TKANKI
Tkanka-to zespół podobnych do siebie komórek , spełniających podobne funkcje w organiźmie .Posiada błonę podstawową , która jest warstwą graniczną . Ze względu na kształt dzielimy na: płaski, sześcienny, walcowaty; ze względu na ich uwarstwienie na: jednowarstwowy, jednowarstwowy wielorzędowy i wielowarstwowy; ze względu na funkcje na; pokrywający, gruczołowy i zmysłowy .
Nabłonek pokrywający-płaski- składa się z jednej warstwy spłaszczonych, wielobocznych komórek . Występowanie: otrzewna, opłucna, osierdzie, śródbłonek naczyń krwionośnych, wyściela pęcherzyki płucne.
Nabłonek jednowarstwowy sześcienny- w komórkach centralnie położone kuliste jądro . Wystepowanie: ściany pęcherzyków tarczycy, kanaliki nerkowe.
Nabłonek jednowarstwowy walcowaty- powierzchnia wolna od nabłonka tworzy mikrokosmki, które zwiększają powierzchnię chłonną jelit . Występowanie: żąłądek, jelita, jajowód, macica, pęcherzyk żółciowy.
Nabłonek jednowarstwowy wielorzędowy- zbudowany z komórek o różnej wysokości, których jądra leżą na różnych poziomach. Występują rzęski, dzięki czemu nabłonek migawkowy może usuwać szkodliwe cząstki zlepione śluzem. Występowanie: drogi oddechowe: nos, gardło, tchawica, oskrzela.
Nabłonki wielowastwowe- na błonie podstawnej. Zbudowane są z komórek walcowatych lub sześciennych, na nich w kilku warstwach leżą komórki różnokształtne, a warstwę powierzchniową tworzą komórki płaskie , sześcienne lub walcowate. Nabłonek pełmi funkcje ochronne.
Wielowarstwowy płaski- fałdy głosowe, jama ustna, część gardła, przełyk, odbyt, pochwa, naskórek, przedsionek nosa.
Wielowarstwowy przejściowy- drogi moczowe (pęcherz, moczowód,) Komórki baldaszkowe są na zewnątrz i chronią tkankę przed toksycznym moczem.
Nabłonek gruczołowy
Gruczoł - to komórka nabłonkowa lub ich zespół, które produkują jakąś substancje . Egzokrynowe- wydzielania zewnętrznego. Endokrynowe- wydzielania wewnętrznego . Ze względu na budowę gruczoły dzielimy na: cewkowate, pęcherzykowate i pośrednie . Ze względu na złożoność budowy na: proste, rozgałęzione i złożone.
Sposób opuszczania wydzieliny z kom:
-merokrynowe- wydziel. opuszcza kom. nie naruszając jej struktóry np. w wątrobie, trzustce, śliniankach i gruczołach potowych .
-apokrynowe- wydzielina gromadzi się w szczytowej części komórki i razem z nią się odrywa np. w gruczole mlecznym.
-holokrynowe-gdy cała komórka wypełnia się wydzieliną , jądro zanika wraz z całą komórką. Np. łojowa, .
Nabłonek zmysłowy
Nabłonek zmysłowy wyściela narządy zmysłów :kubki smakowe, pola węchowe i siatkówkę oka , zawiera on przenikające go komórki nerwowe. Kubki smakowe znajdują się głównie w błonie śluzowej brodawek języka. U nasady języka występują brodawki okolone , bliżej końca języka: brodawki grzybowe, liściaste i nitkowate. Ściany kubków smakowych są utworzone z komórek zrębowych i kilkunastu komórek smakowych, które na powierzchnię błony wystają w postaci pręcików smakowych. Receptory zmysłu smaku występują także w błonie śluzowej podniebienia , warg, policzków, mięśni gardzieli. Dzięki nim odczuwamy różne rodzaje smaku. W tym samym kubku smakowym mogą znajdować się receptory kilku rodzajów smaku.
Tkanki łączne
Cechą jest pochodzenie mezenchymatyczne oraz budowa z trzech elementów: komórek, włókien i substancji międzykomórkowej. Tkanki łączne pełnią funkcje odżywczą, mechaniczną i ochronną. W tkance wyróżniamy komórki: fibrocyty (prod substancję międzykomórkową i włókna) histiocyty (amoboidalne , obronne) plazmocyty (wytw białko odpornościowe) heparynocyty (prod heparynę i histaminę)
Komórki tkanki łącznej znajdują się w substancji międzykomórkowej składającej się z włókien (kalogenowe, sprężyste, retikulinowe) i substancji podstawowej (konsystencja koloidalna, galaretowatą).
Podział :
--włóknista wiotka—w błonach śluzowych i narządach różnych przewodów , buduje otrzewną , opłucną i osierdzie.
--splotowata—buduje chrzęstną i oponę twardą.
--zbita , ścięgnista—zawiera włókna kalogenowe przebiegające równolegle do siebie , z szeregowo ułożonymi fibrocytami między nimi, Z niej zbudowane są ścięgna, rozcięgna, więzadła i powięzie.
--sprężysta—buduje więzadła żółte kręgosłupa i ściany wielkich tętnic.
Tkanki łączne specyficzne
Tłuszczowa żółta- z jedną dużą wakuolą tłuszczową i jądrem przy ścianie komórki,
Tłuszczowa brunatna- z jądrem położonym centralnie i tłuszczem w postaci drobnych kropelek rozmieszczonych równomiernie w cytoplaźmie.
Tkanka siateczkowata- zbudowana z komórek gwiaździstych na zrębie włókien retikulinowych. Szpik kostny, węzły limfatyczne i śledziony, błona śluzowa jelita cienkiego i grubego .
TKANKA ŁĄCZNA PODPOROWA SZKIELETOWA
Tkanka chrzęstna- zawiera znacznie zagęszczoną istotę podstawowa z dużą ilością glikoproteidu. Nie wnikaja do niej naczynia krwionośne i nerwy. Odżywiana na drodze dyfuzji z błoną ochrzęstną. Chrząstka powstaje z mezenchymy, której komórki tracą wypustki i zaczynają wytwarzać substancje międzykomórkową, z włóknami kolagenowymi i sprężystymi. Tworzą się grupy izogeniczne składające się z dwóch lub więcej komórek chrzęstnych. Wyróżniamy: szklistą, włóknistą, sprężystą.
Szklista- składa się z komórek ułożonych w grupy izogeniczne i z substancji międzykomórkowej, zawierajacej substancję podstawową i włókna kolagenowe. W zarodkach tworzy związki większości kości szkieletu, a u osobników dorosłych pokrywa żebra oraz powierzchnie stawowe kości .
Włóknista-występuje w krążkach międzykręgowych, w spojeniu łonowym i w miejscach przyczepu ścięgien do kości.
Sprężysta- występuje w małżowinie usznej chrząstkach nosa i krtani. Jest elastyczna i nie ulega zwapnieniu.
Tkanka kostna- pojawia się w 46-48 dniu rozwoju emrionalnego człowieka. W wyniku kostnienia bezpośredniego powstają kości płaskie czaszki. W błonie łącznikowej powstaje substancja podstawowa i włókna kolagenowe. Tworzą się beleczki kostne, powstaje kość , której wnętrze wypełnia jama szpikowa z komórkami czerwonego szpiku. Kostnienie pośrednie odbywa się na podłożu tkanki chrzęstnej szklistej. Kostnienie i modelowanie trzonu i nasad kości prowadzi do powstania tkanki kostnej zbitej. Kość zawiera trzy rodzaje komórek: osteocyty, osteoblasty i osteoklasty. Kość odżywiana jest przez krew płynącą naczyniami w kanałach Haversa. Substancje odżywcze dyfuzyjnie przenikają do komórek. Produkty przemiany materii transportowane są w przeciwnym kierunku.
TKANKI PŁYNNE-KREW I LIMFA
Wyróżniają się pochodzeniem mezenchymatycznym , płynna substancją międzykomórkową i okrągłym kształtem komórek. Funkcją jest transport tlenu i dwutlenku węgla, metabolitów i substancji odżywczych, ochrona przed infekcją, ochrona przed wynaczynieniem i utrzymywanie równowagi homeostatycznej.Krew u człowieka stanowi 7% wagi ciała i dorosły człowiek posiada jej około 5-5,5 l. Osocze, płynna częśc krwi, ma bursztynowe zabarwienie, pH=7,1 . Skład: woda 90%, substancje organiczne 9%, w tym białka 7-8%, węglowodany 0,1%, tłuszcze, hormony, enzymy i metabolity. Substancje nieorganiczne ok.. 1% w postaci : K, Na,Ca,Mg, Fe, anionów: Cl, HCO3, . Osocze we krwi zajmuje 45%, na resztę składają się: erytrocyty, leukocyty i trombocyty.
Erytrocyty- są wytwarzane w czerwonym szpiku kostnym , a proces powstawania i dojrzewania krwinek nosi nazwę hemopoezy. Erytrocyty to komórki w kształcie krążków , średnicy kilku mikrometrów, wklęsłych z obydwu stron. Cechą jest brak jądra komórkowego. Czerwone ciałka krwi tworzą się w szpiku kostnym , skąd przedostają się do krwiobiegu. Ich barwa uwarunkowana jest obecnością barwnika - hemoglobiny. Podstawowym jej składnikiem jest hemem. W skład hemu wchodzą: C, H, O, N i Fe. Hemoglobina ma zdolność nietrwałego przyłączania tlenu i dwutlenku węgla- właściwość ta umożliwia krwi rozprowadzenie po organizmie tlenu i odprowadzanie dwutlenku węgla.
Leukocyty-czyli białe krwinki , powstają w czerwonym szpiku kostnym i nie tracą jądra komórkowego. Maja zdolność ruchu samoistnego. Główną jego funkcją jest obrona organizmu przed bakteriami , które wtargnęły do organizmu. Białe ciałka otaczają obce ciało wypustkami plazmatycznymi i pochłaniają je .
Trombocyty- czyli płytki krwi- są to bezjądrzaste fragmenty specjalnych komórek zwanych megakariocytami. Biorą one udział w procesie krzepnięcia krwi dzięki uwolnieniu enzymu trombokinazy w momencie przerwania naczynia krwionośnego.
Limfa- chłonka , to płyn wypełniający system limfatyczny, Jej skład chemiczny jest podobny do osocza, jednak zawiera więcej tłuszczu a mniej białek. Gdy transportuje tłuszcze wczłaniane w czasie trawienia, staje się płynem mętnym o zabarwieniu żółtawomlecznym. Do elementów upostaciowych pływających w limfie należą leukocyty, w ilości od 2 do 20000 w 1 ml, w większości są to limfocyty i tylko w śladowych ilościach granulocyty i monocyty.
Tkanka nerwowa i glejowa.
Funkcja: zapewnienie szybkiego kontaktu ze środowiskiem oraz komunikowanie się wewnątrz organizmu. Podstawową jednostką tkanki nerwowej jest neuron, komórka zdolna do przeprowadzania elektrycznych impulsów nerwowych biegnących wzdłuż błony komórkowej. Przekazywanie pobudzenia na kolejne komórki odbywa się dzięki synapsom.
Tkanka glejowa- tworzy zrąb dla neuronów. Jej najważniejszą funkcją jest odżywianie i ochrona mechaniczna komórek nerwowych. Glej właściwy zbudowany jest z komórek zwanych gliocytami, które ze względu na obecność wypustek cytoplazmatycznych nazywane bywają także astrocytami. Drugi rodzaj komórek glejowych to ependyma, czyli komórki wyścielające komory mózgu, wodociąg i kanał centralny rdzenia kręgowego. Kształtami przypominają komórki nabłonkowe.
Neuron jest zbudowany z ciała komórki czyli perikarionu, w którym mieści się kuliste jądro. W cytoplażmie znajdują się białkowe mikrotubule , które pełnią rolę podporową. Energię niezbędną do pracy zapewniają liczne mitochondria. W neuronach można zaobserwować tigroidy - ciałka Nissla , które są skupieniami RNA i rybosomów, co świadczy o intensywnych procesach syntezy białek w komórce. Z perikarionów zbudowana jest kora mózgowa , jądra nerwowe i zwoje nerwowe. Charakterystyczną cechą budowy neuronów jest obecność wypustek, dendrytów jednego neurytu , inaczej zwanego aksonem. Dendryt to krótka, rozgałęziona wypustka cytoplazmatyczna prowadząca impulsy dokomórkowo. Dendryt to krótka, rozgałęziona wypustka cytoplazmatyczna, która prowadzi impulsy od perikarionu czyli odśrodkowo. Długość neurytów może dochodzić do 1 m.
Ze względu na liczbę wypustek wyróżniamy następujące typy neuronów:
-jednobiegunowe- występują w centralnym układzie nerwowym, głównie w podwzgórzu międzymózgowia.
-pseudojednobiegunowe-neurony w których krótka wypustka dendrytu rozgałęzia się na kształt litery „T”, wnikają one do nabłonków i mięśni, skąd przewodzą impulsy do perikarionów.
-dwubiegunowe-neurony posiadające jeden neuryt i jeden dendryt, występują np. w komórkach węchowych i siatkówce oka.
-wielobiegunowe- neuron posiada jeden neuryt i wiele dendrytów, mogą mieć różny kształt, np. gwiaździsty, występują w istocie szarej rdzenia .
-piramidalne- występujące np. w korze mózgu.
-gruszkowate- do których należą komórki Purkiniego występujące w korze móżdżku.
Włókna nerwowe są zbudowane z neurytów, inaczej aksonów tzn. wypustek osiowych. Ze względu na liczbę osłonek dzielimy je na : bezosłonkowe, jednoosłonkowe i dwuosłonkowe.
Włókna bezosłonkowe, inaczej nagie, występują na początkach i końcach neurytów. Do tego typu należą np. włókna nerwu węchowego.
Włókna jednoosłonkowe mają cylinder osiowy otoczony przez jedną osłonkę i w zależności od rodzaju osłonki dzielimy je na rdzenne i bezrdzenne.
-Włókna rdzenne- posiadają osłonkę mielinową, która powstaje przez przez stopniowe okręcanie się dookoła aksonu mielocytów. Włókna rdzenne przewodzą impulsy z prędkością 3-16 m/s. W ośrodowym układzie nerwowym tworzą substancję białą.
-Włókna bezrdzenne- składają się z pęczka 7-12 splecionych dookoła siebie aksonów, które otoczone są glejowymi komórkami Schwanna, zwanymi lecytami. Występują głównie w układzie autonomicznym. Ich szybkość przewodzenia jest niewielka, zwykle rzędu 0,5-2 m/s.
Włókna dwuosłonkowe- posiadaą dwa rodzaje osłonek, mielinową oraz neurylemę tworzoną przez lemocyty. W przypadku włókien dwuosłonkowych neurylema jest cienką, półprzeźroczystą warstwą cytoplazmy komórek Schwanna otaczających włókno od zewnątrz. W miejscach styku lemocytów powstają przewężenia Ranviera. W gubym izolowanym włóknie dwuosłonkowym prędkość przewodzenia dochodzi do 120 m/s. Z nich zbudowaqne są nerwy czaszkowe z wyjątkiem wzrokowego i węchowego , i nerwy rdzeniowe.
Włókna nerwowe ułożone równolegle, zebrane w pęczek i otoczone tkanką łączną wiotką, tworzy u człowieka i zwierząt nerwy. Nerw jest to więc zespół włokien dwuosłonkowych mających pochewkę łącznotkankową. Jeżeli włókna nie są zorientowane równolegle i biegną w różnych kierunkach, wtedy mówimy o splocie nerwowym.
Synapsa- składa się z części presynaptycznej, szczeliny synaptycznej i części postsynaptycznej. Część presynaptyczna ma kształt kolbki i zawiera drobne pęcherzyki ze zmagazynowanymi substancjami chemicznymi. Impuls nerwowy osiągając zakończenie presynaptycznne uwalnia z pęcherzyków cząsteczki mediatora chemicznego , ten dostaje się do szczeliny synaptycznej i wywołuje zmianę potencjału spoczynkowego. Mediatory pobudzające: adrenalina, dopamina...Mediatory hamujące: glicyna. Rodzje:
-nerwowo-nerwowe- gdy neuryt łączy się z dendrytem następnego neuronu
-nerwowo-mięśniowe- i -nerwowo-gruczołowe. Dzielimy na :
-chemiczne- gdy zako.ńczenie neuronu uwalnia substancję chemiczną, która dyfunduje przez szczelinę synaptyczną o szerokości 20 nm,
-elektryczne- impuls bezpośrednio przechodzi z jednej komórki na drugą.
Tkanka mięśniowa
Zadaniem tej tkanki jest umożliwienie wykonywania ruchów . Są one powodowane kurczeniem się komórek mięśniowych , które zawierają dużą liczbę równolegle ułożonych kurczliwych włókienek.Wyróżnia się tkankę mięśniową gładką, której komórki są wrzecionowate, jednojądrowe i tkankę mięśniową prążkowaną o komórkach walcowatych wielojądrowych.
-Mięśnie gładkie- występują w narządach układu pokarmowego i innych orhanów wewnętrznych. Skurcze tych mięśni są stosunkowo powolne, długotrwałe i niezależne od woli.
-Mięśnie prążkowane- włókienka ich wykazują pod mikroskopem jasne iciemne prążki. Komórki tkanki prążkowanej mogą wykonywać ruchy szybkie i energiczne. Występują one w dużych skupieniach tworząc mięśnie szkieletowe działające zgodnie z wolą . Wśród mięśni prążkowanych wyróżnia się mięsień sercowy, który ma włókienka prążkowane, ale działa niezależnie od woli.