JĘZYK POLSKI, KLASA V

TEMAT ZAJĘĆ: Legendy - spotkanie z przeszłością.

CZAS TRWANIA ZAJĘĆ: 90 MINUT

CELE:

- OGÓLNE

• Zdobycie nowej wiedzy oraz ugruntowanie już zdobytej;

• Nabywanie i rozwijanie umiejętności intelektualnych takich jak interpretacja i ocena faktów, analiza i synteza;

• Kształtowanie umiejętności pracy zespołowej.

- CELE SZCZEGÓŁOWE

• Uczeń zna pojęcie „legenda”;

• Uczeń potrafi wymienić znane legendy polskie;

• Uczeń wskazuje w legendzie miejscowości, wydarzenia, osoby - prawdopodobne, nierzeczywiste i prawdziwe;

• Uczeń wskazuje na mapie miejscowości, które zostały wymienione w legendach;

• Uczeń potrafi streścić legendę poznaną na lekcji;

• Uczeń potrafi czytać tekst ze zrozumieniem.

METODY PRACY:

• samodzielna;

• zbiorowa.

POMOCE DYDAKTYCZNE:

• teksty legend;

• mapa fizyczna Polski;

• książka Cz. Janczarskiego „O Smoku Wawelskim” , wyd. łódzkie;

• „Mój pierwszy prawdziwy słownik”.

PRZEBIEG ZAJĘĆ:

CZĘŚĆ WSTĘPNA:

CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	PRZYKŁADOWE ODPOWIEDZI UCZNIÓW
Sprawdzenie obecności i zadanej dzień wcześniej pracy domowej.
CZĘŚĆ GŁÓWNA:
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	PRZYKŁADOWE ODPOWIEDZI UCZNIÓW
Głośne odczytanie przez nauczyciela tekstu o „Smoku Wawelskim”.
Zapisanie na tablicy wyrazów „piosenka, legenda, przysłowie”
Dzieci odgadują jak nazywa się odczytany przez nauczyciela tekst. Zadawanie pytań, czemu nie jest to np. piosenka.	Nie jest to piosenka, ponieważ nie ma refrenu, oraz rymów. Nie jest to przysłowie, ponieważ jest za długie. Przysłowie dotyczy czegoś ogólnego i wszystkim znanego.
Wspólne układanie definicji legendy.	Występują w niej istoty magiczne. Dotyczy wydarzeń historycznych.
Jeden z uczniów odczytuje głośno definicję ze słownika.
Zapisanie tematu zajęć na tablicy, uczniowie zapisują temat w zeszytach przedmiotowych. (Legendy - spotkanie z przeszłością).
Nauczyciel zapisuje definicję legendy na tablicy, uczniowie przepisują ją de swoich zeszytów przedmiotowych. (załącznik numer 1)
Nauczyciel pyta uczniów, czy oprócz przeczytanej legendy o smoku wawelskim znają jeszcze jakieś, jeśli tak, to jakie i czy mogą krótko opowiedzieć treść.	Legendy - „O Wandzie, co nie chciała Niemca” , „O hejnale mariackim” , „O Syrence Warszawskiej” , „O Złotej Kaczce” , itp.
Nauczyciel pyta uczniów, czy znają jakieś legendy związane z Gliwicami. W przypadku, gdy uczniowie nie znają nauczyciel przytacza przykładową legendę (np.: „O gliwickich kobietach”, „O gliwickich faunach” , „O chrupiących półksiężycach”).
Podzielenie klasy na 3 grupy, każda grupa otrzymuje inną legendę (O Lechu, Czechu i Rusie, O Kraku i O Warsie i Sawie). (załącznik numer 2)
Członkowie grup odczytują tekst otrzymanych legend. (Na przeczytanie tekstów uczniowie mają około 10 minut). W czasie czytania podkreślają wyrazy niezrozumiałe.
Próba wyjaśnienia niezrozumiałych wyrazów przez uczniów, oraz nauczyciela. Stworzenie słowniczka pojęć. (załącznik numer 3)
Chętni uczniowie opowiadają treść przeczytanej legendy.
Inny uczeń podchodzi do mapy i pokazuje, gdzie znajduje się miasto o powstaniu którego czytał. Nauczyciel rozdaje uczniom mapki, na których zaznaczone są stolice, uczniowie zapisują nazwy przy kropkach. (załącznik numer 4)
Nauczyciel zadaje pytanie z czym kojarzą się dzieciom, te trzy miasta.	Są to stolice.
Próba zastanowienia się, czemu te miasta mają swoje legendy.	Bo są to miasta ważne dla naszego kraju.
Nauczyciel pyta się uczniów, czy inne miasta i kraje mogą mieć własne legendy. Jeśli tak, to dlaczego?	Tak, ponieważ w każdym państwie, czy mieście, były wydarzenia, które wpłynęły na jego mieszkańców oraz były ważne.
Podsumowanie zdobytej już wiedzy - legendy opisują ważne wydarzenia. Dlatego też, każdy kraj ma swoją legendę o powstaniu.
Nauczyciel na tablicy rysuje tabele podzieloną na dwie części, w jednej znajdą się wątki realistyczne, a w drugiej fantastyczne - dzieci na podstawie przeczytanych legend oraz wiedzy własnej uzupełniają tabele. (załącznik numer 5)
Poprzez zagadki uczniowie próbują znaleźć różnice między baśnią, a legendą. (załącznik numer 6)	Legenda dotyczy osoby lub wydarzenia historycznego, występują w niej wątki fantastyczne. W baśniach natomiast nie ma wątków prawdziwych.
CZĘŚĆ KOŃCOWA:
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	PRZYKŁADOWE ODPOWIEDZI UCZNIÓW
Podsumowanie zajęć. Uporządkowanie wiedzy zdobytej na zajęciach.
Zadanie zadania domowego - zilustruj jedną z poznanych na dzisiejszej lekcji legend.
Na zakończenie nauczyciel proponuje zabawę w trzy słowa - uczniowie układają własną legendę o powstaniu Osiedla Sikornik.	Dawno, dawno temu …

ZAŁĄCZNIK NUMER 2

O CZECHU, LECHU I RUSIE

Przed wiekami, gdy ziemie między dwiema pięknymi rzekami Wisłą i Odrą pokrywały nieprzebyte bory, w których łatwiej było spotkać tura czy niedźwiedzia niż myśliwego, w poszukiwaniu nowego miejsca osiedlenia przywędrowały tu plemiona słowiańskie. Na ich czele jechali trzej rodzeni bracia: pogodny, płowowłosy Lech, bystry i ruchliwy Czech oraz milczący Rus. Po długiej wędrówce puszcza przerzedziła się i oczom wędrowców ukazała się piękna kraina poprzecinana pagórkami i jeziorami, w których odbijał się błękit nieba. Niezwykły widok zachwycił braci, szczególnie zaś ujął serce Lecha. Na jednym z pagórków bracia dostrzegli ogromny, rozłożysty dąb, a na nim swoje gniazdo zbudował biały orzeł. Ten piękny ptak, na widok zbliżających się ludzi, rozpostarł skrzydła i wzbił się w powietrze. Rus pochwycił za łuk, jednak Lech powstrzymał go, gdyż uznał to za znak, by tu osiąść na stałe i założyć swój gród.

Biały orzeł, którego widział na tle zachodzącego purpurą słońca, obrał sobie Lech za godło państwa, zaś gród, który zbudował w tym miejscu, nazwał Gniezdnem. Gniezdno z biegiem lat zmieniło swoją nazwę na Gniezno. A biały orzeł na czerwonym polu łopoczący na chorągwiach prowadził polskich rycerzy, a później żołnierzy do walki o chwałę lub wolność naszej ojczyzny. Pozostał także gród gnieźnieński, w którym jako w pierwszej stolicy Polski zamieszkiwali nasi pierwsi książęta i królowie.

Tu rozstali się bracia. Czech wyruszył na południe, zaś Rus na wschód i tam założyli swoje państwa, które od ich imion nazwano Czechami i Rusią. Zaś Polaków nasi sąsiedzi przez długie lata nazywali Lechitami, widząc w nas zapewne potomków legendarnego Lecha.

POWSTANIE KRAKOWA

W wieku VII na ziemiach dzisiejszej Polski, jak piszą kronikarze, przybyły Krakus zwołał lud na wiece, wszystkich usta sobą zajął, uległość sobie zjednał i względy pozyskał. Mówił on, że śmiesznie wygląda okaleczałe bydle i człowiek bez głowy, że czem ciało bez ducha, czym lampa bez światła, czym świat bez słońca, tym państwo bez króla. I inne podawał obrachowane myśli, a w końcu przyrzekał, że nie królem, ale towarzyszem będzie w królestwie, gdy go obiorą, bo ma wiarę, że nie dla siebie, ale dla całego świata się zrodził. Krakus od wszystkich został królem obwołany; zaraz prawa pourządzał i ustawy poogłaszał.

W tak utworzonym państwie, w pewnej skale siadywał smok, któremu co tydzień dawano pewną liczbę bydła, a o ile go nie dostał, tyle rolników niszczył i mordował. Wtedy Krakus na radzie do swoich synów miał mowę, w której między innemi wyrzekł zasadę: iż obrona swych współobywateli wyższa jest nad tryumfy wszystkich wieków, i że nikt nie powinien pomyśleć o własnym życiu, kiedy jest zagrożony ogół, mają tedy smoka zgładzić.

Synowie odpowiedzieli, że do niego rozkazywać, a do nich wypełniać należy. Wzięli się więc do dzieła. Skóry bydlęce wytkane siarką i zatlone postawili na przeciw jamy smoczej, a smok je połknął i ziejąc płomieniem skończył życie. Na tym pagórku smoczym wkrótce założono miasto dla wiecznej pamiątki Krakusa: że zaś do smoka zabitego zlatywały się kruki i krakały, miasto przeto nazwano Krakowem.

WARS I SAWA

Dawno temu, kiedy nasz kraj pokrywała nieprzebyta puszcza, w samym jej sercu nad Wisłą żył młody rybak o imieniu Wars. Był człowiekiem pracowitym i pogodnym, toteż szczęście mu sprzyjało. Sam wyciosał łódź, często wypływał na połowy i nigdy nie wracał z pustymi rękami. Szczególnie lubił nocne wyprawy, kiedy na rzece panował niezmącony spokój a świat spowijała księżycowa poświata.

Pewnego razu, kiedy ukryty w trzcinach zarzucił sieci czekał na połów, zauważył prześliczną, długowłosą dziewczynę, której ciało od połowy stanowił rybi ogon. Syrena nieświadoma tego, że ją ktoś podgląda, zaczęła śpiewać. Na dźwięk jej głosu rybak zakochał się od pierwszego wejrzenia. Od tego czasu co noc pragnął ją zobaczyć, więc chował się w szuwarach i napawał się jej urodą i śpiewem. Wreszcie postanowił się ujawnić i wyznać jej miłość. Okazało się, że rybak też nie był obojętny syrenie. Wars poprosił ją o rękę, a ona zgodziła się i przybrała imię Sawa.

Zgoda syreny na małżeństwo z człowiekiem sprawiła, że rybi ogon zamienił się w nogi. Wkrótce w chacie nad rzeką odbyło się huczne weselisko Warsa i Sawy a oni żyli długo i szczęśliwie otoczeni szacunkiem ludzi.

Po latach wokół ich domu powstała duża osada rybacka, którą na ich pamiątkę nazwano Warszawą. Tak powstał zalążek naszej stolicy.

ZAŁĄCZNIK NUMER 3

• „bór” - dawna nazwa lasu;

• „tur” - zwierzę przypominające dzisiejszego żubra;

• „płowowłosy” - ktoś kto ma bardzo jasne włosy;

• „wiec” - masowe zgromadzenie ludności w celu omówienia spraw ważnych dla tej ludności;

• „wszystkich usta sobą zajął” - wszyscy o nim mówili;

• „zatlone” - zapalone

ZAŁĄCZNIK NUMER 4

ZAŁĄCZNIK NUMER 5

WĄTKI REALISTYCZNE	WĄTKI FANTASTYCZNE
przyroda (bór, orzeł, Wisła, wzgórze, orzeł) powstanie państwa oraz miast kronikarze …	syrena smok szewczyk Skuba wypchana owieczka …

ZAŁĄCZNIK NUMER 6

Jaka to bajka lub legenda?

1.Kto odważnym, sprytnym czynem
Rzucił siarę pod jaskinie?
Siarka w owcy jest ukryta,
Smok wybucha no i kwita.

(Legenda o smoku wawelskim)

2.Dwa łasuchy, tym się szczycą,
że wygrały z czarownicą.
Jakie imiona mają braciszek i siostrzyczka,
którzy w lesie spotykają chatkę zrobioną z pierniczka?

(Jaś i Małgosia)

3.Kto listy pisać chciał drobnym maczkiem
i po to kupił raz maczku paczkę?

( Kaczka Dziwaczka)

---