu badań nad rodziną

• ujęcia rozwojowe w koncepcji metodologicznej z zakresu badań nad rodziną

Roz. 15 System wychowania opiekuńczego Józefa Czesława Babickiego (1880-1952)

- koncepcja systemu rodzinkowego

- etapy rozwojowe oddziaływania wychowawczego wg Babickiego (do 8 lat, wiek szkolny,13-16 lat, dorosłość)

- koncepcja pracy opiekuńczo-wychowawczej J. Cz. Babickiego

Roz. 16. Koncepcja pracy opiekuńczo-wychowawczej w ujęciu Kazimierza Jeżewskiego (1877-1948)

- koncepcja pracy opiekuńczo-wychowawczej Kazimierza Jeżewskiego

- zabiegi kompensacyjne w systemie opiekuńczo-wychowawczym K. Jeżowskiego

Roz 17 Wkład Kazimierza Lisieckiego (1902-1976) do pedagogiki społecznej i opiekuńczej

koncepcja pracy opiekuńczo-wychowawczej K. Lisieckiego

- założenia i funkcjonowanie ognisk wychowawczych w koncepcji K. Lisieckiego

8. Istota i zakres diagnostyki pedagogicznej środowiska wg podręcznika rozdz. 17

• diagnoza poznawcza i decyzyjna,

• różnica między diagnozą medyczną a diagnozą społeczną,

• ocena pedagogiczna: cechy charakterystyczne i elementy wypowiedzi oceniającej (część wstępna, właściwa i uzasadniająca),

• normy i wzorce jako podstawa oceny,

• sposób wyprowadzania ocen szczegółowych,

• ocena porównawcza, wzorcowa i wynikająca z celów wychowania,

• konsekwencje diagnozy pedagogicznej oraz dalsze etapy pracy wychowawczej,

9. Problem wskaźników w badaniach pedagogicznych środowiska wg podręcznika rozdz. 18

• trudności związane ze stosowaniem wskaźników,

• zmienne w badaniach pedagogicznych,

• socjologiczne wskaźniki inferencyjne, definicyjne i empiryczne,

• typy wskaźników stosowanych w badaniach pedagogicznych (zachowania, wypowiedzi, dokumenty),

• zjawiska i zmienne występujące w badaniach pedagogicznych,

• rodzaje wskaźników stosowanych w badaniach pedagogicznych (administracyjne, pedagogiczno-subiektywne, oparte na pomiarze, pedagogiczne pośrednie, pedagogiczne właściwe),

• wzorce i mierniki w diagnostyce środowiska,

10. Badania jakościowe w pedagogice społecznej

• cechy badań jakościowych (aktywnego badania):

- świadome zaangażowanie badacza,

- spojrzenie na problemy społeczne z punktu widzenia interesów ludzi badanych (badanie z dołu),

- aktywny udział w akcji emancypacyjnej badanych,

- poznanie przez wpro­wadzanie zmian praktycznych,

- wybór problemów badawczych z punktu widzenia ogólnych celów i strategicznych założeń badawczych,

- podporząd­kowanie procesu badawczego rozwojowi, kształtowaniu doświadczeń i uczeniu się wszystkich uczestników badań,

(B. Smolińska-Theiss (red.), Badanie i działanie. W poszukiwaniu metod organizowania środowiska wychowawczego, Warszawa 1988.)

• źródła badań jakościowych:

- holistyczna etnografia, w nawiązaniu głównie do badań m.in. B. Malinowskiego,

- etnografia komunikacji, z zainteresowaniem interakcjami „face to face"

- kognitywna antropologia,

- symboliczny interakcjonizm,

(J. Rutkowiak, Pulsujące kategorie jako wyznaczniki mapy odmian myślenia o edukacji, w: Odmiany myślenia o edukacji, pod red. Joanny Rutkowiak, Kraków 1955),

- przykłady badań przez działanie

(B. Smolińska-Theiss, Dzieciństwo w małym mieście, Warszawa 1993, D. Urbaniak-Zając, J. Piekarski, E. Cyrańska (red), Granice autonomii teorii i praktyki edukacyjnej, t. 1, Łódź 2002.)

B. Środowisko lokalne jako środowisko wychowania

1. Terminologia i nowe oblicza pedagogiki społecznej

a) terminy dotyczące środowiska w klasycznej pedagogice społecznej:

„śro­dowisko", „środowisko życia", „środowisko wychowawcze", „otoczenie", „kręgi śro­dowiskowe", „środowisko społeczne", „środowisko społeczno-kulturalne", „środo­wisko naturalne", „środowisko lokalne", „środowisko zamieszkania", „środowisko terytorialne", „osiedle mieszkaniowe", „społeczność lokalna", „społeczność wycho­wująca", „środowisko miejscowe",

b) terminy związane z nowym obliczem pedagogiki społecznej

„mała ojczyzna", „ojcowizna",

„miejsce wychowujące", „mikroświat człowie­ka", „świat człowieka", „świat zewnętrzny", „przestrzeń życia człowieka", „prze­strzeń edukacyjna", „teren (pole) edukacji", „wspólnota lokalna", „wspólnota sąsiedz­ka", „środowisko subiektywne", „środowisko czyjeś", „świat lokalny", „środowisko glokalne", „środowisko globalne", „środowisko wirtualne", „rzeczywistość bliższa i dalsza", „środowisko antycypowane",

c) kierunki rozwoju pedagogiki społecznej

- zmierza do poszerzenia pola badawczego, środowiska życia i edukacji i przez to staje się sama bardziej interdyscyplinarna,

- w budowaniu swojego współczesnego oblicza nawiązuje do spuścizny prekursorów tej dyscypliny i ją twórczo je spożytkowuje, co znajduje wyraz w zachowaniu i nowym odczytaniu znaczeń kluczowych pojęć.

- jest powiązana z realną, zmieniającą się rzeczywistością, a także procesami przemian w skali globalnej,

- śledzi i racjonalnie „konsumuje" dorobek dyscyplin sąsiednich w skali krajowej i światowej,

- w kwestii środowiska życia i edukacji stopniowo odchodzi od paradygmatu scjentystycznego i coraz bardziej przyjmuje założenia paradygmatu humanistycznego,

d) pedagogika społeczna wobec zjawisk globalizacji

- w analizie zmian powstałych na skutek globalizacji należy wziąć pod uwagę relacje;

globalizacja ↔ lokalność

lokalność ↔ lokalne środo­wisko życia i wychowania

globalizacja (jej podstawowe znamiona)

lokalność (jako kategoria przestrzenno-społeczna)

środowisko ży­cia i edukacji (jako kategoria społeczno-pedagogiczna),

2. Ogólna charakterystyka globalizacji

a) globalizacja jako zjawisko, proces i cecha cywilizacji postindustrialnej

- metafory­czne określenie zjawiska i procesu globalizacji - „globalna wioska", co oznacza informacyjne skurczenie się świata dzięki możliwości przesyłania informacji z niemal każdego zakątka świata do dowolnego innego miejsca,

- właściwości globalizacji

• gospodarka (oparcie gospo­darki na nowoczesnej technologii informatycznej),

• świat techniki i informatyki

(nowe technologie informacyjne , szybkie przekazywanie informacji na cały świat powodujące kur­czenie się czasoprzestrzeni; powszechny dostęp do najnowszych osiągnięć nauki i techniki),

• kultura (dobra kultury przybie­rają postać wirtualną, dominacja jednego języka - angielskiego),

• wymiar społeczny

( globalny obywatel, dominacja styczności na odległość, czyli styczności informacyjnych poprzez sieci,

cyfrowe życie człowieka - życie w cyberprzestrzeni, zanurzenie człowieka w rzeczywistości wirtualnej),

• geopolityka

(podstawą - formacja kapitalistyczna, rozprzestrzenianie się progra­mu neoliberalnego, demokracja może być narzucana lub ograniczana przez globalny kapitał, instytucje i organizacje międzynarodowe),

• edukacja

(ukierunkowanie na rozwijanie cech osobowości uniwersalistycznie po­jętego człowieka, poprzez

łączenie nauki z pracą, naukę przez całe życie, naukę w szkole i poza szkołą, włączanie się przedsiębiorstw do pro­wadzenia działalności edukacyjnej, włączania nowych środków przekazu do proce­su edukacyjnego,

traktowanie kapitału ludzkiego i intelektualnego jako niezbędne­go warunku rozwoju gospodarki narodowej),

(J. Gnitecki, Globalizacja, w: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, 2003, )

b) globalizacja jako postawa wobec tego zjawiska, procesu

• postawa ta polega na dostrzeganiu zjawisk globalizacyjnych, przyjmowaniu do świadomości że świat staje się globalny oraz uwzględnianiu tego faktu w swoim postępowaniu, najczęściej przejawia się w warstwie świadomości ludzkiej, sferze emocjonalno-oceniającej oraz behawioralnej,

• kategorie postaw: „myśl globalnie i działaj proglobalnie", „myśl globalnie, a działaj antyglobalnie", „myśl globalnie, a działaj lokalnie",

c) skutki globalizacji

• zmienia nie tylko gospodarkę, ale też współczesnego człowieka, a wraz z nim całe społeczeństwo,

d) postulaty dotyczące ucywilizowania globalizacji

3. Lokalność w kontekście globalizacji

a) odmiany i wymiary lokalności:

• odmiany lokalności symbolizują takie określenia jak: „lokalność", „społeczność lokalna",

„wspólnota lokalna", „świat lokalny", „mała ojczyzna", „nowa lokalność", ostatnie trzy są specyficzne dla ery glo­balizacji,

• wymiary lokalności: terytorialny (zawłaszczenie określonej przestrzeni fizycznej, materialnej, wyodrębnione miejsce, przestrzenne skupienie), społeczny (bezpośrednie więzi społeczne, wspólne doświadczenia, zbliżone postawy wobec in­nych grup),

kulturowy (wspólne dobra kulturalne-realne i symboliczne, identyfika­cja kulturowa), aksjologiczny (podobne wartości, idee, symbole, zbliżone interesy).

b) podmiotowe ujecie lokalności

• społeczność lokalna to wyodrębniona zbiorowość ludzi, zamieszkała na określonym, wydzielo­nym terytorium (osiedle, małe miasto, wieś czy kilka wsi blisko siebie położonych),

• interakcje społeczne między ludźmi tej zbiorowości oparte są o utrwalone i respektowane wzorce,

• wspólnoty lokalne określają się w kategoriach miejsca (terytorium), struktur tożsamości, sieci stosunków społecznych oraz wzorów kultury,

c) lokalność w dobie globalizacji

• nowe ujęcia lokalności eksponują przede wszystkim warstwę:

- świadomościową (pamięć, orientacje światopoglądowe, tożsamość lokalną, świado­mość miejsca),

- emocjonalną (marzenia, przywiązanie, osamotnienie, wyobcowanie, za­angażowanie),

- aksjologiczną (wartości, ważność, znaczenie, orientacje życiowe, warunki aksjologiczne),

- społeczno-kulturową (tradycje, uprzedzenia wobec innych, postawy, instytucje lokalne, przynależność, położenie społeczne, sytuacje, otwartość, kontrolę),

- mniejszą wagę przywiązują do wymiaru terytorium, sieci stosunków społecznych oraz

wzorów kultury.

d) zjawisko glokalizacji

• termin ten odzwierciedla jednoczesność tendencji do globalizacji i do rozwoju lokalności oraz łączenia obu procesów,

• walory lokalności z punktu widzenia jednostki (jest miejscem, przestrzenią lokalną zaspakajania potrzeb człowieka i procesów socjalizacyjno-wychowawczych) i zbiorowości lokalnej (jest przestrzenią umożliwiającą rozwój społeczno-kulturalny i ekonomiczny),

• rozwój demokracji oraz jej funkcjonowanie wymaga lokalności i oddolności; nie mogłoby bez tego istnieć społeczeństwo oby­watelskie.

4. Edukacja środowiskowa, istota, wymiary, aktualne problemy, wg podręcznika rozdz. 6

a) różne spojrzenia na istotę środowiska wychowawczego

• środowisko jako przedmiot zainteresowań pedagogiki społecznej,

• określenie pojęć środowisko i środowisko wychowawcze w ujęciu różnych autorów,

• próby reinterpretacji pojęcia środowisko wychowawcze,

• próby zastąpienia pojęcia środowisko wychowawcze terminami „mała ojczyzna”, „przestrzeń życiowa człowieka”,

b) środowisko lokalne - określenie, struktura, znaczenie wychowawcze

• wyrażenia bliskoznaczne, określenie pojęcia, cechy charakterystyczne i przemiany,

• cele, zadania oraz walory wychowawcze środowiska lokalnego,

c) struktura organizacyjna środowiska

• typologia środowiskowych instytucji, placówek i grup społecznych,

• powiązania elementów składowych środowiska,

• otwartość środowiska lokalnego

d) modele kreacji środowiskowej

• typologia sposobów kreowania środowiska lokalnego

- orientacja humanistyczno-normatywna,

- orientacja o charakterze techniczno-humanistycznym,

- orientacja o charakterze socjotechnicznym,

- orientacja o charakterze humanistyczno-poznawczym,

• wielowymiarowość edukacji środowiskowej

e) podstawowe cechy edukacji środowiskowej

f) siły społeczne głównym czynnikiem modernizacji środowiska

g) dialog i współpraca podstawą strategii środowiskowej

h) ramy społeczno-przestrzenne edukacji środowiskowej

C. Rodzina jako środowisko wychowawcze

1. Zakres pojęcia rodzina

a) rodzina jako podstawowe środowisko życia

b) różne określenia pojęcia rodzina

• rodzina jako naturalna mała grupa społeczna o charakte­rze otwartym, złożona z osób, które łączy stosunek małżeński i rodzicielski oraz silna więź interpersonalna,

• rodzinę jako instytucja społeczna i wycho­wawcza,

• rodzina jako wspólnota rodzinna, wspól­nota życia, wspólnota osób,

• rodzina jako instytucja ogólnoludzka, którą spo­tyka się we wszystkich kulturach i epokach,

b) rodzina jako grupa nuklearna lub wielopokoleniowa,

c) rodzina zastępcza

2. Funkcje i zadania rodziny

a) funkcje rodziny

• wg Marii Ziemskiej (prokreacyjna, produkcyjna, usługowo-opiekuńcza, socjalizacyjna, psychohigieniczna

• wg Zbigniewa Tyszki (biopsychiczne, ekonomiczne, społeczno-wyznaczające, socjopsychologiczne)

b) zadania rodziny

3. Postawy rodzicielskie

a) określenie pojęcia

• postawa rodzicielska jest tendencją do zachowania się w pewien specjalny sposób w stosunku do dziecka, każda postawa zbu­dowana jest ze składnika świadomościowego, uczuciowego i działania, składnik świadomościowy dotyczy poglądu na dany przedmiot postawy, składnik uczuciowy zaś wyra­żany jest w wypowiedziach oraz w zachowaniu,

b) typologia postaw wg Marii Ziemskiej

• postawy właściwe (akceptacja, współdziałanie, rozumna swoboda, uznanie praw dziecka,

• postawy niewłaściwe ( odtrącająca, unikająca, nadmiernie chroniąca, zbyt wymagająca

3. Rodzina społecznego i indywidualnego ryzyka wg podręcznika rozdz. 24

a) zjawiska patologii i dewiacji w życiu rodziny

• symptomy przeobrażeń rodziny,

• określenie pojęć patologie i dewiacje,

• niekorzystny syndrom sytuacyjny rodziny,

b) uwarunkowania społeczno-kulturowe dewiacyjnych i alternatywnych form życia rodzinnego

• rozbicie rodziny i inne przejawy patologii i dewiacji,

• przemiany współczesnej rodziny,

• rodzaje związków alternatywnych,

c) dziecko w rodzinie funkcjonalnej i dysfunkcjonalnej

• ogólna charakterystyka tego typu rodzin,

• badania Pia Mellody dotyczące rodziny funkcjonalnej i dysfunkcjonalnej,

d) subiektywne i obiektywne czynniki trwałości rodziny i małżeństwa

• syndrom niekorzystnych warunków zewnętrznych i wewnętrznych,

• siły tworzące więź rodzinną,

e) rodzina a promocja zdrowia,

• określenie pojęcia „zdrowie rodziny”,

• zagrożenia zdrowia,

• problemy metodologiczne badań dotyczących zdrowia rodziny,

f) rodzina w kryzysie

• określenie pojęcia kryzys i czynniki go wywołujące

• zdolności regeneracyjne rodzin i źródła zasobów,

• strategie radzenia sobie w kryzysie

• typologia rodzin będących w kryzysie

- rodziny regeneracyjne (podatne, bezpieczne, trwałe, regeneracyjne),

- rodziny sprężyste (kruche, związane, giętkie, sprężyste),

- rodziny rytmiczne (bezwzorcowe, intencjonalne, ustrukturowane, rytmiczne),

g) terapia zaburzeń w rodzinie

• podejście historyczne,

• podejście strukturalno - procesowe,

• terapia polegająca na przeżywaniu doświadczenia,

• podejście psych edukacyjne,

• podejście interwencyjne,

• terapia kryzysowa rodziny

1

---