STOSUNEK PRAWNY, ZDARZENIE PRAWNE
a) Stosunkiem prawnym jest stosunek społeczny uregulowany przez prawo.
b) Podmiotami albo stronami stosunku prawnego są z kolei osoby lub grupy osób uczestniczące w stosunku prawnym. W każdym stosunku uczestniczą przynajmniej dwa podmioty.
c) Istotą stosunku prawnego jest to, że podmiot stosunku prawnego może ż ą d a ć od drugiego podmiotu określonego zachowania i sam może wobec niego postępować w określony sposób. Tak więc celem konstrukcji stosunku prawnego jest określenie uprawnień oraz obowiązków podmiotów stosunku prawnego, a także skutków prawnych relacji zachodzących pomiędzy tymi podmiotami.
d) W stosunku prawnym wyodrębnić możemy 5 elementów:
prawo podmiotowe,
obowiązek odpowiadający prawu podmiotowemu,
podmiot prawa,
podmiot obowiązku,
przedmiot stosunku prawnego - Przedmiotem stosunku prawnego jest to wszystko, do czego odnoszą się prawa i obowiązki stron
Za elementy stosunku prawnego uważa się więc strony tego stosunku oraz prawa i obowiązki, które im przysługują, a nadto przedmiot stosunku czyli to, o co w danym stosunku chodzi (rzeczy, dobra niematerialne, działania).
Prawo podmiotowe to przysługująca określonemu podmiotowi prawa możność domagania się od innego podmiotu prawa pewnego zachowania się (oddania pieniędzy, udzielenia urlopu, wykonania zamówienia). Prawa podmiotowe wynikają z przepisów prawnych. Na przykład wierzyciel może domagać się od dłużnika zwrotu pożyczonej kwoty dlatego, że takie prawo podmiotowe przyznają dającemu pożyczkę przepisy kodeksu cywilnego (art. 720).
Stosunki prawne występujące w sferze majątkowej mają z reguły charakter złożony. Każda ze stron występuje jednocześnie jako podmiot prawa i podmiot obowiązku. Sprzedawca rzeczy ma obowiązek przeniesienia na kupującego prawa własności i wydania rzeczy - a jednocześnie prawo domagania się zapłaty. Kupujący zaś na odwrót: ma obowiązek zapłacenia umówionej kwoty, jednocześnie zaś prawo domagania się wydania rzeczy i przeniesienia własności tej rzeczy.
e) Pojęcie zdarzenia prawnego.
Zdarzenie prawne - każde zdarzenie pociągające za sobą powstanie, zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego.
Z reguły norma prawna ustala, że przewidziany w niej obowiązek określonego zachowania się różnych podmiotów prawa wobec siebie powstaje dopiero wtedy, gdy zajdzie pewne zdarzenie wskazane przez normę prawną. Powstanie stosunku prawnego, wraz ze stanowiącymi jego treść prawami i obowiązkami stron, uzależnione jest więc najczęściej od jakiegoś zdarzenia zaszłości w świecie zewnętrznym. Nazywamy ją zdarzeniem prawnym.
Do kręgu zdarzeń prawnych należą wydarzenia z różnych dziedzin życia: legalne i sprzeczne z prawem, dokonane celowo i przypadkowe. Zdarzeniem prawnym jest zawarcie umowy najmu, narodziny dziecka, kradzież, sporządzenie testamentu, wydanie wyroku rozwodowego, odniesienie właścicielowi znalezionej portmonetki, śmierć człowieka. Wszystkie te różnorodne wydarzenia łączy jedno: każde z nich wywołuje skutki prawne.
f) Podział zdarzeń prawnych
Zdarzenia prawne dzielą się na
zdarzenia sensu stricto (w ścisłym tego słowa znaczeniu) - są niezależne od woli człowieka, (śmierć człowieka, grad niszczący ubezpieczone zasiewy, inne klęski żywiołowe wywołujące skutki prawne).
działania - są zależne od woli człowieka.
D z i a ł a n i a dzielą się na
czyny - są takie zdarzenia, które zostały dokonane bez zamiaru wywołania skutków prawnych
akty prawne - zdarzenia wywołane w zamiarze spowodowania skutków prawnych (spadkodawca sporządza testament po to, żeby po śmierci jego majątek przeszedł na wskazane w testamencie osoby)
Czyny dzielą się z kolei na
dozwolone - czyn, którego prawo nie zabrani, łącząc z nim jednak określone skutki prawne (tzw. prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia)
niedozwolone - każdy czyn zabroniony przez praw
Akty prawne dzielą się na:
czynności prawne,
akty administracyjne oraz
konstytutywne orzeczenia sądowe.