Omów odpowiedzialność członków, organów i współudziałowców spółki kapitałowej
(z o.o. i akcyjnej)
Jednym z kryteriów podziału spółek jest kryterium substratu: jeśli substratem są (wspólnicy), to są to spółki osobowe, jeśli także kapitał (substrat rzeczowy), są to spółki kapitałowe. W konsekwencji spółki kapitałowe posiadają osobowość prawną i za swoje zobowiązania odpowiadają własnym majątkiem, z wyłączeniem osobistej odpowiedzialności wspólników. W przeciwieństwie do spółek kapitałowych, spółkę osobową cechuje osobista (majątkowa) odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki i osobiste prowadzenie spraw spółki. W spółce kapitałowej wspólnicy odsunięci są z reguły od bezpośredniego prowadzenia spraw spółki (należą one do zarządu spółki) i od bezpośredniej kontroli jej działalności (wykonuje je specjalny organ spółki: rada nadzorcza lub komisja rewizyjna), organem zaś ich reprezentującym jest zgromadzenie wspólników.
Spółki osobowe to: spółka cywilna, jawna i komandytowa, natomiast spółki kapitałowe to: spółka akcyjna i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Z gospodarczego punktu widzenia spółka jest zrzeszeniem dwóch lub więcej osób, mających na celu wspólne prowadzenie przedsiębiorstwa zarobkowego bądź też osiągnięcie wspólnego celu gospodarczego w inny sposób. W prawie polskim spółkę akcyjną może utworzyć jednoosobowo Skarb Państwa i gmina. Dopuszcza się także możliwość jednoosobowego założenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, przy czym możliwość taką posiadają zarówno osoby fizyczne, jak i prawne, wyjąwszy inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, która możliwości takiej nie ma.
SPÓŁKI KAPITAŁOWE
Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Spółka ta wypełnia lukę między typem spółki handlowej osobowej a typem spółki akcyjnej, wymagającej większych kapitałów i skomplikowanego aparatu organizacyjnoprawnego. Opiera się ona na koncepcji zaangażowania kapitałowego wspólników. Spółka z o.o. odpowiada w sposób nieograniczony majątkiem spółki (a nie wspólników). Wspólnicy tej spółki nie odpowiadają osobiście za zobowiązania spółki.
Spółki z o.o. mogą być zawierane w celach gospodarczych (zarobkowych bądź nie) przez jedną lub więcej osób, o ile ustawy nie zawierają ograniczeń.
W przypadku gdy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest utworzona tylko przez jedną osobę (jedyny wspólnik), osoba ta wykonuje wszystkie uprawnienia przysługujące zgromadzeniu wspólników. Jedynym wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być inna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, składająca się z jednego wspólnika. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zajmuje pośrednie stanowisko między spółką jawną i spółką akcyjną. Ze spółką akcyjną ma to podobieństwo, że jest osobą prawną i że zachodzi odpowiedzialność tylko majątkiem spółki, ze spółką jawną zaś to, że moment osobisty nie jest pominięty, i dlatego wspólnikom zastrzeżone są daleko idące prawa kontroli, od spółki akcyjnej różni się spółka z ograniczoną odpowiedzialnością tym, że udziały w niej w przeciwieństwie do spółki akcyjnej nie muszą być równe, i nie można na nie wystawiać dokumentu na okaziciela. Z powodu, że w przeciwieństwie do spółki jawnej oraz komandytowej członkowie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za jej zobowiązania wierzycielom nie odpowiadają bezpośrednio, lecz są tylko wobec spółki odpowiedzialni za wkład, a możliwie także za dopłatę, i że spółka wierzycielom swoim odpowiada całym majątkiem, nazwa spółki "spółka z ograniczoną odpowiedzialnością" nie jest właściwa.
Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością można zawiązać w celach gospodarczych, w więc nie tylko w celu prowadzenia przedsiębiorstwa zarobkowego, można ją więc założyć także w celu prowadzenia gospodarstwa rolnego lub innego; za cel gospodarczy nie można uważać uprawiania polityki, nie można też takim celem nazwać działalności naukowej, towarzyskiej, dobroczynnej, itp.
Powstanie spółki wymaga: zawarcia umowy spółki lub dokonania jednostronnej czynności prawnej, wniesienia całego kapitału zakładowego, ustanowienia władz spółki, wpisu do rejestru handlowego. Umowa spółki (pod rygorem nieważności) musi być zawarta w formie aktu notarialnego.
Sprawy wewnętrzne spółki oraz jej reprezentowanie na zewnątrz powierzone jest "władzom spółki". Wpis do rejestru handlowego ma charakter konstytutywny. Z chwilą wpisania do rejestru handlowego spółka staje się osobą prawną. Najwyższą organem spółki jest zgromadzenie wspólników, które można podzielić na zwyczajne i nadzwyczajne.
Organem wykonawczym spółki z o.o. jest zarząd. Jego prawa i obowiązki określa ustawa i akt założycielski spółki. Zarząd może być jednoosobowy lub wieloosobowy i powoływany jest z grona wspólników lub spoza jego grona w drodze uchwały zgromadzenia wspólników.
Odpowiedzialność w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością
Za należyte prowadzenie księgowości spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają członkowie zarządu. Zarząd także zobowiązany jest sporządzić i udostępnić oraz złożyć organom nadzorczym bilans, rachunek zysków i strat za rok ubiegły oraz dokładne pisemne sprawozdanie z działalności spółki. Dokumenty te podlegają następnie zatwierdzeniu przez zgromadzenie wspólników, a po zatwierdzeniu powinny być złożone w sądzie rejestrowym. Jeżeli bilans sporządzony przez zarząd wykaże straty przewyższające sumę kapitałów zapasowego i rezerwowego oraz połowę kapitału zakładowego, zarząd zobowiązany jest bezzwłocznie zwołać zgromadzenie wspólników, celem powzięcia uchwały co do dalszego istnienia spółki.
Zarząd odpowiedzialny jest do prowadzenia księgi udziałów, do której należy wpisywać nazwisko (firmę) każdego wspólnika, adres (siedzibę) oraz ilość i wysokość jego udziałów, tudzież wszelkie zmiany w osobach wspólników i posiadaniu udziałów.
Jeżeli członkowie zarządu rozmyślnie lub przez niedbalstwo podali fałszywe dane w oświadczeniu, wówczas odpowiadają wobec wierzycieli spółki solidarnie ze spółką przez 3 lata od dnia zarejestrowania spółki lub zarejestrowania podwyższenia kapitału akcyjnego. Podkreślona jest tutaj bezpośrednia odpowiedzialność członków zarządu wobec wierzycieli spółki; niezależnie od tej odpowiedzialności zachodzi również odpowiedzialność członków zarządu wobec spółki za wyrządzoną szkodę. Solidarna odpowiedzialność członków zarządu zachodzi nie tylko łącznie za spółką, lecz także łącznie z innymi członkami zarządu. Członkowie zarządu mają zaspokoić każdego wierzyciela w pełnej kwocie bez względu na to, czy należność jego jest niższa, czy też wyższa od wkładu, bo nie chodzi o roszczenie odszkodowawcze; z tego powodu także w razie, gdy kilku wierzycieli występuje z żądaniem zapłaty, a należności ich przekraczają brakującą część kapitału zakładowego, każdy z nich może się domagać zapłaty pełnej należnej mu od spółki kwoty, bo odpowiedzialność członków zarządu nie jest ograniczona do wysokości wniesionego wkładu, a zatem nie można każdemu wierzycielowi przyznać tylko częściową kwotę jego należności i to w stosunku ogółu długów do wniesionego wkładu.
Kto biorąc udział w tworzeniu spółki, przez niedopełnienie przepisów prawa rozmyślnie lub przez niedbalstwo wyrządza spółce szkodę, zobowiązany jest do jej naprawienia.
Niedopełnienie przepisów prawa o którym tutaj jest mowa zajdzie, gdy nie sporządzono należycie dokumentów, w szczególności umowy spółki, i wskutek tego sąd rejestrowy wezwał do usunięcia braków a to spowodowało koszty; niedopełnienie zachodzi nie tylko wtedy, gdy przyznano wynagrodzenie za usługi i wypłacono je wbrew odpowiednim przepisom, ale także wówczas, gdy je przyznano w kwocie nadmiernej, gdy nabyto pewne przedmioty za cenę wygórowaną itp.
Członek władz spółki odpowiada wobec spółki za szkodę, wyrządzoną za działalność sprzeczną z prawem lub postanowieniami spółki. Powinien on przy wykonywaniu swoich obowiązków dokonać staranności sumiennego kupca i odpowiada wobec spółki za szkodę, spowodowaną brakiem takiej staranności.
W myśl powyższego sformułowania członkowie zarządu odpowiadają za należyte sprawowanie zarządu lub kontroli, za ściąganie należności od wspólników lub od osób trzecich, za zwołanie zgromadzeń wspólników. Członek władzy spółki odpowiada, chociaż nie brał udziału w czynności lub głosował przeciw dokonaniu pewnej czynności, gdyż jego rzeczą jest zapobiec działalności niekorzystnej dla spółki; nie odpowiada jednak członek władzy, jeżeli nie można mu przypisać winy, co jest możliwe wtedy, gdy czynności są podzielone, a członek nie mógł się przekonać o niekorzystnym działaniu innego członka władz, a tym samym nie mógł odwrócić szkody od spółki.
Jeżeli szkodę spółce wyrządziło kilka osób wspólnie to odpowiadają oni za szkodę solidarnie.
Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają osobiście i solidarnie za jej zobowiązania. Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono upadłość lub wszczęto postępowanie, zapobiegające upadłości, albo że niezgłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania zapobiegającego upadłości nastąpiło nie z jego winy albo wreszcie, że mimo niezgłoszenia upadłości oraz niewszczęcia postępowania zapobiegającego upadłości wierzyciel nie poniósł szkody.
Jeżeli egzekucja z majątku spółki doprowadziła do częściowego zaspokojenia należności wierzyciela, członkowie zarządu odpowiadają tylko za niepokrytą część wierzytelności.
Kto biorąc udział w tworzeniu spółki albo będąc członkiem władz spółki lub likwidatorem, działa na jej szkodę, podlega karze więzienia do lat 5 i grzywny. Tej samej karze podlega, kto osobę ww. nakłania do działania na szkodę spółki albo udziela jej pomocy do popełnienia tego przestępstwa.
Kto, będąc członkiem zarządu spółki lub likwidatorem, nie zgłasza upadłości spółki mimo powstania warunków, uzasadniających według przepisów upadłość spółki, podlega karze aresztu do 6 miesięcy lub grzywny albo obu karom łącznie.
Kto przy wykonywaniu obowiązków ogłasza dane nieprawdziwe albo przedstawia je władzom spółki, władzom państwowym lub osobie, powołanej do rewizji, podlega karze więzienia do 2 lat lub grzywny albo obu karom łącznie. Jeżeli sprawca działał nieumyślnie podlega karze aresztu do roku lub grzywny.
Zarząd spółki przedstawia bilans oraz rachunek zysków i strat i przedstawia sprawozdanie organowi nadzorczemu, a więc radzie nadzorczej i komisji rewizyjnej, rada nadzorcza i komisja rewizyjna składają zgromadzeniu wspólników doroczne pisemne sprawozdanie z wyników badania, likwidatorzy składają zgromadzeniu wspólników bilans do zatwierdzenia.
Kto będąc członkiem zarządu lub likwidatorem, dopuszcza do wydatkowania przez spółkę dokumentów na okaziciela lub dokumentów na zlecenie lub prawa do zysków w spółce, podlega karze aresztu do 6 miesięcy lub grzywny albo obu karom łącznie.
Spółka akcyjna
Spółka akcyjna, będąc osobą prawną może działać tylko przez swoje organy, którymi są walne zgromadzenie, zarząd oraz rada nadzorcza lub komisja rewizyjna albo oba te organy łącznie.
Jest to typowa spółka kapitałowa. Spółka akcyjna może być zawiązana w każdym celu prawnie dozwolonym, zarówno gospodarczym, jak i niegospodarczym (np. kulturalnym, charytatywnym). Spółki akcyjne stanowiły jednak i nadal stanowią przede wszystkim formę prawnoorganizacyjną działalności gospodarczej, w szczególności ułatwiającą tworzenie wielkich przedsiębiorstw oraz koncentrację kapitału. Tylko w tej formie mogą być prowadzone spółki akcyjne, których przedsiębiorstwo ma znaczenie państwowe lub charakter użyteczności publicznej.
W polskim prawie występuje system mieszany (normatywno-koncesyjny) tworzenia spółek akcyjnych. Statut spółki powinien być (pod pozorem nieważności) sporządzony w formie aktu notarialnego. Zawiązanie spółki nastąpić może przez samych założycieli lub łącznie z osobami trzecimi albo w drodze publicznej subskrypcji. Obowiązkiem zarządu jest zgłoszenie spółki do rejestru handlowego w ciągu 3 miesięcy od sporządzenia statutu. Przez zarejestrowanie spółka akcyjna nabywa osobowość prawną. Kapitał akcyjny spółki stanowi fundusz zaspokojenia wierzycieli i podstaw zdolności kredytowej spółki. Jest on sumą czystego majątku, którego spółka jest obowiązana utrzymać w całości i nie rozdzielać jej między wspólników.
Spółka akcyjna stanowi związek, posiadający osobowość prawną do którego większa ilość osób wnosi pewien majątek, a żadna z nich ponad przyrzeczony wkład nie odpowiada ani związkowi, ani osobom trzecim, tym zaś którzy uiścili wkład, przysługuje udział w dochodach związku, a po tegoż rozwiązaniu i po przeprowadzeniu likwidacji, udział w tym co pozostaje po spieniężeniu majątku i zaspokojeniu wierzycieli. Spółka akcyjna jest więc równa spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, ale różni się od niej o tyle, że na udział w zysku i w majątku wydaje się dokument, zwany akcją, nadający się do przeniesienia na inną osobę, która wskutek tego staje się uprawnioną w pewnych przypadkach już na podstawie wręczenia dokumentu. Jak w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, tak też i w spółce akcyjnej należy odróżnić majątek spółki, jako osoby prawnej, i majątek wspólników, a więc akcjonariuszów, akcja nie nadaje więc akcjonariuszowi współwłasności majątku spółki, lecz tylko roszczenie o wydanie odpowiedniej części, jaka wypadnie z likwidacji.
Odpowiedzialność w spółkach akcyjnych
Jeżeli członkowie zarządu rozmyślnie lub przez niedbalstwo podali fałszywe dane w oświadczeniu, o którym mowa w art.331 § 1 punkt 3 lub art. 439 § 2 punkt 5, wówczas odpowiadają wobec wierzycieli spółki solidarnie ze spółką przez 3 lata od dnia zarejestrowania spółki lub zarejestrowania podwyższenia kapitału akcyjnego.
Kto biorąc udział w tworzeniu spółki akcyjnej, przez niedopełnienie przepisów prawa rozmyślnie lub przez niedbalstwo wyrządza spółce szkodę, zobowiązany jest do jej naprawienia.
W szczególności odpowiada, kto:
1) pomieścił lub współdziałał w pomieszczeniu w statucie, sprawozdaniach, opiniach, ogłoszeniach i zapisach fałszywych danych lub dane te w inny sposób rozpowszechniał, bądź też pominął lub współdziałał w tych dokumentach danych istotnych dla powstania spółki, w szczególności dotyczących wkładów niepieniężnych, nabycia przedmiotów i praw majątkowych oraz przyznania akcjonariuszom lub innym osobom wynagrodzenia lub szczególnych korzyści;
2) współdziałał w uzyskaniu zarejestrowania spółki na podstawie dokumentu, zawierającego fałszywe dane.
Artykuł 472 Kodeksu Handlowego mówi o tym, że w związku z powstaniem spółki lub podwyższeniem jej kapitału akcyjnego, osoba która rozmyślnie lub przez niedbalstwo wymawia albo przyznaje sobie lub osobie trzeciej zapłatę nadmiernie wygórowaną, lub wynagrodzenie albo korzyści szczególne, niewspółmierne z usługami, zobowiązany jest do naprawienia szkody, spółce wyrządzonej.
Przy podwyższeniu kapitału akcyjnego zachodzi nie tylko odpowiedzialność osób , które wnoszą aporty, lecz także członków zarządu.
Artykuł 473 nawiązuje do odpowiedzialności przy wykonywaniu rewizji: jeśli ktoś rozmyślnie lub przez niedbalstwo dopuścił do wyrządzenia spółce szkody, obowiązany jest do jej naprawienia. Odpowiedzialność zachodzi chociaż nie naruszono przepisów prawa lub statutu, ale dopuszczono do niedbalstwa.
Członek władz spółki oraz likwidator odpowiada wobec spółki za szkodę, wyrządzoną przez działalność sprzeczną z prawem lub postanowieniami statutu.
Kto współdziałał w wydaniu przez spółkę bezpośrednio lub za pośrednictwem osób trzecich akcji, obligacji lub innych tytułów uczestnictwa w zyskach albo w podziale majątku, obowiązany jest do naprawienia wyrządzonej szkody, jeżeli rozmyślnie albo przez niedbalstwo pomieścił lub współdziałał w pomieszczeniu w ogłoszeniach i zapisach fałszywych danych lub w inny sposób dane te rozpowszechniał albo, podając dane o stanie majątkowym spółki, zataił okoliczności istotne.
Art. 476 stanowi, że jeżeli szkodę o której mowa w artykułach poprzedzających wyrządziło kilka osób wspólnie to odpowiadają za szkodę solidarnie.
Kto, będąc członkiem zarządu spółki lub likwidatorem, nie zgłasza upadłości spółki mimo powstania warunków, uzasadniających według przepisów upadłości spółki podlega karze aresztu do 6 miesięcy lub grzywny albo obu karom łącznie.
Kto przy wykonywaniu obowiązków ogłasza dane nieprawdziwe albo przedstawia je władzom spółki, władzom państwowym lub osobie powołanej do rewizji, podlega karze więzienia do 2 lat lub grzywny albo obu karom łącznie. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze aresztu do roku lub grzywny.
Kto w celu uniemożliwienia bezprawnego głosowania na walnym zgromadzeniu akcjonariuszów lub bezprawnego wykonywania praw mniejszości
1) wystawia fałszywe zaświadczenie o złożeniu akcji, uprawniającej do głosowania
2) użycza innemu akcji, która nie uprawniłaby jej właściciela do głosowania,
podlega karze więzienia lub grzywny albo obu karom łącznie.
Kto w głosowaniu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszów lub wykonywaniu praw mniejszości posługuje się:
1) fałszywym zaświadczeniem o złożeniu akcji, uprawniającej do głosowania;
2) cudzą akcją bez zgody właściciela ;
3) cudzą akcją, która nie uprawniałaby jej właściciela do głosowania, podlega karze więzienia do roku lub grzywny albo obu tym karom łącznie.
Czyny opisane w tym artykule są karalne tylko wtedy, gdy się je popełnia świadomie z zamiarem głosowania lub wykonywania praw mniejszości.
Kto będąc członkiem zarządu, który dopuszcza do wydania akcji:
1) niedostatecznie opłaconych;
2) przed zarejestrowaniem spółki;
3) w razie podwyższenia kapitału akcyjnego przed zarejestrowaniem podwyższenia,
podlega karze więzienia do roku lub grzywny albo obu tym karom łącznie
Członek zarządu, który dopuszcza do wydania akcji;
1) niedostatecznie opłaconych;
2) przed zarejestrowaniem spółki;
3) w razie podwyższenia kapitału akcyjnego przed zarejestrowaniem podwyższenia,
podlega karze więzienia do roku lub grzywny albo oby tym karom łącznie.
Przed zarejestrowaniem nie istnieje spółka, nie można więc wydawać jej akcji, bo może to trzecie osoby narazić na szkodę, zwłaszcza jeżeli nabywają akcje lub biorą je w zastaw.
Kto będąc członkiem zarządu, wbrew obowiązkowi dopuszcza do tego, że zarząd:
1) nie składa sądowi rejestrowemu bilansu, rachunku zysków i strat lub sprawozdania;
2) nie ogłasza bilansu lub rachunku zysków i strat oraz uchwał walnych zgromadzeń, powziętych w trybie art. 398
3) nie przesyła Ministrowi Przemysłu i Handlu dokumentów i sprawozdań;
4) nie prowadzi księgi akcyjnej zgodnie z przepisami art. 351 § 1;
5) nie zwołuje walnego zgromadzenia;
6) odmawia wyjaśnień osobie, powołanej do rewizji, lub nie dopuszcza jej do pełnienia obowiązków;
7) nie przedstawia sądowi rejestrowemu wniosku o wyznaczenie biegłych rewidentów,
podlega grzywnie do 10.000 złotych
§ 2. Kto będąc członkiem zarządu dopuszcza do tego, że spółka przez czas nie dłuższy niż trzy miesiące pozostaje bez władzy nadzorczej w należytym składzie, podlega grzywnie tej samej wysokości.
§ 3. Przepisy paragrafów poprzedzających stosuje się odpowiednio do likwidatorów.
§ 4. Grzywnę nakłada sąd rejestrowy według zasad, wskazanych w art.17
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
1
(6)