Praca zaliczeniowa

TEMAT:

Rynek kapitałowy

Rynek kapitałowy

Rynek kapitałowy to zespół decyzji finansowych przedsiębiorstw, instytucji finansowych i osób fizycznych. Rynek ten umożliwia przekształcenie nagromadzonych oszczędności w inwestycje. Autorzy chcą jednak zwrócić uwagę na możliwość wcześniejszego zapoznania się z teoretycznymi informacjami rynku w skali całej gospodarki, dostępnych w opracowaniu Rynek w dziale Ekonomia. Idź do rynek

Na tzw. rynek kapitałowy składają się :
- rynek papierów wartościowych (obligacje, akcje),
- rynek hipoteczny - hipoteka na grunty, budynki,
- rynek długoterminowych pożyczek bankowych.

Uczestnikami rynku kapitałowego są wszelkiego rodzaju podmioty do których zaliczamy :

• banki :
  - centralny - wykonujący swoje ustawowe zadania do których zaliczmy oferowanie i skupowanie od banków instrumentów finansowych, ewentualne interwencje na rynkach walutowych, ustalanie wielkości podaży pieniądza w gospodarce głównie poprzez wysokość stóp procentowych. Zobacz artykuł o Polityce monetarnej,
  - komercyjne - na rynku kapitałowym, lub szerzej finansowym banki poszukują dla siebie możliwości inwestycji, zdobycia środków na działalność kredytową i same oferując swoje usługi kredytowe bądź inwestycyjne. Widzimy więc, że sytuacja występująca na rynku pieniężnym ma dla banku olbrzymie, wręcz decydujące znaczenie potwierdzające słuszność prowadzonej polityki w zakresie sposobu funkcjonowania banku.

• inne instytucje :
  - finansowe - wspólną cechą tych instytucji jest fakt posiadania wolnych środków finansowych, które muszą zostać korzystnie ulokowane aby instytucja osiągała zyski lub utrzymała się na rynku (w sensie ogólnym, nie tylko na rynku kapitałowym, ale także na tym na którym zdobywa środki przeznaczone na inwestycje). Do instytucji finansowych działających na rynku kapitałowym zaliczamy :
  a)firmy ubezpieczeniowe,
  b)fundusze emerytalne,
  c)fundusze inwestycyjne,
  d)fundusze venture capital, czyli fundusze wysokiego ryzyka,
  - pozostałe instytucje (niefinsowe) - firmy te mają związek z rynkiem z tytułu kontaktów z bankami, prowadzonej działalności doradztwa finansowego,

• osoby fizyczne - inwestujące własne środki finansowe w papiery wartościowe.

Banki

W Polsce struktura bankowa jest dwuszczeblowa i składa się na nią Narodowy Bank Polski (bank centralny) i banki handlowe, komercyjne.

Narodowy Bank Polski jest bankiem państwowym i realizuje on cztery podstawowe funkcje w gospodarce :

• jest emitentem pieniądza gotówkowego, czyli papierowych biletów bankowych i bilonu - przez co określa on charakterystykę całego obiegu pieniężnego,

• pełnienie funkcji "banku banków" - bank centralny może kredytować działalność banków i ma duży wpływ na ich funkcjonowanie m. in. poprzez wysokość rezerw obowiązkowych (zobacz Polityka monetarna),

• wykonywanie funkcji usługowych dla rządu - bank centralny prowadzi rachunki rządowe, gromadzi przychody i realizuje wydatki, ponadto sprzedaje obligacje i bony skarbowe w celu pokrycia deficytu budżetowego państwa,

• prowadzenie kontaktów pieniężno-kredytowych z zagranicą - np. ustalanie reguł wymiany własnej waluty.

Jednak najważniejszą rolę w gospodarce kapitalistycznej odgrywają banki handlowe, będące prywatną własnością. Banki pośredniczą między właścicielami wolnych środków pieniężnych a kredytobiorcami. Działalność kredytowa, czyli udzielanie kredytów jest dla banków źródłem zysków. Dochodem jest różnica między płaconymi przez kredytobiorców odsetkami (wyższe), a odsetkami wypłacanymi deponentom (niższe).

W Polsce banki komercyjne są bankami uniwersalnymi, taki model został narzucony przez przepisy. Oznacza to, że bank wykonuje wiele czynności w wielu dziedzinach, nie specjalizuje się w jednej z nich. Obecnie od modelu silnie uniwersalnego się odchodzi i powstają banki specjalizujące się w obsłudze klientów indywidualnych, firm, operacji zagranicznych czy konkretnej gałęzi gospodarki. Podmiot, który chciałby zostać bankiem musi spełnić bardzo wiele warunków zanim otrzyma pozwolenie na działalność, w tym warunki wysokości kapitałów. Banki mogą wykonywać wiele czynności w tym te mające związek z funkcjonowaniem rynków kapitałowych :
- świadczenie usług doradczych,
- nabywanie akcji innych podmiotów oraz innych papierów wartościowych,
- nabywanie jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych,
- zaciąganie zobowiązań związanych z emitowanymi papierami wartościowymi.
Ustawa Prawo Bankowe przewiduje wiele szczegółowych ograniczeń co do wysokości zaangażowania kapitału banku w poszczególne przedsięwzięcia i papiery wartościowe.

W Polsce przepisy Ustawa ubezpieczeniowej przewidują, że działalność ubezpieczeniową mogą prowadzić tylko zakłady ubezpieczeń mające formę spółki akcyjnej lub towarzystw ubezpieczeń wzajemnych. Kolejny wymóg to posiadanie zezwolenia Ministra Finansów i obowiązek oddzielenia firm prowadzących ubezpieczenia majątkowe od tych zajmujących się ubezpieczeniami na życie. Towarzystwa ubezpieczeniowe mogą być notowane na giełdzie, a tylko te papiery wartościowe, które są dopuszczone do publicznego obrotu są akcjami na okaziciela, pozostałe muszą być imienne.

Towarzystwa ubezpieczeniowe ze względu na swoją specyfikę, przy dokonywaniu inwestycji kierują się następującymi zasadami :

• bezpieczeństwa - lokaty nie mogą być ryzykowne i towarzystwo musi mieć dużą pewność odzyskania zainwestowanych środków, z cechą bezpieczeństwa wiąże się także tworzenie rezerw i kapitału zapasowego, z których pokryje się ewentualne straty,

• płynności - jest to czas niezbędny na spieniężenie lokaty - towarzystwo dąży do tego, żeby mieć płynne lokaty, aby w razie nagłego wzrostu poziomu odszkodowań mogło szybko zdobyć środki na ich pokrycie,

• rentowności - czyli poziomu zyskowności - towarzystwo dąży do osiągnięcia najwyższej rentowności inwestycji nie zapominając jednak o zasadzie bezpieczeństwa,

• dywersyfikacji lokat - polega ona na tym, że towarzystwo nie inwestuje większości środków w jedną inwestycje, stara się swoje środki podzielić na wiele inwestycji, z których część będzie bardziej rentowna, a część mniej, część bardzo płynna, a część trudniejsza do spieniężenia. Dywersyfikacja dąży do zapewnienia towarzystwu rentowności przy dużym bezpieczeństwie.

Nad całością działań towarzystw ubezpieczeniowych czuwa w Polsce Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń, którego zadaniem jest :
- ochrona praw i interesów osób ubezpieczonych,
- zapobieganie utraty płynności przez towarzystwa i ich braku wypłacalności,
- wydawanie zezwoleń na działalność brokera i pośrednika ubezpieczeniowego,
- kontroli towarzystw, brokerów i pośredników.

Ostatnie kilka lat wykazały, że rynek ubezpieczeń rozwijał się dosyć burzliwie. Kilka towarzystw zbankrutowało, a te nawet największe państwowe przez kilka lat nie wypełniało wszystkich ustawowych poziomów bezpieczeństwa. Jednak pomimo pewnych problemów rynek ubezpieczeń w Polsce się rozwija i z biegiem lat będzie stawał się coraz bezpieczniejszy. Trzeba podkreślić, że poziom składek ubezpieczeniowych rośnie wyraźnie wraz ze wzrostem zamożności społeczeństwa i w Polsce ciągle jest niski.

Dla określania funduszy venture capital przyjęto w Polsce pojęcie funduszu wysokiego ryzyka. W tego typu fundusze inwestują fundusze inwestycyjne i emerytalne, banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, prywatni przedsiębiorcy a nawet przedsiębiorstwa państwowe i same państwa.

W zasadzie możemy powiedzieć, że fundusz venture capital :

• dąży do osiągnięcia najwyższego zysku z kapitału,

• wspiera działalność małych i średnich przedsiębiorstw,

• aktywnie uczestniczy w zarządzaniu przedsiębiorstwem.

Owe działania funduszu są realizowane poprzez :

• wykupywanie udziałów w firmach,

• wspieranie i finansowanie działalności firm już istniejących,

• zakładanie nowych firm, jeżeli jest to niezbędne do osiągnięcia zamierzeń funduszu.

Na rynku kapitałowym mają miejsce transakcje, które dotyczą obrotu papierami wartościowymi, takimi jak :
- akcje i udziały,
- obligacje,
- bony skarbowe,
- bankowe papiery wartościowe.

Rynek publiczny

Rynek publiczny - to taki rynek papierów wartościowych gdzie wg Ustawy o publicznym obrocie papierami wartościowymi z 21.08.1997r. (w skrócie Ustawa) następuje (muszą być spełnienie trzy kolejne warunki) :

• proponowania nabycia lub nabywanie emitowanych papierów wartościowych,

• przy wykorzystaniu środków masowego przekazu lub w inny sposób,

• jeżeli propozycja jest skierowana bezimiennie lub imiennie do ponad 300 osób.

Jednocześnie Ustawa przewiduje pewne wyjątki od tej zasady, m. in. :
- proponowanie papierów wartościowych w wyniku postępowania upadłościowego i egzekucyjnego,
- proponowanie nabywanie własnych akcji przez spółkę w celu ich umorzenia,
- proponowanie nabycia akcji nie dopuszczonych do publicznego obrotu dotychczasowym akcjonariuszom z tytułu prawa poboru,
- udostępnianie akcji JSSP przez Skarb Państwa pracownikom spółki itp.

Aby papiery wartościowe mogły zostać dopuszczone do publicznego obrotu, podmiot wprowadzający musi złożyć odpowiedni wniosek do Komisji Papierów Wartościowych i Giełda, który może zostać przyjęty. Z tego obowiązku zwolnione są papiery wartościowe emitowane przez Narodowy Bank Polski i Skarb Państwa.

Rynek pierwotny i wtórny

Jak wynika z powyżej przedstawionego schematu ważną rolę odgrywa rozgraniczenie na rynek pierwotny i wtórny :

• rynek pierwotny - to proponowanie przez emitenta (lub jego przedstawiciela) usługowego nabycia emitowanych w serii papierów wartościowych nowej emisji np. zakup akcji spółki przeprowadzającej emisję w trakcie procesu wchodzenia na giełdę,

• rynek wtórny - to nabywanie lub proponowanie nabycia emitowanych w serii papierów wartościowych przez inne podmioty, np. zakup akcji na giełdzie na zwykłej sesji.

Sprawą wymagającą podkreślenia jest fakt, że obrót papierami wartościowymi może się odbywać wyłącznie na rynkach regulowanych (czyli na giełdzie i zorganizowanym rynku pozagiełdowym) za pośrednictwem banków i podmiotów prowadzących działalność maklerską. Wyjątkami od tej zasady są sytuacje gdy transakcja dotyczy :
- papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa i NBP,
- przenoszonych papierów wartościowych w drodze dziedziczenia,
- dwóch osób fizycznych,
- podmiotu dominującego i jego podmiotu zależnego,
- papierów wartościowych wchodzących w skład zbywanego przedsiębiorstwa na podstawie Kodeksu Cywilnego,
- pap. wart. przenoszonych w wyniku przepisów prawa upadłościowego,
- pap. wart. przenoszonych w wyniku postępowania egzekucyjnego,
- pap. wart. obciążonych zastawem, za zgodą KPWiG.

Rynek pierwotny

Rynkiem pierwotnym nazywamy proponowanie przez emitenta (lub jego przedstawiciela) usługowego nabycia emitowanych w serii papierów wartościowych nowej emisji. Nowa emisja może zostać zakwalifikowana jako publiczna bądź niepubliczna. Emisja niepubliczna jest skierowana do imiennej grupy podmiotów zainteresowanych nabyciem nowych akcji. Ta sytuacja dotyczy głównie większych transakcji i z punktu widzenia przeciętnego inwestora giełdowego jest sytuacją marginalną. Bardziej interesujące i ważne są dla niego emisje publiczne. Są one zazwyczaj przeprowadzane przez pośredników np. biura maklerskie, którzy oferują je publicznie.

Emisja publiczna musi spełniać określone warunki przewidziane przez prawo państwa na terenie którego się odbywa. Na rynku papierów wartościowych najwięcej uwagi skupiają nowe emisje akcji, dlatego odsyłamy czytelnika zainteresowanego jakie warunki musi spełniać w Polsce spółka emitująca nowe akcje do rozdziału Prospekt Emisyjny.

Celem emisji akcji jest dla ich emitenta zdobycie kapitału niezbędnego na pokrycie potrzeb lub zamierzeń inwestycyjnych spółki. Również dla rynku giełdowego każda większa emisja stanowi doniosłe wydarzenie. Inwestorzy chcąc zakupić nowe akcji spółki muszą część pieniędzy wycofać z rynku (sprzedać posiadane przez siebie akcje - autorzy pragną zwrócić uwagę na fakt występujących w przeszłości w Polsce osłabień koniunktury giełdowej podczas większych emisji) lub zdobyć je w inny sposób np. poprzez popularne kredyty bankowe. W tej sytuacji niezmiernie ważna jest dla nich cena nowych akcji i ich atrakcyjność. Również kondycja gospodarcza emitenta jest w pewien sposób zależna od ilości kapitału, który zdoła pozyskać a więc głównie od ceny jednostkowej akcji. Istnieją dwa sposoby na optymalne ustalenie ceny emisyjnej akcji :

• cena stała - ustalona wcześniej przez emitenta, inwestor musi przekalkulować czy opłaca mu się zakup akcji z emisji czy też raczej powinien się wstrzymać z zakupem, w tym wariancie decyzja o zakupie jest obciążona mniejszym ryzykiem,

• ceny minimalna - emitent ustala minimalną cenę emitowanych akcji po której kalkuluje mu się ta emisja, pozostawiając jednocześnie inwestorom możliwość zakupu akcji po cenie wyższej. Jest to więc cena zmienna, najczęściej ustala się również górne widełki ceny.

Obecnie coraz większą popularność wśród emitentów zyskuje zabieg budowania księgi zamówień (book building). W tej zostają ustalone widełki ceny emisyjnej, ale prospekt emisyjny zawiera jednocześnie formularz , który inwestor może wypełnić i wysłać do obsługującego emisję. W takim formularzu podaje ile akcji byłby skłonny kupić i po jakiej cenie. Złożenie tej deklaracji nie zobowiązuje do kupna akcji, a spółce pozwala dokładniej określić skalę zainteresowania ofertą. Niekiedy emitent aby skłonić inwestorów do uczestniczenia w book buildingu i w emisji, daje pewne preferencje przy przydziale akcji uczestnikom book buildingu.

Przeprowadzane nowe emisje akcji wiążą się z pewną niepewnością co do powodzenia oferty. Emisja może zakończyć się następującymi rezultatami :

• może nie dojść do skutku np. gdy sprzedano mniej akcji niż przewidywał minimalny pułap ustalony przez emitenta,

• może dojść do skutku gdy spełnione zostały warunki przewidziane w Prospekcie Emisyjnym. Jednak mimo tego trzeba ocenić powodzenie emisji. Najlepiej uczynić to określając jaki procent oferty został zrealizowany :
  - sprzedano dokładnie tyle akcji ile oferowano. Sytuacja raczej teoretyczna,
  - inwestorzy zapisali się na więcej akcji niż zaoferowano (dzieje się tak dosyć często) - wtedy emitent przydziela akcje częściowo, a za resztę zwraca pieniądze,
  - inwestorzy zapisali się na mniej akcji niż zaoferował emitent - w tej sytuacji spółka emitująca akcje otrzymuje mniej środków finansowych niż planowała i może jej nie starczyć środków np. na planowane inwestycje.

Na wypadek nie sprzedania całej oferty, emitent może się zabezpieczyć poprzez umowę gwarancyjną. Emitent podpisuje taką umowę z bankiem lub biurem maklerskim (najczęściej z tym, które prowadzi emisje), który zobowiązuje się nabyć część akcji w razie niepowodzenia emisji. Taka instytucja powszechnie zwana jest Gwarantem i świadczy swe usługi w zamian za :

• w przypadku konieczności objęcia emisji lub jej części - pewne dyskonto do ceny emisyjnej, w praktyce Gwarant płaci kilka procent mniej za akcje w porównaniu z ceną emisyjną akcji,

• opłatę za gotowość do zakupu określonej liczby akcji - pobiera w obu przypadkach (powodzenie lub niepowodzenie emisji).

Po emisji Gwarant zazwyczaj indywidualnie szuka chętnych na objęte przez siebie akcje i ewentualnie może zarobić sprzedając je powyżej ceny po której jej obejmował.

Umowa z Gwarantem jest dla emitenta korzystna, gdyż relatywnie niewielkim kosztem może zabezpieczyć się przed skutkami ewentualnego niepowodzenia emisji.

Literatura: Internet

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

---