Metodyka pracy szkolnego doradcy zawodowego - egzamin

1. Podstawowe pojęcie orientacji i poradnictwa (doradztwa) zawodowego

Orientacja zawodowa proces, na który składa się zespół działań zmierzających do ułatwienia młodzieży, w ciągu pobytu w szkole wybór zawodu lub pracy.

Poradnictwo zawodowe udzielanie osobom młodocianym i pełnoletnim indywidualnych porad, opartych na wynikach specjalistycznych badań (lekarskich, psychologicznych, pedagogicznych) W zakresie prawidłowego wyboru zawodu, przygotowania zawodowego, miejsca pracy oraz doskonalenia bądź zmiany kwalifikacji zawodowych.

Ostatni etap orientacji zawodowej (udzielanie pomocy w wyborze zawodu, najczęściej poprzez poradę „indywidualne poradnictwo zawodowe”

Zadania Orientacji zawodowej

-wyposażenie w wiedzę o zawodach

-ukształtowanie względnie stałych zainteresowań zawodowych

-ukształtowanie postawy wobec pracy i podstawowych umiejętności niezbędnych w pracy

-wyposażenie w umiejętność samooceny

Etapy orientacji zawodowej

I Okres kształcenia przedzawodowego

Preorientacja zawodowa od przedszkola do III klasy szkoły podstawowej

Orientacja zawodowa wstępna klasy IV-VI szkoły podstawowej, właściwa klasy I-III gimnazjum.

II Okres kształcenia pro zawodowego i zawodowego

Orientacja zawodowa pogłębianie wiadomości o wybranym zawodzie lub kierunku kształcenia.

Reorientacja zawodowa w stosunku do uczniów, którzy chcą lub muszą zmienić kierunek kształcenia zawodowego

III Okres aktywności zawodowej

Reorientacja zawodowa w stosunku do osób stojących przed koniecznością zmiany zawodu (przekwalifikowania się) lub specjalność lub dążących do mistrzostwa w zawodzie

Doradztwo jest terminem zrodzonym w nauce angloamerykańskiej (advice - porada, advisement - doradztwo) i określa działania o charakterze informacyjno - instruktażowym.

Poradnictwo oprócz informowania, dawania rad w pełni także role diagnostyczno-terapeutyczna. W doradztwie problem rodzi się w świadomości doradcy, natomiast w poradnictwie najczęściej u osoby szukającej porady.

Doradztwo zawodowe jest procesem pomagania ludziom w osiągnięciu lepszego zrozumienia siebie samego w odniesieniu do rodzaju pracy i środowiska pracy, w odniesieniu do wyboru właściwego zawodu, zmiany zatrudnienia oraz właściwego dostosowania zawodowego.

2. Założenia nowej idei orientacji i poradnictwa (doradztwa) zawodowego

Nowa idea orientacji i poradnictwa zawodowego wyraża się:

-Jednostka jest odpowiedzialna za swój los, co oznacza, że musi wprawdzie liczyć się z warunkami obiektywnymi, w których żyje, ale jeśli zna i rozumie, to może wykorzystać wszystkie zawarte w nich możliwości do rozwoju własnej osobowości.

-Ważną cechą człowieka jest jego aktywność, zwłaszcza intelektualna, wyrażająca się podejmowaniem działań zmierzających do ustawicznego samokształcenia, co umożliwia dostosowywanie się do częstych zmian , jakie niesie gospodarka.

-Jeśli decyzje jednostki mają być racjonalne i prawidłowe, muszą być oparte na znajomości samego siebie, swoich mocnych i słabych stron.

-Pogląd jednostki na temat własnych zalet i wad nie jest ostateczny, trzeba go weryfikować.

-Podczas podejmowania decyzji należy bardziej niż dotychczas uwzględniać warunki zewnętrzne, m.in. konkurencje na rynku pracy w ubieganiu się o pracę, czy miejsce nauki w szkole.

3. Szkolny doradca zawodowy status, wymagania, kwalifikacje ?

4. Zakres zadań szkolnego doradcy zawodowego

Zarządzenie Ministra Edukacji i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 roku w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno - pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dziennik Ustaw nr 1, pozycja 114) tworzy podstawę prawną do zatrudniania w szkole i placówkach szkolnego doradcy zawodowego.

Działania szkolnych doradców zawodowych są związane z 4 kierunkami pracy .

1 praca z uczniem

2 Praca z nauczycielami

3 Praca z rodzicami

4 Praca z środowiskiem pozaszkolnym

Praca z uczniem stanowi podstawowy kierunek pracy doradcy i wiąże się z diagnozowaniem przypadków :

-rozpoznanie cech psychofizycznych uczniów

-preferencji

-motywów planowanych i dokonywanych wyborów

-skłonności i przeciwwskazania

Doradca zawodowy w szkole ma na celu:

-Udzielenie pomocy uczniowi w nabieraniu kompetencji do kreatywnego kierowania własnym rozwojem

-Wskazanie możliwości tkwiących w uczniu

-Ukierunkowanie go

-Pomoc w rozwiązywaniu dylematów z wyborem dalszej drogi edukacyjnej i zawodowej

*systematyczne diagnozowanie zapotrzebowania uczniów na informacje edukacyjne i zawodowe oraz na pomoc w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej

*gromadzenie, aktualizacja i udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych właściwych dla danego poziomu kształcenia

Praca ze środowiskiem pedagogicznym szkoły wiąże się z

-ukazywanie znaczenia wiedzy o pracy i zawodach

-stwarzanie klimatu uwzględniania tej tematyki w trakcie realizacji zajęć dydaktycznych a także pozalekcyjnej działalności wychowawczej

-wspieraniem metodycznym nauczycieli w zakresie realizowania treści z zakresu pracy i drogi zawodowej oraz przy prowadzeniu przez nich pracy wynikającej z zadań wychowawców klas.

Doradca zawodowy w szkole powinien integrować środowisko szkolne wokół problematyki pracy zawodowej oraz orientacji i poradnictwa z nią związanych a także aktywizować je pod tym kątem.

Wspieranie w działaniach doradczych rodziców i nauczycieli poprzez organizowanie spotkań szkoleniowo informacyjnych ,udostępnianie informacji, materiałów do pracy z uczniami.

Współpraca z radą pedagogiczną w zakresie tworzenia i zapewnienia ciągłości działań wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego, realizacji działań z zakresu przygotowania uczniów do wyboru drogi zawodowej, zawartych w programie wychowawczym szkoły i programie profilaktyki.

Współpraca instytucjami wspierającymi wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego, w szczególności z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym z poradniami specjalistycznymi oraz innymi instytucjami świadczącym poradnictwo i specjalistyczną pomoc uczniom i rodzicom.

Praca z rodzicami ma na celu:

Motywowanie ich do racjonalnego wspierania swoich dzieci w zakresie realizowania drogi zawodowej z uwzględnieniem podmiotowego podejścia do dziecka

Wyposażenie ich w niezbędną wiedzę i uwrażliwienie na problemy związane z wyborem przyszłej drogi zawodowej.

Szkolny doradca zawodowy ma na celu:

-obserwacje środowiska pracy oraz aktualizowanie wiedzy na temat pracy i przenoszenia ich na grunt szkoły

-współpraca instytucjami środowiska pozaszkolnego, szczególnie z poradniami zajmującymi się sprawami zawodowymi innymi oraz liczniejszymi formami organizacyjnymi z obszaru doradztwa i pośrednictwa pracy

Wskazywanie, uczniom, rodzicom i nauczycielom dodatkowych źródeł informacji na poziomie regionalnym, ogólnokrajowym, europejskim i światowym dotyczących:

-rynku pracy

-trendów rozwojowych w świecie zawodów i zatrudnienia

-wykorzystywania posiadanych uzdolnień i talentów przy wykonywaniu przyszłych zadań zawodowych

-instytucji i organizacji wspierających funkcjonowanie osób niepełnosprawnych

-alternatywnych możliwości kształcenia dla uczniów z problemami emocjonalnymi i dla uczniów niedostosowanych społecznie

-programów edukacyjnych UE

Udzielanie indywidualnych porad rodzicom i uczniom :

-prowadzenie grupowych zajęć aktywizujących, przygotowujących uczniów do świadomego planowania kariery i podjęcia roli zawodowej

-koordynowanie działalności informacyjno doradczej prowadzonej przez szkołę

Działania szkolnego doradcy zawodowego powinny służyć realizacji następujących funkcji :

-poznawczej związanej z wyposażeniem ucznia w wiedzę o pracy ludzkiej, o społecznym podziale pracy i drogach prowadzących do uzyskania pracy, o poznawaniu siebie, swoich dyspozycji osobowych, własnych możliwości i preferencji zawodowych.

-Stymulującej, która wynika z inspiracji do poszukiwania najwłaściwszej do siebie docelowej relacji jednostka - praca zawodowa i aktywności w dążeniu do jej osiągania m.in. poprzez doskonalenie siebie samego i rozszerzanie zakresu własnych kompetencji zawodowych

-Wychowawczej, która polega na budowaniu własnego stosunku ucznia do pracy. Jej realizacja wiąże się z podnoszeniem kultury pracy ucznia.

-Kształcącej, umożliwiającej bieżące rozpoznawanie rynku pracy i występujących na nim podmiotów, w tym samego siebie.

-Diagnostycznej, umożliwiającej rozpoznanie dyspozycji ucznia i możliwości jego lokowania w strukturze zawodowej.

-Terapeutycznej, której istota wiąże się z poprawą dobrostanu ucznia w kontekście wyboru właściwej dla siebie drogi edukacyjnej i zawodowej.

5. Typologia doradców zawodu

Doradców zawodowych można scharakteryzować poprzez opis 2 komponentów. Jeden dotyczy cech osobowych drugi charakteryzuje kompetencje zawodowe. Doradcy wykonują swoja pracę w różnych uwarunkowaniach sytuacyjnych które również maja wpływ na sposób ich pracy. W każdym jednak przypadku doradca stanowi niezbędne ogniwo procesu poradniczego i to on dyktuje charakter relacji pomocowej, która ma miejsce w trakcie procesu poradniczego. Można wyróżnić przynajmniej trzy rodzaje poradnictwa: dyrektywne, liberalne, dialogowe, zbudowano kolejno na koncepcji behawioralnej, humanistycznej i poznawczo-rozwojowej człowieka.

W ramach poszczególnych rodzajów poradnictwa występują typy doradców:

-ekspert i informator w poradnictwie dyrektywny

-konsultant w poradnictwie dialogowym

-spolegliwy opiekun i leseferysta w poradnictwie liberalnym

Ekspert jest typem pracującym stylem autokratycznym:

-świadomy jest własnych dużych kompetencji i możliwości, uznaje siebie za specjalistę, którego opinia jest trafna i cenna

-skupia się na problemie klienta, który w relacji z nim jest traktowany przedmiotowo

-na poradę poświęca tyle czasu ile to jest niezbędne do postawienia diagnozy i wydania ekspertyzy

-nie interesuje go to, jaki użytek zrobi klient z uzyskanej porady

-kontakt z ekspertem jest zazwyczaj jednorazowy

Informator jest typem doradcy, który dysponuje dobrym dostępem do źródeł informacji i znakomicie nimi operuje :

-nie ogranicza się do problemu z którym ogłosił się klient, ale nawiązując z nim pełniejsza relację

-w swoim działaniu uwzględnia tez cechy osobowe klienta, którego traktuje nie tylko jako swoistego interesanta, ale jako osobę, której zobowiązany jest udzielić pomocy. Nie angażuje się w pomoc wyjściu klienta ze swojej trudnej sytuacji ograniczając się do udzielenia informacji rzeczowej i kompetentnej, ale będącej jedynie odpowiedzią na problem przez niego zgłoszony

-podobnie jak ekspert nie zajmuje się sposobem wykorzystania przez klienta uzyskanej porady

Konsultant reprezentuje styl poradnictwa dialogowego osadzonego w poznawczej koncepcji człowieka:

- w zbliżonym stopniu kieruje swoja uwagę na problem klienta, jak siebie samego

-tworzy relacje partnerska , podejmuje współpracę

-pomoc nie jest jednorazowym aktem lecz procesem, który może przeciągać się na wiele spotkań

-wykazuje zainteresowanie sytuacja klienta jako człowieka, który stoi w obliczu określonego problemu ograniczającego lub uniemożliwiającego mu właściwe funkcjonowanie , stwarzającego mu dyskomfort

-zajmuje się przekazywaniem, analizowaniem wiedzy nie tylko o zawodach, ale również o osobie radzącej się, która nie jest bierna lecz aktywnie współdziała z doradca.

-aktywna rola klienta jest cecha wyróżniającą prace doradcy konsultanta, organizując proces pomocowy angażuje on klienta do aktywności w rozwiązywaniu problemu z którym przybył, co sprawia, ze identyfikuje się on z procesem pomocowym, którego staje się aktywnym uczestnikiem

Doradca „spolegliwy opiekun” jest zorientowany w większym stopniu na klienta niż na problem, który go dręczy:

-jest osoba o dużej wrażliwości na drugiego człowieka, pewna i zaufaną, skłonna w razie potrzeby udzielić bezinteresownej pomocy

-swoja role dostrzega pomocy związanej z rozwiązaniem problemu Kleina, Anie tylko samym rozwiązaniu

-najważniejszy dla niego jest człowiek, któremu oferuje gotowość niesienia pomocy, w takim zakresie, jakim klient potrzebuje

-wychodzi poza ramy obowiązków formalnych, upewnia się czy klient właściwie wykorzystał pomoc

-w swoim działaniu doradczym nie wskazuje, nie poucza lecz stwarza klient opieki wsparcia, daje klientowi poczucie bezpieczeństwa i samodzielności, ale przy tym asekuruje go , sprzyja umacnianiu się, stymuluje do działaniu

Doradcę zawodowego leserefystę zaliczyć można do doradców liberalnych, wyraźnie zorientowanych na klienta:

-jego rola jest poprowadzenie klienta w rozwiązywaniu problemu, w wydobywaniu jego rzeczywistego sensu i uwarunkowań

-nie sugeruje wiec on żadnych rozwiązań lecz pomaga w rozpoznawaniu trudności, w zbieraniu danych, którymi klient będzie rozporządzał przy samodzielnym usuwaniu barier, na które natrafi.

-nie doradza i nie formułuje rozwiązań, nie ukierunkowuje klienta w jego wypowiedziach i aktywności związanej z procesem poradniczym, nie komentuje, nie interpretuje wypowiedzi, w rezultacie klient sam podejmuje wybór drogi rozwiązania swojego problemu. Współpracując z doradca leserefystą osiągnie rozwiązanie głównie dzięki sobie samemu. Tym samym w większym stopniu będzie się z nią identyfikował.

6. Kultura pracy szkolnego doradcy zawodowy

Na kulturę pracy rozumianą jako cechę osobową składają się 3 komponenty:

1. operatywna wiedza o pracy, oparta na szerokiej wiedzy ogólnej, pozwalająca rozumieć zjawiska zachodzące w procesie pracy, oceniać ją, jej wytwory i zjawiska oraz kształtować i rozwijać twórczy do niej stosunek.

2. intelektualne i manualne umiejętności pracownicze, umożliwiające racjonalne podejmowanie i wykonywanie działań zawodowych.

3. Postawa wobec pracy, przejawiająca się w zainteresowaniach i zaangażowaniu w pracę, oraz w osobistej odpowiedzialności za sposoby realizacji zadań zawodowych i ich konsekwencje. Postawa wobec pracy charakteryzuje etyczność i prawość pracownika.

Kultura pracy w poradnictwie zawodowym:

Doradca zawodu realizuje swoje zadania zawodowe w trakcie trwania relacji z klientem, który zwraca się do niego w celu rozwiązania swojego problemu. Doradca stoi tym samym w sytuacji poznania dogłębnie problemu klienta , zebrania niezbędnych danych do postawienia diagnozy jego sytuacji i następnie do sformułowania sposobu rozwiązania problemu. Wymaga to od niego wiedzy z zakresu:

-cech osobowych klienta

-społecznego podziału pracy i rynku pracy z uwzględnieniem lokalnych jego wyznaczników i uwarunkowań

-specyfiki poszczególnych grup zawodowych i zawodów

-systemu edukacji prowadzącego do uzyskania uprawnień zawodowych

-technik pracy klienta

Obok wiedzy doradca zawodu wykorzystuje rozlegle umiejętności, zawierające się głownie w obszarze komunikowania społecznego oraz diagnostyki społecznej. Wśród nich są :

-umiejętności nawiązywania kontaktów i pozyskiwania zaufania obcej osoby

-umiejętności prowadzenia rozmowy i negocjacji

-umiejętności posługiwania się arsenałem środków komunikacji niewerbalnej

-umiejętności posługiwania się narzędziami diagnozowania oraz interpretowania uzyskanych wyników badań

-umiejętności posługiwania się warsztatem doradcy czyli praktyczne stosowanie technik doradczych

Wiedza i umiejętności są cechami instrumentalnymi, swoistymi narzędziami, którymi posługuje się doradca zawodu w trakcie wykorzystywania pracy zawodowej , a szczególnie w trakcie niesienia porady. Są one kluczowe w procesie pomocowym podlegające permanentnej aktualizacji i wymagają ciągłego weryfikowania. Bez aktualnej i nowoczesnej wiedzy, jak i bez opanowania umiejętności nie sposób udzielić specjalistycznej pomocy klientowi.

Szczególnie dużą rangę ma postawa doradcy. Jest ona dyspozycją kierunkową i wyznacza kierunki wykorzystania narzędzi pomocy. Stanowi więc swoisty drogowskaz ,wyznaczający sposoby postępowania oraz wykorzystania dyspozycji instrumentalnych. Postawę wobec pracy wyznaczają przede wszystkim odpowiedzialność i gotowość.

Odpowiedzialność w pracy doradcy odnosi się do wielu sfer i dotyczy w szczególności:

-odpowiedzialność za klienta jako uczestnika procesu doradzania

-odpowiedzialności za proces poradniczy , za jego przebieg , organizację i czas trwania

-odpowiedzialność za rezultat pomocy i jego konsekwencje

-odpowiedzialność za jakość porady

-odpowiedzialność za ewaluację procesu

-odpowiedzialność za siebie jako uczestnika i organizatora relacji

-odpowiedzialność za koszty działania i konsekwencje finansowe

Gotowość ma również charakter wielowymiarowy i odnosi się do:

-stosowania zasad (samokontrola)

-solidności (warsztat pracy, niepowtarzalne traktowanie klienta)

-edukacji , własnego rozwoju

-zmiany

-innowacyjności

-poddanie się ocenie klienta

-współdziałania

-poszanowania klienta

-przyznania się do własnej bezradności

Szkolnego doradcę zawodowego powinna cechować:

-komunikatywność

-szacunek do autonomii ucznia umiejętność wzbudzania zaufania

-dyskrecja

-empatia

-operatywność

-przedsiębiorczość

-otwartość na zmiany

-umiejętność współpracy

-śniadość własnych ograniczeń w zakresie udzielania pomocy

7. Metody i techniki stosowane w poradnictwie zawodowym (poradnictwo grupowe, poradnictwo, indywidualne i techniki poradnicze)

W poradnictwie grupowym przyjmuje się założenia, że każdy człowiek jest niepowtarzalną indywidualnością o niepowtarzalnych doświadczeniach. Jednakże niektórzy, nie zależnie od własnych zasobów i dróg, którymi realizują swoje życie stają się w obliczu takich samych problemów. W takich przypadkach wskazana jest z nimi praca grupowa.

Grupa:

-daje wsparcie swoim członkom, poprzez wiele sytuacji w niej zachodzących, członkowie grupy potrafią sobie skutecznie pomagać, dobrze się rozumieją, łatwiej sobie ufają.

-zachodzące między członkami grupy relacje nieformalne prowadzą do wielu wartościowych rezultatów służących poszczególnym jednostkom.

-praca grupowa jest bardziej ekonomiczna i efektywna

Praca w grupach przebiega w następujących etapach:

-etap wstępny

-etap przejściowy

-etap pracy właściwej

-etap końcowy

Na pierwszym etapie ma miejsce:

-tworzenie grupy lub włączenie nowych członków

-prezentacja członków grupy (jeśli to możliwe autoprezentacja)

Jest to okres poznawania poglądów, doświadczeń i nastawień poszczególnych osób tworzących grupę. Często praca na tym etapie ma charakter nieformalny, swobodny, mający na celu łagodzenie barier i nieufności. Prowadzący grupę dąży do jej integracji, do wytworzenia u niej członków poczucia przynależności, wspólnoty.

Na etapie przejściowym ma miejsce dalsze poznawanie się i integrowanie grupy:

-ujawniają się postawy członków ( niekiedy ma miejsce ich konfrontacja)

-nie można na tym etapie wykluczyć konfliktów (o ile zaistnieją - wymagają rozwiązania, nie pozostawienia samym sobie)

-ma miejsce różnicowanie ról w grupie, pojawiają się zarówno liderzy, jak i osoby posiadające się pokierowaniem innych

-mogą tworzyć się nieformalne podgrupy

Zadaniem doradcy jest panowanie nad procesem tworzenia się grupy, integrowanie jej, ale też czuwanie nad autonomią jej członków. Na etapie przejściowym grupę należy zainteresować celami, dla których została utworzona i stymulować do aktywności.

Etap pracy właściwej polega na wspólnym rozwiązywaniu problemu przez grupę. Doradca w miarę możliwości przyjmuje role moderatora. Wspólne zadanie prowadzi do integracji grupy, której członkowie wzajemnie się dopełniają, uzupełniają. Praca w grupie zazwyczaj prowadzi do usuwania barier które maja miejsce w bezpośredniej relacji doradca-klient. Wniesienie własnego wkładu w dorobek grupy wpływa na samoocenę. Prawidłowo prowadzona grupa taki wkład uzyskuje od każdego członka.

Etap zakończeniowy jest:

-podsumowanie pracy grupy

-wyciągnięciem wniosków z uzyskanych rezultatów pracy

Schemat procedury rozwiązania problemów

Pobieranie informacji z dostępnych źródeł

Re produktywnie wiedzy ( selekcja)

Problem

Problem

Pomysły

Pomysły

Rozwiązywanie problemów

Dlaczego rozmowa kwalifikacyjna może zakończyć się niepowodzeniem?

Jak jest Jak być powinno

-brak zaznajomienia się z wymaganiami na dane stanowisku -nie znajomość komunikacji niewerbalnej -nie właściwy ubiór -nie znajomość mocnych i słabych stron -źle przygotowane dokumenty aplikacyjne	-wnikliwa analiza ogłoszenia i wymagań na dane stanowisko -ubiór dostosowany do okoliczności -krytyczna analiza swoich cech pod kontem wymagań stawianych na danym stanowisku -kontrolowanie mowy ciała przynajmniej na podstawowym poziomie -odpowiednio przygotowane dokumenty aplikacyjne do danego stanowiska
Dlaczego nie jest tak jak być powinno? Struktura zajęć dydaktycznych prowadzonych metoda metaplanu Faza 1 - (5 minut) -postawienie problemu -wprowadzenie do problemu -omówienie procedury postępowania uczestników dyskusji w metodzie meta planu jako sposobu rozwiązywania problemu Faza 2 - (około 20 minut)

-postawienie pierwszego pytania

-tworzenie pierwszego plakatu

-porządkowanie pierwszego plakatu

Faza 3 - ( 30-60 minut)

-podział na grupy i uzgodnienie drugiego tematu

-tworzenie drugiego plakatu w grupach

-prezentacja wypracowanych plakatów przez koordynowanie

poszczególnych grup

Faza 4 - ( 5 minut)

- zebranie wniosków wypracowanych w poszczególnych grupach

-podsumowanie dyskusji

Struktura zajęć dydaktycznych prowadzonych metodą dyskusji panelowej

Faza 0

-określenie problemu

-pozyskiwanie ekspertów do udziału w dyskusji panelowej

Faza 1

-wprowadzenie do dyskusji

-wypowiedzi ekspertów (członków panelu) o charakterze informacyjno-

postulatywnym

-dyskusja pomiędzy członkami panelu

Faza 2

- zadawanie pytań przez osoby członków audytorium do ekspertów

-uzupełniające wypowiedzi członków panelu (ekspertów) w tym wypowiedz

na pytania

-dyskusja panelowa z udziałem wszystkich uczestników zajęć

Faza 3

-ostateczne ustosunkowanie się osób wchodzących w skład audytorium

do stanowisk zaprezentowanych przez ekspertów

-podsumowanie dyskusji przez przewodniczącego panelu

Klasyfikacje metod nauczania

Gra symulacyjna

polega na odtworzeniu przez uczących się dość złożonych sytuacji problemowych, które kiedyś dla kogoś były problemami rzeczywistymi, przy czym wyniki uczniowskich rozwiązań porównuje się z rozwiązaniami faktycznym

charakteryzuje się tym, że

-odnosi się do konkretnej rzeczywistości

-podejmuje próbę odtworzenia tej rzeczywistości (np. faktów historycznych czy czynności zawodowych) prowadząca do ustalenia modelu symulacyjnego o charakterze słownym, matematycznym, przedmiotowym lub technicznym

-zmusza do rozpatrywania modelu symulacyjnego (cech) związków, relacji zaradzeń w nim zawartych w oderwaniu od rzeczywistego kontekstu

Struktura zajęć dydaktycznych prowadzonych metodą gry symulacyjnej

Faza 0

-przygotowanie ogólnego planu działania o charakterze programu na

trenażer

- przydział zadań lub sprawdzenie programu (trening wstępny)

-wyjaśnienie zasad gry

Faza 1

- symulacja (przedstawiciele modelu rzeczywistości) lub demonstracje

czynności poprzez nauczycieli

- szukanie związków i relacji pomiędzy elementami modelu lub nauka czynności

Faza 2

-porównanie wyników symulacji z rozwiązaniami faktycznymi lub

wykonanie samodzielnie czynności przez uczącego się

-ocena wyników symulacji lub wykonywanych czynności

Gra decyzyjna wykorzystuje się do nabywania lub doskonalenia umiejętności podejmowania decyzji w stosunkowo krótkim czasie i warunkach konkurencji

Wymaga od uczestników:

-zdefiniowania celów zajęć

-przewidywanie rozwoju sytuacji

-wyboru strategii działania

-podjęcia kilku decyzji operacyjnych

Struktura zajęć dydaktycznych prowadzonych metodą inscenizacji

Faza 0

- przygotowanie scenariusza

-rozdanie ról

-przygotowanie rekwizytów

-przygotowanie inscenizacji

Faza 1

-wyjaśnienie przez prowadzącego uczącym się istoty metody inscenizacji

-wydzielenie widowni i ukierunkowanie obserwacji prezentowanego wydarzenia

Faza 2

-inscenizacja

-dyskusje nad problemem przedstawionym w inscenizacji

-przyjęcie wspólnej oceny tego problemu

-uzasadnienie uzgodnionej oceny

Grupowa działalność doradcza:

-stwarza możliwości aktywizowania uczniów

-uczy samodzielności i służy treningowi w zakresie rozwiązania

-jest tez dobrą forma współpracy uczniów, pomagania sobie wzajemnego i dopełnienia w działaniu

-uczy też solidarności i współodpowiedzialności

-stwarza możliwość poznawania świata pracy zdobywania o nim informacji

Poradnictwo indywidualne poradnictwo jest forma pomagania, w której wiodącą metodą jest rozmowa poradnicza. Rozmowa w poradnictwie zawodowym spełnia szereg funkcji m.in.:

-funkcja informacyjna

-funkcja komunikacyjna

-funkcja poznawcza

-funkcja eksploracyjna

-funkcja terapeutyczna

Funkcja informacyjna - wiąże się z udzieleniem informacji z dostarczeniem nowych danych, często ich interpretacją, wyrażaniem stanowiska rozmówcy wobec nich

Funkcja komunikacyjna - wynika z aktu rozmowy, który jest forma relacji interpersonalnej, wiążącej rozmówców ze sobą poprzez wymianę komunikatów

Funkcja poznawcza - dotyczy uzyskiwania nowej wiedzy w następstwie pozyskiwanych w trakcie rozmowy informacji. Zaprezentowanie przez rozmówce punkty widzenia przytoczone argumenty powodują modyfikowanie dotychczasowego systemu wiedzy

Funkcja eksploracyjna - odnosi się do odkrywania problemów i siebie na kanwie rozmowy poradniczej. Może tym samym dostarczać nowych odkryć dotyczących własnych możliwości partnerów relacji, a wiec zarówno klienta jak i doradcy, sposobów przezywania przez nich sytuacji, w której się znaleźli, dotyczącej w przypadku uczenia się jego problemu a także sytuacji związanej ze znalezieniem się w roli klienta

Funkcja terapeutyczna - wynika z faktu otworzenia się klienta „uwolnienia problemu” z którym dotychczas zmagał się sam, i nie był wstanie samodzielnie go rozwiązać.

Dobrze prowadzona rozmowa leczy, uspokaja, koi ból, pozwala na wyzbycie się poczucia niemocy, nawet wówczas kiedy nie przynosi konkretnych rezultatów.

Rozmowa poradnicza - w zależności od problemu, z którym zwraca się uczeń oraz od jego cech osobowych może mieć różny przebieg jak i czas trwania. W każdym jednak przypadku powinny w niej wystąpić następujące fazy:

-faza przygotowawcza

-faza wstępna

-faza właściwa

-faza zakończeniowa

faza pierwsza występuje często na długo przed pojawieniem się klienta i wiąże się z przygotowaniem do procesu poradniczego (np. wzbogacenie swojej wiedzy na temat problemu, sposobów jego rozwiązania) Przygotowanie się może dotyczyć analizy własnego stanu emocjonalnego, a także prezentacji własnej osoby.

drugi kierunek przygotowań wiąże się ze zgromadzeniem niezbędnych zasobów materialnych, zebranie lub opracowanie narzędzi diagnostycznych, przygotowanie pomieszczenia.

trzeci kierunek przygotowań do rozmowy poradniczej jest związany z rozpoznawaniem przypadku. Polega na wcześniejszym zebraniu niezbędnych informacji, niekiedy wiąże się ze zleceniem specjalistycznym badań diagnostycznych, z analiza dokumentów i innych informacji o nim, które mogą być pomocne we właściwym prowadzeniu rozmowy.

Faza wstępna wiąże się z rozwiązaniem relacji z klientem. Ma miejsce wraz z pojawieniem się klienta. Powinna się zacząć od „łamania lodów” czyli zmniejszenia początkowego dystansu. Wiąże się z wyrażaniem gestów, przychylnych, życzliwych. Rozmowa na ty etapie zacząć się powinna od podjęcia tematyki neutralnej. Na tym etapie klient powinien uzyskać wstępne zaufanie do doradcy.

Po krótkiej niezobowiązującej fazie, doradca przedstawia:

-cele spotkania

-zasady współpracy

-własne oczekiwania

-zapewnia klienta o swojej dyskrecji i życzliwości

Faza właściwa jest rozmową toczoną nad meritum sprawy. W przypadku rozmowy poradnicze ta faza zawiera w sobie szereg etapów:

-klaryfikacje

-strukturowanie

-relacje właściwą

-eksploracje

-konsolidacje

-planowanie

Klaryfikacja - jest określeniem powodu zwrócenia się o pomoc z ustaleniem rzeczywistego problemu klienta (nierzadko klient, a szczególnie uczeń nie zdaje sobie sprawy z rzeczywistych trudności przed którymi stoi) udzielenie pomocy wymaga jednak, aby określić, co jest faktycznym problemem i jakie są jego uwarunkowania.

Strukturowanie - jest określeniem warunków i okoliczności współpracy. Na tym etapie rozmowy poradniczej klient poznaje swoje zadania i zobowiązania, które są niezbędne do dalszej współpracy oraz przedstawia deklaracje dotyczące własnej aktywności. Doradca niekiedy może zaproponować klientowi kontrakt, w którym określone zostaną wzajemne zobowiązania. Najlepiej jeśli są to działania wybiegające poza rutynowe postępowanie.

Relacja właściwa - jest związana z budowaniem i pogłębieniem relacji. Poprzez komunikaty werbalne i niewerbalne zawiązuje się więź pomiędzy doradca i klientem są to więzi zbudowane na gruncie akceptacji i wzajemnego szacunku. Na tym etapie pojawiają się gesty niewerbalne, świadczące o dobrej relacji partnerów uśmiechy, otwartość, swoboda.

Eksploracja - jest następnym etapem rozmowy w poradnictwie. Na tym etapie strona szczególnie aktywna jest doradca. W oparciu o zebrane informacje oraz uwzględniając nastawienie klienta do oferowanej pomocy doradca:

-formułuje alternatywne sposoby rozwiązania problemu

-ukazuje konieczne do zrealizowania tego celu działania, wyróżnia etapy, dodatkowe zadania i niezbędne zasoby, potencjalne trudności, przewidywane koszty, stopień ryzyka, i antycypowane rezultaty.

Konsolidacje - to kolejny etap rozmowy. Tym razem aktywniejszym uczestnikiem rozmowy jest klient. Odnosi się on do informacji uzyskanych w trakcie eksploracji. Rozważa przedstawione warianty postępowania i sugestie. Wartośćiowuje, szacuje swoje możliwości, niemożności i ograniczeni, wzbogaca swoje zasoby. Decyduje o ewentualnych sposobach rozwiązania problemu.

Planowanie - czyli formułowanie sposobu rozwiązania problemu, następuje rozluźnienie, opadają emocje, wyłania się rozwiązywanie sprawy.

Podsumowanie rozmowy - wnioskowanie oraz propozycje dalszego postępowania stanowią treść ostatniej - czwartej fazy rozmowy. Jej rezultatem jest dalsza współpraca, projekt samodzielnego postępowania klienta lub skierowanie do innego specjalisty, w przypadku niemożności rozwiązania problemu.

Techniki poradnicze - szczególne znaczenie w postępowaniu doradcy zawodowego, jaki i każdym innym obszarze pomagania jest słuchanie. Jest to trudna sztuka, wymagająca skupienia i poświecenia klientowi uwagi. Słuchanie jest wbrew wielu opinią działaniem aktywnym, wymagającym szczególnej koncentracji uwagi, rozumienia sensu wywodów klienta, doradca musi uważać na każde jego słowo, śledzić tok rozumowania, doradca obserwuje klienta, jego relacje emocjonalne i wysyłane sygnały niewerbalne, które dopełniają informacje otrzymane kanałem werbalnym. Swoje zaangażowanie w słuchanie w milczeniu doradca może wyrażać sygnałami niewerbalnymi, w śród których najpowszechniejszymi jest potakiwanie głową, grymas twarzy w zależności od relacjonowanych okoliczności, uśmiechy sygnały te powinny być wyrażane „miękko, delikatnie”

Doradca nie powinien zapominać, ze jego zadaniem jest pomoc klientowi, a to wymaga uważnego wysłuchania go, tak aby zrozumieć jego i jego problem. Uważne wysłuchanie nie tylko dostarcza niezbędnych informacji, ale w wielu przypadkach wpływa na stosunek klienta do doradcy.

W trakcie rozmowy poradniczej, obok narracji klienta doradca najczęściej prowadzi jednak rozmowę ( odnosi się do wypowiedzi klienta i prezentuje własne myśli). W tych przypadkach słuchaniu towarzyszą wyraźniejsze relacje wyrażane w różnych postaciach.

-okazanie zainteresowania przedstawioną sprawą

-wykazanie ciekawości, poprzez zadanie dodatkowego pytania o bardziej szczegółową informacje.

Natomiast niewskazanie jest stosowanie ocen, wartościowanie, które w każdym przypadku mogą spowodować wycofanie się klienta, zwłaszcza jeśli jest szczególnie wrażliwy na swoim punkcie. Jeżeli zachodzi konieczność w trakcie wysłuchania klienta doradca może robić notatki. Dobrze jest wtedy uprzedzić klienta, że będzie to miało miejsce i jaki jest tego cel. W przeciwnym razie bowiem dokumentowanie wypowiedzi może niepokoić klienta.

Ze słuchaniem wiążą się następujące techniki:

-parafrazowanie

-klaryfikowanie

zadawanie pytań otwartych

Parafrazowanie - jest reakcja zwrotna słuchacza na usłyszana wypowiedź swojego rozmówcy, polegającą na przedstawieniu jej treści, własnymi słowami. Zazwyczaj parafrazując doradca rozpoczyna od słów „ Z twej wypowiedzi wynika, ze...” „Sądzisz, że...” „Z tego co powiedziałeś wynika, że...” lub nadając swojej wypowiedzi postać pytania rozpoczynając od słów: „uważasz, że...”. rozmówca ma w tym przypadku możliwość upewnienia się, ze jego komunikaty zostały odebrane zgodnie z intencją, jeżeli natomiast występują rozbieżności, ma możliwość udzielenia dodatkowych wyjaśnień i ich skorygowania.

Parafrazowanie służy głównie usunięciu niejasności lub różnic w intencjach nadawcy i odbiorcy komunikatu.

Jest tez potwierdzeniem słuchania przez rozmówcę, a tym samym okazania szacunku im poświęcenia uwagi. Sprzyja więc uwiarygodnieniu doradcy. Ważne znaczenie przy tym wszystkim może mieć dla samego klienta.

Sparafrazowanie jego wypowiedzi niekiedy ukazuje w sposób trafny cały jego problem i sytuacje, których wcześniej sam nie potrafi określić.

Klaryfikowanie - odgrywa ważną role w sytuacjach gdy:

-doradca ma wątpliwości czy dobrze zrozumiał wypowiedź klienta

-zgubił się w przyswajaniu komunikatu

-w wypowiedzi klienta pojawiły się sprzeczności lub nieścisłości

Wówczas doradca przy najbliższej sposobności zwraca się z prośba o zweryfikowanie lub wyjaśnienie niezrozumiałego komunikatu. Przy tym przedstawia swoim słowami jak zrozumiał wypowiedź. Dobra forma pomocy w tym przypadku jest zwrócenie się z prośbą o zilustrowanie przykładami wypowiedzianych treści. Oczywiście i w tym przypadku należy unikać oceniania wypowiedzi czy sposobu jej wyrażenia, a to wiąże się z zaakceptowaniem klienta takim jakim jest. W tym również formy wyrażane przez myśli.

Klaryfikowanie, które jest wyjaśnieniem, pozwala zweryfikować, niekiedy uszczegółowić i przede wszystkim uporządkować, przedstawione przez klienta informacje.

Pytania otwarte - inspirują do narracji, do własnej dłuższej wypowiedzi. W takiej wypowiedzi najczęściej zawarta jest cała złożoność przypadku. Odpowiedzi na pytania otwarte zawierają w sobie zazwyczaj wielkie bogactwo informacji. Jako, ze są otwarte nie zawierają żadnych sugestii ani ukierunkowania wypowiedzi. Odpowiedzi na pytania otwarte są najczęściej dłuższe, rozbudowane, zawierają również informacje o małym znaczeniu. Ich konstrukcja jest często przypadkowa tworzona wraz z opowiadaniem.

Z tego powodu wysłuchanie ich wymaga dużego skupienia i wyłaniania informacji ważnych dla problemu, z którym zwrócił się klient. Stawianie pytań otwartych jest technika wykorzystywaną głownie przez doradców liberalnych.

8. Etyka zawodowa w poradnictwie, doradztwie zawodowym

Pojecie „etyka” najczęściej rozumiana jest jako ogół ocen i norm moralnych przyjętych w danej zbiorowości społecznej społeczeństwie, klasie lub grupie społecznej, środowisku) w określonej epoce historycznej. Etyka zajmuje się więc relacjami między ludźmi, jednakże w tym zakresie, który odnosi się do bycia człowiekiem, do istoty człowieczeństwa. Moralność służy zachowaniu bytu jednostek, społeczności i gatunku, zachowania ich ludzkiej tożsamości. Z tego wynika ścisły związek miedzy moralnością i pracą, który opiera się na następujących przesłankach:

-praca jest podstawą i źródłem egzystencji oraz rozwoju gatunku ludzkiego, a także poszczególnych społeczeństw

-praca stanowi główny sposób samorealizacji jednostek i grup, gdyż jest racjonalną formą wykorzystania energii twórczej

-praca jest najwyższym czynnikiem organizacji stosunków międzyludzkich na wszystkich poziomach i szczeblach, praca jest miejscem pojawienia się ogólnych zasad etycznych, jak tez specyficznych wartości w tym regulatorów etycznych zachowań ludzi w środowisku pracy.

Z pracą zawodowa wiąże się wiele innych aspektów moralnych. Człowiek w procesie pracy poprzez rozwiązywanie swoich zadań zawodowych, niezależnie od tego, czy maja one charakter wytworów materialnych-produktów, czy tez są to zadania niematerialne np. usługi, wchodzi w rozległe relacje interpersonalne, z którymi wiążą się określone zobowiązania moralne. Można do nich zaliczyć:

-zobowiązanie do rzetelnego wykorzystania powierzonego materiału

-zobowiązanie do rzetelnego wykorzystania swojej wiedzy i umiejętności

-zobowiązanie do powierzenia efektów swojej pracy innym ludziom.

Etykę zawodowa można uznać za konkretyzacje szczegółowy wyraz w swoistych sytuacjach zawodowych moralności ogólnospołecznej w różnych znaczeniach. Pomimo, że etyka zawodowa wiąże się z poszczególnymi zawodami lub grupami zawodów (musi ona bowiem uwzględnić ich specyfikę) zasadnicze jej elementy wynikają z ogólnych reguł moralnych. Stanowią one trwały element poszczególnych systemów moralności zawodowej i występują w całej historii danego zawodu, wokół nich zaś nastają zalecenia moralności ogólnospołecznej.

Moralność pracownicza - nazywana zamiennie etyka zawodową lub pracowniczą różni się od moralność ogólnospołecznej następującymi cechami:

-swoista, właściwą tylko dla danego zawodu konkretyzacja ogólnie uznawanych w danym społeczeństwie i wymogów moralnych

-swoista odrębną w każdym systemie moralności zawodowej, hierarchia wartości powinności moralnych

-pewnymi modyfikacjami w obrębie systemu moralności zawodowej aprobowanych ogólnie wartości i zaleceń moralnych

-swoistym, preferowanym przez grupę zawodową sposobem rozstrzygnięć konfliktów wartości moralnych

Na jej treść maja wpływ ogólne założenia określonego systemu moralnego, dominującego w danym ustroju społecznym. Znaczącą rolę odgrywają tez tradycje danego zawodu, wartości moralne zarośnięte w sposób stały z jego funkcjonowaniem, niezależnie od zmian zachodzących w strukturze społecznej czy w warunkach technicznych wykonywanie zawodu.

Do zadań etyki zawodowej należy m.in. regulowanie stosunków między członkami danej grupy. Wpływa więc ona na określenie zakresu samodzielności, autonomii pracowników, zasad ingerencji ze strony innych pracowników tak w wykonywaną pracę, jak i indywidualne, osobiste sprawy pracownika.

Sytuacja problemowa. Dostrzeżenie problemów w rozpatrywanej sytuacji. Sformowanie wstępne problemu.

Analiza sytuacji problemowej. Wytworzenie modelu informacyjnego sytuacji problemowej. Sprecyzowanie problemu i celu poszukiwań.

Wytwarzanie pomysłów rozwiązywania problemów

Weryfikacja teoretyczna problemów

Weryfikacja empiryczna (praktyczna pomysłu)

Wyjaśnienie i tłumaczenie

Uogólnienie dokonane na podstawie rozwiązania problemów

---