Istota rachunkowości prowadzonej w postaci ksiąg rachunkowych
I. Normy rachunkowości obowiązujące w Polsce
Kryterium |
Rodzaje norm |
znaczenie |
|
przedmiot |
|
zakres przestrzenny |
|
zakres podmiotowo-przedmiotowy |
|
specyfika rachunkowości |
|
|
|
|
|
|
|
specyfika sprawozdawczości finansowej |
|
PODSTAWOWE NORMY RACHUNKOWOŚCI OBOWIĄZUJĄCE W POLSCE
ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości
akty wykonawcze do ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości
uchwały Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie przyjęcia krajowych standardów rachunkowości
POZOSTAŁE NORMY RACHUNKOWOŚCI OBOWIĄZUJĄCE W POLSCE
ustawa z 07.05.2009 r. o biegłych rewidentach ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym
akty wykonawcze do ustawy z 07.05.2009 r. o biegłych rewidentach ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym
INNE NORMY RACHUNKOWOŚCI OBOWIĄZUJĄCE W POLSCE
przepisy odnoszące się do rachunkowości, ale niebędące aktami wykonawczymi ani do ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości, ani też do ustawy z 07.05.2009 r. o biegłych rewidentach ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym ,
np.
- rozporządzenie Ministra finansów z 05. 07. 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2010 r. Nr 128, poz. 861), wydane na podstawie art. 40 ust. 4 pkt 1 lit. a ustawy z 27.08.2009 r. o finansach publicznych (DzU z 2009 r. Nr 157, poz. 1240, ze zm.)
- Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 25.10.2010 r. w sprawie zasad rachunkowości oraz planów kont dla organów podatkowych jednostek samorządu terytorialnego wydane (DzU z 2010 r. Nr 208, poz. 1375 ) wydane na podstawie art. 40 ust. 4 pkt 1 lit. b ustawy z 27.08.2009 r. o finansach publicznych (DzU z 2009 r. Nr 157, poz. 1240, ze zm.)
PODSTAWOWE NORMY RACHUNKOWOŚCI OBOWIĄZUJĄCE W POLSCE
Ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości
Ogólna charakterystyka ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości
obowiązuje od 01.01.1995 r.
była nowelizowana wielokrotnie
opublikowana:
Dz.U.94.121.591 (tekst pierwotny)
Dz.U.02.76.694 (jednolity tekst), nieobowiązujący
Dz.U.09.152.1223 (jednolity tekst) obowiązujący, wydany 02.09.2009 r., ogłoszony 17.09.2009 r.
implementuje (wdraża) następujące dyrektywy WE:
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/65/WE z 27.09.2001 r. zmieniająca dyrektywy 78/660/EWG, 83/349/EWG oraz 86/635/EWG, w zakresie zasad oceny rocznych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych niektórych rodzajów spółek a także banków oraz innych instytucji finansowych, [32001L0065]
Dyrektywa Rady 2003/38/WE z 13.05.2003 r. zmieniająca dyrektywę 78/660/EWG w sprawie rocznych sprawozdań finansowych niektórych rodzajów spółek w odniesieniu do kwot wyrażonych w euro, [32003L0038]
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/51/WE z 18.06.2003 r. zmieniająca dyrektywy 78/660/EWG, 83/349/EWG, 86/635/EWG i 91/674/EWG w sprawie rocznych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych niektórych rodzajów spółek, banków i innych instytucji finansowych oraz zakładów ubezpieczeń, [32003L0051]
Zakres przedmiotowy ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości
Ustawa określa:
zasady rachunkowości
tryb badania sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów
zasady wykonywania działalności w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych
Ustawa składa się z:
trzynastu (11 + 2) rozdziałów (łącznie 116 artykułów = 86 + 34 - 4):
Przepisy ogólne
Prowadzenie ksiąg rachunkowych
Inwentaryzacja
Wycena aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego
4a. Łączenie się spółek
Sprawozdania finansowe jednostki
Skonsolidowane sprawozdania finansowe grupy kapitałowej
Badanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych
Ochrona danych
8a. Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych
Odpowiedzialność karna
Przepisy szczególne i przejściowe
Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy końcowe
trzech (3) załączników zawierających wzory sprawozdań finansowych jednostek:
innych niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji
banków
zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji
Zawartość ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości
Rozdział |
Artykuł |
Zawartość |
Rozdział 1 Przepisy ogólne
|
||
|
||
|
||
|
||
|
Art. 4a |
Obowiązki i odpowiedzialność kierownika oraz członków rady nadzorczej lub innego organu nadzorującego jednostki w odniesieniu do zgodności sprawozdania finansowego z ustawą |
|
||
|
||
|
||
|
||
Rozdział 2 Prowadzenie ksiąg rachunkowych
|
||
|
||
|
||
|
Prowadzenie ksiąg rachunkowych poza siedzibą jednostki/miejscem sprawowania zarządu |
|
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
Zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej oraz zestawienie sald kont ksiąg pomocniczych |
|
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
Rozdział 3 Inwentaryzacja |
||
|
||
Rozdział 4 Wycena aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
Rozdział 4a Łączenie się spółek
|
||
|
||
|
||
|
Rozszerzenie zakresu stosowania metody nabycia i metody łączenia udziałów |
Rozdział 5 Sprawozdania finansowe jednostki
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
Sprawozdanie z działalności jednostki |
|
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
Rozdział 6 Skonsolidowane sprawozdania finansowe grupy kapitałowej
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
uchylony (Metoda praw własności) |
|
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
Rozdział 7 Badanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych |
||
|
||
|
||
|
Cel oraz treść opinii i raportu z badania sprawozdania finansowego (także wymagany podpis) |
|
|
Badanie sprawozdań finansowych - wybór podmiotu, umowa, przypadki nieważności badania |
|
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
Rozdział 8 Ochrona danych
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
Rozdział 8a Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych
|
Pojęcie i zakres usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych oraz podmiotu do tego uprawnione |
|
|
Certyfikat księgowy |
|
|
Egzamin sprawdzający kwalifikacje osób ubiegających się o certyfikat księgowy - zakres i forma |
|
|
Kwalifikacja do egzaminu sprawdzającego kwalifikacje osób ubiegających się o certyfikat księgowy |
|
|
Komisja egzaminacyjna - zadania |
|
|
Komisja egzaminacyjna - skład, prawa i obowiązki członków |
|
|
Wykaz osób, które uzyskały certyfikat księgowy |
|
|
Obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych |
|
|
Zobowiązanie Ministra Finansów do wydania stosownych rozporządzeń w związku z usługowym prowadzeniem ksiąg rachunkowych |
|
Rozdział 9 Odpowiedzialność karna
|
||
|
||
|
||
Rozdział 10 Przepisy szczególne i przejściowe
|
||
|
||
|
Zakres obowiązków Ministra Finansów do wydania przepisów wykonawczych do ustawy (rozporządzeń) |
|
|
Zakres uprawnień Ministra Finansów do wydania przepisów wykonawczych do ustawy (rozporządzeń) |
|
|
|
|
Rozdział 11 Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy końcowe |
||
|
||
|
Data wejścia w życie ustawy |
|
Załącznik nr 1 Zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu finansowym, o którym mowa w art. 45 ustawy, dla innych jednostek niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji |
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
Załącznik nr 2 Zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu finansowym, o którym mowa w art. 45 ustawy, dla banków
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
Załącznik nr 3 Zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu finansowym, o którym mowa w art. 45 ustawy, dla zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
Zakres podmiotowy ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości
Obowiązek prowadzenia rachunkowości zgodnie z Ustawą o rachunkowości:
Ustawą o rachunkowości objęto wszystkie jednostki mające siedzibę (jednostki krajowe) lub miejsce sprawowania zarządu (jednostki zagraniczne) na terenie Rzeczypospolitej Polskiej:
spółki handlowe (osobowe i kapitałowe, w tym również w organizacji), spółki cywilne (z zastrzeżeniem - patrz pkt 2), inne osoby prawne z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego
osoby fizyczne oraz spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych, spółki partnerskie, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1 200 000 euro
jednostki organizacyjne działające na podstawie:
przepisów o obrocie papierami wartościowymi
Prawa bankowego
przepisów o funduszach inwestycyjnych
przepisów o działalności ubezpieczeniowej
przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszów emerytalnych
(bez względu na wartość przychodów)
gminy, powiaty, województwa i ich związki; państwowe, wojewódzkie, powiatowe, gminne jednostki budżetowe; wojewódzkie, powiatowe, gminne zakłady budżetowe; państwowe fundusze celowe
jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek niemających osobowości prawnej (wymienionych w punktach 1 i 2)
osoby zagraniczne, oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych, w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej
inne jednostki, jeżeli otrzymują na realizację zadań zleconych dotacje lub subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub funduszów celowych (od początku roku obrotowego, w którym dotacje/subwencje zostały im przyznane)
Możliwość prowadzenia rachunkowości zgodnie z Ustawą o rachunkowości:
Osoby fizyczne oraz spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych, spółki partnerskie mogą stosować zasady rachunkowości określone Ustawą, jeżeli:
ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy są niższe równowartości w walucie polskiej 1 200 000 euro
przed rozpoczęciem roku obrotowego osoby/wspólnicy zawiadomili o swojej decyzji (o zamiarze prowadzenia ksiąg rachunkowych zgodnie z Ustawą od początku następnego roku obrotowego) urząd skarbowy, właściwy w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym
Ustawą o rachunkowości objęto wszystkie jednostki (także jednostki powiązane) spełniające jednocześnie trzy warunki:
mające siedzibę (jednostki krajowe) lub miejsce sprawowania zarządu (jednostki zagraniczne) na terenie Polski
prowadzące jakąkolwiek, ale zgodną z prawem działalność (także w organizacji), względnie realizujące zadania zlecone przez budżet państwa, budżety jednostek samorządu terytorialnego lub fundusze celowe ze środków zleceniodawcy (bez względu na ich formę organizacyjno-prawną)
nie zostały objęte wykazem wyjątków (wykluczeniami).
Wykluczenia podmiotowe i przedmiotowe z obowiązku przestrzegania Ustawy o rachunkowości
Wykluczenia |
Całkowite (dotyczą całej Ustawy) |
Częściowe (dotyczą poszczególnych przepisów Ustawy) |
Bezwzględne (są aktualne bez konieczności spełniania jakichkolwiek warunków) |
Skarb Państwa Narodowy Bank Polski |
(rozdziały 5, 6 i 7*) |
Względne (są aktualne po spełnieniu określonych warunków) |
osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych, spółki partnerskie, jeżeli:
|
1) jednostki spełniające jednocześnie dwa warunki:
(np. fundacje, partie polityczne) (rozdziały 6 i 7) 2) jednostki sporządzające sprawozdania finansowe zgodnie z MSR (MSR, MSSF, związanymi z nimi interpretacjami ogłoszonymi w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej)** - stosują przepisy Ustawy i aktów wykonawczych do niej w zakresie nieuregulowanym w MSR |
* Minister właściwy do spraw finansów publicznych może w drodze rozporządzenia wprowadzić obowiązek badania sprawozdań finansowych.
** Skonsolidowane sprawozdania finansowe muszą być sporządzane zgodnie z MSR w przypadku:
emitentów papierów wartościowych, o których mowa w art. 4 rozporządzenia (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z 19.07.2002 r. w sprawie stosowania międzynarodowych standardów rachunkowości [(spółek regulowanych prawem państw członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego - EOG (kraje Unii Europejskiej + Islandia, Liechtenstein, Norwegia), jeżeli na dzień bilansowy ich papiery wartościowe były dopuszczone do obrotu na regulowanym rynku któregokolwiek z państw członkowskich EOG]
banków.
Skonsolidowane sprawozdania finansowe mogą być sporządzane zgodnie z MSR, jeżeli spełnione są jednocześnie dwa warunki:
dotyczą:
emitentów papierów wartościowych ubiegających się lub zamierzających ubiegać się o dopuszczenie ich papierów wartościowych do obrotu na jednym z rynków regulowanych EOG lub
jednostek dominujących niższego szczebla, wchodzących w skład grupy kapitałowej, w której jednostka dominująca wyższego szczebla sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR
organ jednostki dominującej zatwierdzający sprawozdanie finansowe podjął decyzję o jego sporządzeniu zgodnie z MSR
Sprawozdania finansowe jednostek mogą być sporządzane zgodnie z MSR, jeżeli spełnione są jednocześnie dwa warunki:
jednostki są:
emitentami papierów wartościowych dopuszczonych, ubiegającymi się lub zamierzającymi ubiegać się o dopuszczenie ich papierów wartościowych do obrotu na jednym z rynków regulowanych EOG lub
jednostkami wchodzącymi w skład grupy kapitałowej, w której jednostka dominująca sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR
oddziałami przedsiębiorcy zagranicznego, jeżeli ten przedsiębiorca sporządza sprawozdania finansowe według MSR
organ zatwierdzający sprawozdanie finansowe jednostki podjął decyzję o jego sporządzeniu zgodnie z MSR.
Akty wykonawcze do ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości
są wydawane wyłącznie na mocy Ustawy (art.: 76h ust. 2, 76i, 80 ust. 2, 81, 82)
mogą być wydawane jedynie przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz ministra właściwego do spraw instytucji finansowych - tylko w jednym przypadku (obie funkcje łączy obecnie Minister Finansów)
mogą być wydawane wyłącznie w postaci rozporządzeń
są publikowane w Dzienniku Ustaw
można je podzielić na:
obligatoryjne - takie, które na mocy Ustawy Minister Finansów powinien wydać
fakultatywne - takie, które na mocy Ustawy Minister Finansów może, ale nie musi wydać
Obligatoryjne akty wykonawcze do Ustawy:
MF określa szczególne zasady rachunkowości:
funduszy inwestycyjnych (po zasięgnięciu opinii Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego - KNF)
domów maklerskich i jednostek organizacyjnych banków, w ramach których prowadzona jest działalność maklerska (po zasięgnięciu opinii Przewodniczącego KNF)
zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji (po zasięgnięciu opinii KNF)
funduszy emerytalnych (po zasięgnięciu opinii KNF)
banków (po zasięgnięciu opinii KNF)
spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych (po zasięgnięciu opinii Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej - KSKO-K)
MF określa (różne zagadnienia - rezerwy na ryzyko, sprawozdawczość skonsolidowana, instrumenty finansowe, Komitet Standardów rachunkowości):
zasady tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków
szczegółowe zasady sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych
szczegółowe zasady uznawania, metody wyceny, zakres ujawniania i sposób prezentacji instrumentów finansowych
zakres działania, liczbę członków i podmioty uprawnione do ich zgłoszenia oraz sposób organizacji Komitetu Standardów Rachunkowości
MF określa (tematyka dotycząca usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych):
wzór wniosku i dokumentów składanych przez osoby ubiegające się o wydanie certyfikatu księgowego
wzór certyfikatu księgowego oraz sposób postępowania przy wydawaniu duplikatów certyfikatów księgowych
wykaz dokumentów składanych przez osoby ubiegające się o zakwalifikowanie do egzaminu
wysokość wynagrodzeń przewodniczącego, członków i sekretarzy Komisji
wysokość i sposób wnoszenia opłaty egzaminacyjnej oraz tryb dokonywania zwrotu opłaty
szczegółowe zadania Komisji, przewodniczącego Komisji, sekretarzy Komisji oraz regulaminu działania Komisji
sposób organizowania i regulamin przeprowadzania egzaminu sprawdzającego kwalifikacje osób ubiegających się o certyfikat księgowy, szczegółowy zakres tematyczny egzaminu oraz wzór zaświadczenia potwierdzającego zdanie egzaminu
wykaz dokumentów będących podstawą do dokonania zmian danych w wykazie osób, które uzyskały certyfikat księgowy
MF (minister właściwy do spraw instytucji finansowych) określa:
szczegółowy zakres obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, termin powstania obowiązku ubezpieczenia oraz minimalną sumę gwarancyjną
Fakultatywne akty wykonawcze do Ustawy:
MF może określić szczególne zasady rachunkowości:
dla jednostek niebędących spółkami handlowymi i nieprowadzących działalności gospodarczej
Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych oraz funduszu rozliczeniowego, o którym mowa w przepisach o obrocie papierami wartościowymi (po zasięgnięciu opinii Przewodniczącego KNF)
funduszu gwarancyjnego, o którym mowa w przepisach o obrocie papierami wartościowymi (po zasięgnięciu opinii Przewodniczącego KNF)
spółek prowadzących giełdy oraz rynek pozagiełdowy (po zasięgnięciu opinii Przewodniczącego KNF)
krajowych instytucji płatniczych (po zasięgnięciu opinii Przewodniczącego KNF)
MF może określić wzorcowe plany kont:
dla banków (po zasięgnięciu opinii KNF)
dla jednostek działających na podstawie przepisów o obrocie papierami wartościowymi (po zasięgnięciu opinii Przewodniczącego KNF)
dla funduszy inwestycyjnych (po zasięgnięciu opinii Przewodniczącego KNF)
dla zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji (po zasięgnięciu opinii KNF)
dla funduszy emerytalnych (po zasięgnięciu opinii KNF)
dla spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych (po zasięgnięciu opinii KSKO-K)
dla pozostałych jednostek
MF może wprowadzić obowiązek badania sprawozdań finansowych jednostek sektora finansów publicznych (gminy, powiaty, województwa i ich związki, państwowe, gminne, powiatowe, wojewódzkie: jednostki budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, zakłady budżetowe, fundusze celowe)
Tabela 4. Akty wykonawcze do ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości (14 - stan na 27.20.2011)
Lp. |
Rozporządzenia Ministra Finansów |
||
|
Data wydania |
Tytuł |
Źródło |
|
Obligatoryjne Rozporządzenia Ministra Finansów |
||
1 |
z 21.11.2001 r. |
w sprawie szczególnych zasad rachunkowości spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych |
DzU z 2001 r. Nr 138, poz. 1550 |
2 |
z 28.11.2001 r. |
w sprawie zakresu działania i sposobu organizacji Komitetu Standardów Rachunkowości |
DzU z 2001 r. Nr 140, poz. 1580 ze zm. |
3 |
z 12.12.2001 r.
|
w sprawie szczególnych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych |
DzU z 2001 r. Nr 149, poz. 1674 ze zm. |
4 |
z 24.12.2007 r. |
w sprawie szczególnych zasad rachunkowości funduszy emerytalnych |
DzU z 2007 r. Nr 248 poz. 1847 |
5 |
z 24.12.2007 r. |
w sprawie szczególnych zasad rachunkowości funduszy inwestycyjnych |
DzU z 2007 r. Nr 249, poz. 1859 |
6 |
z 16.12.2008 r. |
w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków |
DzU z 2008 r. Nr 235 poz. 1589 ze zm. |
7 |
z 16.12.2008 r. |
w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej podmiotów uprawnionych do wykonywania działalności usługowej w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych |
DzU z 2008 r. Nr 234, poz. 1576 |
8 |
08.04.2009 r. |
w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych |
DzU z 2009 r. Nr 62, poz. 508 |
9 |
z 25.09. 2009 r. |
w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych |
DzU z 2009 r. Nr 169, poz. 1327 |
10 |
z 28.12.2009 r. |
w sprawie szczegółowych zasad rachunkowości domów maklerskich |
DzU z 2009 r. Nr 226, poz. 1824 |
11 |
z 28.12.2009 r. |
w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji |
DzU z 2009 r. Nr 226, poz. 1825 |
12 |
z 01.10.2010 r. |
w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków |
DzU z 2010 r. Nr 191, poz. 1297 |
|
|
|
|
|
Fakultatywne Rozporządzenia Ministra Finansów |
||
1 |
z 15.11.2001 r. |
w sprawie szczególnych zasad rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących spółkami handlowymi, nieprowadzących działalności gospodarczej |
DzU z 2001 r. Nr 137, poz. 1539 ze zm. |
2 |
z 11.08.2011 r. |
w sprawie określenia wzorcowego planu kont dla banków |
DzU z 2011 r. Nr 181, poz. 1082 |
|
|
|
|
Krajowe Standardy Rachunkowości
są wydawane:
przez Komitet Standardów Rachunkowości
w postaci uchwał
na podstawie:
§ 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2001 r. w sprawie zakresu działania i sposobu organizacji Komitetu Standardów Rachunkowości (Dz. U. Nr 140, poz. 1580 ze zm.) oraz
§ 2 ust. 3 wewnętrznego regulaminu działania Komitetu Standardów Rachunkowości
są publikowane w Dzienniku Urzędowym Ministra Finansów
Tabela 5. Wykaz Krajowych Standardów Rachunkowości
Numer KSR |
Nazwa KSR |
Źródło |
KSR l |
Rachunek przepływów pieniężnych |
Uchwała Komitetu Standardów Rachunkowości nr 5/03 z 22.07.2003 r. w sprawie przyjęcia krajowego standardu rachunkowości nr 1 „Rachunek przepływów pieniężnych” ” (nowelizacja - uchwała nr .../10 z ......2010 r., zmiana - uchwała nr …/11 z 10.05.2011 r.)
DzUrz MF z 2003 r. nr 12, poz. 69, zm.: DzUrz MF z 2010 r. nr 6, poz. 25; DzUrz MF z 2011 r. nr 6, poz. 26 |
KSR 2 |
Podatek dochodowy |
Uchwała Komitetu Standardów Rachunkowości nr 5/04 z 14.09.2004 r. w sprawie przyjęcia krajowego standardu rachunkowości nr 2 „Podatek dochodowy” (nowelizacja - uchwała nr 7/10 z 20.04.2010 r.) DzUrz MF z 2004 r. nr 13, poz. 132, zm.: DzUrz MF z 2010 r. nr 7, poz. 31 |
KSR 3 |
Niezakończone usługi budowlane |
Uchwała Komitetu Standardów Rachunkowości nr 9/06 z 18.09.2006 r. w sprawie przyjęcia krajowego standardu rachunkowości nr 3 „Niezakończone usługi budowlane” (nowelizacja - uchwała nr 9/09 z 26.10.2009 r.) DzUrz MF z 2006 r. nr 13, poz. 93, zm.: DzUrz MF z 2009 r. nr 16, poz. 88 |
KSR 4 |
Utrata wartości aktywów |
Uchwała Komitetu Standardów Rachunkowości nr 6/07 z 26.06.2007 r. w sprawie przyjęcia krajowego standardu rachunkowości nr 4 „Utrata wartości aktywów” DzUrz MF z 2007 r. nr 8, poz. 46 |
KSR 5 |
Leasing, najem, dzierżawa |
Uchwała Komitetu Standardów Rachunkowości nr 2/08 z 11.03.2008 r. w sprawie przyjęcia krajowego standardu rachunkowości nr 5 „Leasing, najem, dzierżawa” DzUrz MF z 2008 r. nr 4, poz. 35 |
KSR 6
|
Rezerwy, bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów, zobowiązania warunkowe |
Uchwała Komitetu Standardów Rachunkowości nr 7/08 z 14.10.2008 r. w sprawie przyjęcia krajowego standardu rachunkowości nr 6 „Rezerwy, bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów, zobowiązania warunkowe” DzUrz MF z 2008 r. nr 12, poz. 90 |
PROJEKTY KSR
Dyskusje na posiedzeniach Komitetu w 2011 roku
1. Dyskusja nad projektem standardu pod roboczym tytułem „Zmiany zasad (polityki) rachunkowości, zmiany wartości szacunkowych, korekty błędów poprzednich okresów oraz ujmowanie zdarzeń po dniu bilansowym”
- doprecyzowanie pojęcia zasad (polityki) rachunkowości
- rodzaje zakłóceń porównywalności danych wykazywanych w sprawozdaniu finansowym
- wyjaśnienie zagadnienia danych porównawczych
- określenia przypadków, kiedy dane porównawcze wymagają przeliczenia
2. Dyskusja nad projektem nowelizacji KSR nr 5 „Leasing, najem, dzierżawa”
- rozszerzenie części definicyjnej i merytorycznej o zapisy dotyczące najmu i dzierżawy,
- uzupełnienie regulacji standardu o zagadnienie opłat leasingowych uiszczanych w walucie obcej
- uzupełnienia regulacji o wyjaśnienia dotyczące wykupu przedmiotów leasingu operacyjnego po zakończeniu leasingu, które są przeznaczane do używania na własne potrzeby lub do dalszej odsprzedaży
- zmiana klasyfikacji umów leasingu przy spełnieniu przez jednostkę warunków obligujących do badania i ogłaszania sprawozdań finansowych
3. Dyskusja na temat projektu stanowiska (ewentualnego przyszłego projektu standardu) w sprawie umów deweloperskich (m.in. ustalanie przychodów i kosztów z niezakończonych umów).
- wstępna dyskusja na temat działalności deweloperskiej
- dyskusja na temat potrzeby opracowania i zawartości standardu
4. Wstępna dyskusja nad potrzebą nowelizacji stanowiska w sprawie księgowego ujęcia praw (uprawnień) do emisji zanieczyszczeń do powietrza
Dyskusje na posiedzeniach Komitetu w latach 2009-2010
Punkty 1-4 j.w.
Wstępna dyskusja nad ewentualnym projektem układu standardu w sprawie sprawozdania z działalności.
- konieczność powstania dokumentu z uwagi na dużą liczbę jednostek zobowiązanych do sporządzania sprawozdania z działalności oraz ogólne przepisy określające zasady jego sporządzania.
Opracowanie tematu w przedmiocie zwiększenia wartości informacyjnej sprawozdania finansowego poprzez próbę oszacowania wartości niektórych zasobów niematerialnych i prawnych.
Dyskusja nad kwestiami:
- ustalenia wartości godziwej instrumentów finansowych,
- ustalenia zasad aktywnego rynku
- ujawnienia zasad wyceny w sprawozdaniu finansowym.
Budowa KSR:
Cel KSR
Zakres KSR
Definicje
Treść
Postanowienia końcowe
Załączniki, Aneksy i/lub Przykłady
Procedura przygotowywania KSR (uproszczony schemat)
opracowanie na temat… i poddanie go dyskusji
przygotowanie założeń do standardu i poddanie go dyskusji
przygotowanie projektu standardu i poddanie go dyskusji
opracowanie ostatecznej wersji standardu
podjęcie uchwały w sprawie przyjęcia standardu
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości obowiązujące w Polsce
Pojęcie standardów rachunkowości
Pod pojęciem „standardy rachunkowości” należy rozumieć opis sposobu prawidłowego rozwiązania konkretnych problemów rachunkowości w określonych warunkach.
„Standardy rachunkowości”, niezależnie od ich zasięgu terytorialnego, dotyczą wyłącznie informacji z zakresu „rachunkowości finansowej” - opisują sposoby ujmowania informacji w obligatoryjnych sprawozdaniach finansowych.
Pojęcia „standardy rachunkowości” nie należy utożsamiać z pojęciem „zasady rachunkowości”, które oznacza kanony postępowania (prawidłowości podstawowe, fundamentalne) w rachunkowości o ponadczasowym charakterze, niezależne od zmieniających się warunków gospodarczych.
Tabela 6. Zakres pojęcia międzynarodowe standardy rachunkowości
Wydawca międzynarodowych standardów rachunkowości |
Pojęcie międzynarodowych standardów rachunkowości |
||
Rada WE (przed 07.021992 r. EWG) - dyrektywy Rady WE z zakresu rachunkowości, (7) |
1. wszelkie normy rachunkowości o zasięgu ponad krajowym
|
- |
- |
Rada Standardów Rachunkowości Sprawozdawczości Finansowej (Financial Accounting Standards Board - FASB) - amerykańskie ogólnie akceptowane zasady rachunkowości (Generalny Accepted Accounting Principles - GAAP), wydawane w postaci Komunikatów w sprawie Standardów Rachunkowości Finansowej (Statements of Financial Accounting Standards - SFAS), (około 160) |
|
2. normy rachunkowości powszechnie w świecie akceptowane i uznawane za standardy międzynarodowe
|
|
Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (International Accounting Standards Board - IASB) - MSR |
|
|
3. normy rachunkowości wydawane przez RMSR |
Zakres MSR obowiązujących w Polsce
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości obowiązujące w Polsce obejmują swoim zakresem:
„stare” Międzynarodowe Standardy Rachunkowości - MSR (International Accounting Standards - IAS), publikowane przez Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości - KMSR (International Accounting Standards Committee - IASC)
„nowe” Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej - MSSF (International Financial Reporting Standards - IFRS), publikowane przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości - RMSR (International Accounting Standards Board - IASB), od 2001 r.
interpretacje MSR, wydawane przez Stały Komitet ds. Interpretacji KMSR - SKI (IASC's Standing Interpretations Committee - SIC),
interpretacje MSSF, wydawane przez Komitet ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej - KIMSF, (International Financial Reporting Interpretations Committee - IFRIC), który działa od 2002 r., pierwsze wydane interpretacje pochodzą z 2004 roku (od 31.03.2010 r. roku podmiot ten funkcjonuje jako Komitet Interpretacyjny MSSF - IFRS Interpretations Committee, skrót jego nazwy pozostał bez zmian, podobnie jak nazwa wydawanych przez niego interpretacji).
które, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z 19.07.2002 r. w sprawie stosowania międzynarodowych standardów rachunkowości, zostały ogłoszone w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej (w Dzienniku Urzędowym WE L, w języku polskim).
Według stanu na 27.10.2011 r. obowiązują w Polsce:
29 MSR (29 aktualnych, 41 wydanych)
8 MSSF (9 aktualnych i 14 wydanych )
11 interpretacji MSR (11 aktualnych, 33 wydane)
16 interpretacji MSSF (16 aktualnych, 20 wydanych)
Rozporządzenia Komisji Europejskiej przyjmujące określone MSR
Aktualnie w mocy pozostaje Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1126/2008 z dnia 03.11.2008 r. przyjmujące określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady (wprowadza tekst jednolity zawierający wszystkie międzynarodowe standardy rachunkowości przyjęte do porządku prawnego Wspólnoty do dnia 15.10. 2008 r. i uchyla rozporządzenie Komisji (WE) nr 1725/2003 wraz z jego późniejszymi 18 zmianami). Rozporządzenie było już wielokrotnie nowelizowane.
Tabela 7. Wykaz obowiązujących w Polsce MSR/MSSF oraz interpretacji MSR/MSSF (stan na 28.10.2011 r.)
MSR (IAS) |
MSSF (IFRS) |
Interpretacje SKI (SIC) / KIMSF (IFRIC) |
|||
Nr |
Nazwa |
Nr |
Nazwa |
Nr |
Nazwa |
IAS 1 |
Prezentacja sprawozdań finansowych |
IFRS 1 |
Zastosowanie MSSF po raz pierwszy |
SIC 7 |
Wprowadzenie waluty euro |
IAS 2 |
Zapasy |
IFRS 2 |
Płatności w formie akcji |
SIC 10 |
Pomoc rządową - brak konkretnego powiązania z działalnością operacyjną |
IAS 7 |
Sprawozdanie z przepływów pieniężnych |
IFRS 3 |
Połączenia jednostek |
SIC 12 |
Konsolidacja - jednostki specjalnego przeznaczenia (od 01.2013 r. IFRS 10) w UE brak decyzji |
IAS 8 |
Zasady (polityka) rachunkowości, zmiany wartości szacunkowych i korygowanie błędów |
IFRS 4 |
Umowy ubezpieczeniowe |
SIC 13 |
Wspólnie kontrolowane jednostki - niepieniężny wkład wspólników (od 01.2013 r. IFRS 11) w UE brak decyzji |
IAS 10 |
Zdarzenia po zakończeniu okresu sprawozdawczego |
IFRS 5 |
Aktywa trwałe przeznaczone do sprzedaży oraz działalność zaniechana |
SIC 15 |
Leasing operacyjny - specjalne oferty promocyjne |
IAS 11 |
Umowy o usługi budowlane |
IFRS 6 |
Poszukiwanie i ocena zasobów mineralnych |
SIC 21 |
Podatek dochodowy-realizacja wartości przeszacowanych aktywów, które nie podlegają. amortyzacji (traci moc 01.2012 r.) w UE brak decyzji |
IAS 12 |
Podatek dochodowy |
IFRS 7 |
Instrumenty finansowe: ujawnianie informacji |
SIC 25 |
Podatek dochodowy - zmiana statusu podatkowego jednostki gospodarczej lub jej udziałowców |
IAS 16 |
Rzeczowe aktywa trwałe |
IFRS 8 |
Segmenty operacyjne |
SIC 27 |
Ocena istoty transakcji wykorzystujących formę leasingu |
IAS 17 |
Leasing |
IFRS 9 |
Instrumenty finansowe: klasyfikacja i wycena *opublikowany przez IASB w 11. 2009 r., ma obowiązywać po 01.2013 r w UE jeszcze nie określono terminu przyjęcia. |
SIC 29 |
Umowy na usługi koncesjonowane - ujawnianie informacji |
IAS 18 |
Przychody |
|
|
SIC 31 |
Przychody - transakcje barterowe obejmujące usługi reklamowe |
IAS 19
|
Świadczenia pracownicze |
|
|
SIC 32 |
Wartości niematerialne - koszt witryny internetowej |
IAS 20 |
Dotacje rządowe oraz ujawnianie informacji na temat pomocy rządowej |
IFRS for SMEs |
MSSF dla małych i średnich przedsiębiorstw (MSP)
*opublikowany przez IASB i obowiązuje od 2009 r. w UE jeszcze nie określono terminu przyjęcia |
IFRIC 1 |
Zmiany istniejących zobowiązań z tytułu wycofania z eksploatacji, rekultywacji i zobowiązań o podobnym charakterze |
IAS 21 |
Skutki zmian kursów wymiany walut obcych |
|
|
IFRIC 2 |
Udziały członkowskie w spółdzielniach i podobne instrumenty |
|
|
|
|
IFRIC 3 |
Prawa emisji * wycofany w 0.6.2005 r. |
IAS 23 |
Koszty finansowania zewnętrznego |
|
|
IFRIC 4 |
Ustalenie, czy umowa zawiera leasing |
IAS 24 |
Ujawnianie informacji na temat podmiotów powiązanych |
IFRS10 |
Skonsolidowane sprawozdania finansowe *opublikowany w 05. 2011 r., ma obowiązywać po 01.2013 r., w UE brak decyzji |
IFRIC 5 |
Prawa do udziałów wynikające z uczestnictwa w funduszach likwidacyjnych, rekultywacyjnych oraz funduszach ona naprawę środowiska |
IAS 26 |
Rachunkowość i sprawozdawczość programów świadczeń emerytalnych |
|
|
IFRIC 6 |
Zobowiązania wynikające z uczestnictwa w specyficznym rynku - zużyty, sprzęt elektryczny i elektroniczny |
IAS 27 |
Jednostkowe sprawozdania finansowe (nowa nazwa od 01.2013 r.) |
IFRS 11 |
Wspólne przedsięwzięcia *opublikowany w 05. 2011 r., ma obowiązywać po 01.2013 r., w UE brak decyzji |
IFRIC 7 |
Zastosowanie metody przekształcenia w ramach MSR 29 |
IAS 28 |
Inwestycje w jednostkach stowarzyszonych |
|
|
IFRIC 8 |
Zakres MSSF 2 *wycofany w marcu 2010 r. |
IAS 29 |
Sprawozdawczość finansowa w warunkach hiperinflacji |
IFRS 12 |
Informacje o udziałach w innych jednostkach *opublikowany w 05. 2011 r., ma obowiązywać po 01.2013 r., w UE brak decyzji |
IFRIC 9 |
Ponowna ocena wbudowanych instrumentów pochodnych |
IAS 31 |
Udziały we wspólnych przedsięwzięciach (od 01.2013 r. IFRS 11) w UE brak decyzji |
|
|
IFRIC 10 |
Śródroczna sprawozdawczość finansowa a utrata wartości |
IAS 32 |
Instrumenty finansowe: prezentacja |
IFRS 13 |
Wycena według wartości godziwej *opublikowany w 05. 2011 r., ma obowiązywać po 01.2013 r., w UE brak decyzji |
IFRIC 11 |
MSSF 2 Wydanie akcji w ramach grupy i transakcje w nabytych akcjach własnych *j.w. |
IAS 33 |
Zysk przypadający na jedną akcję |
|
|
IFRIC 12 |
Umowy na usługi koncesjonowane |
IAS 34 |
Śródroczna sprawozdawczość finansowa |
|
|
IFRIC 13 |
Programy lojalnościowe |
IAS 36 |
Utrata wartości aktywów |
|
|
IFRIC 14 |
MSR 19 - Limit wyceny aktywów z tytułu określonych świadczeń, minimalne wymogi finansowania oraz ich wzajemne zależności |
IAS 37 |
Rezerwy, zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe |
|
|
IFRIC 15 |
Umowy dotyczące budowy nieruchomości |
IAS 38 |
Wartości niematerialne |
|
|
IFRIC 16 |
Rachunkowość zabezpieczeń inwestycji netto w jednostce zagranicznej |
IAS 39 |
Instrumenty finansowe: ujmowanie i wycena |
|
|
IFRIC 17 |
Przekazanie aktywów niegotówkowych właścicielom |
IAS 40 |
Nieruchomości inwestycyjne |
|
|
IFRIC 18 |
Przekazanie aktywów przez klientów |
IAS 41 |
Rolnictwo |
|
|
IFRIC 19 |
Regulowanie zobowiązań finansowych przy pomocy instrumentów kapitałowych |
|
|
|
|
IFRIC 20 |
Stripping Costs in the Production Phase of a Surface Mine 19.10.2011/01.01.2013 r. w UE brak decyzji |
Źródło: opracowanie własne na podstawie: www.iasb.org/standards/summaries.asp
Procedura przyjmowania MSR w UE (tzw. „endorsement procedure”):
wydanie standardu/interpretacji przez RMSR/KIMSF (język oficjalny - język angielski)
przetłumaczenie tekstu standardu/interpretacji na wszystkie języki urzędowe krajów członkowskich UE
wydanie rekomendacji w sprawie przyjęcia lub odrzucenia standardu/interpretacji przez Europejską Grupę Doradczą ds. Sprawozdawczości Finansowej (European Financial Reporting Advisory Group - EFRAG) - prywatną organizację europejską doradzającą Komitetowi Regulacyjnemu ds. Rachunkowości (Accounting Regulatory Committee - ARC), który działa przy Komisji Europejskiej; w ramach EFRAG działa Grupa Ekspertów Technicznych (Technical Expert Group - TEG), która ocenia spełnianie przez standard/interpretację technicznych kryteriów przyjęcia
stanowisko Grupy Kontrolującej Opinie Dotyczące Standardów Rachunkowości (Standards Advice Review Group - SARG), ciała doradczego powołanego przez Komisję Europejską, w kwestii obiektywizmu i neutralności opinii (rekomendacji) wydanej o standardzie/interpretacji przez EFRAG
zaaprobowanie przyjęcia (zalecenie zatwierdzenia) standardu/interpretacji przez Komitet Regulacyjny ds. Rachunkowości
wydanie zgody na przyjęcie standardu/interpretacji przez Parlament Europejski i właściwy Komitet Rady UE (27 członków) (brak zgody choćby jednego z tych ciała oznacza powrót standardu/interpretacji do ponownego rozpatrzenia przez KE
wydanie przez Komisję Europejską rozporządzenia zawierającego tekst przyjętego standardu/interpretacji i opublikowanie go/jej we wszystkich językach urzędowych UE.
MSR mogą być przyjęte przez Komisję Europejską, jeżeli spełniają jednocześnie trzy warunki:
nie są sprzeczne z zasadą true and fair view, określoną w:
art. 2 ust. 3 dyrektywy 78/660/EWG (roczne sprawozdanie finansowe winno przedstawiać w sposób prawdziwy i rzetelny stan aktywów i pasywów spółki, jej sytuację finansową oraz wynik finansowy)
art. 16 ust. 3 dyrektywy 83/349/EWG (skonsolidowane sprawozdanie finansowe winno rzetelnie i jasno przedstawiać stan aktywów i pasywów, sytuację finansową oraz wynik finansowy jednostek objętych konsolidacją, traktowanych jako całość)
są korzystne dla europejskiego dobra publicznego
informacje generowane na ich podstawie spełniają kryteria zrozumiałości, przydatności, wiarygodności i porównywalności, które są wymagane dla informacji finansowych, potrzebnych do podejmowania decyzji ekonomicznych i oceny sposobu zarządzania.
Hierarchia ważności podstawowych norm rachunkowości obowiązujących w Polsce
Stopień ważności |
Jednostki sporządzające sprawozdania finansowe zgodnie z MSR |
Pozostałe jednostki prowadzące księgi rachunkowe |
1 |
ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości |
|
2 |
ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości |
akty wykonawcze do ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości |
3 |
akty wykonawcze do ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości |
uchwały Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie przyjęcia krajowych standardów rachunkowości |
4 |
- |
II Zakres rachunkowości
Zakres rzeczowy (przedmiotowy, merytoryczny) jednostkowej rachunkowości finansowej prowadzonej w postaci ksiąg rachunkowych
Zgodnie z art. 4 ust. 3 Ustawy jednostkowa rachunkowość finansowa prowadzona w postaci ksiąg rachunkowych obejmuje swoim zakresem:
przyjęte przez jednostkę zasady (politykę) rachunkowości
prowadzenie ksiąg rachunkowych
inwentaryzację aktywów i pasywów
wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego
sprawozdawczość finansową
gromadzenie i przechowywanie dokumentacji księgowej
poddanie badaniu i ogłoszenie sprawozdań finansowych w określonych przepisami Ustawy przypadkach.
Elementy wymienione w punktach od 1 do 6 są obligatoryjne dla wszystkich jednostek prowadzących rachunkowość w postaci ksiąg rachunkowych, natomiast element wymieniony jako ostatni - tylko dla niektórych (największych) spośród nich.
III ZASADY RACHUNKOWOŚCI
Pojęcie zasad rachunkowości
Zasada:
to, na czym się coś zasadza, opiera;
podstawa, podwalina, oparcie, fundament, podstawowy warunek;
reguła, norma postępowania, prawo podstawowe
Pojęcie „zasady (prawidłowej) rachunkowości” nie jest rozumiane jednoznacznie.
Pod pojęciem zasad rachunkowości rozumie się:
reguły prowadzenia rachunkowości:
gwarantujące wiarygodność i użyteczność dostarczanych przez nią informacji oraz sprawne ich uzyskiwanie, co ma w konsekwencji umożliwić realizację jej celu;
mające znaczenie praktyczne - stanowią wytyczne organizacji rachunkowości w jednostce, stopień ich realizacji pozwala ocenić jakość rachunkowości prowadzonej przez jednostkę (Kiziukiewicz T.)
wytyczne odnoszące się do postępowania w sferze rachunkowości, obejmujące podstawowe koncepcje, konwencje oraz wymagania prawne i inne (Myddelton D.)
„reguły gry”, które są wytycznymi dla całej sprawozdawczości finansowej jednostki (Weber J., Cebrowska T.)
punkt odniesienia dla rozstrzygania problemów niedających się we wszystkich szczegółach uregulować prawnie; rodzaj nadrzędnej, ostatecznej instancji oceny (Weber J., Cebrowska T.)
reguły, jakie powinny być stosowane, aby rachunkowość mogła być uznana za prawidłową
podstawowe normy postępowania w rachunkowości, obejmujące zasadnicze koncepcje oraz konwencje, które są konsekwentnie przestrzegane przy definiowaniu oraz stosowaniu procedur i metod rozwiązywania problemów w systemie rachunkowości (Motała Ł.)
zasady postępowania o ponadczasowym charakterze, niezależne od zmieniających się warunków życia gospodarczego; podstawowe, fundamentalne prawidłowości (Gmytrasiewicz M., Karmańska A.)
politykę rachunkowości - konkretne prawidła, metody, konwencje, reguły i praktyki przyjęte przez jednostkę gospodarczą przy sporządzaniu i prezentacji sprawozdań finansowych (MSR 8 „Zasady (polityka) rachunkowości, zmiany wartości szacunkowych i korygowanie błędów”, § 5)
politykę rachunkowości - wybrane i stosowane przez jednostkę rozwiązania dopuszczone ustawą, w tym także określone w MSR, zapewniające wymaganą jakość sprawozdań finansowych (art. 3 ust. 1 pkt 11 ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości).
Jak z powyższego wynika, za pojęcia jednoznaczne lub bliskoznaczne do pojęcia „zasady rachunkowości” uznaje się takie pojęcia, jak: metody (postulaty, koncepcje, konwencje, założenia, rozwiązania, sposoby postępowania, reguły, wymagania, prawidła, praktyki, wytyczne) rachunkowości (księgowości, sprawozdawczości).
Klasyfikacja zasad rachunkowości
Zasady rachunkowości są w literaturze przedmiotu klasyfikowane według wielu bardzo różnych kryteriów (nie zawsze rozłącznych, często zazębiających się), w związku z czym liczba zasad i ich nazwy podawane w różnych źródłach nie są identyczne. Z reguły, im autor wymienia więcej zasad, tym są one bardziej szczegółowe.
Najczęściej zasady rachunkowości poddawane są hierarchizacji według określonego kryterium, ale zdarzają się też przypadki wyodrębniania równorzędnych zasad lub grup zasad.
Kryteria klasyfikacji zasad rachunkowości i ich rodzaje
Kryteria klasyfikacji |
Grupy zasad |
Charakterystyka grup zasad |
szczegółowość |
ogólne |
nadrzędne, fundamentalne zasady (koncepcje) charakteryzujące się pewną stabilnością i ograniczonymi możliwościami wyboru; tworzą ogólne ramy rachunkowości finansowej, wyznaczają metodologię dokonywanych w jej ramach pomiarów; często dzielone są na poziomy (stopnie, np. I i II); np. koncepcja rzetelnego i wiernego obrazu |
|
|
według szkoły harwardzkiej (11):
|
|
szczegółowe |
dotyczą konkretnych kwestii, pozycji sprawozdań finansowych, zwykle są wariantowe, powinny być zgodne z zasadami nadrzędnymi; np. zasady amortyzacji |
obowiązek stosowania (respektowania) |
obligatoryjne |
przepisy narzucają bezwzględny obowiązek ich stosowania; np. zasada memoriałowa |
|
wariantowe (opcjonalne) |
określone w przepisach prawa w sposób wariantowy, pozostawione do wyboru jednostki; np. zasady wyceny rozchodu zapasów |
sposób unormowania |
skodyfikowane (normatywne) |
uregulowane i zdefiniowane w przepisami prawa; np. zasada ostrożności |
|
nieskodyfikowane (zwyczajowe) |
nieuregulowane (nieopisane) w przepisach prawa; np. zasada powtarzanego zapisu |
charakter |
merytoryczne |
regulują określone kwestie w sposób zasadniczy |
|
techniczne |
zależą od poprawności działań ludzkich; stanowią rozwinięcie angielskiej koncepcji prawdziwego i wiernego obrazu (true and fair view):
|
przedmiot regulacji (zainteresowania)
|
prezentacji informacji |
stanowią cechy jakościowe sprawozdania finansowego, determinują użyteczność informacji dla odbiorców, np. zrozumiałość |
|
wyceny bilansowej i pomiaru wyniku finansowego |
determinują wartość merytoryczną informacji, np. zasada ostrożności
|
pojęcie i zakres rachunkowości |
sensu largo |
zasady poszczególnych elementów składających się na rachunkowość jako kompleksowy system informacyjny; są wkomponowane w poszczególne elementy składające się na system rachunkowości:
|
|
sensu stricto |
stanowią odrębny człon systemu rachunkowości, np. zasada rzetelnego i wiernego obrazu |
Klasyfikacja zasad rachunkowości według U. Leffsona
Zasady dokumentacji (cechy szczególne rachunkowości) |
Zasady sprawozdania |
regulują proces ewidencjonowania, opracowania i przechowywania danych |
regulują treść ewidencji dokumentów i przechowywania |
obejmują liczne reguły ogólne i szczegółowe - służące zagwarantowaniu pełnego i niedającego się sfałszować ujęcia operacji gospodarczych, które podlegają obowiązkowi księgowania - a zwłaszcza:
|
obejmują trzy główne grupy:
|
Klasyfikacja zasad rachunkowości według A.R. Belkaoui'ego
Klasyfikacja zasad rachunkowości według D. Myddeltona
Podstawowe koncepcje |
Konwencje |
Wymagania prawne i inne |
decydują o danych zawartych w sprawozdaniach |
procedury powszechnie akceptowane i uznawane przez księgowych za oczywiste |
|
odnoszą się zarówno do rachunkowości finansowej (w tym podatkowej), jak i do rachunkowości zarządczej |
odnoszą się jedynie do rachunkowości finansowej |
|
|
|
|
Klasyfikacja zasad rachunkowości według T. Kiziukiewicz
Klasyfikacja zasad rachunkowości według M. Gmytrasiewicz i A. Karmańskiej
Klasyfikacja zasad rachunkowości według D. Misińskiej:
Klasyfikacja zasad rachunkowości według T. Cebrowskiej
Klasyfikacja zasad rachunkowości według „Założeń koncepcyjnych sporządzania i prezentacji sprawozdań finansowych” (MSR)
Nadrzędne zasady rachunkowości w świetle ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości:
Zasada true and fair view
Zasada wyższości treści nad formą
Zasada ciągłości
Zasada kontynuacji
Zasada memoriału
Zasada współmierności
Zasada kosztu historycznego
Zasada ostrożności
Zasada odrębności
Zasada istotności
Zasada true and fair view (prawdziwego i wiernego obrazu, rzetelnego i wiernego obrazu); art. 4 ust. 1: „Jednostki obowiązane są stosować przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy”.
Realizacja tej zasady w praktyce wymaga ujawnienia możliwie szerokiej i wszechstronnej informacji o sytuacji majątkowej i finansowej jednostki w sposób:
rzetelny - zgodny ze stanem faktycznym
jasny - bez upiększeń, ani też przemilczeń określonych faktów.
Zasada wyższości treści nad formą; art. 4 ust. 2: „Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, ujmuje się w księgach rachunkowych i wykazuje w sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną”.
Zasada wskazuje, że w rachunkowości większą rolę należy przypisywać prawidłowemu odzwierciedleniu treści ekonomicznej operacji gospodarczych, a tym samym rzeczywistości gospodarczej niż zewnętrznej formy prawnej stanów i zjawisk będących przedmiotem rachunkowości, np.
środek trwały użytkowany na podstawie leasingu finansowego ujmowany jest w majątku jednostki, na którą przechodzą ryzyko i korzyści wynikające z jego użytkowania, niezależnie od tytułu prawnego własności (w majątku leasingobiorcy, a nie w majątku leasingodawcy - właściciela środka trwałego);
w kapitale podstawowym ujmuje się wartość faktycznie wykupionych udziałów, a nie wartość udziałów, które zostały zarejestrowane, czyli usankcjonowane prawnie.
Zasada ciągłości (porównywalności); art. 5 ust. 1 oraz art. 8 ust. 2: „Przyjęte zasady (politykę) rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych
jednakowego grupowania operacji gospodarczych,
wyceny aktywów i pasywów, w tym także dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych,
ustalania wyniku finansowego i
sporządzania sprawozdań finansowych
tak, aby za kolejne lata informacje z nich wynikające były porównywalne. Wykazane w księgach rachunkowych na dzień ich zamknięcia stany aktywów i pasywów należy ująć w tej samej wysokości, w otwartych na następny rok księgach rachunkowych.”; „W celu rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji jednostka może, ze skutkiem od pierwszego dnia roku obrotowego, bez względu na datę podjęcia decyzji, zmienić dotychczas stosowane rozwiązania na inne, przewidziane ustawą. Zmiana dotychczas stosowanych rozwiązań wymaga również określenia w informacji dodatkowej wpływu tych zmian na sprawozdania finansowe wymagane innymi przepisami prawa, jeżeli zostały one sporządzone za okres, w którym powyższe rozwiązania uległy zmianie. W przypadku takim należy w sprawozdaniu finansowym jednostki za rok obrotowy, w którym zmiany te nastąpiły, podać
przyczyny tych zmian,
określić liczbowo ich wpływ na wynik finansowy oraz
zapewnić porównywalność danych sprawozdania finansowego dotyczących roku poprzedzającego rok obrotowy, w którym dokonano zmian”.
Zasada kontynuacji; art. 5 ust. 2 oraz art. 29: „Przy stosowaniu przyjętych zasad (polityki) rachunkowości przyjmuje się założenie, że jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność w nie zmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub upadłości, chyba, że jest to niezgodne ze stanem faktycznym, lub prawnym. Uznając zdolność jednostki do kontynuowania działalności, kierownik jednostki uwzględnia wszystkie informacje dostępne na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego, dotyczące dającej się przewidzieć przyszłości, obejmującej okres nie krótszy niż jeden rok od dnia bilansowego.”;
„1. Jeżeli założenie kontynuacji działalności, o którym mowa w art. 5 ust. 2, nie jest zasadne, to wycena aktywów jednostki następuje po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen ich nabycia albo kosztów wytworzenia, pomniejszonych o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. W takim przypadku jednostka jest również obowiązana utworzyć rezerwę na przewidywane dodatkowe koszty i straty spowodowane zaniechaniem lub utratą zdolności do kontynuowania działalności.
2. Wycena po cenach sprzedaży netto i utworzenie rezerwy następują w szczególności
w przeddzień postawienia jednostki w stan likwidacji lub w stan upadłości,
na koniec roku obrotowego, jeżeli na dzień zatwierdzenia sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy jednostka nie będzie kontynuowała działalności,
na koniec roku obrotowego przypadającego w czasie trwania postępowania likwidacyjnego lub upadłościowego, a także
w przeddzień przekazania, podziału lub sprzedaży jednostki, jeżeli odpowiednia umowa nie przewiduje przyjęcia za podstawę rozliczeń wartości majątku ustalonej przy założeniu, że działalność gospodarcza będzie przez jednostkę kontynuowana.
2a. Różnica powstała w wyniku wyceny oraz utworzenia rezerwy, o których mowa w ust. 1, wpływa na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny.
3. Wszczęcie postępowania naprawczego albo upadłościowego z możliwością zawarcia układu lub zmiana formy prawnej jednostki nie stanowi przeszkody do uznania, że działalność będzie kontynuowana.”
Przyjęcie tej zasady w praktyce umożliwia zastosowanie do wyceny aktywów i pasywów kosztów (cen) historycznych, a przy pomiarze wyniku finansowego zasady memoriału. Jeżeli jej przyjęcie nie jest zasadne, to wówczas należy zastosować inne reguły wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego, określone w stosownych przepisach oraz utworzyć stosowne rezerwy.
O niemożności przyjęcia omawianej zasady decyduje kierownik jednostki kierując się dostępną wiedzą o horyzoncie nie krótszym niż jeden rok obrotowy.
Zasada memoriału; art. 6 ust. 1: „W księgach rachunkowych jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty”.
Stosowanie tej zasady oznacza, że:
w księgach rachunkowych jednostki za dany rok obrotowy ujmowane są wszystkie operacje gospodarcze, które wystąpiły w tym roku (np. wpływy i wydatki środków pieniężnych, należności i zobowiązania, utworzenie i rozwiązanie rezerw, przychody i koszty), co gwarantuje kompletność ewidencji
ujęcie skutków operacji gospodarczej (przychodów, kosztów) w wyniku finansowym danego roku obrotowego odbywa się niezależnie od terminu zapłaty oraz udokumentowania (np. w przypadku umów długoterminowych w wyniku finansowym ujmuje się przychody nieudokumentowane fakturą, wystarczy ich wiarygodne oszacowanie).
Przestrzeganie omawianej zasady pozwala uniknąć subiektywizmu w decyzjach dotyczących momentu wystąpienia zmian w majątku i /lub wyniku finansowym jednostki.
Przeciwieństwem zasady memoriału jest starsza od niej zasada kasowa, która polega na ujmowaniu w księgach rachunkowych wyłącznie operacji gospodarczych odzwierciedlających wpływy i wydatki środków pieniężnych. Jej przestrzeganie oznacza postrzeganie zmian w majątku jednostki przez pryzmat zmian w stanie kasy (środków pieniężnych).
Porównanie zasad memoriałowej i kasowej (przykład ewidencji transakcji sprzedaży towarów u sprzedawcy)
Lp. |
Treść operacji gospodarczej |
Zasada memoriałowa |
Zasada kasowa |
Wydanie sprzedanych towarów odbiorcy |
księguje się |
nie księguje się |
|
Wystawienie dla odbiorcy faktury za sprzedane towary |
księguje się |
nie księguje się |
|
Wpływ środków z tytułu zapłaty przez odbiorcę za sprzedane mu towary |
księguje się |
księguje się |
Ostateczna zmiana sytuacji majątkowej sprzedawcy w obu przypadkach jest taka sama - zmniejsza się stan towarów w magazynie, a zwiększa stan środków pieniężnych w wyniku zrealizowania przychodu ze sprzedaży towarów, jednak przebieg transakcji sprzedaży towarów jest odzwierciedlony według jej etapów jedynie przy zastosowaniu zasady memoriałowej. Gdybyśmy założyli, że po drugiej operacji gospodarczej ma miejsce koniec roku obrotowego, to:
zgodnie z zasadą kasową - w księgach rachunkowych nie będzie ujęta żadna operacja gospodarcza, tj. nie będzie śladu sprzedaży
zgodnie z zasadą memoriałową - w księgach rachunkowych ujęty zostanie rozchód towarów i koszt ich zakupu oraz należność i przychód z tytułu sprzedaży.
Zasada współmierności (przychodów i kosztów); art. 6 ust. 2: „Dla zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego zaliczane będą koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na ten okres sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie zostały poniesione”.
Zasada ta jest ściśle powiązana z zasadą memoriału - odpowiada na pytanie, jak należy potraktować koszty i przychody, które zostały zrealizowane w danym okresie, ale dotyczą okresów innych (czynne i bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów i przychodów). Zakłada merytoryczną i czasową zgodność kosztów z przychodami.
Zgodnie z omawianą zasadą wynik finansowy danego okresu jest kształtowany przez zrealizowane i przypadające na dany okres przychody oraz przez nieodzowne dla ich uzyskania (współmierne do przychodów) koszty. Doprowadzenie kosztów i przychodów do współmierności (porównywalności), a co za tym idzie prawidłowe ustalenie wyniku finansowego danego okresu wymaga rozliczania w czasie przychodów i kosztów (rozliczenia międzyokresowe) oraz podziału i przyporządkowania kosztów i przychodów do właściwych okresów (np. odpisy amortyzacyjne).
Pomiar wyniku finansowego przy zastosowaniu zasady współmierności oraz bez niej.
Lp. |
Treść i kwota operacji gospodarczej |
Wynik finansowy za okres x |
|
|
|
zasada współmierności obowiązuje |
zasada współmierności nie obowiązuje |
Faktura za wyroby sprzedane w okresie x - wartość netto 1000 |
przychody okresu x |
przychody okresu x |
|
Otrzymana zaliczka na usługi, które będą wytworzone w okresie x+1 - 300 |
przychody przyszłych okresów (bierne rozliczenia międzyokresowe przychodów) - pasywa |
przychody okresu x |
|
Koszty poniesione na wytworzenie wyrobów w okresie x - 800 |
zmniejszenie wartości zużytych aktywów i przyrost wartości wyrobów |
koszty okresu x |
|
Opłacony z góry czynsz za okres x+1 - 100 |
koszty przyszłych okresów (czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów) - aktywa |
koszty okresu x |
|
Koszty poniesione na wytworzenie wyrobów sprzedanych w okresie x - 700 |
koszty okresu x |
- |
|
Wartość wyniku finansowego |
1000 - 700 = 300 |
(1000+300) - (800+100) = 400 |
Zasada kosztu historycznego; art. 7 ust. 1: „Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty)...”.
Zgodnie z tą zasadą prawidłowa wycena powinna się opierać na rzeczywiście poniesionych nakładach, chyba, że ustawodawca wyraźnie nakaże odstępstwo od tej reguły (np. wycenę w wartości godziwej).
Z omawianą zasadą ściśle wiąże się zasada ostrożności.
Zasada ostrożności; art. 7 ust. 1 i 2: „Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się z zachowaniem zasady ostrożności. W szczególności należy w tym celu w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględnić:
zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych,
wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne,
wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne
rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.
Zdarzenia, o których mowa w ust. 1, należy uwzględnić także wtedy, gdy zostaną one ujawnione między dniem bilansowym a dniem, w którym rzeczywiście następuje zamknięcie ksiąg rachunkowych”.
Zasada nakazuje zachować ostrożność, która wynika z pesymistycznego postrzegania rzeczywistości gospodarczej i uznania niepewności działania jednostki w zmiennym otoczeniu, w którym narażona jest na ryzyko gospodarcze (niewypłacalność dłużników, spadek popytu na wyroby).
Wymaga:
zmniejszenia wartości aktywów i pasywów poniżej kosztu historycznego np. w przypadku spadku wartości użytkowej aktywów i uwzględnienia tego zmniejszenia w wyniku finansowym,
ujęcia w wyniku finansowym wszystkich poniesionych kosztów dotyczących danego okresu sprawozdawczego
uwzględnienia w wyniku finansowym przewidywanych kosztów (rezerw) dotyczących danego okresu sprawozdawczego.
Zabrania uwzględniania niepewnych, wątpliwych przychodów i zysków nadzwyczajnych (dotyczących danego okresu sprawozdawczego, które nie zostały jeszcze zrealizowane).
Zasada odrębności (indywidualnej wyceny, zakazu kompensaty); art. 7 ust. 3: „Wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów, jak też zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie. Nie można kompensować ze sobą wartości różnych co do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i kosztów związanych z nimi oraz zysków i strat nadzwyczajnych”.
Np. ustalanie jednego salda dla należności od kontrahenta X i zobowiązań wobec kontrahenta Y jest niedopuszczalne, gdyż informacja uzyskana w ten sposób nie odzwierciadlałaby rzeczywistości, czyli stanu faktycznego.
Zasada istotności; art. 8 ust. 1 oraz art. 4 ust. 4: „Określając zasady (politykę) rachunkowości, należy zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki, przy zachowaniu zasady ostrożności, o której mowa w art. 7.”; „Jednostka może w ramach przyjętych zasad (polityki) rachunkowości stosować uproszczenia, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na realizację obowiązku określonego w ust. 1” (rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego).
Za informacje istotne uznaje się takie informacje, których pominięcie lub zniekształcenie może wpłynąć na decyzje gospodarcze podejmowane przez użytkowników na podstawie sprawozdań finansowych (np. zaokrąglenie bardzo dużych wartości do pełnych tysięcy złotych jest dopuszczalne, natomiast małych wartości - nie).
Metody rachunkowości
Rachunkowość jako specyficzny system identyfikacji i pomiaru charakteryzuje się określonym sposobem postrzegania przedmiotu rachunkowości, czyli aktywów i pasywów oraz operacji gospodarczych. Charakterystyczną cechą rachunkowości, nierozerwalnie związaną z pełnionymi przez nią funkcjami i realizowanymi celami, jest zbiór metod poznawczych (obiektywnych, ponadczasowych i świadomie lub nieświadomie powszechnie stosowanych), który tworzą:
metoda podmiotowa
metoda momentów i okresów sprawozdawczych
metoda bilansowa
metoda grupowania
metoda wyceny.
Metoda podmiotowa
Decyduje o jednostkowym charakterze rachunkowości; nakazuje interpretację aktywów i pasywów oraz operacji gospodarczych z punktu widzenia jednego podmiotu rachunkowości - wszystkie obserwacje dokonywane są w rachunkowości z punktu widzenia i w obrębie określonej jednostki.
Metoda momentów i okresów sprawozdawczych
Polega na tym, że w rachunkowości:
stan majątku przedstawia się zawsze na ściśle określony moment,
zmiany w stanie majątku oraz wyniki finansowe ujmuje się i przedstawia za określone okresy.
Pozwala, mimo dynamicznego charakteru działalności gospodarczej, na ścisłe określenie w dowolnym momencie wartości aktywów i pasywów oraz wartości operacji gospodarczych zachodzących w kolejno po sobie następujących momentach.
Metoda bilansowa
Decyduje o specyficznym postrzeganiu istoty rachunkowości.
Pozwala na dualne spojrzenie na majątek podmiotu rachunkowości oraz na operacje gospodarcze, które powodują w nim zmiany - majątek i operacje gospodarcze ujmowane są w rachunkowości zawsze dwustronnie i równoważnie.
Majątek rozpatruje się :
w ujęciu rodzajowym (aktywa)
od strony źródeł finansowania (pasywa).
Operacje gospodarcze ujmuje się w przekroju dwustronnych zmian, które wywołują w majątku.
Metoda grupowania
Polega na tworzeniu określonych zbiorów informacji według pewnych kryteriów.
Umożliwia - dzięki oparciu się na selekcji i logicznej klasyfikacji zjawisk - tworzenie zbiorowości w zakresie przedmiotu rachunkowości. Kryterium klasyfikacji stanowi wyróżnienie elementów wspólnych lub różnicujących określone grupy zjawisk.
Metoda wyceny
Polega na ustalaniu wartości pieniężnej aktywów i pasywów oraz operacji gospodarczych - w rachunkowości uwzględnia się tylko te zjawiska gospodarcze, które można zmierzyć w mierniku pieniężnym, tzn. określić ich wartość.
16
28
Cele sprawozdawczości finansowej
Postulaty i koncepcje teoretyczne rachunkowości -
wynikające z celów sprawozdawczości finansowej fundamentalne postulaty i koncepcje związane z charakterem jednostki oraz z założeniami niezbędnymi do osadzenia jej w otoczeniu gospodarczym
Zasady rachunkowości -
zbiór podstawowych zasad rachunkowości opartych na postulatach i koncepcjach
Techniki (metody) rachunkowości -
stworzone i funkcjonujące na podstawie fundamentalnych zasad rachunkowości
nadrzędna zasada rachunkowości
- zasada prawdziwego i wiernego obrazu „true and fair view”
podstawowe zasady rachunkowości:
kontynuacji działalności
ciągłości
memoriałowa
ostrożności (ostrożnej wyceny)
wyższości treści nad formą
istotności
periodyzacji
inne zasady rachunkowości:
prowadzenie bieżącej rejestracji w sposób gwarantujący rzetelne, prawidłowe i kompletne ich ujęcie
dokonywanie zapisów w porządku chronologicznym i systematycznym
udokumentowanie zapisów
naczelna cecha informacji księgowych - koncepcja:
wiernego i rzetelnego obrazu (ang. true and fair view presentatin) lub
przewagi treści nad formą (am. substancje over form)
nadrzędne zasady rachunkowości (normy metodologiczne języka opisu rachunkowości)
zasada memoriałowa
zasada współmierności merytorycznej i czasowej kosztów i przychodów
zasada ostrożności
zasada kontynuacji działalności
zasady = cechy, standardy informacji
istotność
sprawdzalność
rzetelność
wierność
ZASADY RACHUNKOWOŚCI
Cechy jakościowe
sprawozdania finansowego
(właściwości sprawozdania finansowego, które sprawiają, że informacje w nim zawarte są użyteczne dla użytkowników)
- determinują użyteczność informacji
Zasady wyceny bilansowej
(wycena bilansowa proces zmierzający do ustalenia kwot pieniężnych, w jakich składniki sprawozdania finansowego mają zostać ujęte i wykazane w bilansie oraz rachunku zysków i strat)
- determinują wartość merytoryczną informacji
zrozumiałość
przydatność, w tym istotność
wiarygodność, w tym: wierne odzwierciedlenie, przewaga treści nad formą, neutralność, ostrożna wycena, kompletność
porównywalność
zasada współmierności przychodów i kosztów
zasada kosztu historycznego
zasada aktualnej ceny nabycia
zasada wartości możliwej do uzyskania (realizacji)
zasada wartości bieżącej
Założenia podstawowe
zasada memoriału
zasada kontynuacji działalności
Zasady ujmowania kosztów
- determinują wartość merytoryczną informacji
Zasada prawdziwego i rzetelnego obrazu/rzetelnej prezentacji informacji
Właściwe standardy uwzględnione przy sporządzaniu sprawozdania finansowego