dr Krystyna Kmiecik -Baran

4.9.ZNIEWOLENIE, PRZEMOC I SEKTY

4.9.1. Walka grup destruktywnych o umysły młodych ludzi

To rodzice wraz ze szkołą powinni kształtować osobowość młodych ludzi i zapoznawać młodzież z grożącymi niebezpieczeństwami. Dlatego warto aby nauczyciele poznali istotę grup destruktywnych i wyposażyli w tę wiedzę swoich uczniów.

Młodzieżowe nowe "religie”, światowe wspólnoty, sekty, kulty, nowe ruchy religijne, to określenia nowych poszukiwań religijnych wielu młodych ludzi.

"Nowe ruchy religijne", "religie" czy "sekty”, oferując religię, terapię, zbawienie, w rzeczywistości nie proponują żadnej wiary ani terapii.

Mówią o wolności innej od tej, która opiera się na rozumie i sumieniu - “rozum i buty zostaw za drzwiami”. Sięgają do doświadczeń opartych na sentymentach, uczuciach, w których dużą rolę odgrywa płacz, uściski, okrzyki radości, proroctwo, zmuszając osobę do skupienia się na “narcystycznym ja", na skoncentrowaniu swojej uwagi na jednej opcji.

Nowe “religie”, bazują na potrzebie tożsamości, harmonii, uczucia, opieki, poczuciu bezpieczeństwa, udziału, uznania, akceptacji, zrozumienia. W rezultacie rzekoma religia wykorzystuje znane techniki terapeutyczne. Stąd dominacja terminologii psychologicznej, takiej jak: prymat ekspresyjności i spontaniczności, samorealizacja, odkrycie własnego ja, samoakceptacja, zbawienie tu i teraz.

Wraz z pojawieniem się owych ruchów religijnych pojawiają się problemy i konflikty w różnych dziedzinach życia osobistego, rodzinnego i. społecznego.

Badacze zajmujący się problematyką sekt sformułowali kilkanaście różnych wersji

pytań, które mogą pomóc w rozpoznawaniu z jaką grupą mamy do czynienia.

Oto jedna z wersji takich pytań opracowana w Biurze Badań nad Nowymi Ruchami Religijnymi Instytutu Religioznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie:

1. Czy władza przywódcy grupy jest nieograniczona?

2. Czy grupa kładzie duży nacisk na gromadzenie pieniędzy i czy istnieje społeczna kontrola ich wydawania?

3. Czy jednostka może w każdej chwili zrezygnować z członkostwa?

4. Czy pewne elementy doktryny i historii ruchu są przedstawiane inaczej na początku zaangażowania niż po pewnym okresie uczestnictwa?

5. Czy grupa utrudnia swoim członkom kontaktowanie się z rodzinami?

6. Czy istnieje obowiązek zakładania rodzin wewnątrz grupy?

7. Czy istnieje ograniczenie dopływu informacji ze świata i czy można zauważyć tendencję do kontrolowania każdej godziny życia członków grupy?

8. Czy da się zaobserwować postawy wrogości wobec świata, społeczeństwa i instytucji państwa, przedstawionych jako “siedlisko zła” i źródła zagrożenia?

9. Czy grupa jest programowo wrogo nastawiona do kształcenia pozareligijnego?

Należy pamiętać, że dopiero odpowiedź twierdząca na większość z tych pytań może stanowić podstawę do sklasyfikowania grupy jako destrukcyjnej.

METODY WERBOWANIA

Według Dominikańskiego Centrum Informacji najczęściej stosowane przez sekty metody werbowania przedstawiają się następująco:

1. stworzenie poczucia miłości - tzw. "bombardowanie miłością";

2. obietnica pomocy w życiowych problemach;

3. kurs medycyny niekonwencjonalnej;

4. kurs rozwoju osobowości;

5. spotkanie z ciekawymi ludźmi (guru, uzdrowiciel);

6. spotkanie organizowane przez młodzieżowe stowarzyszenia;

7. werbowanie na ulicy;

8. wyjazdy do siedziby ruchu lub obozy organizowane przez grupy;

9. degustacja potraw - potrawy wegetariańskie;

10. namowa znajomych;

11. sztuki walki.

OBOWIĄZKI CZŁONKA SEKTY I PONIŻAJĄCE PRAKTYKI

Dominikańskie Centrum Informacji, które prowadzi szerokie badania nad sektami, przedstawia wiele praktyk stosowanych przez sekty, mianowicie:

a) bezwarunkowego posłuszeństwa i lojalności mistrzowi i grupie

b) obowiązkowej pracy na rzecz sekty

c) ograniczonego czasu snu

e) nie kontaktowania się z rodziną, znajomymi

f) długotrwałego powtarzania modlitwy - mantry

g) nie pozostawania samotnym ani przez chwilę (stał kontrola)

h) obowiązek informowania mistrza o wykroczeniach

i) publicznej samokrytyki

j) przekazanie majątku na rzecz sekty

k) posłuszeństwa w sprawie doboru partnera i całej sfery życia płciowego

l) inne

agitacja

nacisk na rodzinę

działalność publiczna

PONIŻAJĄCE PRAKTYKI W SEKCIE:

1. zmuszanie do seksu

2. prostytucja

3. narkotyki

4. żebranie

5. poniżająca spowiedź

4.9.1.1. Jak rozpoznać, że nasz uczeń, syn, córka, jest w kręgu zainteresowania sekty ?

SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE :

1. zmiana zainteresowań, najczęściej gwałtowna

2. zaniedbywanie nauki często odrzucenie nauki w szkołach i uczelniach

3. nauka w sekcie jest uważana za jedynie prawdziwą i wartościową

4. częste nieuzasadnione wychodzenie z domu

5. spóźnione powroty

6. izolacja od życia rodzinnego

7. zmiana rytuałów domowych

8. izolowanie się od innych domowników

9. przeprowadzanie sesji oddechowych, medytacji, mantrowania, wykonywanie pokłonów, wizualizacja bogów

10. łamanie dotychczasowych zasad zachowania

11. zmiana nawyków jedzeniowych np. na wegetarianizm

12. zmiana stylu ubierania się np. długie spódnice, luźne swetry wszystko w kolorze czarnym lub szarym

13. nagła zmiana przyjaciół na innych

14. ciągłe przebywanie z tą samą osobą - „przewodnikiem”

15. wyjazdy na weekendy z wcześniej nieznanymi rodzicom osobami

16. zmiana zachowania względem członków rodziny, agresja, nagłe wybuchy, zamykanie się w sobie, itp.

17. odczuwanie strachu, lęku o zdrowie ciało i życie - lęki te mogą coraz bardziej się nasilać przybierać formę depresji, zmian psychicznych

18. nagła wrogość wobec rodziców i rodziny

19. krytyka i odrzucenie przez osoby z zewnątrz jest właśnie dowodem, że ma rację.

PODSTAWOWE RADY DLA DOTKNIĘTYCH PROBLEMEM SEKT

Dominikańskie Centrum Informacji o Nowych Ruchach Religijnych i Sektach w Polsce, przedstawia dziesięć rad dla osób uzależnionych od grupy oraz ich bliskich:

1. W początkowej fazie uzależnienia od grupy decydujące znaczenie ma szybkie działanie. Dlatego też należy jak najszybciej skontaktować się z najbliższym Ośrodkiem lub innymi kompetentnymi osobami.

2. Ważne jest zebranie dokładnych informacji o grupie, do której należy dziecko lub, do której zamierzacie należeć sami (doktryna, nazwisko założyciela, historia grupy, cele i zasady działania...).

3. Przydatne jest prowadzenie dokładnego dziennika wydarzeń związanych z pozostawaniem dziecka pod wpływem grupy (terminy i miejsca spotkań, nazwiska i adresy innych członków grupy, etapy wtajemniczenia, niepokojące objawy w zachowaniu...).

4. Nie należy ulegać działaniom grupy, których celem jest wymuszenie czegokolwiek na rodzinie członka grupy. Zachowanie pozorów pozytywnego nastawienie do grupy może Was narazić na bezustanne nękanie i próby dalszych wymuszeń

5. Destrukcyjne grupy często żądają od swoich członków znacznych sum pieniędzy lub innych dóbr materialnych. W związku z tym koniecznie należy zebrać informacje dotyczące prawno-majatkowych skutków wstąpienia waszego dziecka do sekty. Zamiast pieniędzy warto podarować przedmioty o wartości emocjonalnej (album z fotografiami, pamiątkową maskotkę, wykonany własnoręcznie szalik ...)

6. Nie należy oddawać dziecku żadnych oryginalnych dokumentów. Urzędy, jeśli zajdzie potrzeba, uwierzytelnią kopię na podstawie oryginału.

7. Konieczne jest utrzymywanie kontaktu z dzieckiem. Rodzice mają do tego prawo. Ważna okazja do wzmocnienia kontaktu to np.: urodziny, rodzinne rocznice itp. W czasie spotkań należy mówić o wszystkim, co dobre i piękne w życiu zewnętrznym nie związanym z działaniem grupy (życiowe plany, wspólne zainteresowania, wspomnienia rodzinne ...)

8. Przestrzegamy przed korzystaniem z pomocy osób niekompetentnych, które posługując się nielegalnymi metodami obiecują odzyskanie dziecka z sekty za wysokim wynagrodzeniem.

9. Należy przyjąć jednoznacznie negatywną postawę wobec grupy. Jednocześnie bardzo ważne jest okazywanie sympatii i wsparcia dziecku, pamiętając o tym, że jest ofiarą sekty poddawaną nieustannie jej manipulacjom. Szansą dla dziecka jest to, że więzy rodzinne okażą się silniejsze od tych jakie wytworzyła sekta.

10. Należy skontaktować się z Ośrodkiem oraz dołączyć do grupy rodziców mających ten sam problem, celem wymiany doświadczeń i wspólnego poszukiwania zaradzania złu.

4.9.2. Pranie mózgu

Pranie mózgu (brainwashlng) to intensywne przeszkalanie i reedukacja w celu

rozbicia dotychczasowej osobowości człowieka i zbudowaniu nowej.

Dokładniej,,pranie mózgu” to szereg różnych zabiegów i działań stosowanych przez ośrodki kierownicze państw, organizacje społeczne i wychowawcze, organizacje polityczne, sekty - celem dokonania zmiany postaw, przekonań, nastawień, światopoglądu oraz w celu zmiany innych elementów struktury osobowości człowieka.

Powyższa definicja wskazuje, że procesy prania mózgu w mniejszym lub większym stopniu występują w wielu dziedzinach życia społecznego. Elementy prania mózgu były stosowane w różnych formach od tysięcy lat. Posługiwali się nimi władcy, politycy, liderzy ruchów społecznych i religijnych. Elementy procesów prania mózgu stosuje występują w propagandzie politycznej, w reklamie, w procesach wychowania młodzieży i dzieci, w szkoleniach organizacji politycznych, szkoleniu wojskowym, działalności sekt religijnych, procesach psychoterapii, a nawet w życiu rodzinnym i związkach małżeńskich (Siek S. 1995), Arendt H. 1989). W sektach rozbicie tożsamości człowieka ma na celu ukształtowanie człowieka całkowicie zniewolonego i całkowicie posłusznego przywódcy sekty.

Przyjrzyjmy się kilku przykładom funkcjonowania sekt.

Przykład 1.

Rok 1969 - charyzmatyczny przywódca religijny Jim Jones głosi poglądy, będące elementami miłości braterskiej, socjalizmu, równości. Stworzył dom dla ludzi, którzy czuli się odrzuceni i opuszczeni, zapewniał im opiekę lekarską i wyżywienie w zamian za pracę na rzecz Kościoła Jonesa - Świątyni Ludu. Członkowie sekty rekrutowani byli spośród osób wyalienowanych, odrzuconych przez rodziny, przyjaciół i tradycyjne społeczności religijne. Jim stał się dla nich "ojcem", zwracano się do niego "tatusiu". Spełniano wszystkie jego polecenia nawet najbardziej okrutne. Wkrótce Jones zaczął uważać się za wcielenie Chrystusa, a z czasem za samego Boga. Wymagał bezwzględnej lojalności. Każdemu, kto chciał odejść, groził śmiercią. Nie pozwalał na jakiekolwiek kwestionowanie swojej władzy - nawet kiedy kazał chłostać dzieci ich rodzicom nie wolno było protestować.

W roku 1977 Jones zakłada kolonię w Gujanie rządzonej przez socjalistów, którym odpowiadały jego socjalistyczne poglądy. Listy pochodzące z Jonestown (tak nazwano osadę) do rodzin w USA wskazują na to iż był to prawdziwy obóz koncentracyjny.

Metody prania mózgu były różne. Na przykład budzono wszystkich w środku nocy i zmuszano do wysłuchiwania wielogodzinnych tyrad Jonesa. Każdy kto nie słuchał uważnie był bity i poniżany. Na porządku dziennym było seksualne wykorzystywanie dzieci przez Jonesa. Maluchy, które na dźwięk imienia Jonesa nie uśmiechały się były poddawane elektrowstrząsom. Niespokojne dzieci opuszczano na długiej linie w głąb studni pełnej - jak im mówiono - węży.

Dorośli bali się nie mniej niż dzieci... Tych którzy ośmielili się naruszyć obozowy porządek zamykano na wiele dni w drewnianej skrzyni. Kobieta, która bez zezwolenia Jonesa współżyła z mężczyznami naruszając zasady świątyni była publicznie gwałcona.

W Jonestown brakowało często lekarzy i żywności, ale nigdy nie zabrakło środków uspokajających i odurzających. Jones inscenizował też ponure testy lojalności. Podawał członkom sekty płyn zawierający - jak sam mówił- silną truciznę. Jeśli wierzyli w niego mieli go wypić stając się męczennikami za wiarę. Wkrótce pobyt w Jonestown stał się piekłem. Zatrudniano coraz więcej zbrojnych najemników. Pomimo to jednak większość członków sekty trwała nadal przy Jonesie, wierząc, że czeka ich znacznie gorszy los jeśli ośmielą się uciec i wrócić do zła i upadku moralnego szalejącego w USA.

Koniec nastąpił kiedy kongresman Leo Ryan zaalarmowany doniesieniami swych wyborców, których krewni znajdowali się Jonestown, osobiście udał się tam na inspekcję. Ujrzał tam uśmiechniętych, pozornie szczęśliwych ludzi, jednak gdy kilka osób oznajmiło, że chce wyjechać razem z członkami delegacji, czar prysł. Zanim samolot kongresmana zdoła wystartować został napadnięty przez ludzi Jonesa. Ryan, dwóch dziennikarzy, oraz jeden z usiłujących wyjechać członków sekty zostali zastrzeleni. W obozie Jones kazał zebrać wszystkich na ostatecznej ceremonii. Opowiedział o zabitych na lotnisku, po czym przysiągł, że raczej umrze niż podda się wrogom. Następnie kazał wszystkim wypić płyn zawierający cyjanek. Opornym grożono bronią. Niemal wszyscy zażyli truciznę dobrowolnie. Ci, którzy przeżyli wspominają że matki wlewały swoim dzieciom płyn do ust. Rodziny trzymały się za ręce spokojnie czekając na śmierć. Kiedy przedstawiciele władz wtargnęli do obozu znaleźli ponad 900 ciał 46-letniego Jonesa znaleziono z rana postrzałowa głowy. Najprawdopodobniej popełnił samobójstwo.

Przykład 2

Jest rok 1995. Świat obiegają wieści z Japonii, gdzie w tokijskim metrze ktoś zastosował trujący gaz bojowy - sarin. Zatruciu uległo ponad 5500 osób, a 12 z nich zmarło. W kilka dni po pierwszym zamachu zdarzają się następne - kraj ogarnia panika. Szybko okazało się, że sprawcami zamachów są członkowie sekty Najwyższa Prawda (Shinri Kyo), której przywódcą jest (naprawdę: Chizuo Matsumoto) Shoko Asahara. Poglądy sekty stanowią mieszaninę chrześcijaństwa, buddyzmu i islamu. Przywódca jest posłańcem Boga, który przyszedł aby zakończyć istnienie człowieka w jego obecnej postaci. Według niego świat musi się skończyć - rozkazuje więc swoim ludziom zabijać. Zostaje aresztowany w pół roku po pierwszym zamachu. W śledztwie okazało się, że sekta starała się o zdobycie broni jądrowej w celu przyspieszenia końca świata, a jej głównym celem było zdobycie władzy politycznej wpierw w Japonii, a później na świecie.

Przykład 3

Jest czwartek, 27 marca 1997. Sekta WWW Wyższe Źródło w Wielkiej Brytanii-39 członków sekty popełnia zbiorowe samobójstwo. Nie znaleziono dzieci, ale u wszystkich członków sekty znaleziono ślady zażywania narkotyków. Sekta miała charakter chrześcijański, choć jej wierni zwykli mawiać, że pochodzą z odległej planety. Wszyscy zmarli ubrani byli w czarne szaty, na twarzach mieli pomarańczowe całuny. Do sekty należeli wysokiej klasy informatycy, użytkownicy internetu, gdzie również głosili swoja naukę. Członkami sekty, zwanej także Wrota Niebios, byli ludzie w wieku od 27 do 76 lat. Twierdzili oni, że w ślad za zbliżającą się do Ziemi kometą zbliżają się Wrota Niebios, czyli statki kosmiczne cywilizacji pozaziemskiej, która weźmie ze sobą wszystkich, którzy ulegną transformacji poprzez śmierć. Ta apokaliptyczna wizja skłoniła tych ludzi do targnięcia się na swoje życie, poprzez zażycie dużej ilości środków nasennych wymieszanych z alkoholem. Wcześniej w sieci Internet pojawiły się informacje na temat zbliżającej się transformacji, wraz z rysunkami tego jak mają wyglądać członkowie sekty po przeobrażeniu w wyższą formę człowieka.

Powyższe przykłady są szokujące. Pojawia się pytanie, jak to się dzieje, że tysiące zdrowych ludzi każdego roku porzuca wszystko co posiada, opuszcza rodzinę oraz przyjaciół, i w myśl nieprawdopodobnych idei skazuje siebie na życie w koszmarnych warunkach, a nawet na śmierć.

Dlaczego ludzie w Jonestown sami pozbawili życia siebie i swoje dzieci, co jest w stanie stłumić w człowieku pragnienie życia? W jaki sposób uchronić się przed "zbawiennym" wpływem różnych mesjaszów, którzy za posłuszeństwo, obiecują nam wieczne życie? Co czyni człowieka podatnym na indoktrynację ?

Indoktrynacja jest aktem manipulacji psychicznej polegającej na wpajaniu człowiekowi - w drodze wielokrotnego powtarzania - wiadomości, sądów, przekonań, ocen nie popartych jakąkolwiek racjonalna argumentacją. Celem tego procesu jest ukształtowanie w człowieku, silnych, nienaruszalnych, a obiektywnie irracjonalnych, przekonań.

Niezgodność rzeczywistości z tymi przekonaniami uruchamia mechanizm reinterpretacji rzeczywistości w taki sposób, aby uzyskać zgodność z fałszywym, lub irracjonalnym przekonaniem. Człowiek, który raz uwierzył w podaną mu prawdę, jeżeli zaangażował się w jej głoszenie będzie sam szukał wszelkich argumentów aby samemu sobie i innym potwierdzić jej prawdziwość, zgodnie z zasadą zaangażowania i konsekwencji.

Indoktrynacja pozbawia człowieka zdolności realistycznej oceny rzeczywistości, a co za tym idzie jest on w stanie całkowicie podporządkować się nawet najbardziej nieracjonalnym poleceniom ludzi, którzy nim manipulują. Indoktrynacja nie zachodzi wyłącznie w sektach, jest ona obecna w naszym codziennym życiu, w mediach, reklamie (Aronson E.1988, Zimbardo P.G., Ruch F.L. 1994).

Skuteczność procesu indoktrynacji zależy od jego źródła, treści i odbiorcy.

Ważne są takie cechy źródła, czyli tego, kto mówi, jak fachowość, pozycja społeczna, zdolności przywódcze, atrakcyjność. Stosowane przez przywódców sekt sposoby działania z trudno poddać jednoznacznej analizie. Sposobami służącymi podniesieniu prestiżu przywódcy w grupie są bogactwo, tytuły, stroje. Wpływ przywódcy polega na tym, że jest on przedstawiany jako nieomylny autorytet, z racji boskiej natury. Przyjmując naukę takiego guru nie musimy zastanawiać się nad kwestiami moralnymi, wszystko to zrobi on, my musimy jedynie poznać i przyjąć jedyną słuszną naukę. Specyfika postaci przywódcy grupy religijnej polega na tym, że posiada on cechę sakralności, a tym samym ma możliwość odwoływania się do praw ponadnaturalnych, bez podawania żadnej argumentacji. W tym momencie warto zatrzymać się nad osobami zajmującymi się werbowaniem nowicjuszy do sekt, są oni doskonale wyszkoleni w sztuce zwodzenia, przechodzą szkolenia mówiące jak traktować poszczególnych ludzi.

W procesie indoktrynacji najbardziej znacząca jest treść, tzn. co mówi przekaz(sposób organizowania przekazu, styl mówienia). Nowe ruchy religijne wyrosły na gruncie już istniejących ideologii i na nich się opierają. Istnieją różne sposoby podawania treści wierzeń sekty, aby były one atrakcyjne. Najczęściej stosowana jest metoda małych kroków, która polega na stopniowym wtajemniczaniu nowych członków grupy. Jest to nasączanie z pozoru niewinnymi treściami świadomości człowieka oparte na jego osobistych potrzebach.

Łączy się to z takimi zabiegami manipulacyjnymi, jak:

1. obdarzanie bezwarunkową miłością, opieką (początkowy okres)

2. takie wykorzystanie terminów uznanej wiary, aby wydawały się terminami ideologii sekty a sama ideologia bliższa osobie, która jest werbowana

3. wyjaskrawienie błędów tradycyjnych religii

4. podpisywanie własnych treści nazwiskami sławnych lub pokazywanie zdjęć (najczęściej nieprawdziwych), przedstawiających przywódcę sekty z autorytetami.

5. organizowanie spotkań z "mistrzami" różnych form medytacji, sztuk walki, jogi itp.

6. pokazywanie własnych zalet np. działalność prospołeczna

7. zachęta do korzystania z atrakcyjnego finansowo pobytu w ośrodku sekty, często za granicą, niekiedy pod hasłami wypoczynku i turystyki

Ofiarami sekt padają osoby młode, znajdujące się w okresie poszukiwania wartości. Człowiek młody, którego rodzina nie potrafi zaspokoić jego potrzeb, który żyjąc we współczesnym społeczeństwie jest świadkiem kryzysu religii, polityki, i praktycznie wszystkich ideologii. Sekta z gotowymi odpowiedziami na pytania o sens istnienia, z krytyką systemu, który nie rozwiązuje ważnych problemów oraz z ludźmi, którzy są gotowi do prawdziwego kontaktu i życia razem, wydaje się być rajem. Na plan dalszy schodzi złożona ideologia sekty i zawiłe prawdy wiary, które dopiero z czasem staną się pułapką.

Początkowo najważniejsze jest to, że ma się do czynienia z ludźmi otwartymi, którzy zawsze mają czas, którzy pomogą i zjawiają się zawsze wtedy, gdy są potrzebni.

Drugą grupę łatwych ofiar sekt są ludzie znajdujący się w trudnej sytuacji psychicznej, przeżywający załamania, po ciężkich wydarzeniach życiowych. Sekty wykorzystują takie momenty. Inteligencja i wykształcenie nie chronią przed sektami. Umiejętne manipulowanie treściami i sposobem ich przekazywania powoduje, że mogą być one atrakcyjne zarówno dla ludzi wykształconych, jak i dla tych nie mających wykształcenia.

Badania i analizy prania mózgu stosowane w różnych dziedzinach życia społecznego pozwalają wyodrębnić pięć najważniejszych grup manipulacji występujących w procesach prania mózgu, mianowicie:

1. rozbijanie dotychczasowej struktury osobowości (rozstrajanie organizmu);

2. doprowadzanie do zmniejszenia poczucia bezpieczeństwa;

3. doprowadzanie do degradacji obrazu siebie i do wyzwalania silnego poczucia winy;

4. doprowadzanie osobowości do cofania się do wcześniejszych faz;

5. ofiarowywanie nowego życia w sekcie.

Pranie mózgu może mieć różne natężenie i różny zasięg - od najbardziej intensywnych, krańcowych i okrutnych form, stosowanych np. w obozach jenieckich, więzieniach, gułagach, do form łagodniejszych stosowanych przez różne organizacje polityczne, wychowawcze czy elitarne szkoły wojskowe.

Rozstrój organizmu dokonuje się za pomącą działania na człowieka gwałtownych, licznych stresów. Najczęściej stosowanymi zabiegami i środkami, za pomocą których dokonuje się przeciążanie i rozstrajanie pracy funkcjonowania organizmu są: głodzenie, pozbawianie snu, nękanie przesłuchaniami, ciągłym pisaniem życiorysu, bicie, narażanie na głośne hałasy, gorąco lub zimno, uniemożliwienie zaspokojenia najprostszych potrzeb fizjologicznych, pozbawianie dopływu świeżego powietrza, wyczerpywanie nadmierną pracą itd.

Fachowcy od prania mózgu w więzieniach i obozach reedukacyjnych działają tak, aby organizm człowieka był ciągle przemęczony, na granicy załamania, ale zabiegi są tak dobrane, aby człowiek nie załamał się całkowicie i nie popadł w chorobę psychiczną. Typowymi zaś zabiegami prania mózgu są: izolowanie od dotychczasowego środowiska, pozbawianie snu wycieńczenie głodem, narażanie na heteroseksualne frustracje.

Pozbawienie człowieka bodźców na okres od 8 do 70 godzin wywołuje pogorszenie myślenia, marzenia na jawie, myślenie życzeniowe. Pozbawienie snu doprowadza szybko do wyczerpania psychicznego, utraty odporności oraz pojawiania się: halucynacji, złudzeń, niekontrolowanych obrazów wyobrażeniowych. Badania dotyczące skutków długotrwałego pozbawienia snu osób dorosłych ukazały, iż już po upływie kilku dni bezsenności - ludzie zdrowi i w pełni normalni - zaczęli ujawniać paranoidalne reakcje psychotyczne przejawiające się w urojeniach prześladowczych. Eksperyment ten pokazuje, iż pozbawienie snu może doprowadzić normalnych ludzi do stanu regresji, w którym nie odróżniają fantazji od rzeczywistości .

Długotrwałe głodzenie powoduje obok zmian fizjologicznych (spadek masy wagi ciała, ubytek sił) zmiany psychiczne, co przejawia się skłonnością do irytacji i depresji, ­podatnością na sugestię i manipulację ze strony innych ludzi. Osoby wycieńczone głodem stawały się bardziej potulne, bezwolne, apatyczne, bez inicjatywy. Niektórzy przytaczają sytuację panowania wielkiego głodu w Rosji zaraz po rewolucji, gdy duża część ludzi była tak podatna na sugestię, że automatycznie powtarzała i naśladowała to co ktoś robił stojący frontem przed nimi, ujawniali też reakcje echopraksji i echolalii ( powtarzanie pewnych ruchów oraz określonych zwrotów językowych ).

W praniu mózgu duże znaczenie ma narażanie osoby na heteroseksualne frustracje. Odosobnienie podopiecznego uniemożliwia mu normalne życie seksualne, a dostarcza bodźców do zachowań homoseksualnych. Walka zaś z nawrotem do stłumionych pragnień heteroseksualnych tylko dodatkowo osłabia. Człowiek poddany praniu mózgu, mającym normalne życie seksualne i czerpiącym z niego emocjonalne oparcie, przenosi swe pozytywne uczucia na tego, kto się nim opiekuje, przesłuchuje go. Przenosi na niego te uczucia stając się od niego jeszcze bardziej zależny. Wszelkie zaś stosowane zabiegi są odpowiednio dozowane, aby zmusić "podopiecznego" do zeznań, wyznań, a jednocześnie nie doprowadzić go do choroby psychicznej .

W praniu mózgu chodzi o to, aby zmusić do wyznań i krytyki. Po czymś takim pojawia się u podopiecznego poczucie własnej klęski, rozpaczy. To poczucie klęski i rozpaczy jest wykorzystywane w dalszych etapach prania mózgu. Doprowadza się do takich zmian w osobowości człowieka, zmian dotychczasowych postaw, nastawień, sposobu myślenia, kierunku uczuć, które byłyby korzystne dla manipulatorów. Ponieważ zaś dotychczasowa osobowość - dotychczasowy obraz siebie i rzeczywistości, postawy i nastawienia, wartości, dominujące uczucia i emocje - "przeszkadza" - trzeba to zacząć rozbijać.

Rozstrajanie organizmu powoduje ubytek energii psychicznej, pogorszenie pracy pamięci, uwagi, obniżenie dobrego mniemania o sobie. Pojawiają się silne, negatywne emocje: wściekłość, gniew, wrogość do ludzi, nieufność. Pojawia się bierność, apatia, przygnębienie, pragnienie dominowania nad innymi lub biernego poddania się władzy silniejszego. Następują zmiany w sferze postrzegania i myślenia. Zanik krytycznego myślenia, podatność na sugestie, zatracenie granicy między światem realnym a marzeniami, złudzeniami i halucynacjami. Jednostka poddana takim manipulacjom zaczyna widzieć w otaczającej rzeczywistości nie to co jest, a to co chciałby zobaczyć. Pojawiają się sporadyczne reakcje paranoiczne, np. paranoiczna podejrzliwość, złudzenia spostrzegania, halucynacje. Dalsze zaś zabiegi prania mózgu zmiany te pogłębiają. Cały bowiem proces prania mózgu zmierza do tego, aby człowiek zatracał poczucie bezpieczeństwa, aby pogarszał się jego obraz siebie, jego mniemanie o sobie, aby czuł się coraz bardziej winny, za to co zrobił w przeszłości, aby znalazł się wreszcie w stanie regresji.

Regresja osobowości polega m.in. na tym, że człowiek zachowuje się jak małe dziecko a młody człowiek poddaje się całkowicie. Staje się bierny i uzależniony, podatny na sugestie, nakazy. Kiedy poddawany praniu mózgu znajdzie się w stanie regresji następuje budowanie nowej osobowości, zaszczepienie nowych myśli, rozbudzenie nowych uczuć, formowanie nowych postaw. Aby osiągnąć ten etap specjaliści od prania mózgu pracują nad zmniejszeniem poczucia bezpieczeństwa, degradacją obrazu siebie i wzbudzeniem poczucia winy.

Lęk i zmniejszone poczucie bezpieczeństwa może się wyrażać za pomocą wielu bardzo różnych objawów. Mogą to być objawy fizjologiczne jak, np. wzrost ciśnienia krwi, biegunki i zatwardzenia ale też i psychiczne np. wzrost poczucia osamotnienia, czy alienacji. Zmniejszone poczucie bezpieczeństwa prowadzi do silnego lęku, zaniku krytycyzmu, ogłupia człowieka, upośledza jego sprawność psychiczną. Przeżywanie ciągłych lęków działa negatywnie na obraz siebie, a próby obrony przed lękami uruchamiają z reguły działanie licznych mechanizmów obronnych.

Ważnym zabiegiem w zmniejszaniu poczucia bezpieczeństwa jest stosowanie psychicznego terroru, który polega na utrzymaniu podopiecznego w ciągłym stanie silnego poczucia zagrożenia, straszenia go, obrzydzaniu mu tego co dla niego było dotychczas ważne i cenne. Terror psychiczny polega m.in. na straszeniu losem najbliższych osób, na narażaniu podopiecznego na słuchanie odgłosów bicia, tortur innych osób, na pokazywaniu mu widoku osób pobitych, zmaltretowanych. Inną formą psychicznego terroru jest trzymanie podopiecznego w ciągłej niepewności, nieświadomości co do własnego losu.

W łagodniejszych formach prania mózgu terror psychiczny zastępuje się straszeniem ludzi różnymi potencjalnymi zagrożeniami. Każdy ośrodek kierowniczy chce, aby ludzie czegoś trochę się bali. Czyni to ludzi bardziej uległymi i posłusznymi. Dzisiaj np. straszy się ludzi wyniszczeniami zasobów naturalnych, recesjami gospodarczymi, nacjonalizmami, AIDS, zagładą nuklearną .

Od tego, jaki mamy obraz siebie, tak się w życiu zachowujemy. Jeżeli mamy obraz siebie pozytywny, zachowujemy się optymistycznie, ujawniamy wiarę w siebie, oceniamy siebie i swoje możliwości, a także otaczający nas świat pozytywnie i działamy skutecznie.

Jeżeli mamy obraz siebie negatywny, jesteśmy źle nastawieni do siebie i rzeczywistości wycofujemy się z działania, źle myślimy o sobie, a rzeczywistość jawi nam się jako nie do przebicia. Ponadto negatywny obraz siebie wyraża się w ujemnym, depresyjnym mniemaniu o sobie, co można określić jako samoodtrącenien, które wyraża się tym, że człowiek nie docenia tego, co osiągnął, przeżywa poczucie winy, poczucie krzywdy, ma do siebie pretensje, żal, źle mówi i źle myśli o sobie i najbliższym otoczeniu.

Negatywny obraz siebie sprawia, że człowiek w każdym wieku zmniejsza własną aktywność i unika podejmowania trudniejszych zadań życiowych. Człowiek o negatywnym obrazie siebie często odczuwa smutek i przygnębienie. Często martwi się o przyszłość. Uważa się za niewydolnego, który wszystko robi źle. Nic mu nie daje prawdziwego zadowolenia. Często przeżywa wyrzuty sumienia i czuje się winnym. Uważa, że zasługuje na karę i oczekuje ukarania. Odczuwa do siebie niechęć. Stale potępia siebie za popełniane błędy. Myśli o samobójstwie. Często chce mu się nad sobą płakać. Uważa się za nerwowego i rozdrażnionego. Nie interesuje się innymi ludźmi . Ma duże trudności z podjęciem decyzji. martwi się, że wygląda coraz gorzej lub wręcz odpychająco.

Z wielkim wysiłkiem zmusza się do robienia czegokolwiek lub nie jest w stanie nic robić. Budzi się wcześnie rano i nie może ponownie zasnąć. Nie ma dobrego apetytu, często martwi się stanem swego zdrowia. Traci zainteresowanie miłością i życiem seksualnym.

Czasami też ów negatywny obraz siebie nabiera rysów neurotyczno-kompensacyjnych, zaś człowiek o takiej konstelacji obrazu siebie często odczuwa do siebie nienawiść i pogardę

na przemian z przekonaniem o własnej doskonałości, unikalności, mocy. Nęka go przesadna neurotyczna ambicja i kompulsywne pragnienie robienia wszystkiego co robi w sposób przesadnie perfekcyjny. Ponieważ to się nie udaje przeżywa przesadnie swoje porażki i niepowodzenia, i jest przesadnie wyczulony na opinię, a zwłaszcza na aprobatę innych ludzi.

Ludzie, również młodzi, o tego typu obrazie siebie stawiają sobie zbyt surowe wymagania, zwłaszcza moralne, etyczne. Stawiają sobie zbyt wysokie poprzeczki działania, często oskarżają siebie i wystawiają siebie na frustrację. Właściwością neurotyczno-kompensacyjnego obrazu siebie jest także częste przeżywanie impulsów i czynów autodestrukcyjnych, np. obniżanie wewnętrznej dyscypliny, nieprzestrzeganie higieny, nadużywanie alkoholu, branie narkotyków, nie dbanie o wygląd zewnętrzny, niszczenie własnej kariery zawodowej lub dobrego obrotu własnych spraw różnymi nieprzemyślanymi, dziwacznymi decyzjami życiowymi.

Degradacja i pogorszenie obrazu siebie zaczyna się od pierwszych zabiegów prania mózgu, od bicia, głodzenia, uniemożliwiania zaspokojenia silnych potrzeb psychicznych i fizjologicznych. Niszcząco na jakość obrazu siebie działa ciągły lęk, zmniejszone poczucie bezpieczeństwa, poczucie stałego zagrożenia, łączone z poczuciem bezsilności.

Obraz siebie ulega także degradacji wskutek przeżywania poczucia winy i obniżonych nastrojów. Wszystko to i inne zabiegi prania mózgu sprawiają, że człowiek, również młody, staje się z siebie niezadowolony, traci dla siebie szacunek, obniża się jego poczucie własnej godności, traci odwagę wobec życia. Rodzi się poczucie wstrętu do siebie, samooskarżanie i samoodtrącenie. Taki człowiek staje się podatny na namowy, sugestie, staje się podatny na przyjęcie nowej ideologii, światopoglądu. Niezadowolenie z siebie sprzyja naciskom rozpoczęcia nowego życia, nowej egzystencji, kiedy już to nastąpi pozytywne mniemanie o sobie, szacunku dla siebie, poczucie mocy będzie czerpane z działalności apostolskiej”- narzuconej przez osoby kierujące procesami prania mózgu.

Funkcjonowanie obrazu siebie podlega pewnym prawidłowościom, które sekty wykorzystują w procesach prania mózgu. Obraz siebie bowiem jest takim elementem struktury życia, który formuje się od pierwszych jego miesięcy. Na jakość i strukturę obrazu siebie mają wpływ różne doświadczenia przez jakie dziecko przechodzi, a zwłaszcza sposoby manipulowania nim przez dorosłych. Istnieją pewne wskazania odnośnie formowania się pierwszych zrębów obrazu siebie, mówiące o wpływie bodźców płynących z ciała dziecka.

,jeżeli strumień bodźców jest przyjemny: dziecko jest zdrowe, regularnie karmione

i matka nim się odpowiednio zajmuje, to dziecko odczuwa siebie jako coś dobrego, powstają zręby pozytywnego mniemania o sobie. Później na formowanie się obrazu siebie wpływają etykietki" jakie rodzice i inni ludzie nadają dziecku. Jeżeli większość etykietek jest pozytywna, dodatnia lub chwaląca, aprobująca dziecko, to te doświadczenia wzmacniają pozytywne elementy obrazu siebie.

Dalszymi, ważnymi doświadczeniami wypływającymi na rozwój i formowanie się obrazu siebie jest porównanie siebie z innymi i wypróbowanie własnej sprawności. Z początku dziecko porównuje siebie z rodzicami i to porównanie wychodzi na jego niekorzyść, dlatego (Hamer H. 1994) większość dzieci przeżywa okres poczucia mniejszej wartości. Rodzice są wielcy - dziecko małe, rodzice są potężni - dziecko słabe, rodzice,,wszystko" mogą - dziecko niewiele.

Później, kiedy dziecko zacznie wypróbowywać swoje możliwości działania, nabiera poczucia własnej wartości, poczucia własnej mocy i pozytywne zręby obrazu siebie wzmacniają się.

W wypadku kiedy większość wrażeń jakie dostarcza dziecku jego ciało jest przykra, formują się zaczątki~ negatywnego obrazu siebie. Takie doświadczenia mogą mieć miejsce wtedy kiedy dziecko jest chorowite, nieregularnie odżywiane, narażane na głód, zimno, kiedy matka nie dostarcza mu psychicznego oparcia, zaniedbuje je lub zachowuje się na przemian obojętnie, wrogo lub na krótko rozpieszcza dziecko.

Uformowane negatywne zręby obrazu siebie są "wzmacniane" ujemnymi etykietkami jakie dziecko o sobie słyszy. Te negatywne etykietki to wy_ razy dezaprobaty, wyzwiska, przekleństwa, ośmieszanie, szyderstwa. Jeżeli do tych doświadczeń dojdą złe wnioski z porównywania siebie z innymi, np. że jest słabsze, mniej sprawne, brzydsze, mniej atrakcyjne, biedniejsze niż inne dzieci, a do tego gorsze wyniki wypróbowania własnej sprawności, negatywny obraz siebie utrwali się .

Uformowany w ciągu kilku pierwszych lat życia obraz siebie staje się rodzajem busoli", którą dziecko a później człowiek dorosły zaczyna się kierować się w życiu. Jednak ten element osobowości jest dość wrażliwy na doświadczenia jakie człowiek przechodzi i można za pomocą odpowiednich działań na obraz siebie wpływać. Ponieważ człowiek ze stabilnym, pozytywnym, konkretnym obrazem siebie jest mało podatny na manipulacje, na zmianę światopoglądu, filozofii życiowej, zmianę kierunku swoich uczuć i nawyków życiowych - zabiegi prania mózgu zmierzają właśnie do degradacji obrazu siebie. Na degradację zaś obrazu siebie wpływają te same grupy doświadczeń jakie przeżywał człowiek dorosły jako dziecko. Tak np. w praniu mózgu w więzieniach i obozach bicie, tortury, głód, bezsenność, fizyczne i psychiczne wyczerpanie dostarczają ujemnych bodźców płynących z ciała. Więzień jest stale narażany na ujemne "etykietki", wyzwiska, przekleństwa, upokarzające słowa i traktowanie.

Na degradację obrazu siebie wpływa również porównywanie siebie z sytymi, silnymi strażnikami, z "wszechmocnymi" śledczymi . Do tego dochodzi poczucie własnej bezsilności poczucie,że od człowieka nic nie zależy, że nic nie może zrobić dla poprawy swego losu, co stanowi czynnik pogłębiający ową degradację.

W łagodniejszych zaś formach prania mózgu ~, degradująco na obraz siebie wpływają manipulacje urzędników i funkcjonariuszy państwowych agend a także tych nauczycieli, którzy stosują przemoc psychiczną wobec uczniów. Każdy spotyka się od czasu do czasu .,z "arogancją" władzy, czuje się bezsilny wobec idiotycznych przepisów, nadaje mu się ujemne etykietki, doświadcza wszechmocy~ urzędników, nacisków aparatu państwa, pouczeń polityków, sugestii tzw. moralnych autorytetów. Działają tu podobne mechanizmy jak w ~ostrym~ praniu mózgu, tylko w łagodniejszym natężeniu (Siemaszko A. 1993). '

Istotnym czynnikiem stosowanych zabiegów prania mózgu jest wywołanie u ludzi poddanych praniu mózgu silnego poczucia winy, rozumianego jako zespół reakcji, obejmujących głownie wstyd, żal, złość na siebie, niepokój, negatywna samoocenę, powstałych na skutek zachowań niezgodnych z regułami jakie się uznaje. Przez zachwianie niezgodne z regułami rozumie się zazwyczaj uleganie jakimś własny popędom, które moralność jednostki nakazuje tłumić.

Jednym z podstawowych czynników warunkujących powstanie i przeżywanie poczucia winy jest uwrażliwienie dziecka, w bardzo wczesnym okresie jego rozwoju, na aprobatę i dezaprobatę ze strony rodziców, nauczycieli i kolegów. Dziecko takie jeśli popełni jakiś czyn niezgodny z tym czego oczekują od niego rodzice, nauczyciele czy koledzy przeżywa wstyd, żal, lęk, negatywną samoocenę. Ponieważ uczenie dziecka wrażliwości ma miejsce większości wypadków jeszcze przed tym, zanim zacznie używać mowy i uzyska pełną świadomość, nabywa ono coś w rodzaju dyspozycji do przeżywania poczucia winy za różne swoje zachowania, które są nie, aprobowane przez rodziców. Jest to dyspozycja z której dziecko, a później człowiek dorosły nie zdaje sobie sprawy, dyspozycja pozostająca w nieświadomości, leżąca u podstaw nieświadomego poczucia winy .

Człowiek dorosły, który wyuczył się, nie zdając sobie z tego sprawy, reakcji. wstydu, żalu, lęku, pomniejszania siebie za jakieś swoje zachowania, będzie później dorabiać mniej lub bardziej racjonalne powody, zaczerpnięte z aktualnego swego życia, żeby jakoś uzasadnić dręczące go poczucie winy.

Wyzwalanie poczucia winy w praniu mózgu odbywa się za pomocą różnych sposobów. Można tu wymienić: ośmieszanie, obrzydzanie, pomniejszanie wartości całego dotychczasowego życia . Za pomocą różnych argumentów wytwarza się w podopiecznym poczucie winy niechęć do siebie, wstyd. Każdy człowiek przeżywa od czasu do czasu poczucie winy, każdy odczuwa wstyd za pewne myśli postępki czy słowa.

Technika prania mózgu polega na wytwarzaniu poczucia winy za postępki i myśli, które takich uczuć nie budziły.

W praniu mózgu rozbudzane jest silne poczucie winy, które ma na celu wywołanie agresywności skierowanej na siebie. Dlatego ludzie poddani praniu mózgu nie szukają zemsty i nie chcą zachowywać się agresywnie wobec swoich prześladowców.

Rozbudzając poczucie winy można pogłębić degradację obrazu siebie, obniżyć dobre mniemanie o sobie, obniżyć szacunek dla siebie i uczynić przez to człowieka podatnym na określone sugestie, namowy, perswazję, na zmianę dotychczasowego trybu życia.

Pranie mózgu pogłębia alienację człowieka, prowadzi do wyobcowania z dotychczasowego środowiska do tego stopnia, że system wartości, które wyznawał stanie się dla niego nieprzyjemny, budzący lęk i niesmak do siebie. Tak przygotowywany jest grunt do zaszczepienia nowej ,,moralności”, którą ofiaruje się w ostatnim stadium procesu prania mózgu, określanym jako ,,ofiarowywanie nowego życia”.

Ważnym celem manipulatorów jest rozbudzenie w człowieku pragnienia zadośćuczynienia za czyny, myśli i pragnienia, które kiedyś odczuwał i nie widział w tym nic złego a manipulator przekonał go, że to było coś złego..

Każdy człowiek przeżywający silne poczucie winy chciałby zrobić coś, aby zmniejszyć przykre stany emocjonalne. Stosujący pranie mózgu najpierw chcą jak najbardziej te przykre stany zintensyfikować a następnie wskazać co ma robić, aby napięcie poczucia winy zmniejszać. Udane próby w tym kierunku sprawiają, że człowiek rozpoczyna narzuconą działalność "apostolską”. Opierając się na mechanizmie przeniesienia próbuje się w procesach prania mózgu rozbudzić u ludzi poczucie winy za to, że, np. byli kapitalistami i wyzyskiwaczami ludu, za to, że nie interesowali się "nędza" mas, za to, że posiadali jakąś własność, a inni byli biedni. W łagodniejszych formach prania mózgu usiłuje się budzić poczucie winy w ludziach za degradację środowiska naturalnego, za głód i epidemie nękające ludzi na innych kontynentach, za małą wydajność pracy.

W praniach mózgu próbuje się też wzbudzać poczucie winy za nie stosowanie się do narzuconego stylu życia i za nie kupowanie pewnych towarów, które np. `'poprawiają zdrowie i urodę", "uszczęśliwiają Ciebie i Twoją rodzinę". .

Niezależnie jednak od tego czy pranie mózgu przybiera formy "ostre", czy łagodne, ukryte cele są podobne: skierować agresywność do wewnątrz, obniżyć "za dobre" mniemanie o sobie, poddać w wątpliwość dotychczasowe nawyki myślenia i zmusić do jakichś działań zgodnych z intencja manipulatorów.

Wcześniej już wspomnianym celem zabiegów prania mózgu jest doprowadzenie podopiecznego do tego, aby zaczął uznawać i wyznawać to czego żąda się od niego, aby zaczął wierzyć w rzeczy, które nigdy nie miały miejsca, aby zmienił swoje przekonania, przyjął nową skalę wartości, aby zmienił obraz siebie i stała się nową osobą.

Manipulatorzy pracują nad doprowadzeniem do zaniku krytycznego myślenia, do zacierania granicy między fantazją i rzeczywistością, do powstania myślenia życzeniowego. Starają się doprowadzić do prymitywizacji uczuć, do ujawnienia prymitywnych form agresji, dominowania, stowarzyszania i do rozbudzenia reakcji panicznych.

W praniu mózgu dąży się też do rozbudzenia regresyjnych form reagowania emocjonalnego, szczególnie do zaniku tzw. uczuć wyższych ;' poczucia odpowiedzialności, międzyludzkiej solidarności, szacunku dla siebie, uczuć estetycznych, religijnych, uczuć związanych z postawami patriotyzmu, postawami miłości ojczyzny, szacunku dla innego człowieka.

Stosujący zabiegi prania mózgu chcą, aby poddany tym zabiegom człowiek czuł się słaby, bezradny, aby ujawniał najprymitywniejsze reakcje stowarzyszania, poddaństwa, egoizmu

i narcyzmu, a nade wszystko, aby zaczął szukać opieki i oparcia u swoich dręczycieli i zaczął być podatny na ich sugestie, nakazy i zakazy (Gierard R. 1982).

We wszystkich procesach prania mózgu, od najbardziej "ostrych" do "łagodnych" regresja jest potrzebna do tego, aby osłabić zdolność krytycznego myślenia, spowodować zmniejszenie poczucia realizmu, wprowadzić do procesów myślenia i percepcji elementy fantazji, tzw. myślenia życzeniowego.

Procesy prania mózgu zmierzają do rozbicia dotychczasowej tożsamości i "budowaniu" na tym tworzywie nowych elementów osobowości, zgodnej z życzeniami animatorów prania mózgu .

Ten etap budowania nowej osobowości to etap "ofiarowywania nowego życia". Ofiarowywanie nowego życia w procesach prania mózgu może przybierać różne formy . Inne formy mają te zabiegi w więzieniach, łagrach i obozach, reedukacyjnych, inne w politycznej propagandzie, inne w organizacjach wychowawczych jeszcze inne w reklamie a inne w sektach.

Wszystkie jednak posługują się: namową, sugestią, perswazją i apelami do odsłoniętych w stanach regresji warstw osobowości.

Pranie mózgu zmierza w swojej najprostszej i najprymitywniejszej formie do "przetrącenia psychicznego kręgosłupa". Do zasiania w duszy grozy, strachu, poczucia słabości i beznadziei, po to, aby poddany praniu mózgu człowiek zaczął się bać, był posłuszny i nie buntował się.

Wyższa forma prania mózgu zmierza do tego aby z jednostki zrobić współpracownika i pomocnika w "nawracaniu" innych w tych wypadkach ofiarowywanie nowego życia ~polega najpierw na poprawie warunków materialnej egzystencji, uczłowieczenia sposobów traktowania podopiecznego i obchodzenia się z nim. Stosujący pranie mózgu wykorzystują tu często pewną prawidłowość występującą w procesach uczenia się. Wiadomo że uczenie, nabywanie nowych nawyków zachowania utrwala się jeżeli jest nagradzane. Ale wiadomo też że jeszcze silniej nowy nawyk może się utrwalić, jeżeli podopieczny od czasu do czasu, nie tylko nie otrzyma "nagrody”, ale spotka go kara i frustracja.

Ta zasada jest często wykorzystywana w obozach i więzieniach, w polityce i praktyce wychowawczej. Tym można tłumaczyć nagłe zaostrzenia kursu w polityce, nagłe zmiany sposobu traktowania więźnia, nagłe "odtrącenie psychiczne” wychowanka.

W "nawracaniu” na współpracę wykorzystuje się też inny mechanizm uczenia się mianowicie ten, że człowiek łatwiej uczy się tego, co sam sobie wmawia i co słyszy wokół siebie . Dlatego w zabiegach prania mózgu stosuje się metodę głośnego powtarzania formuł i haseł.

Praktyki prania mózgu w chińskich więzieniach i obozach reedukacyjnych polegają na tym, że w ramach aktywnego współuczestnictwa podopieczny musi aktywnie badać swoje myśli, przekonania krytykować je głośno, głośno i z zaangażowaniem krytykować siebie . Musi współpracować nad, nawracaniem innych więźniów. Jeżeli nie chce robić niczego innego to musi spisywać swoje zeznania i to co mówił .Musi także czytać określone lektury i uczestniczyć w grupowych dyskusjach, Zmusza się go też do wyrażania przy wypowiedziąch entuzjazmu, ferworu, zaangażowania .

Zmuszanie do tych praktyk jest zmuszaniem do uczenia się, do działania wbrew własnej woli i do kierowania do wewnątrz własnej agresywności.

Zarówno aktywny wyznawca sekty, jak i aktywny krzewiciel ideologii musi dysponować jakimś napędem psychicznym, muszą go popychać do tej aktywności jakieś psychiczne siły. Siły te są, od wieków, a nawet tysięcy lat, odkąd istnieje praktyka prania mózgu te same. Najpierw człowiek robi coś, aby mniej się bać, aby poczuć się bezpieczniej, później procesy prania mózgu uruchamiają, inne źródła wewnętrznego napędu: narcyzm, egocentryzm, hedonizm, dążenie do mocy i znaczenia, agresywność i instynkty stadne. Wykorzystują też psychiczne urazy dzieciństwa i nabyte kompleksy psychiczne . Ogólna zasada jest taka, żeby apelować do tych sił, które w dorosłym człowieku zostały stłumione, a do których można znaleźć dostęp kiedy człowiek znajduje się w stanie regresji.

Prawie wszyscy animatorzy procesów prania mózgu i ofiarowywania nowego życia ofiarowywują szczęśliwość jaka ma towarzyszyć temu nowemu życiu jakby warunkowo. Wszystkie sugestie, perswazje, namowy zachęcają do robienie tego a tego, z tym, że ostateczne szczęście będzie dopiero w przyszłości. Takie stawianie sprawy pozwala poddawanym praniu mózgu działać optymistycznie i wciąż ponawiać wysiłki dla osiągnięcia owej szczęśliwości.

OŚRODKI POMOCY I INFORMACJI O SEKTACH I NOWYCH RUCHACH RELIGIJNYCH :

MIASTO	NAZWA OŚRODKA	ADRES
Białystok	Punkt Informacyjny o Sektach i Nowych Ruchach Religijnych	Rynek Kościuszki-Fara, 15-091 Białystok, tel. [phone]
Bielsko-Biała	Punkt Informacyjny o Sektach i Nowych Ruchach Religijnych	ul. 3-go Maja 5 - poniedziałki od 16.00 - 19.00 (w pomieszczeniu punktu konsultacyjnego ds. narkomani Fundacji “Nadzieja”) - nr. tel. [phone] - 279 TELEFON INFORMACYJNY 0 501 48 73 44 (czynny od 7.00 - 23.00)
Ciechanów	Stowarzyszenie Civitas Christiana, Biuro Informacji i Dokumentacji Nowych Ruchów Religijnych i Sekt	ul. Bema 5, 06-400 Ciechanów
Gdańsk	Punkt Informacji o Sektach i Nowych Ruchach Religijnych	ul. Trójcy św. 4, 80-822 Gdańsk, tel. [phone]
Gdańsk	Gdańskie Centrum Informacji o Sektach i Nowych Ruchach Religijnych	ul. Warzywnicza 1, 80-838 Gdańsk, tel. [phone]
Gdańsk	Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna	ul. Admirała J. Unruga 76, 81-181 Gdynia, tel. [phone]
Gdańsk	Diecezjalny Punkt Poradnictwa Religijnego	ul. Mireckiego 3, 80-245 Gdańsk
Gdańsk	Punkt Informacji o Sektach i Ruchach Religijnych przy Centrum Formacji ycerstwa Niepokalanej Polski Północnej	ul. Ogarna 64/65, 80-826 Gdańsk, tel. [phone]
Gdynia	Parafia Najświętszego Serca	81-385 Gdynia
Gorzów Wlkp.	Stowarzyszenie Civitas Christiana, Biuro Informacji o Sektach i Nowych Ruchach Religijnych	ul. 30 Stycznia 27, 66-400 Gorzów Wlkp., (0-95) 22-49-20
Jasło	Parafia św. Stanisława	ul. Krasińskiego 4, 38-200 Jasło, (0-136) 33-81
Katowice	Biuro Informacji o Sektach I NRR KCEM “KANA”	pl. ks. Szramka 4 telefon do biura 32/ 2530 - 455 fax [phone] tel. zaufania 0 501 48 73 44 e mail: [e-mail]
Kielce	Diecezjalne Centrum Informacji o Sektach i Ruchach Pseudoreligijnych	ul. Jana Pawła II nr 3, 25-025 Kielce, tel. [phone]
Kraków	Stowarzyszenie CEDR+	30-960 Kraków 1 skr. poczt. 63 [e-mail] www.cedrplus.org
Kraków	Dominikańskie Centrum Informacji o Nowych Ruchach Religijnych i Sektach	ul. Dominikańska 3/24, 31-043 Kraków, tel./fax [phone]
Lublin	Stowarzyszenie Ruch Obrony Rodziny i Jednostki	ul. Królewska 3, 20-109 Lublin, tel. [phone]
Lublin	Centrum Informacji o Sektach (przy Kancelarii Archikatedralnej)	ul. Królewska 10, 20-109 Lublin, tel. [phone]
Łódź	Stowarzyszenie Ruch Obrony Rodziny i Jednostki	ul. Gdańska 90, 90-613 Łódź, tel. [phone]
Łódź	Stowarzyszenie Civitas Christiana - Biuro Informacji i Dokumentacji Nowych Ruchów Religijnych i Sekt	ul. Piotrkowska 49, 90-417 Łódź
Olsztyn	QUO VADIS - Centrum Informacji o Sektach i Kultach	ul Prosta 5/6, 10-028 OLSZTYN, tel/fax [phone], www.sekty.prv.pl e-mail: [e-mail]
Opole	Ośrodek Informacji o Nowych Ruchach Religijnych i Sektach	ul. Mickiewicza 5 45-369 OPOLE tel. [phone] Dyżury: poniedziałek i piątek 16.oo -19.oo
Płock	Stowarzyszenie Civitas Christiana, Biuro Informacji i Dokumentacji Nowych Ruchów Religijnych i Sekt	ul. 1 Maja 2, 09-402 Płock, tel. [phone]
Poznań	Dominikańskie Centrum Informacji o Sektach i Nowych Ruchach Religijnych	ul. Kościuszki 99, 61-716 Poznań, tel. [phone]
Poznań	Ruch Pomocy Rodzinom Poszkodowanym przez Sekty	ul. Pollaka 13, 61-716 Poznań, tel. [phone]
Rzeszów	Stowarzyszenie Civitas Christiana, Biuro Informacji i Dokumentacji Nowych Ruchów Religijnych i Sekt	ul. Targowa 11, 35-064 Rzeszów
Warszawa	Poradnia Stowarzyszenia Ruch Obrony Rodziny i Jednostki	Zespół Szkół nr 22 im,. E. Konopczyńskiego, ul. Konopczyńskiego 4, 00-335 Warszawa, tel. [phone]
Warszawa	Ośrodek Informacji, Dokumentacji i Badań Nowych Ruchów Religijnych i Sekt "Angelos" przy oddziale Stowarzyszenia Civitas Christiana	ul. Wspólna 63 B, 00-687 Warszawa, tel. [phone]
Warszawa	Dominikański Ośrodek Informacji o Sektach i Nowych Ruchach Religijnych	ul. Dominikańska 2, 02-738 Warszawa, tel. [phone], o. W. Jędrzejewski
Wrocław	Dominikańskie Centrum Informacji o Sektach i Zagrożeniach Duchowych	pl. Dominikański 2, 50-139 Wrocław, skr. poczt. 636, tel. [phone], fax [phone], e-mail: [e-mail]
Szczecin	Dominikański Ośrodek Informacji o Nowych Ruchach Religijnych i Sektach	Parafia Św. Dominika, Pl. Ofiar Katynia 1, 70-452 Szczecin, tel. [phone] w.132. e-mail: [e-mail]
Szklarska Poręba	Komitet Obrony przed Sektami	ul. 1 Maja 37, 56-580 Szklarska Poręba
Żory	Biuro Informacji o Sektach i N.R.R. KCEM “KANA”	ul. Garncarska 16 - w środy 16.00 - 19.00 Nr. tel. [phone] - 208, fax [phone] - 544 E mail: [e-mail] 0 501 48 73 44 (od 7.00 - 23.00)

Bibliografia:

Arendt H. (1989): Korzenie totalitaryzmu. Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA. Warszawa

Aronson E.(1988): Człowiek - istota społeczna. PWN. Warszawa

Gierard R. (1982): Kozioł ofiarny. Wydawnictwo Łódzkie. Łódź

Hamer H. (1994): Demon nietolerancji. WSiP. Warszawa

Siek S. (1995): Pranie mózgu. Wydawnictwa Akademii Katolickiej. Warszawa

Siemaszko A. (1993): Granice tolerancji. PWN. Warszawa

Zimbardo P.G., Ruch F.L. (1994): Psychologia i życie. PWN. Warszawa

---