Stanisław Herakliusz Lubomirski,

Poezyje postu świętego, w których się epigramata

i pieśni o Męce Pańskiej zamykają wedle tekstu Nowego Testamentu napisane i złożone

[w:] tenże, Poezje zebrane, Warszawa 1995, s. 265-282.

Przedmowa. cytat łaciński - Śpiewać i psalm mówić Panu będę

• „Nie wojny, nie mogiły ani ilijackie/ Śpiewać myślę pożary, nie dumy sarmackie”, „Nie smiej mi więcej, muzo, świeckim rymem ucha/ Nadymać”, „Wy zmyślone boginie, wy wszeteczne bo-gi,/ Precz z myśli wam przeciwnej”, „Ciernie wolę niż laury”.

• prośba do Chrystusa o wsparcie przy pisaniu i przebaczenie „słowom niegodnym”, „usta są niegodne - spraw [Jezu], niech pióro będzie”.

1. Hosanna na wysokości, błogosławiony, który przyszedł w imię Pańskie - człowiek przed zwy-cięstwem nie może triumfować, bo nie wie, czy podoła zadaniu, Ale Ty (…)/ Mogłeś śmiele tryjumfy począć przed zwycięstwem”, wjazd z palmami do Jerozolimy.

2. Łzami poczęła polewać nogi Pańskie i włosami głowy swej ocierała - Kleopatra kochała Anto-niego, „Magdaleno, tyś więcej Panu uczyniła”, Boska miłość woli „tej łzy niż perły i włosy niż złoto”.

3. Na toż - po 3 latach kazań Jezus umył nogi łzami, bo mu zabrakło wody.

4. Włosami głowy swej ocierała - Samson („złamał lwa ziemskiego”) i Maryja („zjednała Boga”), ona więcej wskórała niż on.

5. Łzami poczęła umywać nogi - „nie dziw, jeśliś, Panie, morzem łaski w niebie,/ Że się rzeki mi-łości zlewają do Ciebie”.

6. Na toż - morze z łez Maryi powstało, Chrystus słońcem, „przy zachodzie utopi się zorza”.

7. Począł umywać nogi uczniom - „Czegoż, Panie, nie możesz czynić z światem całym,/ Gdy sam będąc najwyższym, mogłeś stać się małym”.

8. Na toż - Jezus myje uczniom nogi, bo „będąc niebieską do zbawienia drogą,/ Nie chciał, aby skalaną deptali go nogą”.

9. Panie, Ty mi umywasz nogi - zdumienie dwóch Szymonów: Trędowatego, że Magdalena my-je nogi Królowi, Piotr, że Król jemu - grzesznikowi.

10. Na toż - Piotr ukorzył się przed Jezusem, ma gotowe zbawienie.

11. Na toż - „woda uzdrawia nogi podróżą strudzone/ I do dalszego biegu krzepczy uleczone”.

12. Bierzcie i pożywajcie, to jest Ciało Moje - fortel Pana, „Wiedząc, że człek chleb woli, mniej myśli o niebie,/ Ty, chcąc mieszkać w człowieku, zamknąłeś się w chlebie”.

13. Na toż - człowiek chciwy „na bóstwo”, zjadł jabłko, ale „wpadł w wielkie ubóstwo”, Jezus za-mienia się w chleb, by człowiek „bez zdrady” „Bogiem został”.

14. Położył się na piersiach Jezusowych - bliskie zbawienie, dowód: „Jan się położył, bo wie, że się godzi/ Odpoczywać każdemu, gdy słońce zachodzi”.

15. Na toż - nie jest rzeczą dziwną, że usypia przy stole ten, który sobie „podpije w towarzyskim kole”, jeśli „Chrystusową miłością spojony/ Przy stole usnął uczeń, ma być wymówiony”.

16. Wyszedł na Górę Oliwną - dwie oliwy: jedna „W potop była oliwa znakiem dokończenia”, dru-ga: obiecuje zbawienie, „Daleko ta sławniejsza aniż tamta była:/ Tamta żywot doczesny, ta wieczny znaczyła”.

17. Na toż - „W ogrodzie człowiek zgrzeszył, w ogrodzie i drugi/ człowiek, lecz oraz i Bóg wszczyna płacić długi”.

18. I stał się pot Jego jako krople ściekające - Jezus opoką i marmurem, strach jest rzeczą ludz-ką.

19. Na toż - „Goreje Pan miłością”, „serdeczny/ Dusz ludzkich oblubieniec”, „pasterz”, „rycerz”, ciężko pracuje, „A jeśli dźwiga, walczy, pracuje, goreje,/ Cóż za dziw, że się z niego tak hojny pot leje?”.

20. I pocałował go - ustami stworzony świat: „Niech się staje”, człowiek Go [Jezusa] ustami zdra-dza, „A Ty (…) dajesz za zdradzenie/ Zbawienie, raj za męki, za śmierć odkupienie”.

21. Na toż - Jezus chciał z miłości cierpieć, dlatego Judasz wydał Go zdradliwym całowaniem.

22. Uderzył sługę kapłańskiego i uciął mu ucho - Jezus miał to za złe Piotrowi.

23. Na toż - dlaczego Jezus zakazuje Piotrowi bronić Go? Bo niewinność nie potrzebuje żadnej obrony.

24. Opuściwszy Go, uczniowie uciekli od Niego - gdy Jezus dał im wszystko z siebie, uciekli od Niego.

25. Poszedł i obwiesił się Judasz - i Judasz, i Adam dali gardło.

26. Na toż - Judasz bał się po śmierci Jezusa tak bardzo, że „sobie śmierć sam zadał”, śmierć zabrała jego duszę „dołem” (nie przez zdradliwe usta).

27. Stał Piotr w przysionku i znowu się zaparł - „Nauczy dwór obłudy i kto raz do dworu/ Nogę wstawi, zapomni cnoty dla faworu", przykładem tego jest Piotr.

28. Na toż - kobieta każdego pokona, „Nie bał się Piotr pięciuset zbrojnych przy pojmaniu”, ale słów dziewki się wystraszył.

29. A natychmiast kur zapiał - „piać kurowi na deszcz nie nowina”, Piotr miał „deszcz wylać z oczu”.

30. Na toż - „kurzy na odmianę pieją”, „toć i w Pietrze będzie wnet odmiana”.

31. Co gdy wyrzekł, jeden z żołnierzów wyciął policzek Jezusowi - „U dworu dać po gębie praw-dzie nie nowina”.

32. Odesłał Go Herod Piłatowi i stali się sobie przyjaciółmi od onej godziny - Boska miłość spra-wia, że nienawiść ustępuje.

33. Wziął Piłat Pana Jezusa i ubiczował Go - Herkules położył dwa słupy (na Gibraltarze): „Potąd a nie dalej”, więcej uczynił Jezus z jednym słupem.

34. Obłóczą Go w purpurę i uwiwszy koronę z ciernia kładą na głowę Jego - róża król między kwiatami.

35. Oto człowiek - „człowiek większym ciała niż bóstwa afektem/ Uwiedziony”, on nie może być Jezusem.

36. A niosąc krzyż sobie, wyszedł na miejsce, które zwano Trupich Głów - Jezus silniejszy niż Atlas.

37. Na toż - Jezus dźwiga krzyż, który niesie Go przez drogę.

38. I przybili Go na krzyż - Mojżesz wznosi ręce, by wygrywał jego lud, Jezus pozwala przybić swoje ramiona do krzyża, by ich nie opuszczać.

39. Na toż - wzniesiony na krzyżu dla naszej obrony.

40. Weronika, to jest wybicie twarzy Chrystusowej na płótnie - uwieczniony na płótnie, a nie w niewdzięcznych sercach.

41. I stały się ciemności po wszytkim świecie - świat się zmienia, tylko człowiek nie.

42. I włożyli nad głowę Jego tytuł: „Jezus Nazareński, król żydowski” - nie tylko zwycięzca, ale i król, krzyż Jego znakiem.

43. Między dwiema łotry zawieszony - słońce oświeca dobro i zło.

44. Dziś ze mną będziesz w raju. Ojcze, w ręce Twoje polecam ducha Mego. Oto matka twoja - Jezus wszystko już rozdał, a daje „Matkę uczniowi/ I ducha dajesz Ojcu, i niebo łotrowi”.

45. Mówił: „Pragnę”. Oni zaś gąbkę pełną octu podali ustom Jego, a gdy skosztował, nie chciał pić - zbyt gorzkie.

46. Jeżeliś jest Synem Bożym, zstąp z krzyża - „Miłość Cię, miły Jezu, do krzyża przybiła” i ona Go zdejmie.

47. - „Wiem, że w ręku u Ciebie są me losy, Panie”.

48. Nachyliwszy głowę ducha wypuścił - Jezus zwiesza głowę, gdy grzesznik ją podnosi (już bez ciężaru grzechów).

49. Na toż - „przybity gwoździami,/ Nie mogąc ciała łączyć, ducha złączył z nami”.

50. Bok mu włócznią przebito i szła z niego krew i woda - mimo śmierci Chrystusa w sercu żyje miłość.

51. Na toż - usta zamknięte, ale otwarte serce, „nie tylko usty, lecz i sercem mówisz”.

52. I zasłona kościelna rozdarła się wpoły - „Już jawne odkupienie, nie trzeba zasłony”.

53. I zaćmiło się słońce - „Bóg w słońcu położył swój przybytek sobie;/ A cóż za dziw, gdy umarł Pan, że dom w żałobie”.

54. Zdjętego z krzyża, matka na ręce swoje przyjęła - jej „pierwsze oddał miłości zadatki”.

Rytmy o Krzyżu Świętym. Nad wszystkie cedrowe drzewa Ty jedno najwyższe, nad którym zbawienie świata zawisło. (1-13).

• pytanie do Muzy, czy widziała drzewo równe temu, które jest Krzyżem; na nic inne drzewa (topole, leszczyny…), „Cokolwiek ziemia z korzenia wydaje (…) Wszystko to za nic”.

• złośliwa ręka sadziła drzewo, ale dobroć Boska je „przerobiła”, „owoc wydało dojrzały”, jest jak palma, laur (zwycięstwo), oliwa (pokój), aloes (balsam), cyprys (pamiątka śmierci).

• nie wysłowią tego drzewa nawet anielskie chóry.

• pogańskie narody czciły różne drzewa (laur - Apollo, róża - Wenus…), Bóg prawdziwie dał zbawienie, żadne usta nie wychwalą go, zatem na leży milczeć, Muzo.

Sonet na całą Mękę Pańską.

• „Słup, cierń, krzyż, gwóźdź (…) Są to dobroci dary, a nie męki”.

usprawiedliwiony

3

---