SCENARIUSZ ZAJĘĆ USPRAWNIAJĄCYCH
DLA DZIECI W SZKOLE ŻYCIA
Temat: Zabawy z kaszką manną
Grupa: 5 dzieci w wieku 7 - 10 lat:
- 2 dzieci z zespołem Downa, upośledzonych w stopniu umiarkowanym
- 1 dziecko z mózgowym porażeniem mózgowym na wózku inwalidzkim upośledzone w
stopniu umiarkowanym
- 1 dziecko upośledzone w stopniu głębokim
- 1 dziecko upośledzone w stopniu znacznym
Czas: 45 minut
Osoba prowadząca: Joanna Augustynowicz
Cel główny: ogólne usprawnianie dziecka
Cele operacyjne:
Uczeń:
Poznaje właściwości i zastosowanie kaszki mannej
Utrwala schemat własnego ciała
Doskonali umiejętności w zakresie samoobsługi - mycie, jedzenie
Doskonali umiejętność komunikowania się
Ćwiczy pracę narządów artykulacyjnych
Doskonali sprawność rąk, palców
Utrwala zasady dobrego zachowania się
Uczy się współdziałać z innymi członkami grupy - czekanie na swoją kolej, pomaganie innym
Poznaje figurę geometryczną - koło
Metody pracy:
Terapia zajęciowa
Pielęgnacja wychowująca
Logorytmika
Muzykoterapia
Metoda zabawowa - zabawy paluszkowe
Stymulacja polisensoryczna
Metody oglądowa, słowna
Formy pracy:
praca z grupą dzieci
praca indywidualna dzieci
Zasady pracy:
zasada dostosowania oddziaływań do możliwości i potrzeb dziecka
zasada przystępności treści nauczania
zasada wiązania teorii z praktyką
zasada wszechstronności i przykładu
Środki dydaktyczne: kaszka manna (surowa i ugotowana), sok owocowy, foremki do piasku, łyżki, drewniane tabliczki, kolorowe apaszki, koła wycięte z tektury, kasety z muzyką, ręczniki, mydło, bębenki
Charakterystyka dzieci:
Zespół Downa
Zespół Downa spowodowany jest aberracją chromosomalną. Schorzenie wywołane jest obecnością dodatkowego chromosomu 21. Osoby z zespołem Downa charakteryzują się specyficzną budową ciała i wyglądem zewnętrznym (m.in. niski wzrost, szeroka twarz, wąskie szpary oczne, fałda mongolska, mała głowa, płaska twarz, nos - mały, płaski, krótki, szeroki, długi język, ręce - krótkie, płaskie, szerokie, palce - małe, krótkie, stopy - małe, grube, krótkie i in.
U osób z zespołem Downa występują często wrodzone wady serca i układu krążenia, co jest przyczyną wzmożonej męczliwości fizycznej oraz koniecznością częstego odpoczywania podczas wysiłku fizycznego. Często występują u nich nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu układu pokarmowego oraz obniżona odporność na zakażenia. Częste są wady wzroku. U wielu obserwuje się obniżenie napięcia mięśniowego i wiotkość wiązadeł. Płynność i precyzja ruchów są bardzo niskie. Niska jest też sprawność manualna wynikająca z ze słabości mięśni palców. Osoby z zespołem Downa często mają zaburzenia mowy. Słownik czynny pozostaje u nich z reguły ubogi, słownik bierny ma szerszy charakter. U osób tych obserwuje się zwolnione tempo uczenia się, trudności zapamiętywania zwłaszcza materiału abstrakcyjnego. Dzieci z zespołem Downa są bardzo narażone na niekorzystne wpływy otoczenia. Częściej niż zdrowe dzieci ponoszą porażki i doznają dezaprobaty społecznej i dlatego zauważa się u nich przejawy zawyżonej ambicji i samooceny. Źle znoszą dezaprobatę, często imitują umiejętności, których nie posiadają (np. czytanie). Emocje tych osób są mało zróżnicowane, często obserwuje się nieumotywowany upór i negatywizm. Jeśli jednak zaczną już jakieś. działanie trudno je zatrzymać. Dzieci te zazwyczaj są żywe, ruchliwe, towarzyskie. Stwierdzono wrażliwość na muzykę.
Mózgowe porażenie dziecięce (MPD)
Mózgowe porażenie dziecięce określa się jako zespół przewlekłych, niepostępujących zaburzeń czynności ośrodkowego układu nerwowego powstałych w wyniku uszkodzeń - najczęściej niedotlenienia - mózgu w okresie ciąży, porodu lub pierwszych latach życia dziecka. Najbardziej zaburzoną sferą u tych dzieci jest motoryka. Najczęstsze zaburzenia ruchowe to: kurczowe niedowłady kończyn, ruchy mimowolne, zaburzenia zborności ruchów, zaburzenia równowagi. W ok. 75% przypadków MPD ma postać spastyczną, która charakteryzuje się wzmożonym napięciem mięśniowym oraz ich nadmierną pobudliwością i kurczliwością. Ruchy dziecka są sztywne, powolne i ograniczone. W 10% MPD występuje postać atetotyczna. W tym przypadku napięcie mięśni jest zmienne. Charakterystyczne dla tej postaci są: mimowolne, niekontrolowane ruchy, skręcające ruchy kończyn, grymasy twarzy, drżenie, brak stabilizacji głowy i karku w stosunku do ramion. 5% procent przypadków ma postać taktyczną charakteryzującą się obniżonym zapięciem mięśniowym, co powoduje słabą równowagę ciała, niepewny chód, zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej. Możliwe jest występowanie mieszanej postaci MPD. Zaburzenia napięcia mięśniowego mogą obejmować jedną, dwie, trzy lub wszystkie cztery kończyny. Stopień porażenia bywa różny. Niektóre dzieci samodzielnie chodzą, inne nie są w stanie się poruszać. W zakresie motoryki rąk większość dzieci może nauczyć się rysowania i pisania liter, choć niektóre mają kłopoty w uchwyceniu i utrzymaniu ołówka. Około 61% dzieci z MPD wykazuje prawidłowy poziom rozwoju umysłowego. U około 60% dzieci występują trudności w mówieniu - od małych zaburzeń artykulacji do całkowitej niezdolności werbalnego porozumiewania się. W około połowie przypadków stwierdza się zaburzenia wzroku - zaburzenia ostrości wzroku, oczopląs, zez, ograniczone pole widzenia. Częste są zaburzenia syntezy i analizy wzrokowo - przestrzennej. Z tego powodu dzieci mają trudności w: rozróżnianiu figury i tła, odróżnianiu części od całości, ocenie wielkości, odległości i kierunków. Jedna czwarta dzieci z MPD ma zaburzenia słuchu. U 35% osób występują napady padaczkowe. Wiele dzieci ma problemy z kontrolowaniem wypróżniania. Częste są zaburzenia w sferze emocjonalnej. Wielokrotna zwykle hospitalizacja, rozłąka z matką powodują u tych dzieci mniejszą odporność na stres, lęk przed otoczeniem. Często obserwuje się też słabą kontrolę emocji - impulsywność, wybuchowość, negatywizm i agresywność. U większości dzieci występuje duża męczliwość.
Upośledzenie umiarkowane
Osoby upośledzone umysłowo w stopniu umiarkowanym charakteryzują się głębszym niedorozwojem umysłowym. Dotyczy to wszystkich procesów poznawczych: spostrzegania, wyobraźni, pamięci, uwagi u myślenia. Spostrzeganie jest niedokładne, wolne, dominuje uwaga mimowolna, słaba koncentracja uwagi, wąski jej zakres. Pamięć nietrwała, głównie mechaniczna. Myślenie konkretno-obrazowe, brak dokonywania operacji logicznych, trudności w tworzeniu pojęć abstrakcyjnych. Mowa z częstymi wadami, ubogie słownictwo. Widoczne potrzeby psychiczne, intuicyjne uczucia moralne, słaba kontrola nad popędami.
Widoczne potrzeby kontaktów społecznych. Osoby te na ogół są samodzielne w samoobsłudze, mogą wykonywać proste prace domowe i zarobkowe. Rozumieją proste sytuacje społeczne, na ogół potrafią wyrazić swoje potrzeby, porozumiewać się i współpracować z innymi.
Wyróżnia się wśród nich dwa typy, a mianowicie typ apatyczny i typ pobudliwy. Ten pierwszy jest flegmatyczny, spokojny, obojętny, nieagresywny, nie sprawiający trudności, dość pracowity. Typ pobudliwy jest niespokojny, dużo mówiący i biegający, przeszkadzający, ze skłonnością do niszczenia wszystkiego co się wokół znajduje. W procesie nauki szkolnej osoby umiarkowanie upośledzone mogą opanować program w zakresie dwóch klas szkoły specjalnej.
Upośledzenie znaczne
Osoby ze znacznym upośledzeniem umysłowym charakteryzują się tak niskim poziomem rozwoju umysłowego, że nauka czytania, pisania, czy liczenia jest całkowicie niemożliwa. Potrafią one natomiast opanować wiele czynności życia codziennego oraz proste prace wchodzące w skład nieskomplikowanych zawodów.
Spostrzeganie ich jest niedokładne, bardzo wolne, uwaga mimowolna, skupiona jedynie na silnych bodźcach, słaba trwałość uwagi, pamięć krótkotrwała, bardzo ograniczona. Mowa to zdania proste, dwuwyrazowe, częste wady. Inteligencja sensoryczno-motoryczna.
Widoczne potrzeby psychiczne. Częste zaburzenia zachowania, intuicyjne uczucia moralne, oznaki przywiązania do osób, rzeczy. Osoby często samodzielne w załatwianiu potrzeb fizjologicznych, poruszaniu się w bliskiej okolicy. Rozumieją proste sytuacje, wykonują proste prace domowe i zarobkowe. Potrafią porozumieć się w prostych sprawach.
Upośledzenie głębokie
Osoby z głębokim stopniem upośledzenia umysłowego zdolne są tylko do opanowania pojedynczych czynności w wyniku indywidualnych oddziaływań rehabilitacyjnych lecz wyniki są na ogół znikome. Duże zróżnicowanie: od braku percepcji, uwagi mimowolnej i pamięci do cząstkowego ich występowania. Mowa to nieartykułowane dźwięki. Czasem pojedyncze proste wyrazy, rozumienie prostych słów i poleceń. Proste emocje zadowolenia i niezadowolenia, czasem wyrażanie emocji gestami - uśmiech, przywiązywanie się do osób. Częste wahania nastrojów. Prawie całkowity brak czynności regulacyjnych, osoby te nie potrafią samodzielnie dbać o bezpieczeństwo. Mogą nauczyć się prostych nawyków, wymagają stałej opieki.
W upośledzeniu umysłowym głębokim stwierdza się zaburzenia procesów orientacyjno - poznawczych. Występują dość duże rozpiętości w poszczególnych sprawnościach i funkcjach: od braku percepcji, koncentracji uwagi mimowolnej.
Przebieg zajęć:
L.p. |
Czynności nauczyciela |
Czynności ucznia |
Środki dydaktyczne |
Uwagi o realizacji |
1. |
Powitanie uczniów Nauczyciel podchodzi do każdego dziecka, podaje rękę i mówi Dzień dobry Nauczyciel mówi: Przywitajcie się z kolegami
|
Dzieci podają rękę nauczycielowi i odpowiadają: Dzień dobry
Dzieci podają sobie ręce i mówią Dzień dobry lub Cześć |
|
Jeśli w grupie są dzieci, które nie potrafią mówić, na pozdrowienie odpowiadają skinieniem |
2. |
Krótka rozmowa z dziećmi. Nauczyciel zadaje pytania, np.: Jak się dzisiaj czujesz? Jaka jest dzisiaj pogoda? Czy miałeś na sobie dzisiaj kurtkę.
|
Dzieci odpowiadają |
|
Dzieci, które nie mówią odpowiadają ruchem głowy na pytanie: Czy dobrze się dzisiaj czujesz?, Czy dzisiaj pada deszcz? |
3. |
Wspólne recytowanie wierszyka
A. Nauczyciel staje przed dziećmi, najpierw sam recytuje wiersz i demonstruje gesty, które należy wykonywać.
„Ręce do machania
|
Dzieci słuchają i obserwują
|
|
|
|
B. Nauczyciel mówi jedną linijkę wiersza, dzieci powtarzają słowa i gest
|
Dzieci powtarzają słowa i gesty |
|
Dzieci, które nie mówią tylko pokazują naśladując nauczyciela
|
4.
|
Zabawy z kaszką manną
A. Zapoznanie się z cechami jakościowymi kaszki (stymulacja polisensoryczna) Nauczyciel stawia przed każdym dzieckiem miskę z kaszką manną. W każdej misce są plastikowe foremki do piasku. Mówi do dzieci : To jest kaszka manna. Obejrzyjcie ją. Zadaje pytania: Jaki kaszka ma kolor? Do czego jest podobna? Czy ma zapach? Jak pachnie?
|
Dzieci dotykają, przesypują kaszkę, nasypują do foremek wąchają, mogą spróbować. Odpowiadają na pytania, np.: Jest biała. Jest jak piasek. Ma zapach. |
miski z kaszką manną, foremki do piasku
|
|
|
B. Ćwiczenia logopedyczne Nauczyciel podchodzi do każdego dziecka z łyżką, nabiera kaszkę a zadaniem dziecka jest zdmuchiwanie kaszki z łyżki
|
Dzieci zdmuchują kaszkę z łyżki
|
łyżki |
Bardziej sprawne dzieci same nabierają kaszkę i dmuchają |
|
C. Rysowanie w kaszce -Nauczyciel daje dzieciom drewniane tabliczki i mówi: Nasypcie foremkami kaszkę na tabliczki. -Pokazuje dzieciom figurę geometryczną: koło. -Mówi: „To jest koło” -Podchodzi do każdego dziecka z kołem, dzieci obwodzą palcem wokół koła. -Nauczyciel kładzie przed każdym dzieckiem koło i mówi: Narysujcie koło na tabliczce. |
Dzieci nabierają foremkami kaszkę i sypią na tabliczki
Dzieci dotykają koło i wodzą palcem po jego krawędzi.
Dzieci rysują w kaszce koło.
|
drewniane tabliczki, kaszka manna
koło wycięte z tektury
tekturowe koła |
|
|
D. Wspólne sprzątanie -Nauczyciel mówi: Teraz sprzątamy. Pomóżcie mi. Nauczyciel z pomocą uczniów sprząta stoliki
-Nauczyciel dziękuje dzieciom za pomoc: Dziękuję wam bardzo. Szybko posprzątaliśmy i możemy się teraz pobawić |
Dzieci pomagają sprzątać: wsypują kaszkę z tabliczek do misek i odnoszą na miejsce wskazane przez nauczyciela |
|
|
5. |
Krótka zabawa paluszkowa.
Nauczyciel mówi: Pobawimy się teraz w sroczkę. Podchodzi do każdego dziecka i bawi się z nim:
„Tu sroczka kaszkę warzyła,
|
Dzieci bawią się po kolei z nauczycielem |
|
|
6. |
Zabawa przy muzyce
Nauczyciel mówi: Sroczka to ptak. Sroczka poleciała (Mówiąc to nauczyciel porusza rękoma naśladując ruchy skrzydeł, trzymając w dłoniach chusty) Teraz my fruwamy jak sroczka. Nauczyciel przy muzyce demonstruje ponownie ruchy skrzydeł. |
Dzieci poruszają się dowolnie przy muzyce po sali wykonując ruchy podobne do skrzydeł ptaka. W dłoniach mają kolorowe chustki (apaszki) |
kaseta z muzyką kolorowe chustki |
Dziecko na wózku inwalidzkim jest pchane przez nauczyciela. |
7.
|
Ćwiczenia rytmiczne
A. Wystukiwanie rytmu na bębenkach. Nauczyciel daje każdemu dziecku bębenek i mówi. Usiądźcie na dywanie. Włączę teraz muzykę. Słuchajcie i uderzajcie w bębenek w rytm muzyki. Nauczyciel włącza muzykę i demonstruje uderzanie w bębenek.
|
Dzieci siedzą na dywanie i uderzają w rytm muzyki
|
kaseta z muzyką, bębenki |
Nauczyciel sadza dziecko z wózka inwalidzkiego na podłodze.
|
|
B. Ćwiczenie z wykorzystaniem mowy zrytmizowanej Nauczyciel mówi: Postawcie teraz bębenki przed sobą. Powtarzajcie za mną i klaszczcie. Nauczyciel mówi wyliczankę i demonstruje sposób wyklaskiwania rytmu (każda sylaba to jedno klaśnięcie) „ma-ma, ta-ta, ba-bu-nia, „ma-ma, ta-ta, ba-bu-nia „ma-ma, ta-ta, ba-bu-nia, Jaś.” N. Jeszcze raz wyjaśnia zasady klaskania: Kiedy mówimy ma-ma, klaszczemy w dłonie. Kiedy mówimy ta-ta uderzamy dłońmi w uda. Kiedy mówimy bab ba-bu-nia uderzamy dłońmi w bębenek. Mówiąc słowo Jaś uderzamy dłońmi w podłogę Wspólna zabawa |
Dzieci stawiają bębenki przed sobą
Słuchają i obserwują nauczyciela
Razem z nauczycielem kilkakrotnie recytują tekst i wyklaskują słowa |
bębenki |
Dzieci niemówiące wyklaskują tylko rytm. Po zabawie nauczyciel sadza dziecko na wózek inwalidzki. |
8.
|
Jedzenie kaszki A. Przygotowanie do jedzenia Nauczyciel mówi: Zaraz będziemy jeść ugotowaną kaszkę. Co musimy zrobić przed jedzeniem? Tak. Umyjemy przed jedzeniem ręce. Nie można się pchać. Ustawiamy się jeden za drugim. Kto pomoże mi pchać wózek? Nauczyciel ustawia dzieci. Pierwsze dziecko odkręca kurek, ostatnie zakręca.
|
Dzieci odpowiadają: umyć ręce.
Dzieci podchodzą do umywalki i samodzielnie lub z pomocą nauczyciela myją i wycierają ręce.
|
mydło, ręczniki
|
Jedno z dzieci pomaga nauczycielowi pchać wózek inwalidzki |
|
B. Jedzenie ugotowanej kaszki (próbowanie) Nauczyciel mówi: Teraz będziemy jeść kaszkę z sokiem. Nauczyciel podchodzi do każdego dziecka z miseczką z ugotowaną kaszką manną polaną sokiem i łyżką. Przypomina, jak należy ładnie jeść.( Nabieramy troszkę na łyżkę, jemy powoli, po zjedzeniu mówimy: dziękuję) Przed jedzeniem mówi: Smacznego Po jedzeniu mówi: Dziękuję
|
Dzieci słuchają
Odpowiadają: Dziękuję
Dzieci jedzą same lub z pomocą nauczyciela kaszkę |
ugotowana kaszka manna, łyżki
|
Nauczyciel pomaga jeść dzieciom mniej sprawnym, karmi te, które nie potrafią jeść samodzielnie |
|
C. Sprzątanie po posiłku -Nauczyciel mówi: Teraz sprzątamy. Pomóżcie mi. Nauczyciel z pomocą uczniów sprząta stoliki -Nauczyciel dziękuje dzieciom za pomoc: „ Dziękuję wam bardzo. |
Dzieci pomagają sprzątać: odnoszą miseczki na miejsce wskazane przez nauczyciela
|
|
|
|
D. Mycie po posiłku Nauczyciel pyta: Co robimy po jedzeniu? Nauczyciel: Tak. Myjemy ręce. Idziemy umyć ręce. Ustawcie się w kolejce |
Dzieci odpowiadają: Myjemy ręce.
Dzieci podchodzą do umywalki i samodzielnie lub z pomocą nauczyciela myją i wycierają ręce |
ręczniki mydło
|
|
9. |
Pożegnanie Nauczyciel podchodzi do każdego dziecka, podaje rękę i mówi: Do widzenia. Nauczyciel mówi: Pożegnajcie swoich kolegów. |
Dzieci podają rękę nauczycielowi i odpowiadają: Do widzenia. Dzieci podają sobie ręce i mówią: Do widzenia. |
|
Dzieci, które nie mówią, żegnają się uściskiem dłoni i skinieniem głowy |
Bibliografia
1.Kościelak R.: Psychologiczne podstawy rewalidacji upośledzonych umysłowo, Warszawa ,PWN, s.30
2.Lausch-Żuk J.: Dzieci głębiej upośledzone umysłowo, w: I. Obuchowska: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, Warszawa 1999, WSiP, s.257-261
3.Twardowski A.: Wychowanie dzieci o niepełnosprawności sprzężonej, w: I. Obuchowska: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, Warszawa 1999, WSiP, s.521-525
R. Kościelak: Psychologiczne podstawy rewalidacji upośledzonych umysłowo, Warszawa ,PWN, s.30
J. Lausch-Żuk: Dzieci głębiej upośledzone umysłowo, w: I. Obuchowska: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, Warszawa 1999, WSiP, s.257-261
A.Twardowski: Wychowanie dzieci o niepełnosprawności sprzężonej, w: I. Obuchowska: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, Warszawa 1999, WSiP, s.521-525
R. Kościelak: Psychologiczne podstawy rewalidacji upośledzonych umysłowo, Warszawa ,PWN, s.45-72
Ibidem
Ibidem
1