FUNKCJONOWANIE POZNAWCZE KOBIET I MĘŻCZYZN

Wanda Ciarkowska

Wykład fakultatywny

A NAPRAWDĘ

• Przedmiotem wykładu będą RÓŻNICE w funkcjonowaniu poznawczym kobiet i mężczyzn

POTOCZNE STEREOTYPY CECH PSYCHICZNYCH KOBIETY I MĘŻCZYZNY

• Kobieta

• zależna emocjonalnie

• wrażliwa emocjonalnie

• bierna społecznie

• uzdolniona werbalnie

• Mężczyzna

• asertywny

• niezależny społecznie

• umiarkowanie agresywny

• uzdolniony matematycznie

Płeć biologiczna a płeć psychiczna

Płeć chromosomalna (genetyczna)

• w momencie zapłodnienia

• kariotyp ludzki liczy 46 chromosomów: 22 pary autosomów (chromosomów somatycznych) + 1 para chromosomów płciowych

• kobieta mężczyzna

komórka jajowa plemnik

22 autosomy +XX 22 autosomy + XY

zygota żeńska (córka) zygota męska (syn)

X od matki + X od ojca od matki + Y od ojca

Anomalie kariotypów

• XYY (47 chromosomów) - płeć męska; około 0,13% w populacji normalnej; 1,9% spośród 1000 więźniów

• XXY (47 chromosomów) - płeć męska: zespół Klinefeltera

• XO (45 chromosomów) - płeć żeńska: zespół Turnera

• Konsekwencje tych anomalii w odniesieniu do płci psychicznej

Płeć gonadalna
(gonady: jajniki i jądra)

• Do 6 tygodnia życia zarodkowego brak różnic w budowie gonad kariotypów XX i XY (potencjalna możliwość rozwoju w obydwu kierunkach). Występują zawiązki zarówno męskich (system Wolffa), jak i żeńskich (system Müllera) przewodów płciowych. Identyczne są również zewnętrzne narządy płciowe u żeńskich i męskich embrionów.

• Pierwotne gonady są zbudowane z istoty korowej („męska”) i rdzenia („żeńska”)

• Różnicowanie w kierunku gonady męskiej wcześniej (7 tydzień) niż w kierunku żeńskiej (12 tydzień)

Płeć hormonalna

• Hormony płciowe żeńskie (estrogen, progesteron) i męskie (androgeny: testosteron i DHEA- dehydroepianrosteron)

• U obydwu płci występują androgeny, zwłaszcza testosteron - dla porównania u mężczyzn stężenie testosteronu 22 nmol/l, a u kobiet 1 nmol/l

• Źródła testosteronu w życiu płodowym: organizm matki (jajniki, nadnercza, tkanka tłuszczowa - androgeny są pochodną cholestorolu); w przypadku płodów męskich dodatkowa dawka testosteronu pochodzi z rozwijających się jąder

WPŁYW HORMONÓW PŁCIOWYCH
NA ROZWÓJ MÓZGU

• Hormony płciowe w okresie prenatalnym zarówno powodują pojawienie się narządów płciowych, jak i specyficznych dróg neuronowych w tworzącym się mózgu

• Badania na zwierzętach: kastracja, sterylizacja, działanie androgenami i hormonami żeńskimi; na przykład samice zięby i kanarka śpiewają, gdy się im wstrzyknie testosteron

Konsekwencje zaburzeń hormonalnych w okresie płodowym dla procesów neurohormonalnych w ontogenezie

• „androgenizacja” płodu: do 3 miesiąca ciąży hormony syntetyczne podtrzymujące ciążę; u płodu XX może wystąpić zespół nadnerczowo-płciowy (męskie narządy płciowe); również u kobiet chorych na toksemię, otrzymujących testosteron i DHEA może dojść do „maskulinizacji” płodu

• feminizacja”: kobiety chore na cukrzycę otrzymujące w ciąży stilbestrol, płód XY może otrzymać zbyt dużą dawkę hormonów żeńskich

PŁEĆ SOMATYCZNA

• I poziom¨gonady: jajniki i jądra (komórki jajowe i plemniki)

• II poziom: zewnętrzne narządy płciowe

• III poziom: cechy somatyczne (wzrost, WHR, budowa kośćca, głos, skóra, owłosienie, rysy twarzy)

• Konsekwencje w sferze psychicznej (wpływ na płeć psychiczną)

PŁEĆ METABOLICZNA

dotyczy odrębności systemów enzymatycznych, związanej z działaniem hormonów płciowych; najlepiej to zilustrować odmienną podatnością płci żeńskiej i męskiej na zaburzenia w obrębie określonego organu

W ramach „płci metabolicznej” omówię

• Podatność na choroby somatyczne

• Reagowanie na stres

• Podatność na choroby psychiczne

Płeć a choroby somatyczne

• Inny model otyłości

• Dominuje inny typ zaburzeń snu: chrapanie 31% M i 19% K, bezsenność 7% M i 12% K

• Nadciśnienie tętnicze ¨ choroba wieńcowa ¨zawał

Do 50 r. ż. przewaga M nad K 2:1 3:1 3: 1, gdy wraz z wiekiem kończy się „ochrona biologiczna” (estrogeny w okresie menopauzy), ta różnica zanika; również u kobiet androgynicznych ryzyko zaburzenia zbliżone do częstotliwości występowania u mężczyzn

Która płeć „silniejsza”

• Poczęcie 140 płodów M / 100 płodów K

• Urodzenie 105 noworodków M / 100 noworodków K

• 65 r. ż. 70 M / 100 K

DOWODY „MIĘKKIE” BIOLOGICZNEJ PRZEWAGI KOBIET

• Kobiety średnio żyją o 6-7 lat dłużej niż mężczyźni (w krajach wysoko rozwiniętych ta różnica jest większa); ważny czynnik społeczny (akceptacja wsparcia psychicznego; zainteresowanie rodziną i życiem społecznym)

• „Nadumieralność” chłopców w okresie dziecięcym jest uwarunkowana biologicznie, w wieku 40 - 50 lat - społecznie

„TWARDE” ARGUMENTY NA RZECZ PRZEWAGI BIOLOGICZNEJ KOBIET

• noworodki płci męskiej statystycznie osiągają niższy tzw. wskaźnik Apgar (zwłaszcza w zakresie wydolności płuc).

• 10. letnie badania nad 173 wcześniakami urodzonymi w 32 tygodniu ciąży lub wcześniej (waga tuż po urodzeniu 1,750 g;): u płci męskiej większy przerost komór mózgowych i większe prawdopodobieństwo krwotoku śródczaszkowego. Ważne: ~ tyle samo przedstawicieli obu płci, ale grupę najmłodszych wcześniaków stanowili chłopcy.

• U mężczyzn wraz z wiekiem następuje szybsza utrata neuronów, szczególnie widoczna w odniesieniu do płatów czołowych

„PRZEWAGA” PSYCHICZNA

• Najłatwiej prześledzić to zagadnienie w odniesieniu do stresu

• Kobiety lepiej dają sobie radę ze stresorami społecznymi i długotrwałymi (chronicznymi)

• Mężczyźni lepiej niż kobiety mobilizują się w odniesieniu do stresorów ostrych, krótkotrwałych, zwłaszcza wymagających agresji (zwłaszcza fizycznej)

Depresja u kobiet i mężczyzn

• Spójny, powtarzany w wielu kulturach wynik: u kobiet występuje istotnie częściej: szacuje się, że ciężka depresja dotyka 9% kobiet i 2% mężczyzn, zaś lżejsza postać - odpowiednio 14% i 4,8% (inne dane: 21,3% - 12,7%)

• Ważne czynniki w tej zależności: wiek, status socjodemograficzny, stan cywilny

Co chroni mężczyzn przed depresją

• socjalizacja uczy ich cenić działanie i podejmowanie decyzji, aby to robić często trzeba „upraszczać rzeczywistość”, a nie rozważać różne punkty widzenia; potrzeba działania redukuje depresję

CO POMAGA KOBIETOM

• Androgyniczny wzorzec identyfikacji z płcią psychiczną

• Spełnienie zawodowe, ale przy wsparciu społecznym

Alkoholizm a płeć

• Do lat 70 ^tych: badania wyłącznie na M

• Zainteresowanie alkoholizmem u kobiet: ruchy feministyczne oraz opis zespołu „alkoholizmu płodowego”

• Proporcja płci osób cierpiących na to zaburzenie wynosi 2:1 (przewaga mężczyzn); w USA kobiety stanowią 35% członków AA

• U kobiet częstszy kryptoalkoholizm i tzw. alkoholizm wtórny (objawowy)

• Znaczenie czynnika genetycznego większe w przypadku mężczyzn

• Czynnik środowiskowy równie istotny w odniesieniu do obydwu płci, ale tu brak rozstrzygających danych

• Wykorzystanie seksualne częstsze w przypadku kobiet

Czynniki psychospołeczne a rozwój choroby alkoholowej u kobiet i mężczyzn

• akceptacja społeczna spożywania alkoholu

• wsparcie ze strony najbliższych

• destrukcyjny wpływ na rodzinę

We wszystkich trzech punktach mniej korzystna sytuacja kobiet

Płeć psychiczna

• Terminologia: płeć psychiczna poprawniejszym określeniem niż płeć psychologiczna

• Definicja: identyfikacja z cechami psychicznymi i właściwościami zachowania, uznawanymi w danej kulturze za typowe dla określonej płci (męskiej i żeńskiej)

Konsekwencje płci psychicznej

• Poczucie przynależności do określonej płci

• Akceptacja ról społecznych związanych z płcią i zewnętrznych atrybutów kobiecości i męskości

Koncepcja Sandry Lipsitz Bem (1974)

• Do lat 70^tych: dychotomia ról seksualnych oraz tożsamości płciowej: jeden wymiar, na jednym krańcu męskość, a na drugim - kobiecość

• Bem: męskość i kobiecość to dwa oddzielne wymiary osobowościowe, dotyczące tożsamości płciowej

4 typy płci psychicznej

• osoby określone seksualnie

• osoby nieokreślone seksualnie

• osoby krzyżowo określone seksualnie

• osoby androgyniczne

ANDROGYNIA

• Aner - mężczyzna; gyne- kobieta (z gr.)

• W opracowaniach z lat 80^tych: androgynia=hermafrodytyzm=obojnactwo (anomalia)

ALE NIE DZIŚ!!!

Androgynia współwystępowanie cech męskich i kobiecych. Osoby androgyniczne:

• mają szerszy (niż osoby określone płciowo) repertuar zachowań społecznych

• są bardziej niezależne od nacisku społecznego

• mają większe szanse dobrego przystosowania społecznego

Pozytywne konsekwencje dla kobiet bycia osobą androgyniczną (wyniki polskich badań)

• istotnie lepsze wyniki w teście rotacji przestrzennej

• wśród osób androgynicznych zanikają różnice w kwestionariuszu mierzącym depresję

• kobiety androgyniczne osiągają wyższe wyniki na skali samooakceptacji (zgodność między Ja realnym i Ja idealnym)

• również wyższe wyniki teście twórczości

Wskaźnik statystyczny umożliwiający ocenę wielkości różnic

• Reguła: to są badania na próbkach o dużej liczebności (wymóg reprezentatywności)

• Współczynnik d, w którym różnica między średnią rozkładu wyników kobiet i rozkładu mężczyzn jest odniesiona do wielkości odchylenia standardowego (miara rozproszenia wyników wokół średniej)

• Interpretacja d: 0,20 - 0,50 różnica słaba

0,51 - 0,80 różnica średnia

powyżej 0,81różnica silna

Najczęściej „-” oznacza przewagę kobiet

Różnice międzypłciowe w zakresie
elementarnych procesów psychicznych

Ból

R.B. FILLINGIM (red.) (2000)

SEX, GENDER, AND PAIN

• 1894 r. Galton wykazał większą wrażliwość na ból u kobiet

• Badania nad bólem klinicznym a badania eksperymentalne

• Stosowane bodźce: termiczne, elektryczne, mechaniczne i chemiczne

• Wyniki: kobiety wykazują większą wrażliwość na ból w warunkach laboratoryjnych

Jako przyczyny wymienia się:

• Płeć psychiczną

• Lęk

• Czynniki biologiczne: ciśnienie krwi (nadciśnienie tętnicze podwyższa próg bólu)

• Budowa ciała: cieńsza skóra i większa gęstość włókien przewodzących ból ze względu na wielkość ciała

ODBIÓR WRAŻEŃ W ZALEŻNOŚCI OD PŁCI

• Ogólnie: kobiety mają niższy próg odbioru wrażeń wszystkich modalności

• Bodźce smakowe: przewaga kobiet wzrasta z wiekiem, po 40 r.ż. kobiety mają większą wrażliwość na wszystkie rodzaje bodźców smakowych

• Kobiety są (od najwcześniejszego dzieciństwa) bardziej wrażliwe na dotyk: testowano 20 okolic ciała, aż w 19 kobiety były bardziej wrażliwe, poza (ciekawe!) dotykaniem nosa

Percepcja wzrokowa i słuchowa

• U noworodków obserwuje się różnice międzypłciowe w zakresie wrażliwości wzrokowej i słuchowej: dziewczynki ”lepiej” reagują na bodźce słuchowe, chłopcy - na wzrokowe

• ALE u osób płci żeńskiej od początku życia zdecydowanie silniejszy - niż u płci męskiej kontakt wzrokowy z drugim człowiekiem, uważany za pierwszy przejaw aktywności społecznej

PŁEĆ A SŁUCH

• trzydniowe noworodki żeńskie bardziej zarażają się płaczem innego dziecka

• płeć żeńska w dzieciństwie i dorosłości lepiej (niż męska) „wykrywa” dźwięki czyste

• mężczyźni około 32 r. ż. tracą słuch w zakresie odbioru dźwięków wysokich, kobiety przeciętnie o 5 lat później

• próg percepcji dźwięku jest niższy u kobiet niż u mężczyzn niezależnie od wieku

PŁEĆ A WZROK

• do 40 r. ż. mężczyźni mają lepsze niż kobiety widzenie dynamiczne (zdolność wykrywania niewielkiego ruchu w polu wzrokowym)

• u kobiet szybsza adaptacja do widzenia w mroku i ciemności

• u kobiet tzw. starcza nadwzroczność pojawia się przeciętnie między 35 a 44 r. ż., u mężczyzn - 45-54 r. ż.

ZDOLNOŚCI WERBALNE

• dotyczą efektywności posługiwania się językiem oraz rozumienia i produkowania mowy

• 2 podstawowe aspekty zdolności werbalnych:

• rozumienie słów (mowa bierna)

• płynność słowna, określana też fluencją (mowa czynna): łatwość czyli szybkość i trafność wydobycia potrzebnych słów z posiadanego zasobu leksykalnego

• Umiarkowany związek między tymi aspektami

PODSTAWOWE WYNIKI

• uśredniona wartość z wielu badań, gdy jedynym analizowanym czynnikiem była płeć badanych d= − 0,24; zatem przewaga kobiet była niewielka

• wartość d w meta-analizach maleje na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat

ALE W TEJ ANALIZIE ISTOTNE OKAZAŁY SIĘ CZYNNIKI

• patologiczny aspekt posługiwania się mową

• wiek badanych

• analizowany aspekt zdolności werbalnych

TRUDNO POMINĄĆ FAKTY

• Większość wybitnych pisarzy to mężczyźni (nawet we współczesnym świecie egalitarystycznym)

• Badania w warunkach naturalnych: mężczyź-ni częściej zabierali głos, dłużej mówili, częściej przerywali

• Korzystanie ze zdolności werbalnych jest uwarunkowane innymi czynnikami (cechami osobowości, warunkami społecznymi)

INTERPRETACJA PSYCHOSPOŁECZNA

• Do dziewczynek już w niemowlęctwie więcej się mówi i częściej wzmacnia się ich pierwsze próby zachowań werbalnych

• Dla kobiet mowa jest głównym „kanałem” komunikacji z otoczeniem (dla chłopców i mężczyzn równie dobrym, a może lepszym sposobem jest ruch, siła, zmiana w przestrzeni)

• dziewczynki przechodzą silny trening społeczny w okazywaniu zainteresowania i uczuć innym ludziom, a podstawowym sposobem takiej ekspresji wobec osób spoza najbliższego otoczenia jest komunikacja werbalna

• w okresie uczenia się mowy dziecko identyfikuje się z rodzicem tej samej płci; chłopiec jest w gorszej sytuacji, gdyż kontakt z ojcem jest rzadszy niż z matką, poza tym niski głos ojca jest trudniejszy do naśladowania

ZDOLNOŚCI PRZESTRZENNE

• dotyczą umysłowych reprezentacji przekształceń fizycznych

• poziom zdolności przestrzennych pogarsza się z wiekiem (podczas gdy zdolności wer- balne wykazują dużą stałość)

• na podstawie badań populacyjnych stwierdzono, że w ostatnim dwudziestoleciu właśnie zdolności przestrzenne uległy naj- większemu rozwojowi

ASPEKTY ZDOLNOŚCI PRZESTRZENNYCH

• percepcja przestrzeni: umiejętność poprawnego pokazania pionu i poziomu mimo informacji zakłócających (test poziomu wody)

• rotacja umysłowa: zdolność do wyobrażenia sobie położenia obiektu w trówymiarowej przestrzeni po obróceniu go o pewną liczbę stopni (test Vandenberga)

• wizualizacja przestrzenna (test ukrytych figur Witkina)

• percepcja szybkości poruszania się ruchomych obiektów

PODSTAWOWE WYNIKI - WARTOŚCI WSPÓŁCZYNNIKA d

• percepcja przestrzeni 0,60

• rotacja umysłowa 0,80, ale w teście Vandenberga ~ 1.0

• wizualizacja przestrzeni 0,20

• percepcja ruchomych obiektów: kobiety przeceniały szybkość ich przemieszczania się

WSZYSTKIE WYNIKI POKAZUJĄ NA PRZEWAGĘ MĘŻCZYZN

ROTACJA UMYSŁOWA

• Do pomiaru rotacji umysłowej najczęściej wykorzystywany jest test Vandenberga: zadania wymagają dokonywania w wyobraźni obrotu o określoną liczbę stopni trójwymiarowych figur, przedstawionych w postaci dwuwymiarowej; figury te mają charakter abstrakcyjny, a zadanie jest wykonywane w warunkach ograniczonego czasu

Percepcja przestrzeni

• dotyczy umiejętności poprawnego pokazania pionu i poziomu mimo informacji zakłócających; zdolność tę najczęściej bada się wykorzystując test poziomu wody

Test poziomu wody - „intrygująca zagadka”

• dla populacji ogólnej d=0, 44 dzieci 9 r. ż. d=0,32 dla osób dorosłych d=0,60

• szacuje się, że wśród studentów: 15% M i 32% K nie potrafi poprawnie rozwiązać tego testu

LĘK PRZESTRZENNY A WYKONANIE ZADAŃ PRZESTRZENNYCH PRZEZ KOBIETY I MĘŻCZYZN

• lęk przestrzenny: obawa przed zgubieniem się w otoczeniu fizycznym

WPŁYW MATERIAŁU TESTOWEGO

Trzy wersje testu Vandenberga:

• standardowa

• kolorowa

• abstrakcyjne figury wystylizowane na meble

• Casey i in.: równie dobrze, jak mężczyźni wykonywały test Vandenberga kobiety, które posiadały bliskiego krewnego leworęcznego oraz studiowały na wydziałach nauk ścisłych

• ręczność a wykonanie testu Vandenberga: brak bezpośredniego związku, ale: niezależnie od płci na kierunkach ścisłych leworęczni lepsi od praworęcznych, a wśród humanistów - lepsi byli praworęczni

WARUNKI ROZWIĄZYWANIA TESTU
Vandenberga redukujące przewagę mężczyzn

• brak presji czasowej

• trening sytuacyjny (gra komputerowa)

• sposób prezentacji materiału testowego

wyniki w teście Vandenberga wykazują rzadko spotykaną zgodność (przewagę mężczyzn)

• czasową (na przestrzeni ostatnich 25 lat)

• kulturową (badania w 23 krajach, poza Chinami wyniki bardzo zbliżone)

3. na ludziach niewidomych (specjalna wersja testu rotacji przestrzennej)

CZYNNIKI SPRZYJAJCE REDUKCJI PRZEWAGI MĘŻCZYZN W TEŚCIE VANDENBERGA - WYNIKI KOBIET WYRAŹNIE WZRASTAJĄ, GDY

• brak presji czasowej

• mają one wykształcenie ścisłe, techniczne lub przyrodnicze

• charakteryzują się płcią psychiczną androgyniczną, męską lub nieokreśloną

• trening tańca

• niski poziom lęku przestrzennego

BADANIA NAD ZDOLNOŚCIAMI PRZESTRZENNYMI W WARUNKACH NATURALNYCH

„Nawigacja przestrzenna”

• badani w warunkach wirtualnych, na monitorze komputera musieli znaleźć właściwą drogę w złożonej przestrzeni lub rozszyfrowywali labirynt

• opis lub przygotowanie schematu graficznego, w jaki sposób najłatwiej trafić do najbliższego - względem swego miejsca zamieszkania - sklepu, urzędu pocztowego, kościoła, restauracji lub przystanku autobusowego

STRATEGIE NAWIGACYJNE A PŁEĆ

• KOBIETY

• odwołują się do określeń typu „na lewo - na prawo”

• wykorzystują konkretne informacje z otoczenia („obok kwiaciarni”)

• używają określeń subiektywnych („niedaleko”)

• MĘŻCZYŹNI

• mężczyźni korzystają z odniesień do stron świata i położenia słońca na niebie

• operują obiektywnymi miarami odległości

• szybciej zapamiętują poprawną drogę w nowym otoczeniu

STRATEGIE PROWADZENIA SAMOCHODU

• KOBIETY - strategia sytuacyjna

• pytanie innych ludzi

• proszeniu o zrobienie odręcznego „planu”

• zapamiętywaniu punktów charakterystycznych krajobrazu

• określenia „prawo-lewo”

• MĘŻCZYŹNI- strategia orientacyjna

• analizowali przed podróżą mapę drogową

• zapamiętywali potrzebne szczegóły

• rzadko proszą o pomoc

• operują stronami świata

Z BADAŃ W WARUNKACH NATURALNYCH WYNIKA, ŻE

• w realnych doświadczeniach funkcjonowanie przestrzenne kobiet jest nie tyle gorsze, co przede wszystkim inne - stosują one odmienne strategie nawigacji w przestrzeni,

• ale nie różnią się od mężczyzn w zakresie spostrzegawczości oraz pamięci położenia obiektu.

INTERPRETACJA PSYCHOSPOŁECZNA

• trening samodzielności w poruszaniu się po otoczeniu (dziewczynki są bardziej chronione)

• chłopcy częściej poznają nowe przedmioty (zabawki), dotykając i manipulując nimi, natomiast dziewczynki poznają nowe przedmioty na odległość

• chłopców częściej niż dziewczynki zachęca się do kontaktu z zabawkami, angażującymi zdolności przestrzenne, takimi jak klocki logo czy układanki

• trening czytania mapy w trakcie szkolnych wycieczek

• już od dzieciństwa chłopcy częściej i chętniej korzystają z komputera, zwłaszcza z gier trenujących zdolności przestrzenne i tendencja ta utrzymuje się również w populacji osób dorosłych

• kobiety odczuwają większy dyskomfort emocjonalny (lęk) eksplorując nowe otoczenie

• kobiety o dobrej orientacji przestrzennej mają często słabą identyfikację z rolą związaną z płcią („mało kobiece”)

• elementy składowe tych zdolności: przestrzenny, logiczny, liczbowy i symboliczny,

• jedna z najważniejszych właściwości zdolności matematycznych: giętkość myślenia ( celowe zmienianie sposobów działania, łatwość zmiany nawyków w związku ze zmianą warunków, łatwe przechodzenie od jednego sposobu działania do drugiego),

• skracanie ogniw myślenia (zachodzi równolegle z uogólnianiem)

• w badaniach amerykańskich systematycznie wykorzystuje się zestaw SAT-M

Gdy jedynym czynnikiem różnicującym była płeć

• Hyde, Fennema i Lamon (1990): meta-analiza uwzględniająca ponad 3 mln osób d= - 0,05 (!)

• Pytanie: czy porównanie abstrahujące od innych-poza płcią- czynników ma sens?!

Uporządkowanie wiedzy na temat zależności między płcią a zdolnościami matematycznymi

• Wiek

• analizowany aspekt zdolności matematycznych

• zasady doboru próbki (reprezentująca populację generalną czy próbka wyselekcjonowana)

Project Talent 1960 r. - D. Lubinski i G. Humphreys

• A broadly based analysis of mathematical giftedness. Intelligence, (1990)14, 327-355.

• 100 tys. uczniów z ponad 900 szkół średnich w USA

• 50 testów poznawczych, analiza zainteresowań, osobowości, także sytuacji społeczno-ekonomicznej rodzin

• po 13 latach analizowano losy najwybitniejszych

ANALIZA RÓŻNIC MIĘDZYPŁCIOWYCH

• dla próbki niewyselekcjonowanej (100- tysięcznej) d=0,21

• 1% najwyższych wyników dotyczących zdolności matematycznych w rozkładach mężczyzn (497 osób z 48.142) i kobiet (508 osób z 47.127) d=0,80

• gdy stworzono jeden wspólny rozkład wyników w testach matematycznych dla obu płci i „odcięto”

• 2,4 odchylenia powyżej średniej 974 chłopców i 349 dziewcząt

• 2,7 odchylenia powyżej średniej 340 chłopców i 76 dziewcząt

SMPY - Study of Mathematically Precocious Youth

• Wrzesień 1971, Julian C. Stanley

• Ilustracje prezentowane poniżej: 1988 NELS (National Educational Longitudinal Study

• 6022 uczniów, 3016 K i 3006 M

• Nauczyciel, uczeń, rodzice

• Monografia; Camilla Persson Benbow i David Lubinski Intellectual talent: psychometric and social issues. The Johns Hopkins University Press, Baltimore and London

• Podstawowy cel badań: wyodrębnienie i troska o rozwój intelektualny dzieci 12-13-letnich uzdolnionych matematycznie

• różnice międzypłciowe wykryto przypadkowo, gdy brano pod uwagę górne 2%, 3% 5% wyników SAT-M. w danym roku

• d w populacji uzdolnionych wynosiła 0,50, ALE:

• Max. wynik w SAT-M.=800 pkt

• 450 pkt 1,5: 1

• > 500 pkt 2,1:1

• > 600 pkt 4,1:1

• > 700 pkt 12,9:1

• W innych badaniach: wśród osób uzyskujących maksymalny wynik w SAT-M 96% stanowili chłopcy

• Wynik wskazujący na przewagę mężczyzn, systematycznie rosnącą wraz ze zbliżaniem się do najwyższych (najrzadszych) rezultatów SAT-M.: stałość międzykulturowa i czasowa na przestrzeni 20 lat

Podsumowanie

• Przewaga mężczyzn, w populacji generalnej umiarkowana (d=0,20-0,50);

• szczególnie wyraźna przewaga mężczyzn gdy bierzemy pod uwagę populację uzdolnionych matematycznie:im wyższy poziom uzdolnień, tym większa ta przewaga

• przewaga dotyczy najbardziej zdecydowanie geometrii oraz rozwiązywania zadań wymagających złożonego przetwarzania informacji (gdy materiał staje się coraz bardziej abstrakcyjny);

• różnice ujawniają się systematycznie od 12-13 r. ż.

• brak wyraźnych różnic międzypłciowych w tzw. akalkulii i wśród dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki na początku szkoły podstawowej

Polskie badania nad osiągnięciami matematycznymi kobiet i mężczyzn

• Grażyna Wieczorkowska-Nejtard (1997): oceny na egzaminach maturalnych z 1995 r. okazały się bardzo zbliżone, średnia dla dziewcząt 3,49, dla chłopców 3,45

• Odsetek kobiet wśród studentów matematyki

• Polska 60

• Węgry 15

• Norwegia 20

• Holandia 22

• Francja 30

• Anglia 31

• Gruzja 70

• Włochy 70

A co po studiach matematycznych w Polsce?

• Tylko 30% naukowców-matematyków to kobiety

• Wśród doktorów matematyki 3 kobiety na 16 mężczyzn

• Wśród profesorów matematyki 7 kobiet na 44 mężczyzn

• Ciekawe: kobiety zajmujące się matematyką podzielają stereotypowe przekonanie, że zdolności matematyczne są częściej udziałem mężczyzn

Różnice międzypłciowe w zakresie inteligencji

• Od początku XX w. (1903 r. Havelock Ellis) pogląd o rozkładach statystycznych wyników inteligencji dla populacji kobiet i mężczyzn: zbliżone średnie, różnica w wielkości odchylenia standardowego

• wynik ten pośrednio wskazuje na przewagę mężczyzn, chociaż „okupioną” większą liczbą przypadków niedorozwoju czy wręcz upośledzenia umysłowego.

A studenci?

Business students' perceptions of best university professors: does gender role matter?

Das, M., Das, H.

• 292 studentów z dwóch kanadyjskich uniwersytetów

• Zmienne:

Płeć studentów

Płeć profesorów

Pomiar

• Studenci wskazywali najlepszego profesora

• Płeć psychiczna: studenci oceniali najpierw płeć psychiczną wybranego przez siebie najlepszego profesora, a potem swoją

19

---