CHÓW I HODOWLA BYDŁA - WYKŁADY

Wykład I

Chów - trzymanie zwierzęcia dla produkcji (jeśli spełnia określone kryteria mogą być licencjonowane)

Zwierzęta hodowlane - pewna grupa zwierząt najlepszych.

Licencja - danie certyfikatu danemu zwierzęciu, który mówi, że dane zwierzę jest cenne, wartościowe. Jego użytkowość daje nam możliwość do zapisania go do księgi bydła zarodowego, gdzie są wybrane, wyselekcjonowane zwierzęta (10-15% ogółu)

Ministerstwo rolnictwa

↓

Departament produkcji rolniczej → Związki Hodowców

↓

Krajowe centrum hodowli zwierząt

↓ ↓

5 regionalnych stacji Hodowli i Okręgowe centra hodowli zwierząt

Unasienniania Zwierząt

↓ ↓ ↓ ↓

Stacja Hodowli i Laboratorium Księgi Ocena wartości

Unasienniania Zwierząt mleka hodowlane użytkowej

Polska pogłowie 7 306 000 sztuk, to 0,55% światowego pogłowia. 3000 byków zarodwych.

400-500 sztuk wymiany rocznej byków

W pracach hodowlanych dotyczących oceny wartości hodowlanej ilość mleka podaje się w kg za laktację (standardowo laktacja 305 dni). 1 litr = 1.03 kg. W ststystycznych obliczeniach podaje się w litrach na rok kalendarzowy.

Wykład II

Rasa - grupa zwierząt, posiada swoiste odrębne od innej populacji cechy przekazywane z pokolenia na pokolenie.

Odmiany - jeszcze mniejsze. Typ użytkowy często równoznaczny z odmianą.

Rasy mleczne (krajowego nie było i nie ma)

• Holsztyńsko-fryzyjska - czarno-białe, czerwono-białe, najwyższa wydajność jednostkowa, amerykańsko-kanadyjskie (oni doskonalili bydło importowane z Europy i stworzyli dwie odmiany HF)

• Jersey - angielska rasa, najwyższa zawartość tłuszczu w mleku (5,5%), po przeliczeniu wydajności na masę ciała (100kg) jest największa

• Angler - niemiecka, ciemno czerwona, jednolicie umaszczona

• Ayshire - czerwono-biała, najbardziej poprawnie zbudowane wymię

Rasy mięsne:

• Charolaise (rasa francuska) - jest największą pod względem kalibru i masy ciała. Dorosłe buhaje osiągają masę ciała 1100-1300 kg i 150 cm wysokości w kłębie, a krowy 750-900 kg przy 140 cm w kłębie. Umaszczenie jest śmietankowe do jasnożółtego, śluzawica, rogi i racice są jasne. Późno dojrzewa, a krowy charakteryzuje przedłużony okres ciąży. Cielęta rodzą się duże o masie ciała 45-48 kg, co prowadzi niekiedy do trudnych porodów. Wymaga obfitego żywienia i nadaje się do wypasu pastwiskowego na żyznych pastwiskach. Może być opasana do wysokiej masy ciała bez obawy przetłuszczania. Nadaje się do krzyżowania z krowami wieloródkami o łatwych porodach. Mieszańce wykazują szczególną przydatność do intensywnego opasania, do ciężkiej masy ciała - nawet powyżej 600 kg. Potomstwo F1 odziedzicza zdolność do szybkiego wzrostu, dobrego wykorzystania pasz, niskiej zawartości tłuszczu, przy bardzo dobrym umięśnieniu.

• Herefoed - z ras mięsnych stanowi największą populację bydła na świecie. Jest rasą średniego kalibru i wcześnie dojrzewa. Buhaje mają masę ciała 900 kg, a krowy 600 kg. Umaszczenie jest ciemnowiśniowe z białą głową, podgardlem, podbrzuszem i końcem ogona. Odznacza się dobrą płodnością, doskonałą naturalną odpornością, łatwymi wycieleniami i dużą troskliwością krów o cielęta. Główną zaletą tego bydła jest bardzo wysoka zdolność przystosowania się do surowych warunków klimatycznych i ekstensywnych systemów żywienia. Jałowice i krowy kojarzone z buhajami hereford rodzą lekko i bez komplikacji a ich potomstwo jest odporne na zmieniające się warunki klimatyczne i paszowe. Doskonale wykorzystują gorszej jakości użytki zielone. Wadą tej rasy może być otłuszczenie tuszy, mniej efektowny wygląd oraz gorsze umięśnienie, co może utrudnić zbyt. W USA mięso tej rasy cieszy się dużą popularnością ze względu na upodobania konsumentów i walory smakowe mięsa.

• Abeerden angus - zaliczana jest do małych ras mięsnych wcześnie dojrzewających i szybko rosnących. Dzięki pracom hodowlanym prowadzonym w USA uzyskano zwierzęta o wysokiej wyrostowości oraz późniejszym dojrzewaniu. Pozwala to prowadzić opas systemem ekstensywnym do wyższych mas ciała (550 kg) bez obawy nadmiernego otłuszczenia tuszy. Dorosłe buhaje ważą ok. 1000 kg, a krowy 650 kg. Cechą dominującą jest bezrożność i czarne umaszczenie z aksamitną sierścią. Występuje również angus o umaszczeniu czerwonym. Charakteryzują się małą masą cieląt po urodzeniu 30-35 kg, dużą łatwością porodów i ogromną troskliwością krów o potomstwo. Bydło to bardzo dobrze wykorzystuje pasze objętościowe (nawet gorszej jakości). Doskonale znosi gorsze żywienie i trudne warunki klimatyczne.
  Pozytywne cechy tej rasy występują również u mieszańców uzyskanych w wyniku krzyżowania z krajowym bydłem mlecznym.

• Salers (rasa francuska) - bardzo rzadka w Polsce. W województwie podlaskim jest jedno stado tej rasy. Natura i francuscy hodowcy wyposażyli salersa w zdolności do bytowania w najtrudniejszych warunkach. Charakteryzują się niesamowitą odpornością i żywotnością oraz doskonałą płodnością, łatwością porodów i dobrą żywotnością cieląt. Posiadają najwyższą mleczność wśród ras mięsnych. W przeciętnych warunkach dzienna produkcja mleka przez krowy - mamki w ciągu pierwszych 6 miesięcy wynosi: salers 9 l, charolaise 7,5 l, limousine 6,5 kg, a hereford tylko 5 l. Bydło to może być utrzymywane bez budynków. Drzewa, zarośla i obniżenia terenu stanowią dla salersów wystarczającą osłonę przed wiatrem i opadami. Krowy salers, to najlepszy materiał mateczny nadający się do krzyżowania towarowego z rasami mięsnymi o wysokim potencjale przyrostów i odkładania masy mięśniowej: limousine, charolaise. Najładniej umięśnione cielęta, uzyskuje się przy krzyżowaniu krów salers z buhajami charolaise. Rasa salers jest wysoka z dużą kłodą: krowy - 700-900 kg, buhaje - 1100-1300 kg. Mięso jest szczególnie cenione przez smakoszy wołowiny kulinarnej. Ma niespotykany smak, szybko się smaży i gotuje.

• Limousin(rasa francuska) - jest w naszych uwarunkowaniach, rasą najlepszą dla przemysłu mięsnego (wysokie walory rzeźne i kulinarne) i cenioną przez hodowców za łatwe porody i przeciętne wymagania żywieniowe. Nadaje się również do ekstensywnego chowu na otwartym powietrzu. Posiada najlepszy, ze wszystkich ras instynkt stadny. Zwierzęta nie oddalają się od grupy, a w przypadku zagrożenia przyjmują pozycję obronną. Buhaje dorosłe osiągają masę ciała 1100 kg, przy wysokości w kłębie 145 cm, a krowy 650- 850 kg, przy wysokości w kłębie 135 cm. Umaszczenie jednolicie czerwone o odcieniach od ciemno wiśniowego do bułanego. Wyraźne rozjaśnienie sierści występuje wokół śluzawicy, oczu i na kończynach. Zwierzęta są długie, posiadają delikatny kościec o doskonałym umięśnieniu grzbietu i zadu. Popularność rasy wynika z doskonałych walorów tuszy i mięsa. Ubijane zwierzęta uzyskują bardzo dobrą wydajność rzeźną i najlepszą jakość mięsa. Krowy są bardzo płodne i długowieczne (8-11 lat i rodzą ponad 7 cieląt). Bydło tej rasy występuje we wszystkich strefach klimatycznych, co świadczy o wybitnych zdolnościach przystosowawczych do różnych warunków środowiskowych. Bardzo łatwe wycielenia przy krzyżowaniu towarowym. Mieszańce nadają się do opasu intensywnego i ekstensywnego. Osiągają wysoką wydajność rzeźną, duży udział mięśni a mały kości w tuszy. Umaszczenie jest prawie czarne z białymi plamkami.

• Gertrudis

Rasy dwustronnie użytkowe:

• Polska czerwona (świętokrzyska)

• Czarno-biała (krajowa)

• Czerwono-biała (krajowa)

• Simentalers - bydło ogólnoużytkowe ze średnią wydajnością mleka o korzystnym składzie i dobrą mlecznością. Utrzymywane jest prawie na wszystkich kontynentach w zróżnicowanych warunkach środowiskowych i klimatycznych. W Polsce buhaje osiągają przeciętną masę ciała 900-1100 kg, a krowy 680 kg przy wydajności mleka 4000-5000 litrów. Umaszczenie ciała dość zróżnicowane od słomkowo białej do wiśniowo-brunatnej. Głowa i kończyny białe. Kaliber duży z silnie podkreślonymi cechami mięsnymi. Mieszańce z bydłem mlecznym charakteryzują się dobrym tempem wzrostu i wykorzystaniem pasz oraz dobrym umięśnieniem i małym otłuszczeniem tuszy.

• Białogrzbieta

Wykład III

Spożycie 1 litra mleka pokrywa zapotrzebowanie człowieka na:

• Wapń w ponad 100%

• Białko zwierzęce 68%

• Witamina B2 90%

• Energia 25%

• Witamina A 20%

Jeden litr mleka zawiera:

• Izolecyne

• Lucynę

• Liznę

• Tryptofan

• Walinę

• Oraz w 80% fenyloalaninę

• 50% metioninę

Mleko surowe - mleko pochodzące od krów, owiec, kóz i bawolic o niezmiennym składzie, które nie było ogrzane do temperatury powyżej 40°C i nie było poddane innym zabiegom, powodującym podobne efekty jak ogrzanie powyżej tej temperatury.

Mleko zgodnie z definicją Międzynarodowej Fundacji Mleczarskiej (Genewa 1914).

Mleko - jest to produkt całego, nieprzerwanego doju od zdrowej, dobrze żywionej i nie znużonej nadmiernie krowy mlecznej, otrzymany w sposób prawidłowy, bez domieszki siary.

Mleko spożywcze - mleko przeznaczone do obrotu uzyskane z mleka surowego poddanego obróbce cieplnej i oferowane w postaci mleka pasteryzowanego, mleka UHT, mleko sterylizowane.

Obróbka cieplna - ogrzanie mleka surowego w wyniku którego niezwłocznie występuje ujemna reakcja na obecność fosfatazy.

Z mleka klaczy robi się kumys (napój fermentujący) - Mongolia

Siara - mleko o zmienionym składzie, najlepsza zaraz po wycieleniu. Albumina, globulina - białka odpornościowe

Aby wymię uruchomić trzeba aby samica była w ciąży, to powoduje wywołanie mleka. Wymię mięsiste - limfatyczne - bez mleka. Gruczołowe z mlekiem.

Mleko powstaje z krwi

	Osocze krwi %	Mleko%
Woda	91	87
Glukoza	0,05	-
Laktoza	-	4,9
Albuminy	3,2	-
Laktoglobuliny	-	0,05
Globuliny	4,4	0,5 (do 15 siara)
Kazeina	-	2,9
Laktoalanina	-	0,5

Woda - w mleku przedostaje się drogą przesięków z płynów ustrojowych powstaje w wyniku przemian chemicznych zachodzących w komórkach mlekotwórczych

Białko - powstaje w wyniku syntezy z wolnych aminokwasów znajdujących się w krwi oraz z aminokwasów powstałych z rozkładu frakcji białek surowicy krwi i łańcuchów peptydowych. Część białek jest produktem przebudowy białek osocza krwi i syntezy aminokwasów odbywającej się w komórkach mlekotwórczych gruczołu mlekowego.

Tłuszcz mleka - powstaje z substancji tłuszczowych krwi oraz z lotnych kwasów tłuszczowych które powstają w żwaczu. Przeżuwacze mają to do siebie że nie mają białka zwierzęcego. Kwasy tłuszczowe głównie kwas octowy powstaje w żwaczu w wyniku fermentacji włókna pod wpływem mikroorganizmów, nastepnie przenikają ze żwacza do krwi z niej zaś wychwytywane i wykorzystywane w gruczole mlekowym do syntezy tłuszczu

Cukier mlekowy (dwucukier) - laktoza - tworzy się w gruczole mlekowym z glukozy krwi przez połączenie cząsteczek glukozy i galaktozy, które powstaja w wyniku enzymatycznej przemiany cząsteczek glukozy

Okres laktacji - od wycielenia do zasuszenia

Czynniki wpływajace na wydajnść mleczną:

• Czynniki genetyczne - 35% Zróżnicowanie genetyczne, rasa, kojarzenia genetyczne

• Czynniki poza genetyczne - 65% Żywienie, pojenie, pora roku, sezon ocielenia, kondycja, klimat i mikroklimat, płodność krów, ciąża, ruja, zasuszenie, wiek, masa ciała i wyrastanie, dodajanie, choroby, choroby wymienia, system utrzymania (wygodne legowiska)

Technologia produkcji mleka

• System produkcji

• Dobór rasy

• Rodzaj pomieszczeń dla wszystkich grup

• Baza paszowa TMR, PMR

Wykład IV

Systemy utrzymania cieląt i młodzieży:

• Cielęta do 8 tygodnia:

- Kojce indywidualne

- Budki z wybiegiem

- Kojce zbiorowe (grupowe)

• Cielęta od 8 tygodni do 6 miesiąca:

- Kojce zbiorowe

• Młodzież powyżej 6 miesiąca:

- Kojce zbiorowe

- Boksy

- Stanowiska uwięziowe

Wychów jałówek

Prawidłowy system żywienia i utrzymania

• Obniżenie kosztów wychowu

• Sprzyja wyższej wydajności w trakcie laktacji

• Przyspiesza wiek pierwszego wycielenia

W jakim wieku planować wycielenia jałówek

• HF powinny wycielić się w wieku 2 lat (24-25 miesięcy)

• Aby osiągnąć prawidłowy rozwój i wzrost średnie dobowe przyrosty jałówek cb wynoszą 700g

• Masa przy zacieleniu 340-370 kg

Krowa jałowa:

• Krowa która w wieku 12 miesięcy się nie wycieliła

• Jałówka która nie wycieliła się do 34-35 miesiąca

Zabiegi higieniczne:

• Czyszczenie zwierząt

• Dekornizacja - usuwanie rogów

• Dodatkowe strzyki - usuwanie

• Korekcja racic 2 razy do roku - pierwszy raz jak wychodzą na pastwiska a drugi jak schodzą

Wykład V

Metody tworzenia stad mięsnych:

• Zakup czystego materiału hodowlanego dostosowanego do warunków produkcyjnych i wymogów rynku. Szybkie założenie ksiąg hodowlanych, prowadzenie oceny użytkowości mięsnej, a w przyszłości sprzedasz materiału hodowlanego. Metoda szybka, ale dość kosztowna

• Krzyżowanie wypierające. W ciągu 4-6 pokoleń powoduje prawie całkowite upodobnienie rasy wypieranej do wypierającej.

Regulacja wycieleń - najlepsze są wycielenia zimowo - wiosenne (styczeń - maj), wtedy cielęta mogą korzystać z pastwiska, a krowy mają lepszą mleczność. W tej sytuacji krycie należy organizować w okresie wiosenno - letnim ( kwiecień - sierpień)

Systemy chowu bydła mięsnego obowiązujące w UE:

1 - pierwszy etap:

• Odchów cieląt ciężkich (200-350 kg, wiek 7-9 miesięcy), czyli od porodu do odsadzenia cieląt

• Jałówki remontowe 25-30% odchowanych cieląt

• Jałówki hodowlane 10-12 miesiecy, lub cielę 19-20 miesięcy sprzedaż

• Buhajki hodowlane do wychowalni (7-14 miesięcy)

• Pozostałe cielęta na opas

2 - drugi etap:

• Uzyskanie dojrzałości opasowej (małe rasy 400-500 kg, duże 500-700 kg) w bukaciarniach

Realizacja przy uwzględnieniu czynników:

• Rozród - mleczność matek, technika krycia, transfer zarodków, efektywność odchowu cieląt - to 64-65% opłacalności

• Technologia chowu i produkcji -żywienie, utrzymanie, pielęgnacja, pomieszczenia - to 32% powodzenia

• Genotyp - wybór rasy, wartość poubojowa, cechy jakościowe mięsa - to 3-4% powodzenia

Rynek wołowiny UE:

• Żywe bydło

• Świeża, schłodzona lub mrożona tusza

• Solona, w solance, suszona lub wędzona

• Tłuszcz

• Podroby świeże, schłodzone mrożone, solone, suszone lub wędzone

• Inne zakonserwowane

Priorytety w hodowli bydła mięsnego:

• Doskonalenie stad bydła, ocena, selekcja, doskonalenie stad czystych, matki i ojcowie buhajów, buhaje w SHiUZ

• Testowanie różnych ras w kombinacjach krzyżówkowych

• Sposoby pastwiskowania i żywienia - dokarmiacie, urządzenia pastwiskowe

• Systemy opasania dostosowanie do programów rozrodu z uwzględnieniem wpływu na wartości tuszy

• Formy zagospodarowania ziemia - uprawa, chów innych zwierząt, nawożenie, ochrona środowiska

Systemy znakowania bydła:

• Zwierzęta powyżej 93,75% krwi wypierającej - kolor żółty

• Od 50 do 93,74% - kolor zielony

Kod 14-cyfrowy - powszechny system identyfikacji i rejonizacji zwierząt:

• Dwie pierwsze - symbol kraju (Polska - PL)

• Dwie kolejne numer serii

• Dziesięć kolejnych - numer zwierzęcia

• Ostatnia - cyfra kontrolna

• Znal graficzny ARiMR oraz kod kreskowy - informacja o zwierzeciu

Dwie księgi - wstępna (W) dla krów, główna (G) krowy i buhaje

Kojarzenia - ta sama rasa, odmiana

Krzyżowanie - różne rasy, odmiany

Produkcja żywca wołowego w Polsce i UE

Założenia programowe	Realizacja
Krzyżowanie towarowe - 20% krów mlecznych	480 tys. (25% inseminacji) nasieniem buhajów mięsnych
Około 10 tys. Sztuk czystych ras mięsnych bez preferowania jakiejkolwiek rasy	Około 9200 sztuk krów i jałówek czystych i około 9500 sztuk mieszańców (preferowane 4-6 ras na 9)
Około 2005 r. 1 mln. sztuk bydła opasowego	Nie w pełni zrealizowany
Eksport opasów (450-500 kg) lub ich tusz. Ceny minimalne o 20% wyższe za mieszańce towarowe	Eksport około 420 tys. cieląt o masie 120 kg. nie wprowadzono powszechnie systemu EUROP. Ceny ze względu na jakość żywca mało zróżnicowane
Dotacja państwa z tzw. Funduszu Postępu Biologicznego	Pomoc państwa to około 4 mln. zł. W tym 500 zł. do krowy wpisanej do ksiąg , a do krowy mieszańców w księgach 300 zł. 750 zł. do buhaja rozpłodowego
(1994) Związek Hodowli Bydła Mięsnego - 4 okręgi (płd-wsch, dolnośląski, warm-maz, pomorski)	Od 2002 r. pełna dokumentacja selekcji ii doradztwo

Wykład VI

Użytkowanie rozpłodowe:

• Dojrzałość płciowa 8-9 miesięcy

• Dojrzałość rozpłodowa 14-18 miesięcy

• Masa ciała przy zapłodnieniu 350-380 kg

• Ciąża 280 dni ± 10 dni

• Długość okresu poporodowego 42 dni

• Czas trwanie rui 24 (13-26 godzin)

• Czas trwania cyklu płciowego 21 (19-23 dni)

• Pierwsza owulacja po porodzie około 15 dnia

• Pierwsza ruja po porodzie około 30 dnia

• Optymalna przerwa miedzy poradami a unasiennieniem 45-60 dni

• Optymalny moment unasiennienia 12 godzin po stwierdzeniu objawów zewnętrznych

• Reinsyminacja 12 godzin po pierwszej, jeśli są objawy rui

• Wiek w dniu pierwszego wycielenia 24-27 miesięcy

• Optymalna długość okresu międzyciążowego 60-80 dni, a u krów wysokomlecznych 90 dni

• Optymalna długość okresu międzywycieleniowego 360 dni

• Wskaźnik zapładnialnośći 65-70% u jałowic, 60-65% u krów

• Indeks inseminacyjny (wskaźnik ciąży 1,2-1,5)

• Procent cielności 90-95

Wykrywanie rui:

• Pedometr

• Opór elektryczny śluzu pochwowego

• Różnice w składzie chemicznym mleka

• Inne zwierzęta np.: psy

Synchronizacja rui:

• Prostaglandyny - przyspieszają ruję

• Gestageny - opóźniają ruję

Stosowanie synchronizacji:

• Stada bydła mięsnego

• Transplantacja - przenoszenia zarodków

Superowulacja - kilka lub kilkanaście komórek jajowych uwalnianych podczas jednej owulacji

Chimery - zwierzęta, które powstały z dwóch różnych gatunków

Klony - uzyskiwanie zwierząt gdzie do komórki jajowej wprowadzany jest materiał komórko somatycznej. Nowe zwierze urodzi się zawierając cechy wiekowe (dawcy) komórki somatycznej

Zwierzęta transgeniczne - zastępowanie w chromozomach genów genami innych zwierząt

Zapłodnienie in vitro - zapłodnienie poza ustrojem matki, a po zapłodnieniu przeniesienie na zwierzę (owca aby się trochę rozwinął zarodek, a później do krowy)

Wykład VII

Cele pracy hodowlanej

• Doskonalenie pogłowia w czystości rasy (ch, czb ,pc ,sim)

• Doskonalenie pogłowia przez krzyżowanie

• Doskonalenie pogłowia przez tworzenie linii syntetycznych(4-6 komponentów) - głównie w odniesieniu do bydła mięsnego

• Wykorzystanie embriotransferu, zapłodnienia in vitro, klonowania

• Tworzenie nowych ras i odmian

Realizacja

• Objęcie kontrolą użytkowości mlecznej większej populacji krów (obecnie 18%)

• Dostosowanie metod oceny buhajów w Polsce do wymagań światowych (system Interbull)

• Szersze wykorzystanie buhajów pozytywnie wycenionych do krycia krów (nie mniej niż 80% krów powinno być nim inseminowane)

• Poprawa efektów (wskaźników) rozrodu - szczególnie problem u wysoko użytkowych

• Analiza i ocena produktów pochodzenia zwierzęcego (mleko, mięso)

• Dostępność wyników z oceny

Praca hodowlana

1. Ustalenie tożsamości zwierząt - dokumenty hodowlane (metryczka urodzenia), rodowód - minimum pięć pokoleń, grupy krwi, umaszczenie (wzorzec rasy), numer identyfikacyjny

Grupy krwi - obowiązkowe, do ustalenia tożsamości pierwiastek - wykluczenie ojcostwa

2. Ocena pokroju (eksterier, budowa)

- wzrokowo (punkty bonitacyjne)

- pomiary zoometryczne (długość skośna tułowia, szerokość klatki piersiowej, szerokość zadu itp.)

- fotografia

- ocena wieku - na podstawie oceny rogów (z pierwszą laktacją zaczynają się robić przewężenia, dodajemy 2-2,5 roku), uzębienie - mleczne zaczynają zmieniać w wieku 2 lat, po 4-4,5 ma stałe

- ocena masy ciała

- indeksy

Indeks - wyrażenie w % jednego wymiaru w stosunku do drugiego, lub dwóch do trzeciego.

Daje możliwość porównania między sobą zwierząt różnych ras, typów, płci, wieku.

3. Ocena wartości hodowlanej i użytkowej

- Ocena wartości użytkowej matek (kontrola użytkowości mlecznej, ocena rozrodu, ocena pokroju)

- ocena wartości hodowlanej buhajów - trzy stopnie oceny:

a) wybór ojców i matek buhajów

b) odchów buhajów w cwb (centralna wychowalnia buhajów) - tam są specjalnie żywione, w wieku 10 miesięcy badanie nasienia, jeśli ocena pozytywna - do krycia naturalnego bądź inseminacji, jeśli nie pozytywna - eliminowany

c) metody oceny: metoda CM, stacjonarna, CC (równoczesnego porównania), BLUP

- wpis do ksiąg bydła zarodowego (licencja) - uznanie wartości użytkowej, hodowlanej krów i buhajów

metoda CM (córka-matka) - polega na tym, że ocenia się wybraną grupę pierwiastek pochodzących po danym ojcu, ich użytkowość z pierwszej laktacji porównuje się z laktacją ich matek

metoda stacjonarna - grupę co najmniej 15 córek danego buhaja, na 2 miesiące przed wycieleniem, przenosi się do specjalnej stacji, tam się cielą i są całą laktację, jeśli nowa grupa uzyskuje lepsze wyniki, to ma dodatek pasz treściwych w żywieniu; po zakończeniu ich wyniki porównuje się ze średnią stacyjną

metoda CC (równoczesne porównanie) - metoda polowa,15-20 miesięczny buhaj po ocenie trafia do stacji, od niego pobiera się ejakulaty, nasienie powinno iść przynajmniej do 3 różnych obór, a w tych oborach powinno być też potomstwo jeszcze co najmniej 2 innych buhajów, wyniki są przesyłane do Balic

wartość hodowlaną określa się indeksem

> 110 + wariant, poprawia

100 + - , obojętny

< 100 - , buhaj na rzeź, pogarsza efekty w stosunku do innych buhajów

Problemem jest zgromadzenie takiej ilości potomstwa, minimum 15 - do wstępnej oceny, 30-50 do właściwej

BLUP - nasienie buhaja do różnych obór, jak najwięcej potomstwa, ale wycena w dwóch sezonach w roku, ocenia się jak w cechach użytkowych ma się jego potomstwo do potomstwa innych buhajów, ocenia 300-400 buhajów rocznie

Model zwierzęcia - ocenia się i krowy i buhaje, nie tylko cechy użytkowości mlecznej. Ocenia się ok. 30 cech - cechy liniowe, uwzględnia się cechy funkcjonale (np. podatność na schorzenia kończyn), cechy maja przypisaną pewna wartość, wg tej metody nie można porównywać buhajów z sezonu jednego z buhajem z drugiego, czy z danego roku z buhajem z innego roku.

Metody doskonalenia zwierząt:

- inżynieria genetyczna

- rozród i embriomanipulacja

- ingerencja hormonalna

- genetyczne doskonalenie populacji zwierząt gospodarskich

- żywienie zwierząt (dodatki, stymulatory wzrostu, barwniki, enzymy, aminokwasy, probiotki, konserwanty)

9

Bydło - wykłady

---