godności osobowej człowieka. Jest to w ogóle podstawowe pojęcie w koncepcji praw człowieka, bez zrozumienia którego nie można zrozumieć idei tych praw. Godność osobowa związana jest z samą istotą człowieczeństwa, wynika z faktu bycia człowiekiem, posiada ją zarówno dziecko, które jeszcze niczego ani dobrego ani złego w życiu jeszcze nie dokonało, jak i największy zbrodniarz. Dlatego godność osobową należy odróżnić od godności osobistej, która z kolei jest pojęciem bliskim honorowi - na tę godność trzeba sobie zapracować. Kiedy postępujemy szlachetnie, nasza godność osobista rośnie, gdy postępujemy podle, tracimy godność osobistą - honor. Nie tracimy jednak godności osobowej.
Godność osobowa wynika z niepowtarzalności każdego człowieka. Nie ma dwóch takich samych osób, z tym samym bagażem przeżyć, emocji, miłości, nienawiści. Każdy z nas jest niepowtarzalny i to właśnie jest źródłem godności osobowej człowieka.
Cała konstrukcja praw i wolności człowieka służy ochronie godności osobowej każdego z nas w relacjach z władzą państwową, ochronie człowieka przed poniżeniem, upokorzeniem, nieludzkim traktowaniem przez potężne, wyposażone w środki przymusu państwo. Równocześnie nakłada na państwo obowiązek ochrony tej godności, gdyby inne osoby ją naruszyły.
Prawa i wolności nie gwarantują, że będziemy kochani, szczęśliwi, że dobrze będzie nam się wiodło, nie gwarantują nawet sprawiedliwości ani minimum dobrobytu. Chronią nas jedynie przed upokorzeniem, zamachem na naszą godność.
Prawa człowieka pozwalając zachować jednostce indywidualizm, są przeciwieństwem tego, co narzucały systemy totalitarne tworząc "nowego człowieka", wymyślonego przez dyktatorów. Tacy "idealni" obywatele mówią to samo, myślą to samo, a w skrajnych wariantach ubrani w chińskie mundurki maszerują krok w krok lub układają się na stadionach w żywe obrazy ku czci Wodza-Ojca lub organizującej ich życie idei.
Wracając do schyłku XVIII wieku: w Ameryce
Godność osobowa wynika z faktu, że jestem człowiekiem, a godność osobista wynika z faktu mojego postępowania, czy jestem dobry, szlachetny. Ale choćbym nie miał godności osobistej nikt mi nie może odebrać godności osobowej. A z racji tej godności osobowej przysługują mi prawa: prawo do życia, prawo do wypoczynku, prawo do wypowiadania własnego zdania, prawo wolności sumienia. Mimo, że jest złym człowiekiem, że nie mam godności osobistej, mam te prawa.
Prawa człowieka to podstawowe standardy przysługujące każdemu człowiekowi z tytułu człowieczeństwa, z samego faktu bycia człowiekiem.
Prawa człowieka są takie same dla wszystkich ludzi bez względu na rasę, płeć, wyznanie, pochodzenie etniczne, przekonania polityczne lub inne, pochodzenie społeczne, pochodzenie narodowe, orientację seksualną. Prawa człowieka są fundamentem demokracji, społeczeństwa obywatelskiego, wolności, sprawiedliwości oraz pokoju.
Podstawy praw człowieka odnaleźć można w większości systemów religijnych i filozoficznych. Źródłem praw człowieka jest godność osobowa człowieka. Rozwój praw człowieka na całym świecie jest głęboko zakorzeniony w walce o wolność i równość. Bez praw człowieka oraz świadomości tych praw, ludzie nie mogą żyć w poszanowaniu godności.
PRAWA CZŁOWIEKA to:
· Prawa indywidualne - ich podmiotem nie są grupy ludzi, ale pojedynczy człowiek. Wyjątkowo mówi się o ochronie poszczególnych praw grup społecznych, np.: prawa mniejszości narodowych czy prawa uchodźców. Gdy mówimy o prawach człowieka, to myślimy o prawach poszczególnych osób, jednostek należących do tych grup.
· Prawa niezbywalne - żadna władza nie może ich nam odebrać, tak jak żadna osoba nie może zrzec się swoich praw czy zrezygnować z nich np.: wolność od niewolnictwa oznacza, że sam nie mogę oddać się w niewolę, takie działanie nie powoduje żadnych skutków, jest po prostu bez znaczenia. Ludzie posiadają prawa człowieka, nawet jeśli nie uznaje tego prawo ich kraju czy wówczas, kiedy są one naruszane.
· Prawa przyrodzone - istnieją niezależnie od woli władzy czy przepisów prawa, państwo ich nie nadaje, a jedynie tworzy system ich ochrony; przysługują one każdej osobie z racji urodzenia, faktu bycia człowiekiem.
· Prawa powszechne - są takie same dla każdego człowieka na całym świecie. Dziś, wiele rządów, szczególnie w krajach o ustrojach autorytarnych czy totalitarnych, podważa powszechność praw człowieka. Niezależnie jednak od wyznawanych wartości, religii czy kultury, każdy ma prawo do życia, bezpieczeństwa, czy wolności osobistej.
· Prawa podstawowe - posiadanie tych praw daje człowiekowi możliwość rozwoju i korzystania z wszelkich innych praw; jest to podstawowy standard, którego przestrzeganie powinno być gwarantowane i chronione przez państwo.
· Prawa naturalne - człowiek posiada je z racji godności osobowej, człowieczeństwa, a nie z powodu czyjejś decyzji czy nadania.
Prawa człowieka to prawa, które obowiązują i występują tylko i wyłącznie w relacjach jednostki z władzą, dlatego mówi się o pionowym (wertykalnym) charakterze tych praw. Władzą może być państwo i jego organy, szkoła, czy uczelnia. Szczególną relacją jest relacja rodzic - dziecko. W tym wypadku istnieje władza rodzicielska. Dzisiaj jednak coraz częściej mówiąc o prawach człowieka, podkreśla się także znaczenie relacji władza - jednostka w odniesieniu do wielkich światowych przedsiębiorstw czy korporacji.
W codziennym języku używa się sformułowania „prawa człowieka” do określania sytuacji międzyludzkich, np. między uczniami w klasie. Nie jest to jednak prawidłowe, ponieważ w takiej sytuacji możemy raczej mówić o pewnych postawach, np. tolerancji, czy uczuciach takich jak złość, gniew czy sympatia.
Prawa człowieka dzielimy na:
· Prawa (prawa pozytywne) - oznaczające obowiązek podjęcia przez władzę działania na rzecz jednostki (np. prawo do sprawiedliwego sądu zobowiązuje państwo do tworzenia systemu sądów, kształcenia sędziów czy zapewnieniu dostępu do sądu dla wszystkich osób). Jednostka ma prawo żądać przysługujących jej praw, a państwo musi zagwarantować ich realizację.
· Wolności (prawa negatywne) - oznaczające obowiązek powstrzymywania się władzy od działań w określonych obszarach naszego życia (np. wolność od tortur zakazuje jakiejkolwiek władzy stosowania tortur wobec jednostki).
Prawa człowieka mogą być ograniczane, ale tylko w bardzo ściśle określonych sytuacjach, definiowanych zwykle w dokumentach międzynarodowych lub konstytucjach poszczególnych państw (np. ze względu na ochronę przez państwo określonych wartości, albo ze względu na zagrożenia takie jak wojna czy bezpieczeństwo publiczne). Istnieją jednak prawa, które są prawami absolutnymi (nie można ich ograniczyć w żadnym przypadku). Jest to wolność od tortur i wolność od niewolnictwa. Ograniczenia są dopuszczalne, ale ich zakres i forma są bardzo dokładnie badane przez powołane do tego międzynarodowe i krajowe trybunały i sądy. Jednak sama możliwość ograniczenia praw człowieka nie likwiduje w żadnym wypadku ich istoty. Trzeba pamiętać, że korzystanie z praw człowieka jest ograniczone przez godność człowieka, która jest fundamentalną wartością, na której są one oparte. Świadomość posiadania przez jednostkę praw człowieka nie powinna jednak oznaczać całkowitej swobody działania człowieka.
Gdy mówimy o prawach człowieka warto wspomnieć także o prawie humanitarnym, które chroni jednostki (osoby cywilne, jeńców i rannych) w czasie konfliktów zbrojnych o charakterze międzynarodowym i wewnętrznym. Rozwój prawa humanitarnego wiąże się z działalnością Henri Dunanta i powstaniem w 1863 r. Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża. Podstawą prawa humanitarnego są obecnie cztery konwencje genewskie z 1949 r. i dwa protokoły dodatkowe do tych konwencji z 1977 r. Więcej informacji o prawie humanitarnym można odnaleźć w internecie pod adresem Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża - www.icrc.org oraz Polskiego Czerwonego Krzyża - www.pck.org.pl.
Prawa człowieka można podzielić na prawa:
· Osobiste - jak wolność od tortur, prawo do życia, prawo do uznania podmiotowości prawnej.
· Obywatelskie - np. prawo do posiadania obywatelstwa, wolność myśli, sumienia i wyznania.
· Polityczne - jak prawo do zrzeszania się, prawo do wolności opinii, prawo do uczestnictwa w rządzeniu krajem.
· Społeczne - np. prawo do urlopu, prawo do ochrony zdrowia.
· Ekonomiczne - jak prawo do pracy.
· Kulturalne - np. prawo do korzystania z dóbr kultury.
Podział zaproponowany powyżej jest tylko jednym z możliwych, gdyż poszczególni obrońcy praw człowieka oraz prawnicy z różnych krajów oraz kultur przedstawiają to w różny sposób.
Prawa człowieka dzieli się na trzy generacje:
I generacja - obejmuje prawa osobiste, obywatelskie i polityczne, zostały one sformułowane w czasach Oświecenia.
II generacja - to prawa ekonomiczne, społeczne i kulturalne, które pojawiły się pod koniec XIX wieku, w związku z coraz bardziej powszechnymi naruszeniami praw robotników.
III generacja - to prawa solidarnościowe takie jak prawo do rozwoju, prawo do czystego środowiska i prawo do pokoju; wciąż istnieje spór, czy są to prawa człowieka, ponieważ mają one raczej charakter zbiorowy, a nie indywidualny. Ich powstanie wiąże się z działalnością Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Samo uznanie praw i wolności człowieka nie będzie miało większego znaczenia, jeśli nie będą istnieć procedury gwarantujące jednostce skutecznie dochodzić swoich praw oraz bronić się przed ich naruszaniem. W związku z tym prawa człowieka możemy podzielić na:
· Prawa materialne - to konkretne wolności i prawa przysługujące człowiekowi.
· Prawa proceduralne - to określone gwarancje oraz związane z nimi instytucje pozwalające jednostce uzyskać od rządzących przestrzeganie wolności i realizację praw.
Prawa człowieka w konstytucjach państw pojawiają się w XIX wieku, a w dokumentach międzynarodowych są formułowane dopiero po zakończeniu II wojny światowej. Jednak sama idea praw człowieka jest dużo starsza. Można powiedzieć, że ludzkość bardzo długo dojrzewała do sformułowania praw człowieka w obecnym kształcie.
Powstanie ONZ
50 państw z całego świata wzięło udział w pierwszej konferencji Narodów Zjednoczonych. Zabrakło Polski.
Konferencja rozpoczęła się 26 kwietnia 1945 roku w San Francisco. Podczas jej trwania podpisano Kartę Narodów Zjednoczonych regulującą działalność organizacji.
Początki tworzenia Organizacji Narodów Zjednoczonych sięgają II wojny światowej i współpracy pomiędzy państwami koalicji antyhitlerowskiej. Zapowiedzią powstania ONZ było już podpisanie w 1941 roku przez USA i Wielką Brytanię Karty Atlantyckiej, opierającej przyszłą współpracę państw po wojnie na zasadzie wolności słowa i religii, wolności od biedy oraz prawie do życia bez lęku przed agresją innego państwa. Karta zapowiadała również utworzenie powszechnego systemu bezpieczeństwa oraz współpracę Narodów Zjednoczonych.
Głównym autorem koncepcji ONZ, zasygnalizowanej już na konferencji w Teheranie w 1943 roku, był prezydent USA Franklin Delano Roosevelt. Pomysł nazwy pochodził zaś od premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla. Bliższe szczegóły funkcjonowania organizacji były tematem wielu międzynarodowych spotkań. Latem 1944 roku na roboczej konferencji w Stanach Zjednoczonych mocarstwa stworzyły projekt działania organizacji, zaś na konferencji w Jałcie w lutym 1945 roku zdecydowano o zwołaniu konferencji założycielskiej ONZ.
Siedziba w Nowym Yorku.
Rozpoczęła się ona 26 kwietnia 1945 roku w San Francisco z udziałem 50 państw. Przedstawiciele Polski z przyczyn politycznych nie mogli uczestniczyć w spotkaniu, mimo to kraj został zaliczony w poczet członków-założycieli ONZ. Konferencję zakończyło 25 czerwca uchwalenie i podpisanie Karty Narodów Zjednoczonych regulującej działalność organizacji. Weszła ona w życie 24 października 1945 roku. Ten dzień obecnie jest obchodzony jako Światowy Dzień ONZ.
Preambuła Karty przybliża najważniejsze cele Organizacji Narodów Zjednoczonych. Należą do nich: utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego oraz rozwijanie i umacnianie przyjaznych stosunków między narodami, opartych na zasadach suwerennej równości i prawie do samostanowienia narodów. Do innych celów zaliczono również popieranie rozwoju gospodarczego i społecznego wszystkich narodów oraz współpracy państw w celu rozwiązywania problemów społecznych, gospodarczych, humanitarnych i kulturalnych, a także popieranie podstawowych wolności i praw człowieka.
Siedzibą główną ONZ został Nowy Jork, językami oficjalnymi początkowo był angielski, francuski, hiszpański, rosyjski i chiński, z czasem dołączył do nich niemiecki i arabski. Głównymi organami Organizacji są: Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Rada Gospodarczo-Społeczna, Rada Powiernicza, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości i Sekretariat.
W skład Organizacji Narodów Zjednoczonych wchodzą także organizacje wyspecjalizowane: Międzynarodowa Organizacja Pracy, Organizacja Wyżywienia i Rolnictwa, Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury, Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Światowa Organizacja Zdrowia, Międzynarodowe Towarzystwo Naukowe oraz Międzynarodowa Organizacja Handlu.
Obecnie suwerennymi członkami ONZ są 192 państwa.
Karta Narodów Zjednoczonych
Cele Organizacji Narodów Zjednoczonych są następujące:
Utrzymać międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo, stosując w tym celu skuteczne środki zbiorowe dla zapobiegania zagrożeniom pokoju i ich usuwania, tłumienia wszelkich aktów agresji i innych naruszeń pokoju, łagodzić lub załatwiać pokojowymi sposobami, zgodnie z zasadami sprawiedliwości i prawa międzynarodowego, spory albo sytuacje międzynarodowe, które mogą prowadzić do naruszenia pokoju.
Rozwijać pomiędzy narodami przyjazne stosunki oparte na poszanowaniu zasady równouprawnienia i samostanowienia narodów oraz stosować inne odpowiednie środki dla umocnienia powszechnego pokoju.
Rozwiązywać w drodze współpracy międzynarodowej problemy międzynarodowe o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym lub humanitarnym, jak również popierać prawa człowieka i zachęcać do poszanowania tych praw i podstawowych wolności dla wszystkich bez względu na różnice rasy, płci, języka lub wyznania.
Stanowić ośrodek uzgadniania działalności narodów, zmierzającej do osiągnięcia tych wspólnych celów.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka
Trzecia Sesja Ogólnego Zgromadzenia ONZ, obradująca w Paryżu, uchwaliła 10 grudnia 1948 roku Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Dokument ten stanowi niewątpliwie jedno z największych i najtrwalszych osiągnięć ONZ. Przetłumaczona na większość języków świata Powszechna Deklaracja Praw Człowieka zbiera oraz porządkuje osiągnięcia i postulaty człowieka, który od wielu setek lat toczy nie skończoną jeszcze walkę o swoją wolność i swoją godność.
ZWAŻYWSZY, że uznanie przyrodzonej godności oraz równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jest podstawą wolności, sprawiedliwości i pokoju świata,
ZWAŻYWSZY, że nieposzanowanie i nieprzestrzeganie praw człowieka doprowadziło do aktów barbarzyństwa, które wstrząsnęły sumieniem ludzkości, i że ogłoszono uroczyście jako najwznioślejszy cel ludzkości dążenie do zbudowania takiego świata, w którym ludzie korzystać będą z wolności słowa i przekonań oraz z wolności od strachu i nędzy,
ZWAŻYWSZY, że konieczne jest zawarowanie praw człowieka przepisami prawa, aby nie musiał - doprowadzony do ostateczności - uciekać się do buntu przeciw tyranii i uciskowi,
ZWAŻYWSZY, że konieczne jest popieranie rozwoju przyjaznych stosunków między narodami,
ZWAŻYWSZY, że Narody Zjednoczone przywróciły swą wiarę w podstawowe prawa człowieka, godność i wartość jednostki oraz w równouprawnienie mężczyzn i kobiet, oraz wyraziły swe zdecydowanie popierania postępu społecznego i poprawy warunków życia w większej wolności,
ZWAŻYWSZY, że Państwa Członkowskie podjęły się we współpracy z Organizacją Narodów Zjednoczonych zapewnić powszechne poszanowanie i przestrzeganie praw człowieka i podstawowych wolności,
ZWAŻYWSZY, że jednakowe rozumienie tych praw i wolności ma olbrzymie znaczenie dla ich pełnej realizacji,
(ogarnij jakieś pierwsze 7 reszta tak o wkleiłam żebyś przeleciała to wzrokiem )
PRZETO ZGROMADZENIE OGÓLNE ogłasza uroczyście niniejszą
Powszechną Deklarację Praw Człowieka
jako wspólny najwyższy cel wszystkich ludów i wszystkich narodów, aby wszyscy ludzie i wszystkie organy społeczeństwa mając stale w pamięci niniejszą Deklarację - dążyły w drodze nauczania i wychowywania do rozwijania poszanowania tych praw i wolności i aby zapewniły za pomocą postępowych środków o zasięgu krajowym i międzynarodowym powszechne i skuteczne uznanie i stosowanie tej Deklaracji zarówno wśród Państw Członkowskich, jak i wśród narodów zamieszkujących obszary podległe ich władzy.
Artykuł 1
Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.
Artykuł 2
Każdy człowiek posiada wszystkie prawa i wolności zawarte w niniejszej Deklaracji bez względu na jakiekolwiek różnice rasy, koloru, płci, języka, wyznania, poglądów politycznych i innych, narodowości, pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia lub jakiegokolwiek innego stanu.
Nie wolno ponadto czynić żadnej różnicy w zależności od sytuacji politycznej, prawnej lub międzynarodowej kraju lub obszaru, do którego dana osoba przynależy, bez względu na to, czy dany kraj lub obszar jest niepodległy, czy też podlega systemowi powiernictwa, nie rządzi się samodzielnie lub jest w jakikolwiek sposób ograniczony w swej niepodległości.
Artykuł 3
Każdy człowiek ma prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa swej osoby.
Artykuł 4
Nie wolno nikogo czynić niewolnikiem ani nakładać na nikogo służebności; niewolnictwo i handel niewolnikami są zakazane we wszystkich swych postaciach.
Artykuł 5
Nie wolno nikogo torturować ani karać lub traktować w sposób okrutny, nieludzki lub poniżający.
Artykuł 6
Każdy człowiek ma prawo do uznawania wszędzie jego osobowości prawnej.
Artykuł 7
Wszyscy są równi wobec prawa i mają prawo, bez jakiejkolwiek różnicy, do jednakowej ochrony prawnej. Wszyscy mają prawo do jednakowej ochrony przed jakąkolwiek dyskryminacją, będącą pogwałceniem niniejszej Deklaracji, i przed jakimkolwiek narażeniem na taką dyskryminację.
Artykuł 8
Każdy człowiek ma prawo do skutecznego odwoływania się do kompetentnych sądów krajowych przeciw czynom stanowiącym pogwałcenie podstawowych praw przyznanych mu przez konstytucję lub przez prawo.
Artykuł 9
Nikogo nie wolno samowolnie aresztować, zatrzymać lub wygnać z kraju.
Artykuł 10
Każdy człowiek ma na warunkach całkowitej równości prawo, aby przy rozstrzyganiu o jego prawach i zobowiązaniach lub o zasadności wysuwanego przeciw niemu oskarżenia o popełnienie przestępstwa być słuchanym sprawiedliwie i publicznie przez niezależny i bezstronny sąd.
Artykuł 11
Każdy człowiek oskarżony o popełnienie przestępstwa ma prawo, aby uznawano go za niewinnego dopóty, dopóki nie udowodni mu się winy zgodnie z prawem podczas publicznego procesu, w którym zapewniono mu wszystkie konieczne środki obrony.
Nikt nie może być skazany za przestępstwo z powodu działania lub zaniechania nie stanowiącego w chwili jego dokonania przestępstwa według prawa krajowego lub międzynarodowego. Nie wolno także wymierzać kary wyższej niż ta, która była przewidziana w chwili popełnienia przestępstwa.
Artykuł 12
Nie wolno ingerować samowolnie w czyjekolwiek życie prywatne, rodzinne, domowe, ani w jego korespondencję, ani też uwłaczać jego honorowi lub dobremu imieniu. Każdy człowiek ma prawo do ochrony prawnej przeciwko takiej ingerencji lub uwłaczaniu.
Artykuł 13
Każdy człowiek ma prawo swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania w granicach każdego Państwa.
Każdy człowiek ma prawo opuścić jakikolwiek kraj, włączając w to swój własny, i powrócić do swego kraju.
Artykuł 14
Każdy człowiek ma prawo ubiegać się o azyl i korzystać z niego w innym kraju w razie prześladowania.
Nie można powoływać się na to prawo w przypadku ścigania wszczętego rzeczywiście z powodu popełnienia przestępstwa pospolitego lub czynu sprzecznego z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Artykuł 15
Każdy człowiek ma prawo do posiadania obywatelstwa.
Nie wolno nikogo pozbawiać samowolnie obywatelstwa ani nikomu odmawiać prawa do zmiany obywatelstwa.
Artykuł 16
Mężczyźni i kobiety bez względu na jakiekolwiek różnice rasy, narodowości lub wyznania mają prawo po osiągnięciu pełnoletności do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny. Mają oni równe prawa w odniesieniu do zawierania małżeństwa, podczas jego trwania i po jego ustaniu.
Małżeństwo może być zawarte jedynie za swobodnie wyrażoną pełną zgodą przyszłych małżonków.
Rodzina jest naturalną i podstawową komórką społeczeństwa i ma prawo do ochrony ze strony społeczeństwa i Państwa.
Artykuł 17
Każdy człowiek, zarówno sam jak i wespół z innymi, ma prawo do posiadania własności.
Nie wolno nikogo samowolnie pozbawiać jego własności.
Artykuł 18
Każdy człowiek ma prawo wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje swobodę zmiany wyznania lub wiary oraz swobodę głoszenia swego wyznania lub wiary bądź indywidualnie, bądź wespół z innymi ludźmi, publicznie i prywatnie, poprzez nauczanie, praktykowanie, uprawianie kultu i przestrzeganie obyczajów.
Artykuł 19
Każdy człowiek ma prawo wolności opinii i wyrażania jej; prawo to obejmuje swobodę posiadania niezależnej opinii, poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania informacji i poglądów wszelkimi środkami, bez względu na granice.
Artykuł 20
Każdy człowiek ma prawo spokojnego zgromadzania i stowarzyszania się.
Nikogo nie można zmuszać do należenia do jakiegoś stowarzyszenia.
Artykuł 21
Każdy człowiek ma prawo do uczestniczenia w rządzeniu swym krajem bezpośrednio lub poprzez swobodnie wybranych przedstawicieli.
Każdy człowiek ma prawo równego dostępu do służby publicznej w swym kraju.
Wola ludu jest podstawą władzy rządu; wola ta wyraża się w przeprowadzanych okresowo rzetelnych wyborach, opartych na zasadzie powszechności, równości i tajności, lub na innej równorzędnej procedurze, zapewniającej wolność wyborów.
Artykuł 22
Każdy człowiek ma jako członek społeczeństwa prawo do ubezpieczeń społecznych; ma również prawo do urzeczywistniania - poprzez wysiłek narodowy i współpracę międzynarodową oraz zgodnie z organizacją i zasobami każdego Państwa - swych praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych, niezbędnych dla jego godności i swobodnego rozwoju jego osobowości.
Artykuł 23
Każdy człowiek ma prawo do pracy, do swobodnego wyboru pracy, do odpowiednich i zadowalających warunków pracy oraz do ochrony przed bezrobociem.
Każdy człowiek, bez względu na jakiekolwiek różnice, ma prawo do równej płacy za równą pracę.
Każdy pracujący ma prawo do odpowiedniego i zadowalającego wynagrodzenia, zapewniającego jemu i jego rodzinie egzystencję odpowiadającą godności ludzkiej i uzupełnianego w razie potrzeby innymi środkami pomocy społecznej.
Każdy czlowiek ma prawo do tworzenia związków zawodowych i do przystępowania do związków zawodowych dla ochrony swych interesów.
Artykuł 24
Każdy człowiek ma prawo do urlopu i wypoczynku, włączając w to rozsądne ograniczenie godzin pracy i okresowe płatne urlopy.
Artykuł 25
Każdy człowiek ma prawo do stopy życiowej zapewniającej zdrowie i dobrobyt jego i jego rodziny, włączając w to wyżywienie, odzież, mieszkanie, opiekę lekarską i konieczne świadczenia socjalne, oraz prawo do ubezpieczenia na wypadek bezrobocia, choroby, niezdolności do pracy, wdowieństwa, starości lub utraty środków do życia w inny sposób od niego niezależny.
Matka i dziecko mają prawo do specjalnej opieki i pomocy. Wszystkie dzieci, zarówno małżeńskie jak i pozamałżeńskie, korzystają z jednakowej ochrony społecznej.
Artykuł 26
Każdy człowiek ma prawo do nauki. Nauka jest bezpłatna, przynajmniej na stopniu podstawowym. Nauka podstawowa jest obowiązkowa. Oświata techniczna i zawodowa jest powszechnie dostępna, a studia wyższe są dostępne dla wszystkich na zasadzie równości w zależności od zalet osobistych.
Celem nauczania jest pełny rozwój osobowości ludzkiej i ugruntowanie poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności. Krzewi ono zrozumienie, tolerancję i przyjaźń między wszystkimi narodami, grupami rasowymi lub religijnymi; popiera działalność Organizacji Narodów Zjednoczonych zmierzającą do utrzymania pokoju.
Rodzice mają prawo pierwszeństwa w wvborze nauczania, które ma być dane ich dzieciom.
Artykuł 27
Każdy człowiek ma prawo do swobodnego uczestniczenia w życiu kulturalnym społeczeństwa, do korzystania ze sztuki, do uczestniczenia w postępie nauki i korzystania z jego dobrodziejstw.
Każdy człowiek ma prawo do ochrony moralnych i materialnych korzyści wynikających z jakiejkolwiek jego działalności naukowej, literackiej lub artystycznej.
Artykuł 28
Każdy człowiek ma prawo do takiego porządku społecznego i międzynarodowego, w którym prawa i wolności zawarte w niniejszej Deklaracji byłyby w pełni realizowane.
Artykuł 29
Każdy człowiek ma obowiązki wobec społeczeństwa, bez którego niemożliwy jest swobodny i pełny rozwój jego osobowości.
W korzystaniu ze swych praw i wolności każdy człowiek podlega jedynie takim ograniczeniom, które są ustalone przez prawo wyłącznie w celu zapewnienia odpowiedniego uznania i poszanowania praw i wolności innych i w celu uczynienia zadość słusznym wymogom moralności, porządku publicznego i powszechnego dobrobytu demokratycznego społeczeństwa.
Z niniejszych praw i wolności nie wolno w żadnym przypadku korzystać w sposób sprzeczny z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Artykuł 30
Żadnego z postanowień niniejszej Deklaracji nie można rozumieć jako udzielającego jakiemukolwiek Państwu, grupie lub osobie jakiegokolwiek prawa do podejmowania działalności lub wydawania aktów zmierzających do obalenia któregokolwiek z praw i wolności zawartych w niniejszej Deklaracji.
Rada Społeczno-Gospodarcza [ECOSOC]
Rada Społeczno-Gospodarcza [ECOSOC] jest międzyrządowym organem ONZ ustanowionym przez Kartę Narodów Zjednoczonych. Składa się z 54 członków wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne NZ na trzy lata, z tym że co roku zmienia się 1/3 składu.
ECOSOC jest podstawowym organem koordynującym działalność wielu wyspecjalizowanych agencji i programów ONZ, rządowych i pozarządowych organizacji, państw. Jej funkcje i zadania zostały określone w Karcie NZ. Realizuje je poprzez opracowywanie różnych dokumentów, organizowanie konferencji, formułowanie zaleceń dla państw, innych organów ONZ. Wśród zadań postawionych przed ECOSOC jest również ochrona praw człowieka. Działając na rzecz popierania i ochrony praw człowieka Rada współpracuje z ILP, UNESCO, UNICEF, UNCHR, UNEP, FAO. Ponad to może ona powoływać organy pomocnicze w postaci komitetów i komisji, jak: Komisja Praw Człowieka, Komisja ds. statusu Kobiet.
Komisja Praw Człowieka
Na mocy rezolucji A/RES/60/251 przyjętej 15 marca 2005 r., Zgromadzenie Ogólne zadecydowało, że 16 czerwca 2006 r. Komisja Praw Człowieka zakończy swoją działalność. W jej miejsce powołano Radę Praw Człowieka. O jej utworzeniu zdecydowali liderzy światowi podczas szczytu ONZ we wrześniu 2005 r.
Rys historyczny:
Komisja Praw Człowieka była podstawowym organem NZ w sferze praw człowieka. Została utworzona 16 lutego 1946 roku na podstawie Rezolucji 5 [I] Rady Społeczno-Gospodarczej [ECOSOC]. Była organem międzyrządowym, w skład którego wchodziły 53 państwa. Kandydatów do Komisji przedstawiały państwa, a Zgromadzenie Ogólne NZ dokonywało wyboru. Kadencja członków Komisji wynosiła 3 lata, z tym że każdego roku odnawiano 1/3 składu. Członkowie Komisji wybierani byli według klucza geograficznego: 15 pochodziło z państw Afryki, 13 z Azji, 10 z państw latynoamerykańskich, 10 z państw zachodnich i 5 z Europy Środkowo-Wschodniej.
Komisja Praw Człowieka zgodnie z powołującą ją do życia rezolucją spełniała szereg zadań: przygotowywała dokumenty z zakresu praw człowieka, przedkładała ECOSOC zalecenia i raporty, brała udział w procedurze implementacyjnej poprzez m.in. powoływanie specjalnych sprawozdawców, niezależnych ekspertów. Ze swej działalności Komisja Praw Człowieka składa Radzie Społeczno-Gospodarczej raport.
Komisja pracowała w trybie sesyjnym. Raz do roku na przełomie marca i kwietnia odbywała się sześciotygodniowa sesja w Genewie. W sesji zazwyczaj brało udział ponad 3000 delegatów: państw - członków Komisji, pozostałych państw systemu NZ, przedstawicieli organizacji pozarządowych. Podczas sesji Komisja przyjmowała około 100 rezolucji, decyzji, oświadczeń dotyczących sytuacji praw człowieka na świecie. Ponad to na mocy decyzji ECOSOC z 1990 roku Komisja w szczególnych sytuacjach i za zgodą większości członków Komisji mogła zbierać się na sesje nadzwyczajne. Przykładem sesji nadzwyczajnej była sesja z 13-14 sierpnia 1992 roku w sprawie sytuacji w byłej Jugosławii.
( w miejsce komisji praw człowieka została powołana rada praw człowieka w 2006 roku )
Rada praw człowieka
Rada Praw Człowieka jest organem pomocniczym Zgromadzenia Ogólnego, posiada swoją siedzibę w Genewie. W skład Rady Praw Człowieka wchodzi 47 członków wybieranych co 3 lata przez Zgromadzenie Ogólne. Do tej pory od 1946 roku istniała Komisja Praw Człowieka, a od 2006 działa jako Rada. Do zadań rady należy:
wspieranie powszechnego poszanowania prawa;
ochrona praw człowieka i podstawowych wolności;
wspieranie zadań dotyczące kwestii przestrzegania praw człowieka;
promocja haseł w zakresie praw człowieka;
kontrola wykonywanych działań podejmowanych przez poszczególne państwa, które podpisały odpowiednie dokumenty;
opracowanie opinii i rekomendacji w świetle wykonanych zadań;
reagowanie na naruszanie lub uchybienia w przestrzeganiu praw i wynikających z nich zadań;
rozwijanie współpracy pomiędzy państwami w celu realizacji zadań wynikających z podpisanych konwencji;
współpraca z władzami rządowymi poszczególnych państw;
rozwijanie współpracy z organizacjami regionalnymi zajmującymi się tematyką praw człowieka;
opracowywanie planów i ofert dotyczących nowych zadań wynikających np. z rozwoju cywilizacyjnego;
Komitet Praw Człowieka
Podstawa prawna
Komitet Praw Człowieka rozpatruje skargi indywidualne na mocy Protokołu Fakultatywnego do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 r. Komitet Praw Człowieka przyjmuje skargi od osób fizycznych, jak również skargi międzypaństwowe.
Kryteria dopuszczalności
Skargi indywidualne, które spełniają wymogi formalne są rejestrowane, a następnie oceniane z punktu widzenia zgodności z wymogami Protokołu Fakultatywnego. Komitet Praw Człowieka decyduje czy skarga spełnia kryteria dopuszczalności. Komitet podejmuje decyzję o dopuszczalności skargi, jeśli:
ta sama sprawa nie jest i nie była w toku rozpatrywania przez inny organ międzynarodowy;
osoby, które zgłaszają skargę wyczerpały wszystkie możliwe krajowe środki odwoławcze;
państwo, przeciwko któremu kierowana jest skarga uznaje kompetencje Komitetu Praw Człowieka do rozpatrywania skarg indywidualnych. Polska uznała kompetencje Komitetu w 1991 r.
Procedura
Państwo, przeciwko któremu skierowana jest skarga, ma 6 miesięcy na przedłożenie stanowiska odnośnie danej sprawy. Po przedstawieniu stanowiska przez państwo, składający skargę ma 2 miesiące na odniesienie się do niego. Jeśli państwo nie ustosunkuje się do skargi, Komitet rozpatruje ją na podstawie informacji dostarczonych mu przez wnioskodawcę. Jeśli skarga spełnia kryteria dopuszczalności to badane są jej istota i zasadność. Następnie Komitet wydaje "pogląd" w kwestii naruszenia postanowień Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.
Decyzja
Jeśli Komitet zadecyduje, że prawa osoby składającej skargę zostały naruszone przez państwo - stronę, to zaleca podjęcie przez to państwo odpowiednich kroków w celu usunięcia naruszeń oraz zagwarantowania, że nie będą się one powtarzać. Może także zalecić wypłatę odszkodowania ofierze naruszeń praw człowieka.
Państwo ma 3 miesiące na dostarczenie Komitetowi Praw Człowieka informacji odnośnie podjętych kroków w celu usunięcia naruszeń. W przypadku, gdy państwo nie podejmie żadnych działań, sprawa jest przekazywana Specjalnemu Sprawozdawcy. Utrzymuje on stały kontakt z państwem będącym stroną skargi w celu wypracowania rozwiązań, które usunęłyby naruszenia praw człowieka. Komitet nie posiada żadnych środków przymusu.
PROCEDURA 1503
Procedura 1503 umożliwia pojedynczym osobom lub grupom osób zgłaszania do ONZ przypadków łamania praw człowieka, nawet jeśli nie są one objęte umowami międzynarodowymi.