Leki przeciw wirusowe
Aciclovir
tabl.: (0,2 g) 25 szt.; SL 25 szt.
tabl.: (0,4 g) 70 szt.; SL 70 szt.
tabl.: (0,8 g) 35 szt.; SL 35 szt.
zawiesina: (0,2 g/5 ml) flakon 125 ml
Działanie
Lek przeciwwirusowy, działający głównie na wirusy opryszczki typu 1 i 2 (Herpes simplex) oraz słabiej na wirus ospy wietrznej i półpaśca (Varicella zoster). Nie wpływa na procesy metaboliczne komórek gospodarza. Po wniknięciu do komórki zakażonej wirusem acyklowir ulega przekształceniu w postać czynną (trifosforan), która - będąc substratem dla polimerazy DNA wirusa - zapobiega dalszej syntezie wirusowego DNA. Wchłanianie z przewodu pokarmowego wynosi 15-20%. T0,5 we krwi po podaniu doustnym wynosi 3,3 h. Około 5-30% (przeciętnie 15%) wiąże się z białkami osocza. Acyklowir przenika do tkanek i płynów ustrojowych, m.in. do płynu mózgowo-rdzeniowego (osiąga w nim stężenia wynoszące 50% jego stężenia we krwi), wątroby, płuc, mięśni, wydzieliny pochwy. Jest częściowo metabolizowany w wątrobie. Wydala się głównie z moczem w postaci nie zmienionej i w 10-15% jako metabolit.
Wskazania
Zakażenia skóry i błon śluzowych wirusem herpes simplex (także opryszczka narządów płciowych), leczenie zakażeń wirusem varicella-zoster, profilaktyka zakażeń wywołanych przez wirus opryszczki i ospy wietrznej u pacjentów z zaburzeniami odporności, po przeszczepach i leczeniu immunosupresyjnym. Przy znacznym nasileniu zmian zaleca się dożylne podanie leku.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na acyklowir. W ciąży i u kobiet karmiących stosować jedynie w wyjątkowych sytuacjach. Ostrożnie stosować w niewydolności nerek, zwłaszcza u pacjentów odwodnionych, jak również u chorych otrzymujących jednocześnie leki o działaniu nefrotoksycznym.
Dawkowanie
Dorośli doustnie w zakażeniach wirusem opryszczki 0,2 g 5 razy dziennie przez 5-10 dni (co 4 h, z przerwą nocną); profilaktycznie w zapobieganiu nawrotom (np. opryszczki narządów płciowych) lub u pacjentów ze zmniejszoną odpornością 0,2 g co 6 h lub 0,4 g co 12 h przez okres 6 miesięcy. W półpaścu i ospie wietrznej 0,8 g 5 razy dziennie (zazwyczaj co 4 h, z przerwą nocną) przez 7-10 dni. Dzieci w zakażeniach wirusem opryszczki: do 3 r.ż. - połowa dawki dla dorosłych; od 4 r.ż. - dawka jak dla dorosłych. W ospie wietrznej i półpaścu: 80 mg/kg m.c. na 24 h w 4 dawkach przez 5 dni; zazwyczaj podaje się dzieciom poniżej 3 r.ż. 0,2 g 4 razy dziennie; 3-7 r.ż. 0,4 g 4 razy dziennie; powyżej 7 r.ż. 0,8 g 4 razy dziennie. Profilaktycznie w zapobieganiu nawrotom u dzieci ze zmniejszoną odpornością: do 3 r.ż. - 0,1 g co 6 h; od 4 r.ż. - 0,2 g co 6 h.
Aciclovir
inj.: (0,25 g) 10 fiolek z s.subst.
Wskazania
Ciężkie i nawracające zakażenia wirusem HSV-1 i HSV-2 (lek z wyboru w opryszczkowym zapaleniu mózgu, ponadto w masywnych zakażeniach skóry i błon śluzowych - z opryszczką narządów płciowych włącznie) oraz ich profilaktyka u pacjentów z ciężkimi zaburzeniami odporności; profilaktyka i leczenie ciężkich zakażeń ogólnoustrojowych wywołanych przez wirus Varicella zoster, zwłaszcza u pacjentów ze zmniejszoną odpornością (np. po przeszczepach i leczeniu immunosupresyjnym).Dawkowanie
Dawkowanie
Dożylnie. Dorośli w zakażeniach wirusem opryszczki (z wyjątkiem zapalenia mózgu) oraz w zakażeniach wirusem półpaśca i ospy wietrznej o ciężkim przebiegu 5 mg/kg m.c. co 8 h przez 5 dni lub dłużej. W opryszczkowym zapaleniu mózgu oraz u pacjentów ze zmniejszoną odpornością w zakażeniach wirusem półpaśca i ospy wietrznej 10 mg/kg m.c. co 8 h przez 10 dni lub dłużej. Dzieci 4 m.ż.-13 r.ż.: w zakażeniach wirusem opryszczki oraz półpaśca i ospy wietrznej 250 mg/m2 powierzchni ciała co 8 h przez 5 dni; w opryszczkowym zapaleniu mózgu oraz zakażeniach wirusem półpaśca i ospy wietrznej u dzieci z zaburzeniami odporności 500 mg/m2 powierzchni ciała co 8 h przez 10 dni lub dłużej. Uwaga. Acyklowir może być skuteczny
jedynie po zastosowaniu w początkowym okresie choroby. Lek podaje się w powolnym wlewie dożylnym, trwającym co najmniej 1 h. Podczas leczenia pacjent powinien być dobrze nawodniony. W niewydolności nerek przy klirensie kreatyniny 25-50 ml/min dawkę podaje się co 12 h; 10-25 ml/min: co 24 h; poniżej 10 ml/min: 1/2 dawki co 24 h.
Aciclovir
krem: (5,0%) tuba 2 g
krem: (5,0%) tuba 10 g
Wskazania
Pierwotne i nawracające zakażenia wirusem opryszczki pospolitej typu I i typu II, ospa wietrzna, półpasiec.
Dawkowanie
Cienką warstwę kremu nanosi się na powierzchnię chorobowo zmienionej skóry 5 razy dziennie (co 4 h) przez 5 dni, a w przypadkach trudno gojących się zmian przez 10 dni. Leczenie rozpoczynać jak najwcześniej po zaobserwowaniu zmian. 1 opakowanie 2 g Zovirax 5% można nabyć bez recepty.
Podophyllotoxin
płyn: (0,5%) flakon 3,5 ml
Działanie
Podofilotoksyna jest najsilniej działającym składnikiem podofiliny uzyskiwanej z wyciągów roślinnych. Ma wyraźne działanie antymitotyczne i powoduje efekt cytolityczny w obrębie kłykciny.
Wskazania
Kłykciny kończyste.
Dawkowanie
Miejscowo na zmienione chorobowo miejsca za pomocą aplikatora, 2 razy dziennie przez 3 dni. Leczenie można powtarzać co tydzień przez 5 tygodni.
Denotivir
sztyft: (3,0%) 4 g
Działanie
Pochodna izotiazolowa, lek o działaniu wirusobójczym i bakteriostatycznym wobec bakterii Gram-dodatnich oraz przeciwzapalnym. Działa głównie na wirusy herpes (zwłaszcza HSV) i Staphylococcus aureus. Emulsyjne podłoże zapewnia szybką penetrację w głąb zmian, jednak lek nie przekracza bariery skóry. Powoduje szybkie ustępowanie objawów klinicznych zakażenia wirusowego (np. bólu w półpaścu) i nie dopuszcza do rozwoju nadkażenia ziarniakami Gram-dodatnimi.
Wskazania
Opryszczka zwykła (także nawrotowa) oraz opryszczka narządów płciowych, ospa wietrzna, półpasiec, alergiczne i łojotokowe zapalenie skóry, wyprysk kontaktowy, dziecięcy.
Dawkowanie
Zmienione chorobowo miejsca smaruje się sztyftem 2-3 razy dziennie.
Denotivir
krem: (3,0%) tuba 3 g
krem: (3,0%) tuba 15 g
Wskazania
Opryszczka pospolita (także nawrotowa) oraz opryszczka narządów płciowych, ospa wietrzna, półpasiec, alergiczne i łojotokowe zapalenie skóry, wyprysk kontaktowy i dziecięcy powikłany wtórną infekcją bakteryjną, krostkowica stóp i dłoni.
Dawkowanie
Leczenie należy rozpocząć z chwilą pojawienia się pierwszych objawów. Zmienioną chorobowo skórę pokrywa się kilka razy dziennie cienką warstwą kremu; w przewlekłych zmianach stosować opatrunki okluzyjne zmieniane co 24-48 h. Uwaga. Opakowanie 3 g można nabyć bez recepty.
Tromantadine hydrochloride
żel: (1,0%) tuba 5 g
Działanie
Pochodna amantadyny o działaniu wirusostatycznym, zwłaszcza w stosunku do wirusów opryszczki pospolitej typu 1 i 2 (HSV). Wywiera wielokierunkowe działanie - hamuje namnażanie się wirusa, zwłaszcza we wczesnym okresie choroby (powstrzymuje adsorpcję wirusa na powierzchni komórki, zapobiega przenikaniu do wnętrza, zaburza fazy jego rozwoju). Nie powoduje ryzyka działania mutagennego, nie obserwowano także powstawania lekooporności w trakcie leczenia.
Wskazania
Początkowy okres opryszczkowego zapalenia skóry oraz objawy skórne w przebiegu półpaśca.
Dawkowanie
Cienką warstwę maści nakłada się na chorobowo zmienioną powierzchnię skóry 3-5 razy dziennie i delikatnie wciera. Uwaga. Jeżeli po 2 dniach stosowania nie nastąpi poprawa lub powstaną pęcherzyki, leczenie należy przerwać.
Ganciclovir
kaps.: (0,25 g) 84 szt.
Działanie
Lek przeciwwirusowy (pochodna acyklowiru) działający na wirusy z grupy herpes, tj. wirus cytomegalii (CMV), opryszczki typu 1 i 2 (HSV), wirus Epsteina-Barr (EBV), ospy wietrznej i półpaśca (VZV), wirus zapalenia wątroby typu B (HBV), wirus herpes typ 6 (HHV). Po wniknięciu do komórki zakażonej wirusem, gancyklowir ulega przekształceniu w postać czynną (trifosforan), który - będąc substratem dla polimerazy DNA wirusa - zapobiega dalszej syntezie wirusowego DNA. Biodostępność gancyklowiru podanego doustnie wynosi od 5% (na czczo) do 6-9% (z pokarmem). Stężenie leku osiąga stan stacjonarny w ciągu 24 h. T0,5 we krwi wynosi 2,9 h. Zaledwie 1-2% wiąże się z białkami osocza. Gancyklowir przenika do tkanek i płynów ustrojowych, osiąga jednak zmienne stężenia w płynie mózgowo-rdzeniowym. Jest wydalany z moczem w postaci nie zmienionej.
Wskazania
Leczenie podtrzymujące w zakażeniach wirusem cytomegalii u pacjentów z zaburzoną odpornością immunologiczną, u których w przebiegu zakażenia wystąpiło zapalenie siatkówki oka, a także u chorych na AIDS, u których zapalenie siatkówki utrzymuje się po zastosowaniu odpowiedniego leczenia indukującego. Profilaktyka zakażeń wirusem cytomegalii u nosicieli HIV oraz u pacjentów poddawanych przeszczepom narządów.
Dawkowanie
Dorośli doustnie w leczeniu podtrzymującym 3 razy dziennie po 1 g lub 6 razy dziennie po 0,5 g. Profilaktycznie 3 razy dziennie po 1 g. Uwaga. Lek podaje się podczas posiłku; kapsułek nie wolno otwierać ani zgniatać. W trakcie leczenia i po jego zakończeniu niewskazana jest prokreacja (u mężczyzn do 90 dni po zakończeniu leczenia); należy stosować skuteczną antykoncepcję. Zaleca się co 2 tygodnie kontrolować obraz krwi, a u pacjentów w podeszłym wieku także czynność nerek. W niewydolności nerek przy klirensie kreatyniny 50-70 ml/min podaje się 1,5 g raz dziennie lub 0,5 g 3 razy dziennie; 25-50 ml/min: 1 g raz dziennie lub 0,5 g 2 razy dziennie; 10-25 ml/min: 0,5 g dziennie; poniżej 10 ml/min: 0,5 g 3 razy w tygodniu (po hemodializie). Pacjentom z zaburzeniami czynności szpiku podaje się mniejsze dawki.
Ganciclovir sodium
inj.: (0,5 g) 1 fiolka
Dawkowanie
Lek podaje się wyłącznie w dożylnym wlewie kroplowym trwającym co najmniej 1 h (po uprzednim odpowiednim rozcieńczeniu). Leczenie wstępne: 5 mg/kg m.c. co 12 h przez 14-21 dni. Leczenie podtrzymujące: 5 mg/kg m.c. raz dziennie przez 7 dni w tygodniu lub 6 mg/kg m.c. raz dziennie przez 5 dni każdego tygodnia (z dwudniową przerwą). Uwaga. Nie należy podawać roztworów o stężeniu większym niż 10 mg/ml. Podczas sporządzania roztworów do wlewów zachować wyjątkową ostrożność. W trakcie leczenia i po jego zakończeniu niewskazana jest prokreacja (u mężczyzn do 90 dni po zakończeniu leczenia); należy stosować skuteczną antykoncepcję. Zaleca się co 2 tygodnie kontrolować obraz krwi, a u pacjentów w podeszłym wieku także czynność nerek. W niewydolności nerek przy klirensie kreatyniny 50-70 ml/min podaje się dawkę wstępną 2,5 mg/kg m.c. co 12 h, a następnie 2,5 mg/kg m.c. raz dziennie; przy klirensie 25-50 ml/min: 2,5 mg/kg m.c. co 24 h, a następnie 1,25 mg/kg m.c. raz dziennie; 10-25 ml/min: 1,25 mg/kg m.c. co 24 h, następnie 0,625 mg/kg m.c. raz dziennie; poniżej 10 ml/min: 1,25 mg/kg m.c. 3 razy w tygodniu po hemodializie, a następnie 0,625 mg/kg m.c. 3 razy w tygodniu po hemodializie.
Famciclovir
tabl. powl.: (0,125 g) 21 szt.
tabl. powl.: (0,25 g) 21 szt.
Działanie
Famcyklowir jest nieaktywnym prekursorem leku przeciwwirusowego - pencyklowiru. Po podaniu doustnym famcyklowir ulega biotransformacji i fosforylacji do trifosforanu pencyklowiru, ktory hamuje replikację DNA wirusów z grupy herpes, tj. opryszczki pospolitej (HSV 1 i 2 - w tym także opornych na acyklowir) oraz wirusa ospy wietrznej i półpaśca (VZV). Lek nie wpływa na procesy metaboliczne komórek gospodarza. Biodostępność famcyklowiru po podaniu doustnym wynosi 77%. Jest on szybko przekształcany do pencyklowiru, który osiąga stężenie maksymalne we krwi już po 45 min. od podania. T0,5 we krwi wynosi około 2 h. Stopień wiązania z białkami osocza nie przekracza 20%. Pencyklowir wraz z niewielkimi ilościami nieczynnych metabolitów famcyklowiru jest wydalany niemal całkowicie z moczem.
Wskazania
Ostre zakażenia wirusem Herpes zoster (półpasiec), także u chorych z ryzykiem wystąpienia neuralgii w następstwie zakażenia wirusem opryszczki. Ostre i nawracające zakażenia wirusem opryszczki narządów płciowych.
Dawkowanie
Dorośli doustnie w ostrym półpaścu 0,25 g co 8 h przez 7 dni. Chorzy z ryzykiem wystąpienia neuralgii w następstwie zakażenia wirusem opryszczki 0,5 g co 8 h przez 7 dni. Pierwszy epizod opryszczki narządów płciowych 0,25 g co 8 h przez 5 dni, kolejne epizody 0,125 g co 12 h przez 5 dni. Uwaga. Leczenie należy rozpocząć jak najszybciej od pojawienia się pierwszych objawów. W niewydolności nerek przy klirensie kreatyniny 30-60 ml/min dawkę podaje się co 12 h; 10-30 ml/min: co 24 h.
Valaciclovir
tabl. powl.: (0,5 g) 4 szt.
tabl. powl.: (0,5 g) 6 szt.
tabl. powl.: (0,5 g) 10 szt.
tabl. powl.: (0,5 g) 42 szt.
Działanie
Lek przeciwwirusowy, L-walinowy ester walacyklowiru. Po podaniu doustnym jest szybko wchłaniany z przewodu pokarmowego i niemal całkowicie hydrolizowany do acyklowiru i L-waliny. Acyklowir - po fosforylacji do czynnej postaci, tj. trifosforanu acyklowiru - hamuje wybiórczo syntezę DNA, a tym samym namnażanie wirusów z grupy herpes, tj. wirusa opryszczki pospolitej (HSV) typu 1 i 2, ospy wietrznej i półpaśca (VZV), cytomegalii CMV), wirusa Epsteina-Barr (EBV) oraz ludzkiego herpeswirusa 6 (HHV-6). Walacyklowir zastosowany w półpaścu u pacjentów bez niedoborów immunologicznych skraca czas odczuwania bólu i zmniejsza odsetek chorych, u których występuje neuralgia zarówno w ostrej, jak i w przewlekłej fazie choroby. Biodostępność acyklowiru po podaniu w postaci walacyklowiru wynosi 54%, a więc jest około 4 razy większa niż po doustnym podaniu acyklowiru. Obecność pokarmu nie ma wpływu na biodostępność walacyklowiru. Po podaniu preparatu stężenie maksymalne acyklowiru we krwi występuje po 1,5 h; stężenie maksymalne walacyklowiru, występujące po 0,75-1 h, wynosi zaledwie 4% wartości Cmax acyklowiru i jest niewykrywalne po około 3 h. Walacyklowir wiąże się z białkami osocza w 15%. T0,5 we krwi wynosi około 3 h. Jest wydalany z moczem głównie w postaci acyklowiru i jego metabolitu (CMMG); około 11% stanowi walacyklowir w postaci nie zmienionej.
Wskazania
Leczenie półpaśca u pacjentów bez niedoborów immunologicznych.
Dawkowanie
Dorośli doustnie w leczeniu półpaśca 1 g 3 razy dziennie przez 7 dni. Uwaga. Lek należy zastosować jak najszybciej, najlepiej w ciągu 48 h od wystąpienia objawów (brak danych dotyczących skuteczności przy podaniu późniejszym niż w ciągu 72 h). Pacjenci w podeszłym wieku powinni być dobrze nawodnieni. Pacjentom z klirensem kreatyniny 15-30 ml/min podaje się 1 g 2 razy dziennie; z klirensem poniżej 15 ml/min - 1 g raz na 24 h.
Inhibitory HIV-proteazy
Indinavir sulphate
kaps.: (0,2 g) 360 szt.
kaps.: (0,4 g) 180 szt.
Działanie
Indynawir hamuje proteazę HIV-1, wykazując 10-krotnie większą selektywność wobec proteazy HIV-1 niż HIV-2. Lek wiąże się odwracalnie z aktywnym miejscem proteazy i kompetycyjnie ją hamuje, zapobiegając w ten sposób odłączeniu prekursora wirusowej poliproteiny, co prowadzi do powstania niedojrzałych cząstek wirusa. Cząsteczki takie są niezakaźne i niezdolne do zapoczątkowania nowych cykli zakażenia. W efekcie indynavir powoduje zmniejszenie ilości cząstek wirusa i zwiększenie liczby limfocytów CD4 u chorych z obniżoną ich liczbą. Indynawir nie hamuje innych proteaz. Lek szybko wchłania się po podaniu na czczo. Pokarm z dużą zawartością tłuszczu i białka zmniejsza jego wchłanianie. Maksymalne stężenie we krwi osiąga po około 0,5-1,1 h. T0,5 jest krótki i wynosi około 1,8 h. Lek wiąże się w około 61% z białkami osocza. Brak informacji odnośnie przechodzenia leku przez barierę krew-mózg. Indynawir jest metabolizowany w wątrobie przy udziale cytochromu P450 (enzym CYP3A4). W mniej niż 20% wydalany jest przez nerki.
Wskazania
Zakażenie HIV z zaawansowanym lub postępującym niedoborem odporności w skojarzeniu z analogami nukleozydowymi o działaniu przeciwretrowirusowym.
Dawkowanie
Doustnie 800 mg co 8 h. Uwaga. Lek przyjmuje się na czczo, popijając wodą, kapsułki należy połykać w całości. W trakcie leczenia należy zapewnić odpowiednie nawodnienie (należy przyjmować co najmniej 1,5 l płynów na dobę). Indynawir stosuje się w połączeniu z innymi lekami przeciwretrowirusowymi. U chorych z łagodną lub umiarkowaną niewydolnością wątroby w przebiegu marskości dawkę leku należy zmniejszyć do 600 mg co 8 h. W przypadku łącznego stosowania z ryfabutyną należy zwiększyć dawkę do 1000-1200 mg co 8 h z jednoczesnym zmniejszeniem dawki ryfabutyny o połowę. W połączeniu z ketokonazolem należy zmniejszyć dawkę do 600 mg co 8 h. W przypadku wystąpienia ataku kamicy nerkowej należy przerwać leczenie na okres 1-3 dni albo całkowicie go zaniechać. W celu zapobieżenia powstawaniu oporności na lek leczenie należy zaczynać od dawki nie niższej niż zalecana - 2,4 g/dobę.
Saquinavir
kaps.: (0,2 g) 270 szt.
Działanie
Silnie działający, wybiórczy inhibitor proteazy HIV. Wywiera bezpośrednie, nie wymagające aktywacji metabolicznej, działanie na enzym docelowy. Nie stwierdzono występowania oporności krzyżowej między saquinawirem a inhibitorami odwrotnej transkryptazy. Wykazano, że izolaty HIV-1 oporne na zidowudynę były wrażliwe na saquinawir, a także - że skojarzone stosowanie obu tych leków ogranicza zjawisko selekcji szczepów opornych na zidowudynę. Istnieją też dane wykazujące, że łączne stosowanie saquinawiru, zidowudyny oraz zalcitabiny może zmniejszać rozwój oporności na saquinawir, przy jednoczesnym braku wpływu na procesy wchłaniania, metabolizmu oraz wydalania każdego z tych leków. Saquinawir może też być stosowany bez niekorzystnego wpływu na inne leki z grupy inhibitorów proteazy HIV lub w skojarzeniu z tymi lekami, o ile nie są one dotknięte krytyczną mutacją aminokwasów w pozycji 48 i 90. Biodostępność saquinawiru podanego doustnie wynosi około 4%. Obecność posiłku, zwłaszcza o dużej zawartości tłuszczów, znacznie zwiększa stężenie maksymalne we krwi (Cmax) i wydłuża czas potrzebny do jego osiągnięcia (Tmax). Lek przenika do tkanek. Jest w znacznym stopniu (98%) wiązany z białkami osocza i w ponad 90% metabolizowany w wątrobie do nieczynnych związków. Saquinawir jest wydalany niemal całkowicie z kałem (ponad 96%), niewielkie ilości są wydalane z moczem.
Wskazania
Terapia skojarzona z zalcitabiną i/lub zidowudyną zaawansowanej postaci zakażenia HIV u dorosłych z poziomem limfocytów CD4<300/mm3, leczonych uprzednio zidowudyną. Terapia skojarzona z zidowudyną zaawansowanej postaci zakażenia HIV u dorosłych z poziomem limfocytów CD4<300/mm3, nie leczonych uprzednio zidowudyną. U pacjentów z nietolerancją zalcitabiny i/lub zidowudyny saquinawir stosuje się w monoterapii.
Dawkowanie
W terapii skojarzonej dorośli doustnie 3 razy dziennie po 600 mg saquinawiru w połączeniu z zalcitabiną (3 razy dziennie po 0,75 mg) oraz/lub zidowudyną (3 razy dziennie po 200 mg). W monoterapii dorośli doustnie 3 razy dziennie po 600 mg. Uwaga. Lek podaje się w ciągu maksymalnie 2 h od spożycia posiłku.
Ritonavir
kaps.: (0,1 g) 4 flakony po 84 szt.
płyn do picia: (0,08 g/1 ml) flakon 225 ml
płyn do picia: (0,08 g/1 ml) 5 flakonów 90 ml
Działanie
Lek o działaniu wirustatycznym, inhibitor proteazy asparaginowej retrowirusa HIV-1 i HIV-2. Zahamowanie proteazy wirusa HIV powoduje, że enzym ten staje się niezdolny do oddziaływania na prekursor poliproteinowy gag-pol, co powoduje wytwarzanie cząstek HIV o niedojrzałej morfologii, niezdolnych do zapoczątkowania kolejnego zakażenia. Lek posiada wybiórcze powinowactwo do proteazy wirusa HIV i nieznacznie tylko hamuje proteazy asparginowe człowieka. Ritonawir wchłania się szybko z przewodu pokarmowego osiągając maksymalne stężenie po 3 h. T0,5 wynosi 3-5 h. W bardzo dużym stopniu - 98-99% wiąże się z białkami osocza. Najwyższe stężenie osiąga w wątrobie, nadnerczach, trzustce, tarczycy. Nie przechodzi przez barierę krew-mózg. Ulega metabolizmowi w wątrobie przez system cytochromu P450; jeden z czterech metabolitów posiada działanie przeciwwirusowe. Lek wydala się z żółcią i z kałem.
Wskazania
Zakażenie HIV - w monoterapii lub w leczeniu skojarzonym z analogami nukleozydowymi.
Dawkowanie
Doustnie w trakcie posiłku lub między posiłkami. W celu zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia działań niepożądanych w początkowym okresie leczenia zaleca się następujący schemat dawkowania: 300 mg (3 kaps. lub 3,75 ml) 2 razy dziennie przez 1 dzień; 400 mg (4 kaps. lub 5 ml) 2 razy dziennie przez 2 dni; 500 mg (5 kaps. lub 6,25 ml) 2 razy dziennie przez 1 dzień; 600 mg (6 kaps. lub 7,5 ml) 2 razy dziennie przez następne dni. Dla polepszenia smaku lek można zmieszać z napojem mlecznym o smaku czekoladowym. Preparatu w postaci płynu do picia nie wolno mieszać z wodą.
Nukleozydy - inhibitory odwrotnej transkryptazy
Lamivudine
tabl. powl.: (0,15 g) 60 szt.
syrop: (0,01 g/1 ml) flakon 240 ml
Działanie
Lek przeciwwirusowy, selektywny inhibitor replikacji wirusa HIV-1 i HIV-2 in vitro. Blokuje powstawanie łańcucha DNA zależnego od odwrotnej transkryptazy wirusa HIV. Wykazuje działanie addytywne lub synergiczne z innymi preparatami przeciw wirusowi HIV. W efekcie obniża liczbę cząstek wirusa HIV i zwiększa liczbę komórek CD4. Opóźnia powstawanie opornych na zydowudynę szczepów wirusa HIV u osób dotychczas nie leczonych. Wykazuje niską cytotoksyczność wobec limfocytów komórek linii monocyt-makrofag i komórek macierzystych szpiku. Lek dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego, biodostępność wynosi 80-85%; u dzieci stężenie leku we krwi jest niższe niż u dorosłych z powodu mniejszego wchłaniania i zwiększonego klirensu leku. Po podaniu doustnym lek osiąga największe stężenie we krwi po około 1 h. Średni okres półtrwania we krwi w fazie końcowej wynosi 5-7 h. Lek wydalany jest głównie przez nerki (> 70%), w niewielkim stopniu metabolizowany jest w wątrobie. Lamiwudyna przenika do o.u.n.; współczynnik stężenia leku w płynie mózgowo-rdzeniowym do stężenia we krwi wynosi 0,12.
Wskazania
Zakażenie wirusem HIV z postępującym niedoborem odporności u dorosłych i dzieci powyżej 12 lat. Lek stosuje się w skojarzeniu z innymi lekami przeciwretrowirusowymi, zwłaszcza z zydowudyną. Nie jest wskazany do podawania w monoterapii.
Dawkowanie
Doustnie: 150 mg (15 ml) 2 razy na dobę. Lek można przyjmować razem z posiłkami. Uwaga. W niewydolności nerek dawkowanie leku należy zmodyfikować w zależności od klirensu kreatyniny (klirens kreatyniny > 50 ml/min: pierwsza dawka wynosi 150 mg (15 ml), podtrzymująca - 150 mg 2 razy na dobę; 30-50 ml/min: pierwsza dawka wynosi 150 mg (15 ml), podtrzymująca - 150 mg raz na dobę; 15-30 ml/min: pierwsza dawka wynosi 150 mg (15 ml), podtrzymująca - 100 mg raz na dobę; 5-15 ml/min: pierwsza dawka wynosi 150 mg, podtrzymująca - 50 mg raz na dobę; poniżej 5 ml/min: pierwsza dawka 50 mg (5 ml), podtrzymująca - 25 mg raz na dobę). Nie jest wymagana modyfikacja dawki w przypadku upośledzonej czynności wątroby. Syrop zawiera sacharozę i alkohol.
Zidovudine
kaps.: (0,1 g) 40 szt.
Działanie
Lek przeciwwirusowy, działający silnie na retrowirusy, w tym także na HIV. Po wniknięciu do komórki ulega fosforylacji do aktywnego trifosforanu, który jest inhibitorem odwracalnej transkryptazy wirusów. U około 30% chorych na AIDS powoduje zwiększenie liczby limfocytów CD4, zmniejszenie miana antygenu HIV, istotne zmniejszenie zachorowań na zakażenia oportunistyczne oraz poprawę w niektórych zaburzeniach neurologicznych, związanych z zakażeniem HIV, jak np. ADC. Dobrze i szybko wchłania się z przewodu pokarmowego; biodostępność wynosi 60-70%. Wiązanie z białkami osocza wynosi 34-38%. T0,5 we krwi wynosi 1 h. Przenika m.in. do płynu mózgowo-rdzeniowego i przez łożysko. Jest metabolizowany w wątrobie. Wydala się z moczem, głównie w postaci metabolitu.
Wskazania
Zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS), zespół związany z AIDS (ARC), także we wczesnych objawach zakażenia wirusem HIV (gdy liczba limfocytów CD4 wynosi poniżej 500/µl lub u bezobjawowych chorych zakażonych wirusem HIV, gdy liczba limfocytów T4 jest w przedziale 200-500/µl, lecz szybko się zmniejsza).
Dawkowanie
Dorośli doustnie początkowo 0,2 g co 4 h (tj. 1,2 g na 24 h). Następnie zaleca się indywidualny dobór dawek podtrzymujących (0,5-1,5 g na 24 h); najczęściej podaje się 1 g na 24 h w 4-5 dawkach. Dzieci od 4 m.ż. doustnie początkowo zazwyczaj 180 mg/m2 powierzchni ciała co 6 h (nie należy przekraczać 200 mg/m2 powierzchni ciała co 6 h lub 1,2 g na 24 h); w zależności od stanu pacjenta podaje się później 120-180 mg/m2 powierzchni ciała co 6 h. Uwaga. Przez pierwsze 3 miesiące leczenia należy kontrolować obraz krwi co najmniej raz na 2 tygodnie, później raz w miesiącu. W przypadku znacznego zmniejszenia się liczby leukocytów i stężenia Hb dawki zmniejsza się o 1/2, w cięższych przypadkach leczenie należy przerwać na 2-4 tygodnie. Chorych należy poinformować, że nie wykazano, aby leczenie zmniejszało zagrożenie przeniesienia zakażenia HIV poprzez kontakty seksualne lub poprzez zakażoną krew.
Zidovudine
inj.: (0,2 g/20 ml) 5 fiolek
Wskazania
Leczenie zakażeń ludzkim wirusem upośledzenia odporności (HIV) u chorych, którzy nie wykazują objawów zakażenia, z objawami wczesnego lub zaawansowanego zakażenia HIV, np. nabyty zespół upośledzenia odporności (AIDS) lub zespół związany z AIDS.
Dawkowanie
Dorośli dożylnie 2,5 mg/ kg m.c. co 4 h (w dzień i w nocy). Uwaga. Przez pierwsze 3 miesiące leczenia należy kontrolować obraz krwi co najmniej raz na 2 tygodnie, później raz w miesiącu. W przypadku znacznego zmniejszenia się liczby leukocytów i stężenia Hb dawki zmniejsza się o połowę lub podaje co 8 h, w cięższych przypadkach leczenie należy przerwać na 2-4 tygodnie. Chorych należy poinformować, że nie wykazano, aby leczenie zmniejszało zagrożenie przeniesienia zakażenia HIV poprzez kontakty seksualne lub poprzez zakażoną krew.
Zalcitabine
tabl.: (0,375 mg) 100 szt.
tabl.: (0,75 mg) 100 szt.
Działanie
Lek o działaniu przeciwwirusowym (retrowirusy). Syntetyczny nukleozyd odpowiadający 2'-deoksycytydynie, w której grupę 3'-hydroksylową zastąpiono wodorem. Działa w fazie S cyklu komórkowego. Jest wewnątrzkomórkowo przekształcany w aktywny metabolit 5-trifosforan dideoksycytydyny (ddCTP). Jest on konkurencyjnym do trifosforanu deoksycytydyny (dCTP) substratem dla odwrotnej transkryptazy wirusa HIV. Ponadto konkuruje z dCTP o polimerazę DNA. Lek działa przez hamowanie syntezy DNA. Po włączeniu ddCTP do nici DNA zostaje zakończone wydłużanie łańcucha DNA. Po podaniu doustnym biodostępność wynosi ponad 86%. Przyjęcie pokarmu upośledza wchłanianie leku powodując zmniejszenie jego stężenia we krwi i wydłużenie czasu do osiągnięcia maksymalnego stężenia we krwi. Lek wiąże się z białkami osocza w 4%. Przechodzi przez barierę krew-mózg osiągając stężenie wynoszące średnio 20% swojego stężenia we krwi. Metabolizm nie jest w pełni poznany. Lek nie ulega większym przemianom w wątrobie. Po podaniu doustnym wydala się z moczem (70%) oraz z kałem (10%). T0,5 waha się od 1-3 h.
Wskazania
Monoterapia zaawansowanej choroby AIDS u dorosłych jako leczenie alternatywne do zydowudyny, u chorych nie tolerujących lub opornych na leczenie zydowudyną. Ponadto w terapii skojarzonej z zydowudyną w zaawansowanym AIDS (liczba limfocytów CD4 < 300/mm3).
Dawkowanie
Monoterapia: 1 tabl. 0,75 mg co 8 h (całkowita dawka dobowa 2,25 mg). Terapia skojarzona: 0,75 mg doustnie co 8 h w połączeniu z 200 mg zydowudyny (całkowita dawka dobowa = 2,25 mg zalcitabiny i 600 mg zydowudyny). Leczenie Hividem przerwać w razie wystąpienia objawów neuropatii obwodowej lub pojawienia się innych niepokojących objawów klinicznych i znacznych zaburzeń wskaźników biochemicznych. Po normalizacji stanu chorego i wskaźników biochemicznych można podać ponownie lek w dawce zredukowanej o 50%. Przy ponownym wystąpieniu stwierdzanych już objawów bezwzględnie przerwać leczenie. W trakcie leczenia konieczna kontrola morfologii krwi i wskaźników biochemicznych. U chorych z niewydolnością nerek i klirensem kreatyniny 10-40 ml/min należy zredukować dawkę do 0,75 mg co 12 h, a przy wartościach klirensu poniżej 10 ml/min - zredukować dawkę do 0,75 mg/dobę. W niewydolności wątroby zmniejszyć dawkę lub zaprzestać leczenia.
Didanosine
tabl. do żucia: (0,025 g) 60 szt.
tabl. do żucia: (0,05 g) 60 szt.
tabl. do żucia: (0,1 g) 60 szt.
tabl. do żucia: (0,15 g) 60 szt.
Działanie
Lek antyretrowirusowy z grupy nukleozydowych analogów dezoksyadenozyny. Hamuje replikację wirusa HIV. Atywnym przeciwwirusowo związkiem jest trifosforan deoksyadenozyny - metabolit powstały w wyniku przemian wewnątrzkomórkowych leku. Wspólną cechą związków z grupy dideoksynukleozydów, do których należy didanozyna, jest brak wolnej grupy 3'-hydroksylowej. Grupa ta jest akceptorem dla kowalentnego wiązania kolejnych 5'-monofosforanów nukleozydów, jej obecność jest więc niezbędna do wydłużania się łańcucha DNA. Wobec braku w didanozynie tej grupy hydroksylowej przyłączenie leku do wirusowego DNA powoduje zakończenie syntezy jego łańcucha, co prowadzi do zahamowania replikacji wirusa. Drugim mechanizmem działania didanozyny jest hamowanie replikacji wirusa w wyniku interferencji z polimerazą DNA zależną od RNA-HIV (współzawodnictwo z naturalnym trifosforanem nukleozydu w łączeniu się z aktywnym miejscem enzymu). Lek jest szybko rozkładany w kwaśnym pH soku żołądkowego. Stosując buforowane tabletki należy pamiętać, że każda dawka musi się składać z 2 tabl. aby uzyskać neutralizację soku żołądkowego
sprzyjającą największemu wchłanianiu didanozyny. Jedynie u dzieci poniżej 1 r.ż. 1 tabl. wystarcza do neutralizacji soku żołądkowego. Po podaniu doustnym T0,5 wynosi 1,6 h. Didanozyna in vitro bardzo słabo (mniej niż 5%) wiąże się z białkami osocza. Lek przechodzi do płynu mózgowo-rdzeniowego osiągając po 1 h u dorosłych 21% wartości jego stężenia we krwi (po podaniu dożylnym), a u dzieci - średnio 46% zarówno po podaniu dożylnym jak i doustnym. Nie jest znany metabolizm didanozyny u ludzi. Drogą nerkową wydalane jest około 20% leku; końcowym metabolitem mogą być alantoina, hipoksantyna, ksantyna i kwas moczowy.
Wskazania
Zakażenie HIV - najczęściej jako lek I rzutu w połączeniu z zidowudyną, lamiwudyną, stawudyną.
Dawkowanie
Dorośli o m.c. powyżej lub równej 60 kg - 200 mg 2 razy dziennie z zachowaniem 12-godzinnej przerwy. Dorośli o m.c. poniżej 60 kg - 125 mg 2 razy dziennie. Lek należy podawać na czczo. Istnieje możliwość podania leku w jednej dawce. Należy przyjmować 2 tabl. w jednej dawce, co zapewnia wystarczajacą ilość buforu chroniącego lek przed rozpadem w środowisku soku żołądkowego. Nie została ustalona optymalna dawka leku u dzieci. Zazwyczaj podaje się przy powierzchni ciała 1,1-1,4 m2 - 100 mg 2 razy dziennie; 0,8-1 m2 - 75 mg 2 razy dziennie; 0,5-0,7 m2 - 50 mg 2 razy dziennie; poniżej 0,4 m2 - 25 mg 2 razy dziennie z zachwaniem 12-godzinnej przerwy. Dzieci powyżej 1 r.ż. powinny otrzymywać 2 tabl. w jednej dawce, dzieci poniżej 1 r.ż. - 1 tabl. w pojedynczej dawce. Zalecane jest również podawanie leku w dawce do 300 mg/m2/dobę w 3 dawkach. Brak danych na temat modyfikacji dawki leku w zaburzeniach czynności wątroby lub nerek. W przypadku ustąpienia objawów neuropatii i po przerwie w podawaniu leku można wznowić leczenie didanozyną w mniejszej dawce. Przed połknięciem tabletek należy je starannie przeżuć, rozkruszyć lub rozpuścić w co najmniej 30 ml wody. Uwaga. W trakcie leczenia należy wykonywać badanie kontrolne dna oka co 6 miesięcy.
Inne
Inosine pranobex
tabl.: (0,5 g) 50 szt.
Działanie
Groprinosin jest lekiem o działaniu przeciwwirusowym i immunomodulacyjnym. Działając na proces translacji, hamuje namnażanie wirusów głównie opryszczki (HSV), odry oraz części wirusów oddechowych. Poprzez stymulację wydzielania niektórych cytokin oraz bezpośredni wpływ na limfocyty T i makrofagi wykazuje działanie modulujące naturalną odporność organizmu, co nasila efekt przeciwwirusowy. Wpływa na ekspresję receptorów na limfocytach T, zwiększa aktywność makrofagów oraz syntezę niektórych przeciwciał. Wprowadzona doustnie wykazuje doskonałą dostępność biologiczną, szybko jednak ulega rozkładowi do monofosforanów, ksantyn, alantoiny i kwasu moczowego. Szybko przenika do tkanek i ulega eliminacji, głównie z moczem.
Wskazania
Zakażenia wywołane wirusami: opryszczki, ospy wietrznej, grypy, świnki, odry. Może być stosowany w zapaleniach mózgu i wątroby oraz wirusowych zapaleniach dróg oddechowych. Stosowany jest także jako lek immunomodulujący.
Dawkowanie
Najczęściej stosowaną u dorosłych i dzieci dawką w ostrych zakażeniach wirusowych jest 50 mg/kg m.c./dobę. Leczenie takie może trwać do 8-14 dni.
Stavudine
kaps.: (0,015 g) 4 x 16 szt.
kaps.: (0,02 g) 4 x 16 szt.
kaps.: (0,03 g) 4 x 16 szt.
kaps.: (0,04 g) 4 x 16 szt.
proszek do przyg. zawiesiny: (0,001 g/ml) flakon 200 ml
Działanie
Lek przeciwwirusowy przeciw wirusowi HIV. Po fosforylacji do trójfosforanu stawudyny hamuje odwrotną transkryptazę wirusa HIV na drodze współzawodnictwa z naturalnym substratem - trójfosforanem tymidyny. Lek prowadzi także do zahamowania syntezy DNA wirusa na drodze zatrzymania procesu jego wydłużania. Bezwzględna biodostępność wynosi 86%. T0,5 trójfosforanu stawudyny wynosi 3,5 h. Lek przechodzi do płynu mózgowo-rdzeniowego osiągając w 4 h po podaniu stężenie w płynie mózgowo-rdzeniowym w stosunku do osocza odpowiadające współczynnikowi 0,39. Lek jest wydalany z moczem w 42% w stanie nie zmienionym; pozostała część - na drodze endogennych przemian metabolicznych.
Wskazania
Zakażenie HIV z postępującym lub zaawansowanym upośledzeniem odporności. Lek jest skuteczny zarówno w monoterapii, jak i w skojarzeniu z innymi lekami przeciwretrowirusowymi (oprócz zydowudyny).
Dawkowanie
Doustnie, dorośli o m.c. poniżej 60 kg - 30 mg 2 razy na dobę (co 12 h). Dorośli o m.c. powyżej 60 kg - 40 mg 2 razy na dobę (co 12 h). Dzieci powyżej 3 m.ż. i m.c. poniżej 30 kg - 1 mg/kg m.c. 2 razy na dobę (co 12 h). Dzieci o m.c. powyżej 30 kg - dawkowanie jak u dorosłych. Lek należy przyjmować na czczo, jeżeli jednak jest to niemożliwe można go podać z lekkim posiłkiem lub wymieszać zawartość kapsułki z pożywieniem. Uwaga. Lek należy odstawić w przypadku wystąpienia neuropatii obwodowej lub 5-krotnego zwiększenia aktywności aminotransferaz. W przypadku ustąpienia objawów neuropatii lek można podać ponownie w dawce zmniejszonej o 50%. W niewydolności nerek z klirensem kreatyniny 26-50 ml/min u chorych o m.c. poniżej 60 kg lek stosuje się w dawce 15 mg 2 razy na dobę, u chorych o m.c. powyżej 60 kg - 20 mg 2 razy na dobę. U chorych z klirensem kreatyniny < 25 ml/min i u chorych dializowanych o m.c. poniżej 60 kg lek podaje się w dawce 15 mg co 24 h; chorym o m.c. powyżej 60 kg lek stosuje się w dawce 20 mg co 24 h.
Leki przeciwrobacze
Leki przeciw przywrom
Pochodne chinoliny
Praziquantel
tabl. powl.: (0,15 g) 6 szt.; SL 6 szt.
Działanie
Działa przeciwrobaczo głównie na przywry i tasiemce. Uszkadza powłoki zespólni tasiemca i zaburza przepuszczalność powłok, powoduje paraliż spastyczny mięśni pasożyta. Lek jest mało toksyczny. Dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego. Po podaniu doustnym stężenie maksymalne we krwi występuje w 1-2 h. T0,5 wynosi 1-2,5 h. Wydalany jest przez nerki w postaci metabolitów.
Wskazania
Zakażenia tasiemcem nieuzbrojonym (Taenia saginata), tasiemcem uzbrojonym (Taenia solium), tasiemcem karłowatym (Hymenolepis nana), bruzdogłowcem południowoamerykańskim (Diphyllobotrium pacificum).
Dawkowanie
Doustnie: w zakażeniach tasiemcem nieuzbrojonym (Taenia saginata) i tasiemcem uzbrojonym (Taenia solium) 5-10 mg/kg m.c. (co odpowiada 2-4 tabl. podanym osobie o wadze 60 kg); w zakażeniach tasiemcem karłowatym (Hymenolepis nana) 15-25 mg/kg m.c. (co odpowiada 6-10 tabl. przy m.c. 60 kg); w zakażeniach bruzdogłowcem południowoamerykańskim (Diphyllobotrium pacificum) 10 mg/kg m.c. (co odpowiada 4 tabl. przy m.c. 60 kg). W leczeniu tasiemczycy z reguły wystarcza jednorazowe podanie leku, przy inwazji tasiemcem karłowatym kurację można powtórzyć po 10 dniach. Tabletki należy przyjmować bez rozgryzania, w czasie posiłku, popijając odpowiednią ilością płynu.
Leki przeciw nicieniom
Pochodne benzimidazolu
Mebendazole
tabl.: (0,1 g) 6 szt.; SL 6 szt.
Działanie
Silny środek o szerokim zakresie działania przeciw robakom obłym. Wykazuje skuteczność w infestacjach włosogłówką, tęgoryjcami, glistą ludzką i owsikiem, natomiast jest mniej skuteczny w stosunku do węgorka jelitowego. Działanie polega na hamowaniu wchłaniania glukozy przez pasożyta, co prowadzi do szybkiego zużycia jego zapasów glikogenu i autolizy. Nie wpływa na stężenie glukozy we krwi człowieka. Prawie nie wchłania się z przewodu pokarmowego (około 5%). Wydalany z kałem w większości w postaci nie zmienionej. Jego działanie w przewodzie pokarmowym utrzymuje się przez 24-48 h.
Wskazania
Infestacje pasożytnicze owsikiem, włosogłówką, glistą ludzką, tęgoryjcami.
Dawkowanie
Doustnie, dorośli i dzieci powyżej 2 r.ż.: owsica - 100 mg/dawkę jednorazowo; (zaleca się powtórzenie leczenia po 2 i 4 tyg); włośnica, glistnica, tęgoryjec i zakażenia mieszane - 100 mg/dawkę 2 razy dziennie przez 3 dni.
Albendazole
tabl.: (0,2 g) 2 szt.
zawiesina: (0,1 g/5 ml) flakon 20 ml
Działanie
Lek przeciwpasożytniczy o szerokim zakresie działania. Aktywny wobec postaci dorosłych pasożytów i ich postaci larwalnych. Mechanizm działania polega na hamowaniu adsorbcji glukozy przez pasożyty. Skuteczny w infestacjach glistą ludzką, włosogłówką, owsikiem, węgorkiem jelitowym, tasiemcem, tęgoryjcem dwunastnicy, tęgoryjcem amerykańskim i infestacjach mieszanych. Zazwyczaj podawany jednorazowo, nie wymaga podawania leków przeczyszczających i stosowania diety. Wchłania się z przewodu pokarmowego (<5%). Metabolizowany w wątrobie. T0,5 wynosi 8,5 h. Wydalany jest przede wszystkim z żółcią. Przenika przez barierę łożyska.
Wskazania
Infestacje pasożytnicze: glistą ludzką, tęgoryjcem dwunastnicy, węgorkiem jelitowym, tasiemcem, owsikiem, włosogłówką, tęgoryjcem amerykańskim i w infestacjach mieszanych.
Dawkowanie
Doustnie: dorośli i dzieci powyżej 2 r.ż. 0,4 g jednorazowo, w infestacjach węgorkiem jelitowym i tasiemczycach 0,4 g/dobę przez 3 kolejne dni. Leczenie można powtórzyć w razie potrzeby po 3 tyg. Uwaga. U kobiet w wieku rozrodczym preparat powinien być podawany w ciągu pierwszych 7 dni cyklu.
Pochodne tetrahydropirymidyny
Pyrantel pamoate
tabl.: (0,25 g) 3 szt.; SL 3 szt.
Działanie
Środek o działaniu przeciwpasożytniczym na robaki obłe. Jest skuteczny w leczeniu owsicy i glistnicy, a także znajduje zastosowanie w infestacjach tęgoryjcem, Trichostrongylus colubriformis i orientalis. Mechanizm działania polega na porażeniu mięśni pasożyta przez blok depolaryzacyjny płytki nerwowo-mięśniowej. Wywiera wpływ na formy dojrzałe i we wczesnym stadium rozwoju pasożyta. Bardzo słabo wchłania się z jelit. Wydalany przede wszystkim drogą przewodu pokarmowego.
Wskazania
Infestacje owsikiem, glistą ludzką oraz tęgoryjcem jelitowym i amerykańskim.
Dawkowanie
Doustnie: dorośli i dzieci - 10 mg/kg/dawkę jednorazowo. W ciężkich infestacjach tęgoryjcem - 20 mg/kg/dawkę raz dziennie przez 2 dni lub 10 mg/kg/dawkę raz dziennie przez 3 dni. Podawać przed lub po jedzeniu.
Pochodne imidazotiazolu
Levamisole hydrochloride
tabl.: (0,05 g) 2 szt.; SL 2 szt.
tabl.: (0,15 g) 1 szt.; SL 1 szt.
Działanie
Jest syntetyczną pochodną tiazolową. Pierwotnie podawany był jako lek przeciwrobaczy, natomiast od 1971 roku stosuje się go również jako preparat immunomodulujący. Szybko, lecz krótkotrwale poraża układ nerwowy robaków obłych (Ascaris i Ancylostoma). Jest mniej skuteczny w leczeniu Necator americanus, nie działa wobec Trichuris trichiura. Lek wyraźnie zwiększa obronność organizmu w doświadczalnych zakażeniach bakteryjnych oraz przywraca upośledzoną odporność u osobników w wieku starszym. Działa przede wszystkim w tych przypadkach, w których upośledzone są reakcje odpornościowe (np. zespoły niedoboru limfocytów T i B, ale nie zespoły niedoboru immunoglobulin). Lewamizol normalizuje liczbę limfocytów w krwi obwodowej, głównie stosunek limfocytów Th/Ts. Przywraca do normy zaburzone sprzężenie zwrotne między poziomem immunoglobulin a różnicowaniem się komórek T na limfocyty wspomagające i supresorowe. Ułatwia także,względnie nawet stymuluje, różnicowanie limocytów T, w małym stopniu wpływając na ich proliferację. Na czynność limfocytów B wpływa najprawdopodobniej pośrednio, głównie poprzez normalizację wspomnianych subpopulacji komórek T. Długotrwałe podawanie preparatu nie prowadzi na ogół do do wzmożenia produkcji przeciwciał, natomiast czasami obserwuje się wręcz obniżenie, zwłaszcza nadmiernej, biosyntezy immunoglobulin. Przez granulocyty i makrofagi stymuluje fagocytozę i zwiększa ruchliwość komórek żernych. Hamuje uwalnianie histaminy z uczulonych komórek tucznych. Konsekwencją tego jest leczniczy wpływ lewamizolu w atopowym zapaleniu skóry (ale nie w astmie atopowej). Preparat wpływa również na liczne układy enzymatyczne i aminy biogenne. Poprzez aktywację fosfodiesterazy indukuje wzrost komórkowego stężenia cGMP przy równoczesnym obniżeniu zawartości cAMP w komórkach. Jego wpływ na syntezę nukleotydów związany jest ze sterowaniem transportem Ca2+. Te mechanizmy biochemiczne tłumaczą wzmożenie aktywności komórek w procesach zapalnych i immunologicznych oraz warunkują proliferację limfocytów. Niezależnie od wpływu na swoiste reakcje immunologiczne, Decaris ingeruje w stężenie wskaźników towarzyszących reakcjom nieswoistym odpornościowo. Powoduje obniżenie CRP (zwłaszcza w przebiegu RZS); hamuje syntezę kwasu hialuronowego. Ten ostani mechanizm odpowiedzialny jest najprawdopodobniej za efekt przeciwzapalnego działania lewamizolu. Jakkolwiek jest induktorem interferonów, nie wykazuje praktycznie działania w ostrych zakażeniach wirusowych. Natomiast skutecznie zapobiega nawrotom zakażeń górnych dróg oddechowych w okresie jesienno - zimowym u dzieci. Próbowano go także wykorzystać w onkologii, jednak nieustalony jest nadal jego wspomagający efekt w wydłużaniu okresu trwałej remisji. Preparat dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, osiągając najwyższe stężenie we krwi po 2 h. T0,5 wynosi około 4 h. Metabolizowany jest w wątrobie i eliminowany całkowicie w ciągu 2 dni z moczem i kałem.
Wskazania
Zakażenia glistą jelitową i tęgoryjcem dwunastniczym. Zaburzenia odporności: Z. Wiskott - Aldricha, ataksja - teleangiektazja, hipogammaglobulinemia, niedobory ilościowe i jakościowe limfocytów T i B (jednak nie przy hipogammaglobulinemii Brutona, niedoborach IgM, w kandidiazie przewlekłej). Przewlekle nawracające zakażenia górnych dróg oddechowych, ropnie skóry. Obserwowano pozytywny wpływ leku w RZS, atopowym zapaleniu skóry (ale nie w astmie atopowej), leczeniu toksoplazmozy, brucelozy.
Dawkowanie
W glistnicy - jednorazowo, doustnie, po głównym posiłku: dorośli 150 mg, dzieci 3 mg/kg m.c. W infestacji tęgoryjcem: dorośli 300 mg, dzieci 6 mg/kg m.c. w dawce jednorazowej przez 1 lub 2 dni. Leczenie można powtórzyć w razie potrzeby. W nawracających infekcjach: 150 mg dorośli (dzieci 3 mg/kg) przez 2-3 dni w tygodniu, przez okres kilku miesiecy. W RZS i dla celów immunomodulacyjnych: powyższa dawka przez 2-5 dni w tygodniu. Przedawkowanie leku może spowodować ujawnienie się jego immunosupresyjnego działania. Zaleca się kontrolę leukocytozy w 10 h po przyjęciu pierwszych 150 mg leku. Jeśli spadnie ona poniżej 3000 (lub liczba granulocytów obojętnochłonnych spadnie do około 1000) podawanie leku należy przerwać. Po powrocie do normy lewamizol można podawać ponownie; jeśli nastąpi ponowny spadek liczby leukocytów leczenie należy przerwać.
Leki stosowane w amebiozie i innych chorobach pierwotniakowych
Pochodne hydroksychinoliny
Chlorquinaldol
draż.: (0,1 g) 20 szt.
Działanie
Chemioterapeutyk, pochodna chinoliny. Działa bakteriobójczo wobec bakterii Gram-dodatnich (gronkowce, paciorkowce) i Gram-ujemnych (głównie pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae). Ponadto wywiera działanie grzybostatyczne (Candida albicans) oraz pierwotniakobójcze (m.in. Trichomonas vaginalis). Po podaniu doustnym wchłania się w niewielkim stopniu z przewodu pokarmowego; wchłanianie zwiększa się przy długotrwałym podawaniu dużych dawek. Nie zaburza równowagi fizjologicznej flory jelitowej.
Wskazania
Pełzakowe i bakteryjne zakażenia przewodu pokarmowego.
Dawkowanie
Dorośli doustnie 0,1-0,2 g co 8-12 h, w ciężkich przypadkach 0,2 g co 6 h (w pełzakowicy wyjątkowo i przez krótki okres czasu 3 razy dziennie po 0,4 g). Dzieci 2-6 r.ż. 60-80 mg 3 razy dziennie; 7-14 r.ż. 0,1 g 3 razy dziennie.
Leki przeciw malarii
Pochodne aminochinoliny
Chloroquine diphosphate
tabl.: (0,25 g) 30 szt.; SL 30 szt.
Działanie
Działa pierwotniakobójczo, hamuje czynność enzymów komórkowych i oddychanie tkankowe, ponadto hamuje proliferację fibroblastów i działa immunosupresyjnie i przeciwzapalnie bezpośrednio na tkanki. Działa na schizonty i skutecznie na gametocyty Plasmodium vivax, P. ovale, P. malariae, działanie na P. falciparum jest wątpliwe. Wywiera działanie pełzakobójcze na Entamoeba histolytica, działa także przeciwlambliowo. Łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego, kumuluje się osiągając duże stężenia w niektórych tkankach (nerki, wątroba, płuca, śledziona, silnie wiąże się z melanocytami oka i skóry). Bardzo powoli jest eliminowany z organizmu, kwaśny odczyn moczu przyspiesza eliminację.
Wskazania
Zapobieganie i leczenie prawie wszystkich postaci zimnicy, niekiedy w skojarzeniu z innymi lekami przeciwzimniczymi. Czerwonka pełzakowa, głównie pełzakowe zapalenie wątroby. Lamblioza oporna na inne leczenie. Kolagenozy - głównie liszaj rumieniowaty, reumatoidalne zapalenie stawów.
Dawkowanie
Indywidualne, zależne od tolerancji i stanu chorego. Dorośli: w zimnicy: zapobiegawczo - raz w tygodniu 2 tabl. lub codziennie po 1/2 tabl., leczniczo - nasycenie klasyczne - w ciągu 2 pierwszych dni po 2 1/2 tabl. na dobę, następnie przez 3 dni po 1/2 tabl. na dobę. Nasycenie szybkie: pierwszego dnia co 12 h 2 tabl. Czerwonka pełzakowa, ropień wątroby: w ciągu 2 dni lub dłużej 2 razy dziennie po 2 tabl., następnie w ciągu 2-3 tygodni raz dziennie po 2 tabl. Choroby tkanki łącznej: w ciągu kilku miesięcy podaje się 1 tabl. raz dziennie, po kolacji. Można - w razie konieczności - podawać w ciągu pierwszych 10 dni leczenia 2 razy dziennie po 1 tabl., a następnie po 1 tabl. po kolacji. W toczniu rumieniowatym zwykle podaje się codziennie po kolacji 1 tabl. lub w krótszym okresie 2-3 tabl. na dobę. Dzieci: w 1-4 r.ż. stosuje się 1/4 dawki dla dorosłych, w 4-8 r.ż. 1/2 dawki, w 8-14 r.ż. 3/4 dawki dla dorosłych. Młodzież o m.c. poniżej 60 kg m.c.: 10 mg/kg m.c., po 6 h 5 mg/kg m.c., po czym przez 2 dni 5 mg/kg m.c. Podczas dłuższego leczenia należy kontrolować obraz krwi, okresowo dokonywać kontroli okulistycznych, unikać nasłonecznienia i naświetlania promieniami UV.
Pochodne diaminopirymidyny
Pyrimethamine
tabl.: (0,025 g) 30 szt.; SL 30 szt.
Działanie
Jest lekiem przeciwpierwotniakowym, inhibitorem dehydrogenazy tetrahydrofolianowej, zaburza układ kwas foliowy - kwas folinowy i działa głównie na podział jądra komórek pierwotniaków. Działa na postacie erytrocytarne Plasmodium falciparum, P. vivax, P. malariae oraz na Toxoplasma gondii, prawie nie działa na gametocyty. Łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego, maksymalne stężenie we krwi osiąga po 2 h, największe stężenie występuje w nerkach, płucach, wątrobie i śledzionie, wydala się wolno. T0,5 wnosi około 90 h. Przenika do mleka matki.
Wskazania
Leczenie (jednocześnie z sulfalenem lub sulfadoksyną) zimnicy wywołanej pierwotniakami: Plasmodium falciparum, P. vivax i P. malariae. Leczenie toksoplazmozy (jednocześnie z sulfadiazyną lub innym odpowiednim sulfonamidem).
Dawkowanie
Leczenie zimnicy: dorośli i dzieci powyżej 14 r.ż. jednorazowo 50-75 mg razem z 1000-1500 mg sulfalenu lub sulfadoksyny. Dzieci 9-14 lat jednorazowo 50 mg razem z 1000 mg sulfonamidu. Dzieci 4-8 lat jednorazowo 25 mg razem z 500 mg sulfonamidu. Poniżej 4 r.ż. jednorazowo 12,5 mg razem z 250 mg sulfonamidu. Leczenie toksoplazmozy (jednocześnie z sulfadiazyną): dorośli i dzieci powyżej 6 r.ż. pierwsza dawka 50 mg, następnie raz dziennie 25 mg przez 3-6 tyg. Dzieci 2-6 lat pierwsza dawka 2 mg/kg m.c. (maksymalnie 50 mg), następnie raz dziennie 1 mg/kg m.c. (maksymalnie 25 mg) przez 3-6 tyg. Młodszym dzieciom podaje się 1 mg/kg m.c. raz dziennie. Podczas leczenia należy kontrolować morfologię krwi.
14