Zad odpow.długi, szeroki i prosty (g.kulsz.położ.nieco wyżej niż g.biodr.). Wady bud.zadu: zad przebud., zad ścięty, zad szydłowaty

Wymię skł.się z 4 ćw., gdzie każda zakończ.jest strzykiem. Prawidł.wymię jest kszt.nisowatego o szer.podst. Pow.przew.tk.grucz.nad tk.łącz.. Pokr.delik., krót, błysz.włosem i cien.skórą. Podstawy strzyków na wys.st.skok. Zawiesz.srom.-brzusz. Strzyk cylindryczny o dł.5-7 cm i śr.2-2,5 cm. Wady wymienia: wymię kuliste, obwisłe, kozie, piętrowe, dzikie

W zawieszeniu sromowym wymion całe wymię jest skierowane ku tyłowi i z tego powodu bywa zanieczyszczane w momencie oddawania przez krowę potrzeb fizjologicznych.

Wadliwe kształty strzyków:

• strzyk cylindryczny

• strzyk stożkowaty

• strzyk gruszkowaty

• strzyk butelkowaty

• strzyk długi

• strzyk krótki

Kończyny przednie i tylne ważne żeby miały prawidłową postawę. Prawidłowe kończyny powinny być:

• są szeroko rozstawione, suche, dobrze umięśnione

• stawy mocne o odpowiednim kącie i dobrze spionowane, racice lekko rozwarte o należytej grubości

Kończyny przednie widziane z boku powinny być pionowe. Jeśli racice są wyraźnie z przodu to ta postawa nazywana jest przedsiebna, jeśli wyraźnie z tyłu to podsiebna. Kończyny widziane z przodu także powinny być wyraźnie pionowe i równoległe do siebie. Jeśli kończyny przednie są oddalone od siebie w stawach nadgarstkowych występuje tzw. beczkowatość.

Jeśli chodzi o kończyny tylne to zwraca się uwagę na odcinek w stawie skokowym. Kąt tam zawarty powinien zawierać się w granicach 140-150°. Jeśli kąt jest mniejszy od 140° to kończyna jest szablasta, jeśli kąt jest większy od 150° to nadmiernie spionowana (stroma). Gdy kończyny zbliżone są do siebie w stawie skokowym przy jednoczesnym rozstawieniu racic na zewnątrz to taka postawa nazywana jest krowią.

2. METODY OKREŚLANIA MASY CIAŁA:

1. Mierzymy obwód klatki piersiowej za łopatkami. Przykładowe wartości:

146 cm - 248 kg

176 cm - 438 kg

196 cm - 613 kg

216 cm - 811 kg

232 cm - 1000 kg

2. przy pomocy wzoru Presslera

W = 3,14 * (P/2)² * z * c

gdzie: p - krzyżowy obwód klatki piersiowej (m)

z - podłużny obwód zwierzęcia (cm)

c - współczynnik (0,39-0,42 dla zwierząt młodych; 0,42-0,44 dla starszych), który zależy od kondycji i stanu fizjologicznego

3. przy pomocy wzoru Truchanowskiego

W = (D * O * K) / 100

gdzie: D - długość tułowia os środka kłębu do nasady ogona (cm)

O - obwód klatki piersiowej za łopatkami (cm)

K - współczynnik (2,0 dla typu mlecznego; 2,25 dla typu kombinowanego; 2,5 dla typu mięsnego)

3. OKREŚLANIE WIEKU BYDŁA

Wiek bydła można określić na podstawie:

• dokumentacji

• wyglądu zewnętrznego

• tworzących się pierścieni na rogach. Dotyczy to jedynie krów. Nierówności (przewężenia) na rogach powstają wskutek tego, że w ostatnich miesiącach przed ocieleniem większość pokarmu pobranego przez krowę zużywaną jest na rozwój cielęcia, a po ocieleniu na produkcję mleka, wskutek czego w tym okresie rogi wolniej narastają i powstają na nich charakterystyczne przewężenia w kształcie pierścienia. Im krowa jest mleczniejsza, tym pierścienie te są głębsze i wyraźniejsze. Kiedy wydajność mleka danej krowy zmniejsza się, róg zaczyna znowu silniej narastać. Nowa część wyrasta pod poprzednią i powstaje wypukły pierścień, który wskazuje na to, że krowa była cielna. Krowa daje pierwsze cielę w wieku 3 lat. Dlatego do ilości obrączek na roku dodajemy 3, ustalając w ten sposób wiek krowy. Nieregularne (szersze) odstępy na rogach świadczą, że krowa długo jałowiła lub roniła.

• na podstawie zmiany zębów mlecznych na stałe możemy określić wiek krowy do 4 lat. Krowa ma 20 zębów mlecznych i 32 stałe.

Mleczne
Siekacze	Przedtrzonowe	Trzonowe
0	3	0
4	3	0

Stałe
Siekacze	Przedtrzonowe	Trzonowe
0	3	3
4	3	3

Okresy wyżynania się zębów stałych:

Siekacze miesiąc życia

I para cęgi 24

II para średniaki wewnętrzne 30

III para średniaki zewnętrzne 38

IV para okrajki 47

Przedtrzonowe

PIII para 25

PII para 25

PI para 29

Trzonowe

MI para 6

MII para 16

MIII para 26

DÓJ I HIGIENA POZYSKIWANIA MLEKA

1. BUDOWA WYMIENIA. SYNTEZA I SEKRECJA MLEKA

Gruczoł mlekowy:

1. zbudowany jest z czterech niezależnych od siebie ćwiartek

2. każda z ćwiartek posiada odrębną tkankę gruczołową, własne ukrwienie i przewód wyprowadzający umieszczony w strzyku

3. prawą stronę wymienia oddziela od lewej przegroda, spełniająca rolę więzadła podwieszającego wymię

Pęcherzyk mlekotwórczy - Podstawowy element gruczołu mlekowego

• ściany pęcherzyków tworzą komórki nabłonka wydzielniczego i komórki mięśniowo-nabłonkowe

• mleko powstaje w komórkach nabłonka wydzielniczego

• pęcherzyki mlekotwórcze wraz z najcieńszymi przewodami odprowadzającymi i gęstą siecią naczyń krwionośnych tworzą zraziki

Budowa anatomiczna gruczołu mlekowego

Sąsiadujące ze sobą zraziki wraz z przewodami odprowadzającymi mleko tworzą płaty. Gruczoł każdej ćwiartki wymienia składa się z szeregu płatów, których przewody mleczne znajdują ujście do wspólnej zatoki mlekonośnej, połączonej ze znacznie mniejszą zatoką strzykową.

Synteza i sekrecja mleka

• przez gruczoł mlekowy krowy musi przepłynąć 450-500 l krwi, aby mógł on wytworzyć 1 l mleka

• regulacja procesu syntezy związków chemicznych wchodzących w skład mleka odbywa się przy udziale prolaktyny - hormonu wydzielanego przez przedni płat przysadki mózgowej, natomiast oksytocyna odpowiedzialna jest za proces uwalniania mleka

• proces uwalniania mleka zachodzi w wyniku reakcji układu neurohormonalnego, przy udziale odruchów warunkowych i bezwarunkowych

• w obu typach odruchów ramię wstępujące reakcji przebiega układem nerwowym, a zstępuje - układem hormonalnym

• podrażnienia zakończeń nerwowych wymienia, spowodowane ssaniem przez cielę lub wykonywaniem masażu ręcznego, przenoszone jest przez rdzeń kręgowy do przysadki mózgowej

• bodźce te powodują uwolnienie oksytocyny do krwi, która doprowadza ten hormon do wymienia

• oksytocyna powoduje kurczenie się włókien mięśni gładkich wokół pęcherzyków mlecznych, wzrost ciśnienia wewnętrznego w pęcherzykach i w konsekwencji wyciśnięcie mleka z pęcherzyków do zatok wymienia i strzyków

Faza pełnego przygotowania wymienia do doju.

Zewnętrzną oznaką jest stwardnienie wymienia. Dopiero taki stan fizjologiczny gruczołu mlekowego daje możliwość pozyskania mleka. Przystępując do doju, trzeba pamiętać, że procesy wydzielania się oksytocyny i oddawania mleka zachodzą pod wpływem odruchów warunkowych wywołanych podnietami czuciowymi, optycznymi i akustycznymi. Po 20-60 sekundach od zadziałania tych podniet wydzielana jest oksytocyna, której czas działania wynosi od 6 do 8 minut.

Gdy bodźce są niekorzystne (ból, strach, zimna woda do mycia wymion itp.) następuje hamowanie odruchu uwalniania mleka. Z przysadki mózgowej do krwi uwalniany jest hormon kortykotropina (ACTH) działający na nadnercza, pod którego wpływem z nadnerczy do krwi wydzielana jest adrenalina, hamująca proces uwalniania mleka. Należy zatem tak obchodzić się z krową, aby zapobiegać wszelkim sytuacjom stresowym.

2. MLEKO - DEFINICJA, ODPOWIEDNIE WARUNKI JEGO POZYSKIWANIA

Mleko

Mleko to wydzielina gruczołu mlecznego pochodząca z całego nieprzerwanego udoju krowy, uzyskana w okresie laktacji (od 6 dnia po wycieleniu do 21 dnia przed następnym wycieleniem), do której nic nie dodano ani nie odjęto, wykazującą prawidłowe cechy organoleptyczne.

Mleko nienormalne to „wydzielina gruczołu mlecznego”, która nie odpowiada przynajmniej jednemu z tych kryteriów, czyli:

• dój przeprowadzono w terminie nie mieszczącym się w umownie przyjętym okresie laktacji (siara lub mleko siaropodobne)

• wprowadzono do niego substancje, które należy traktować jako zafałszowania

• występują wyraźne wady organoleptyczne wywołane czynnikami fizjologicznymi, żywieniowymi, bądź nadmiernym skażeniem mikrobiologicznym

Skład chemiczny mleka wykładnikiem jego wartości dietetycznej, pro-zdrowotnej i higienicznej

Skład mleka:

• woda 87-89 %

• sucha masa 11-13 %

• białko 2,6-3,8 %

• tłuszcz 3-6 %

• laktoza 4,4-5,3 %

• popiół 0,7 %

Mleko powinno być wolne od:

• obcych smaków

• nieprzyjemnych zapachów

• pozostałości antybiotyków i innych substancji hamujących

• wody

oraz charakteryzować się

• niską zawartością bakterii i komórek somatycznych

Warunki pozyskania dobrego mleka

Podstawowym warunkiem pozyskania dobrego mleka jest posiadanie zdrowych krów. Inne to:

• środowisko - budynek oborowy powinien być jasny, ciepły, z możliwością przewietrzania, czysty; niezbędne jest odrębne pomieszczenie do przechowywania mleka

• czystość obory - ściany i sufit powinny być okresowo bielone, szyby czyste, obora przewietrzana przed dojem, obornik usuwany przed udojami, ściółka sucha i czysta, w lecie tępione owady, ponadto nie należy utrzymywać w tym samym budynku ptactwa

• czystość i pielęgnacja krów - należy czyścić zwierzęta w celu usunięcia zanieczyszczeń, a także aby pobudzić krążenie krwi i przemianę materii; okresowo należy przeprowadzać korekcję racic

• stan zdrowotny wymienia - konieczna jest właściwa praca aparatury udojowej, stałe stosowanie zabiegów przed- i poudojowych, kontrola zdrowotności wymienia

• higiena naczyń i sprzętu udojowego - używanie sprzętu i naczyń wykonanych z odpowiednich materiałów przeznaczonych tylko do mleka, staranie mytych i dezynfekowanych

• higiena przechowywania i obrotu mlekiem - właściwe schłodzenie mleka i zabezpieczenie go przed zanieczyszczeniami i nagrzewaniem

• higiena żywienia - skarmianie pasz dobrej jakości, unikanie pasz zepsutych, stęchłych. Pasze o silnym zapachu, jak kiszonki, świeże wysłodki buraczane, odpadki przemysłowe oraz pasze pyliste, należy skarmiać po doju lub godzinę przed dojem. Przed dojem należy usunąć resztki pasz a oborę wywietrzyć

• higiena osobista personelu - dbałość o czystość rąk i odzieży, wykonywanie okresowych badań lekarskich

Czynności związane z dojem stanowią około 50% łącznych nakładów pracy przy obsłudze krów mlecznych. Równocześnie są one najważniejszymi czynnościami, gdyż decydują zarówno o ilości jak i jakości higienicznej mleka oraz zdrowotności wymienia.

3. JAKOŚĆ MLEKA

Pod pojęciem jakości mleka należy rozumieć poziom jego zdrowotności (wartości odżywczej i bezpieczeństwa spożywania), atrakcyjności sensorycznej oraz dyspozycyjności tzn. zdolności do przechowywania, przetwarzania.

• Jakość początkowa mleka to wartość, jaką ma mleko bezpośrednio po doju.

Trwałość jest określana przez okres, w którym mleko przechowywane po doju zachowa przynajmniej minimalną jakość, czyli taki najniższy poziom wartość użytkowej, który jeszcze pozwoli na wykorzystanie mleka w przetwórstwie spożywczym.

• Jakość bakteriologiczna - określana ogólną liczbą bakterii, liczbą bakterii chorobotwórczych, bakterii kwasu mlekowego, zarodnikowych oraz pałeczki okrężnicy

• Jakość chemiczna (skład) - określana zawartością białka, produktów rozszczepienia białek, węglowodanów oraz tłuszczów, produktów lipolizy, enzymów, składników mineralnych, witamin, gazów, substancji obcych (antybiotyki, środki chemiczne)

• Jakość fizyczna (właściwości) - określenie gęstości, lepkości, temperatury wrzenia, temperatury krzepnięcia, potencjału oksydacyjno-reducyjnego, przewodnictwa, odporności na obróbkę mechaniczną i cieplną, przydatności do wyrobu serów, zdolności emulgowania, zdolności oddzielania, pH i pojemności buforowej

• Własności smakowe - ocena aromatu, smaku, tekstury, barwy

Wpływ niektórych czynników na skład mleka

Składniki mleka	Czynnik wpływający na skład mleka
		Żywienie	Rasa	Okres laktacji	Przebieg doju	Zdrowotność gruczołu mlekowego
Białko [%]	*	**	*	*	↑↑
Tłuszcz [%]	**	**	**	**	↓↓
Laktoza [%]	±	±	*	*	↓↓
Witaminy
A, β-karoten, E	**	±	-	-	↓
D, K	*	-	-	-	↓
Składniki mineralne
Ca, P, K	±	-	-	-	↓↓
Na, Cl	±	-	-	-	↑↑

** wpływ silny, * wpływ średni, ± wpływ mały, - brak wpływu, ↑↓ wzrost lub spadek

Istotny wpływ na zawartość składników mleka ma zdrowotność gruczołu mlekowego. Choroba wymienia powoduje następujące straty:

• Zmniejszenie wydajności mleka o 10-20 %

• Zmniejszenie zawartości tłuszczu, kazeiny i cukru w mleku

• Zwiększenie brakowania krów

• Padnięcia cieląt karmionych mlekiem chorych krów

• Obniżenie wartości lub dyskwalifikacja mleka jako surowca dla przemysłu

4. ZAPALENIE WYMIENIA

Zapalenie wymienia może być wywołane czynnikami zakaźnymi i niezakaźnymi.

Do czynników niezakaźnych należą:

• urazy mechaniczne powstające przy nieprawidłowym doju

• nieodpowiednie warunki zootechniczne panujące w oborze

Do czynników zakaźnych zalicza się:

• bakterie paciorkowe, gronkowce, pałeczki okrężnicy oraz chorobotwórcze grzyby. Drobnoustroje te znajdują się na skórze krowy, ściółce i w powietrzu. Do gruczołu mlekowego przenoszone są za pośrednictwem brudnych rąk dojarzy, aparatury udojowej a także much czy gryzoni.

• Organizm krowy reaguje na zapalenie wymienia reakcją obronną poprzez zwiększone wytwarzanie leukocytów (białych ciałek krwi). Zwiększa się też liczba komórek somatycznych (LKS), która jest czułym wskaźnikiem zdrowotności wymienia i jakości mleka.

• Za komórki somatyczne uważa się komórki pochodzące z krwi (leukocyty, limfocyty, monocyty, erytrocyty, plazmocyty) oraz pochodzące z wymienia (komórki nabłonkowe płaskie, cylindryczne olbrzymie, ciałka Nissena)

• Według ustaleń Międzynarodowej Federacji Mleczarskiej (IDF) za kryterium zdrowotności gruczołu mlekowego krów przyjmuje się do 500 tys. komórek somatycznych w 1 ml mleka.

Skład mleka i zmiany w nim zachodzące pod wpływem zapalenia gruczołu mlekowego (mastisis)

Składniki mleka	Średnia zawartość w mleku normalnym [%]	Zmiany zawartości składników w mleku z chorego wymienia
Sucha masa	12,3	Zmniejszenie
Tłuszcz	3,5	Zmniejszenie
Białko ogólne	3,3	Bez zmian
Kazeina	2,7	Zmniejszenie
Białka serwatkowe	0,6	Zwiększenie
- w tym globuliny	0,06	Zwiększenie
Laktoza	4,5	Zmniejszenie
Popiół	0,9	Zwiększenie
Ca, P, K	0,55	Zmniejszenie
Na, Cl	0,17	Zwiększenie
Liczba elementów komórkowych (tys./cm^3)	<500	Zwiększenie
Intensywność reakcji w teście Whiteside'a	[-]	[+, ++, +++]

Zapalenie wymienia może występować w formie klinicznej, która jest łatwa do rozpoznania po obrzmieniu, zaczerwienieniu wymienia i zmienionej konsystencji mleka. Częściej jednak występują przypadki utajonego mastitis (forma podkliniczna). Wstępna diagnostyka podklinicznych stanów zapalnych wymienia powinna obejmować codzienne sprawdzanie wyglądu i konsystencji mleka na przedzdajaczu.

Do okresowego badania krów w oborze, kontroli efektów leczenia oraz oceny stanu zdrowotnego wymienia nowo zakupionych krów można posłużyć się terenowym odczynem komórkowym (TOK) z Mastirapidem (zwanym też California Mastitis Test - CMT).

Próbę TOK należy wykonywać co najmniej raz w miesiącu. We wszystkich basenikach musi znajdować się jednakowa ilość mleka. Do każdego dolewa się płyn testowy. Po dokładnym wymieszaniu mleka i płynu brak jakichkolwiek skłaczeń świadczy o zdrowym wymieniu.

• do zdojonego na płytkę mleka dodaje się płyn Mastirapid (po około 2,5 ml mleka i płynu) a następnie na podstawie konsystencji i barwy uzyskanej mieszaniny określa się stan zdrowotny wymienia i mleka

• konsystencja śluzowo-klejąca, barwa intensywnie fiołkowa świadczy o podwyższonej liczbie komórek somatycznych w mleku - pH>7,0

• barwa żółta - mleko o odczynie kwaśnym pH<5,2

• barwa szaroniebieska - mleko normalne

5. POLSKA NORMA DOTYCZĄCA MLEKA SUROWEGO

Polska Norma na mleko surowe do skupu

Cechy	Klasa ekstra	Klasa I
Gęstość g/ml	Nie mniej niż 1,0280
Zafałszowania	Niedopuszczalne
Rozwodnienie	Punkt zamarzania ≤ -0,512°C
Ogólna liczba drobnoustrojów w 1 ml	≤ 100 000	≤ 400 000
Obecność komórek somatycznych w 1 ml	≤ 400 000	≤ 500 000
Wynik próby Whiteside'a	-	-
Obecność antybiotyków i substancji hamujących	Niedopuszczalna
Zawartość pestycydów	Wg rozp. MZiOS z dn. 08.10.1993
Zawartość metali	Wg rozp. MZiOS z dn. 31.03.1993
Obecność aflatoksyny M1	Niedopuszczalna

Wymagania ogólne normy zabraniają dostarczania i skupu mleka:

• zafałszowanego

• pochodzącego od krów chorych i będących w trakcie leczenia

• pochodzącego od krów po zakończonym leczeniu a przed upływem okresu karencji na stosowane w leczeniu antybiotyki

• fizjologicznie nienormalnego np. związanego z porodem krowy, tj. dojonego później niż 3 tygodnie przed wycieleniem i wcześniej niż 6 dni po wycieleniu

• w przypadku zakazu skupu wydanego przez lekarza weterynarii

Kryteria przyjęcia mleka w skupie:

1. Według oceny organoleptycznej:

• wygląd - płyn powinien być jednolity, bez zanieczyszczeń mechanicznych widocznych gołym okiem

• zapach - powinien być świeży, naturalny, bez obcych zapachów

• smak - powinien być przyjemny, słodkawy, charakterystyczny dla mleka, świeży i naturalny, bez obcych posmaków. W przypadkach wątpliwych określa się go po uprzednim podgrzaniu próby do temp. 80°C a następnie schłodzeniu do temperatury pokojowej

• konsystencja - powinna być płynna, jednolita, bez widocznych strątów, skrzepów, ciągliwości

• barwa - powinna być jednolicie biała o kremowym i lekko niebieskawym odcieniu, bez żadnych innych odcieni lub barwnych smug

2. Według temperatury:

• temperatura mleka powinna wynosić do +8°C w przypadku codziennego odbioru. Jeżeli mleko nie jest odbierane codzienne powinno być schłodzone do temperatury +4°C do +6°C. Określenie temperatury dokonuje się za pomocą termometru lub aparatów termistorowych

3. Według świeżości (kwasowości):

• świeżość mleka określana jest przy pomocy pH, które powinno wynosić 6,6-6,8, a oceniana próbą alizarolową odpowiadać barwie liliowo-czerwonej przy braku strątów. Kwasowość mleka można określać jako rzeczywistą (czynną) lub miareczkową (potencjalną)

• kwasowość rzeczywista. Oznaczyć ją można za pomocą pehametru lub wskaźników. Dla mleka świeżego pH wynosi 6,5-6,7. W trakcie fermentacji mlekowej pH obniża się aż do osiągnięcia pH 4,5 (punkt izoelektryczny kazeiny). Wartości pH powyżej 6,8 wskazują na zafałszowanie mleka, rozwodnienie lub zapalenie gruczołu mlekowego

• kwasowość miareczkowa. Kwasowość miareczkową wyraża się w stopniach Soxhleta-Henkla (°SH) - 1 stopień SH odpowiada 1 cm³ 0,25 normalnego roztworu NaOH zużytego do zobojętnienia 100 cm³ mleka w obecności fenoloftaleiny. Dla świeżego mleka kwasowość miareczkowa wynosi 6-7,5°SH, dla nadkwaszonego 8-9°SH, a przy kwasowości 12°SH mleko podczas gotowania ulega ścięciu.

6. PRAWIDŁOWY DÓJ

Prawidłowy dój i czynności z nim związane wpływają na oddawanie i jakość mleka. Prawidłowy dój powinien być:

• delikatny

• szybki

• całkowity

• higieniczny

Prawidłowy dój musi uwzględniać kolejne etapy:

• właściwe przygotowanie dojarza i sprzętu udojowego

• staranne wykonanie zabiegów przedudojowych na wymieniu

• odpowiednie przeprowadzenie doju właściwego

• wykonanie zabiegów poudojowych na wymieniu

• umycie i dezynfekcja sprzętu i aparatury udojowej

• schłodzenie pozyskanego mleka

Zabiegi przedudojowe

1. Przygotowanie oraz sprawdzenie czystości i sprawności naczyń i sprzętu aparatury udojowej

2. Przedzdajanie - usunięcie pierwszych partii mleka najbardziej zanieczyszczonych bakteriami bytującymi w kanale strzykowym, określenie wad mleka

3. Mycie wymienia - wstępne pobudzenie gruczołu do optymalnego oddawania mleka, ochrona gruczołu przed zakażeniami bakteryjnymi:

• na mokro ścierką lub gąbką

• wytarcie do sucha

• dezynfekcja strzyków i podstawy wymienia

• masaż wymienia

4. Wstępne pobudzenie gruczołu do optymalnego uwalniania mleka w wyniku zwiększonego wydzielania się oksytocyny, zapewniające pełne i nieprzerwane oddawanie mleka

Zabiegi poudojowe

1. Masaż poudojowy i dodajanie - całkowite wydojenie resztek mleka z wymienia, zwiększające wydajność mleka i zawartość w nim tłuszczu oraz zapobiegające zapaleniu wymienia

2. Dezynfekcja strzyków - zniszczenie bakterii na powierzchni strzyków oraz zamknięcie kanału strzykowego kroplą środka odkażającego, zapobiegające zakażeniom bakteryjnym gruczołu

3. Mycie i dezynfekcja naczyń aparatury udojowej - usunięcie resztek mleka (tzw. kamienia mlecznego), a zwłaszcza białek i tłuszczu z powierzchni naczyń, przewodów i rurociągów mlecznych oraz ich dezynfekcja

Właściwe postępowanie z mlekiem po doju

• cedzenie

• chłodzenie - do temp. +8°C - krótkie przetrzymywanie, do temp. +4°C - długie przetrzymywanie

• przechowywanie

• transport

7. METODY DOJU

1. Dój ręczny:

• Piąstkowanie - jedyny prawidłowy sposób doju (szybki, dokładny, bezbolesny)

• Kciukowanie

• Osmykiwanie

Metody doju ręcznego:

• połowami

• na krzyż

• na przemian prosty

2. Dój mechaniczny

• Uwięziowy system utrzymania:

Dój na stanowisku:

• dój bańkowy (najprostszy) - stosując dojarkę dwubańkową 1 pracownik może wydoić 12-15 krów w ciągu godziny

• dój rurociągowy - 1 pracownik używając trzech aparatów udojowych może wydoić do 25 krów/godzinę

• Wolnostanowiskowy system utrzymania:

• dój odbywa się w halach udojowych

• oddzielne stanowiska dla krów i stanowisko pracy dojarza

• łatwiej jest utrzymać odpowiednią czystość niż w przypadku doju na stanowiskach, dlatego pozyskiwanie mleka przebiega w bardziej higienicznych warunkach

• praca dojarza jest bezpieczniejsza i odbywa się w ergonomicznych warunkach

• łatwiejsze jest prowadzenie kontroli wydajności mlecznej, zdrowotności wymion, stanu kończyn, poza tym większa jest wydajność pracy dojarza

Typy hal udojowych

• tandem

• rybia ość

• prostopadła

• karuzela

Porównanie różnych typów hal udojowych

Kryterium	Typ hali udojowej
		Tandem	Rybia ość	Szeregowa	Karuzelowa
Ustawienie krowy	Boczne	Ukośne	Tylne	Tylne lub ukośne
Dój	Indywidualny	Grupowy	Grupowy	Indywidualny
Przemieszczanie krów	Indywidualne	Grupowe	Grupowe	Indywidualne
Sterowanie ruchem krów	Automatyczne lub półautomatyczne	Półautomatyczne	Półautomatyczne	Automatyczne
Liczba dojarzy	Do 2 x 4 stanowisk 1 osoba	Do 2 x 8 stanowisk 1 osoba	Do 2 x 12 stanowisk 1 osoba	2 osoby
Wydajność pracy dojarza [liczba wydojonych krów/stanowisko/godz.]	6-8	4-5	5-5,5	6
Liczba stanowisk	2-12	3-24	4-48	20-60

Hala udojowa typu tandem

• stado do 100 krów

• dobry dostęp do wymienia

• ciągłość doju

• łatwość identyfikacji krowy

Hala udojowa typu rybia ość

• stado do 250 krów

• grupowe wchodzenie i wychodzenie krów

• przy dużych stadach wskazany jest podział na grupy krów o zbliżonym czasie doju

Dojarnia prostopadła

• stado od 50 krów

• grupowe wychodzenie krów

• łatwy dostęp, dobra widoczność wymion

• bardzo mała odległość między stanowiskami udojowymi

Dojarnia karuzelowa

• stado od 250 krów

• hala o najwyższej wydajności

• niska pracochłonność - dojarz nie musi przechodzić od jednej krowy do drugiej

3. dój za pomocą robotów

• najbardziej zautomatyzowany sposób dojenia krów

• wszystkie czynności wykonuje maszyna, a rola człowieka sprowadza się praktycznie do nadzorowania poprawnej pracy urządzeń

• dwukrotnie w ciągu doby obsługa wymienia filtr do mleka

• pierwsze partie mleka (przedzdajanie) są odprowadzane do oddzielnego zbiornika

• istnieje również możliwość rozdzielenia mleka z poszczególnych ćwiartek wymienia w przypadku choroby

• zastosowanie robotów do doju krów zapewnia im dobre samopoczucie (dobrostan) oraz lepsze zdrowie, gdyż krowy są częściej kontrolowane

• możliwość spożywania paszy treściwej w ilości uzależnionej od wydajności w robocie podczas doju oraz w stacji paszowej znajdującej się w części spacerowej zapewnia wykorzystanie predyspozycji genetycznych każdej krowy. Ponadto zwiększenie krotności doju do 3-4 w ciągu doby pozwala na zwiększenie wydajności mlecznej

---