Wykład 1 - 12.11.08

Ergonomia - to nauka stosowana zmierzająca do optymalnego dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii, organizacji i materialnego środowiska pracy oraz przedmiotów powszechnego użytku do wymagań i potrzeb fizjologicznych, psychologicznych i społecznych człowieka.

Dwa nurty działań ergonomicznych:

1. Koncepcyjna - to wprowadzenie zasad ergonomii już w trakcie formułowania założeń i projektowania systemów.

2. Korekcyjna - zajmuje się korektą warunków pracy na drodze modernizacji istniejących oraz pracujących już maszyn i urządzeń, a także wprowadzeniem elementów zabezpieczających ludzi przed niekorzystnymi wpływami środowiska pracy.

Przewaga człowieka nad maszyną:

1. Wykrywanie słabych sygnałów zarówno wzrokowych jak i słuchowych

2. Wykrywanie sygnałów przypadkowych pojawiających się w tle szumu.

3. Odbiór interpretacja i scalanie informacji cząstkowej oraz uzupełnianie brakującej informacji

4. Wykonywanie płynnych operacji sterowania

5. przechowywanie dużej ilości informacji przez długi okres i wykorzystania
   w odpowiedniej chwili oraz umiejętności kojarzenia ze sobą różnorodnych informacji

6. Myślenie indukcyjne (wyciąganie wniosków i ich formułowanie)

7. Zmiany w zakresie wykonywania funkcji w wyniku uczenia się (poprawa sprawności w toku pracy)

8. zdolność do działania w sytuacjach nieoczekiwanych i mało prawdopodobnych (działanie intuicyjne)

9. Wykrywanie i poprawianie błędów zarówno swoich jak i maszyny.

Przewaga maszyny nad człowiekiem:

1. Szybkość działania

2. Wielkość dysponowanej siły i mocy i ich stabilność

3. Niezmienność wykonywania stereotypowych czynności i zadań

4. Przechowywanie informacji w postaci skróconej i kasowanie informacji

5. Zdolność do wykonywania kilku operacji równocześnie

6. Odporność (zaprogramowana) na warunki środowiska zewnętrznego.

Złożoność pracy człowieka:

1. aspekt pracy zawodowej

2. Kontekst sytuacyjny pracy

3. Uciążliwość pracy fizycznej dynamicznej i statycznej

Kształtowanie warunków pracy

1. projektowanie struktury przestrzennej na stanowisku pracy

2. projektowanie bloków sygnalizacyjnych i sterowniczych maszyn

3. usprawnienia ergonomiczne w pracy i BHP

4. inne zastosowania ergonomii

Aspekt treściowy pracy:

• czasowy

• społeczny

• humanistyczny (praca doskonali osobowość człowieka)

• moralny (dobro bądź zło dla otoczenia, zagrożenia ekologiczne)

• współdziałania

• energetyczny

• regulacyjny (pełnienie roli operatorskiej)

• prestiżowy

• przestrzenny

• sytuacyjny

• i wiele innych

Fizjologia pracy - to dział ergonomii opisujący czynności zachodzące w układach ustrojowych człowieka pod wpływam zróżnicowania obciążeń fizycznych, dynamicznych i statycznych oraz umysłowych.

Wydolność fizyczna organizmu:

1. Zdolność do wykonywania długotrwałego lub ciężkiego wysiłku, który angażuje grupy mięśni bez szybko narastającego zmęczenia.

2. zdolność szybkiego likwidowania zaburzeń homeostazy wywoływanych wysiłkiem.

3. W znacznym stopniu zależy od zdolności pobierania tleny przez organizm.

Homeostaza - stan równowagi organizmu, który jest wyposażony w wewnętrzny system automatycznej kontroli wielu procesów życiowych, którego działanie umożliwia utrzymanie odpowiedniej temperatury ciała, objętości płynów ustrojowych, ciśnienia poprcjalnego tlenu, stężenia glukozy we krwi.

Głównym koordynatorem całego procesu homeostazy jest niewielki obszar międzymózgowia zwany podwzgórzem.

Podwzgórze sprawuje kontrole za pośrednictwem dwóch systemów:

1. autonomicznego układu nerwowego

2. układu wydalania wewnętrznego (hormonalnego).

Zmęczenie - zmniejszenie zdolności do pracy spowodowane przez wysiłek.

Zmęczenie może być:

1. ośrodkowe - polega na narastaniu uczucia ciężkości pracy i bólu mięśni, zmniejszeniu motywacji, koncentracji, uwagi i sprawności psychomotorycznej

2. obwodowe - polega na zmęczeniu mięśni przejawiające się zmniejszeniem siły i szybkości ich skórczów, aż do całkowitej utraty zdolności do pracy

3. Przewlekłe - polega na zaburzeniach w działaniu mechanizmów kontrolujących funkcje fizjologiczne organizmy ( przede wszystkim układu nerwowego) i rozwoju stanów patologicznych.

Sposoby oceny ciężkości pracy przez pomiar:

• Obciążenia bezwzględnego - jest to ilość energii wydatkowanej przez organizm w jednostce czasu (moc). Może być wyrażana także w objętości tlenu pobieranego przez organizm na minutę lub też w jednostkach pracy zewnętrznej wykonywanej w określonym czasie

• Obciążenie względne - jest to stosunek między zapotrzebowaniem na tlen podczas wykonywania pracy a maksymalnym pobieraniem tleny przez organizm (%/V_02max) - wydolność organizmu

Zależność pobierania tlenu:

• Przy wysiłkach lekkich pobieranie tleny będzie od 0% - 10% (%/V_{02 max)}

• Przy wysiłkach średnio ciężkich pobieranie tleny będzie od 10% - 30% (%/V_{02 max)}

• Przy wysiłkach ciężkich pobieranie tleny będzie od 30% - 50% (%/V_{02 max)}

• Przy wysiłkach bardzo ciężkich pobieranie tleny będzie od 50% - 100% (%/V_{02 max)}

Wykład 2 - 26.11.2008

Wysiłek fizyczny- to praca mięśni szkieletowych wraz z całym zespołem towarzyszących jej czynnościowych zmian w organizmie.

Rodzaje wysiłku fizycznego:

• Lokalny do 30% VO_2max pracy mięśni górnych

• Ogólny >30% VO_2max np. wysiłek kończyn dolnych

• Maksymalny = VO_2max

• Super maksymalny- przekracza VO_2max

• Submaksymalny < VO_2max

Zapotrzebowanie na O₂ jest równe indywidualnej wartości VO_2max

W czasie wysiłku fizycznego występuje przetwarzanie energii chemicznej powstającej w czasie metabolizmu komórkowego energią mechaniczna niezbędną do pracy mięśni.

Praca fizyczna dynamiczna- to praca wykonywana z przeważającym udziałem skurczów izotonicznych i krótkotrwałych skurczów izometrycznych

Skurcz izotoniczny- zachodzie wtedy gdy jeden z przyczepów mięśnia jest wolny i w wyniku pobudzenia następuje jego skracanie z maksymalną szybkością, napięcie mięśnia w tej sytuacji nie zmienia się

Skurcz izometryczny- zachodzi gdy obydwa przyczepy mięśnia są unieruchomione a opór przekracza wielkość siły maksymalnego skurczu co powoduje mięsień pobudzony, wzrost napięcia jego długości nie zmienia się. Taki typ skurczu przeważa w wysiłkach statycznych.

Metody pomiaru wydatku energetycznego w czasie wysiłku:

• Kalorymetria bezpośrednia

• Kalorymetria pośrednia

• Na podstawie równoważnika energetycznego tlenu

• Ciągła rejestracja pracy serca

• Metody opisowe

Najdokładniejsza i najbardziej skomplikowana ze względu na unikatowa aparaturę jest metoda kalorymetrii bezpośredniej polegająca na bezpośrednim pomiarze ilości ciepła wytworzonego przez organizm.

Częściej wykorzystuje się metodę kalorymetrii pośredniej której procedura sprowadza się do pomiaru objętość tlenu pobieranego przez organizm i wydalanego CO₂ ,wyliczeniu ilorazu oddechowego i pomnożenie objętości pobieranego tlenu przez odpowiedni równoważnik który znajduje się w tabelach w różnych książkach.

W praktyce przemysłowej do pomiaru wydatku energetycznego stosuje się metodę opartą na wentylacji płuc. Pomiędzy wielkością minutowej wentylacji istnieje wysoki współczynnik korelacji i prawie liniowa zależność.

Na podstawie tej zależności można obliczyć przybliżoną wartość wydatku energetycznego posługując się równaniem Datta - Ramanathana

E = 0,21 *V_E(STPD)

V_E(STPD) -wentylacja płuc w l/min w warunkach STDP(objętość gazu suchego w 0 stopni C i ciśnieniu atmosferycznym 101,3[kpa]

Tętno w wieku ok. 20 lat to 72 do:

-110 przy pracach lekkich

-150przy pracy średnio ciężkiej

180-200 bardzo cieżkiej

Zależność między częstością serca i kosztem energetycznym pracy może być opisany wg. następującego wzory: M= 4,0* HR -255 (M-koszt energii pracy, HR- częstość skurczów serca zmieniona podczas pracy.

W przypadku braku możliwość wykonania pomiaru wydatku energetycznego jedną z powyższych metod wartości te możemy określić za pomocą szacunkowej metody chronometrażowo - tabelarycznej odczytując z tabel wartości wydatku energetycznego dla typowych czynności i ruchów roboczych realizowanych w pracy lub życiu codziennym. Szczególną forma szacowania wielkości wydatku energetycznego metodą opisową jest metoda Lehmana uwzględniająca pozycję ciała i rodzaj grup mięśniowych zaangażowanych w wysiłek.

Praca fizyczna statyczna stwarza inny również ważny rodzaj aktywności mięśniowej. Jej istotą są skurcze mięśniowe, podstawowa część obciążeń jest zawiązana z napięciami posturalnym odgrywającymi ważna role w utrzymaniu pozycji ciała. Pełną relaksację mięśniową człowieka uzyskuje tylko w pozycji leżącej. W innych pozycjach rozwijalna siła napinających się mięśni oddziaływuje na kościec zapewniając jego stabilizację przestrzenną wobec działania siły grawitacji. Część napięć statycznych ma charakter operacyjny np. zawiązane z utrzymaniem ciężkich narzędzi. Wiąże się to z koniecznością utrzymania rąk na pewnej wysokości oraz ich obciążeniem. Również inna jest aktywność mięśni w czasie typowego wysiłku statycznego lub dynamicznego. Podczas pracy dynamicznej skurcz odbywa się na przemian z udziałem zginaczy i prostowników w ten sposób mięsień uczestniczący w pracy po krótkim skurczu powraca do stanu wyjściowego i reakcja skurczowa może być powtórzona. Ma to duże znaczenie z punktu widzenia przemian metabolicznych zachodzących w mięśniach, bowiem naprzemienne skurcze i rozkurcze nie tylko utrudniają lecz tez ułatwiają krążenie krwi i wymianę składników między dopływającą krwią a pracującymi mięśniami.

Sytuacja jest odmienna podczas pracy statycznej bowiem długotrwałe napięcie mięśnia przez ucisk na naczynia krwionośne utrudnia swobodny przepływ krwi co z kolei zakłóca dostarczanie niezbędnych składników usuwanie produktów przemiany materii, ułatwiony jest rozwój zmęczenia, powstaje dyskomfort Az do pojawienia się bólu napiętych mięśni. Całkowite przerwanie przepływu krwi przez mięsień następuje w skutek skurczu odpowiadającego ok. 50 % jego maksymalnej siły.

Istotną cechą pracy statycznej jest stosunkowo małe zużycie energii dwóch reakcji ogólnoustrojowych na obciążenia statyczne na uwagę zasługują wzrost ciśnienia tętniczego krwi niewspółmiernej do wydatku energetycznego. Dlatego też w intensywne wysiłki fizyczne statyczne w życiu człowieka są przeciwwskazane u osób z nadciśnieniem tętniczym, chorobą niedokrwienia i innymi chorobami serca.

Czynniki związane z pracą:

- pozycja

-siły zewnętrzne

-czas utrzymania obciążenia

-częstość wykonania czynności

Zależność matematyczna pozwalająca na wyznaczenie zalecanej wartości granicznej podnoszonego ciężaru została opracowana zgodnie z 3 kryteriami:

-fizjologicznym, w którym przyjęto ze maksymalna wydolność przy pracy fizycznej dynamicznej wynosi 9,5 kcal/min

-biomechanicznym, wykorzystującym iż siły nacisku na krążek L5/S1 na poziomie 3000-4000N mogą być tolerowane przez organizm przy sporadycznym podnoszeniu

-psychofizycznym, w którym określono maksymalną masę podnoszonego obiektu możliwą do zaakceptowania dla 75% pracujących kobiet i 99% pracujących mężczyzn

Obciążenia termiczne organizmu

Z termicznego punktu widzenia organizm człowieka jest pewnego rodzaju silnikiem który wymaga podobnie jak w silnikach technicznych dostarczenia paliwa. Paliwem w tym przypadku są pokarmy (węglowodany, białka, tłuszcze). Po wprowadzeniu do organizmu substancje pokarmowe zostają wciągnięte w tryb metabolizmu i spalane do prostych związków czyli wody i dwutlenku węgla. W procesie tym wyzwalana jest energia w mięśniach częściowo zamieniana na energię mechaniczną ujawniającą się w postaci skurczów mięśni, powyżej 80% stanowi ciepło nazywane ciepłem endogennym.

Wydalone ciepło nie jest jednakowe w całym organizmie, jedynie narządy wyzwalają go więcej inne mniej. Zależy to np. od sytuacji w jakiej znajduje się człowiek. W stanie spoczynku głównym narządem ciepła są narządy w jamie brzusznej a głownie wątroba. Podczas wysiłku fizycznego metabolizm się nasila, wyzwalanie ciepła wzrasta wtedy ponad 75% ciepło pochodzi z kurczących się mięśni szkieletowych.

Niestety organizm nie może zostać wyłączony tak jak zwykły silnik i od razu uruchamiać, zatem istnieje dolna granica poniżej której nie może być spowolniona przemiana materii.

Sposoby wymiany ciepła miedzy organizmem człowieka a otoczeniem: wydzielanie potu, unoszenie ,promieniowanie

Organizm człowieka posiada pewną autonomię, jeśli chodzi o przetrwanie niekorzystnych warunków termicznych jest on wyposażony w fizjologiczne urządzenia termoregulacyjne dzięki którym można przez pewien czas bronić się skutecznie przed nadmiarem lub niedoborem ciepła. Dzieje się tak za sprawą ośrodka termoregulacji umiejscowionego w części mózgowia w podwzgórzu. Ośrodek ten składa się z komórek nerwowych tworzących serwomechanizm który na zasadzie sprężenia zwrotnego przeciw działa zmiano mogącym spowodować wzrost lub spadek temperatury ciała poza dopuszczalny zakres. Podstawową wielkościa regulowana jest termeperatura wewnątrz ciała. Regulacja ta może odbywać się na różnych poziomach w stanie spoczynku, jest to temp. ok. 37 stopni C przy znacznym obciążeniu fizycznym 39 stopni C a w stanach gorączki 40.

Informacje do ośrodka regulacji ciała dochodzą dwoma kanałami:

- kanał nerwowy, zaczyna się od termoreceptorów umiejscowionych w skórze i śluzówkach które w zależności od temperatury otaczającej tkanki wysyłają zakodowaną w postaci impulsu nerwowego odpowiednią informację do ośrodka

-drugi kanał - strumień krwi która przepływając przez tkankę może się ogrzać lub ochłodzić i która podobnie jak woda w centralnym ogrzewaniu informuje jednocześnie ośrodek o tych różnicach.

Na podstawie otrzymanych informacji ośrodek wysyła rozkaz do termoregulacyjnych narządów wykonawczych. Gdy organizmowi grozi oziębienie naczynia skóry silnie się kurczą w następstwie czego przepływ krwi znacznie się zmniejsza, krew przepływając wolno przez skórę ulega znacznemu odtlenieniu, hemoglobina staje się błękitna a skóra sinieje, temperatura skóry obniża się co zmniejsza oddawanie przez nią ciepła kurczą się mięśnie przywłośne- powoduje to chropowatość skóry oraz jeżenie się włosów.

Polisada włosów przy skórnych zwalnia przy skórny prąd konwekcyjny, jednocześnie wzrasta wyzwalanie ciepła endogenicznego zwłaszcza w mięśniach szkieletowych. Występują w nich zjawiska zwane dreszczami, zmienia się również zachowanie człowieka.

Jeśli w otoczeniu panuje wysoka temperatura naczynia skóry rozszerzają się i przepływ krwi przez nie wzrasta, zwiększona zawartość wody w skórze zwiększa jej przewodnictwo cieplne zapewniając korzystne warunki do procesu pocenia, który pracując ze skórą odbiera jej ciepło niezbędne do przekształcenia się w parę wodną towarzyszą temu też zmiany w zachowaniu człowieka.

Dolna granica trzymająca człowieka przy życiu to 25 stopni C zaś górna granica to 43 stopnie C.

Wykład 3

Błąd- działanie odbiegające w jakikolwiek sposób od działania prawidłowego w danej sytuacji wyznaczonego przez obowiązujące reguły i zasady.

Przyczyny błędów:

a)losowość tkwiąca w mózgu

b)ograniczenia poznawcze związane z przetwarzaniem i rozpoznawaniem informacji

c)funkcjonowanie złożonego systemu uwagi

d)cena ryzykowności różnorakich działań człowieka

ad.a- konsekwencją zapisywania obrazów fizycznych są zmiany w przebiegu podstawowych procesów fizycznych np. na zmianę koncentracji uwagi. Błędy powstałe na tle fluktuacji uwagi mają ścisły związek z procesami psychoenergetycznymi, na dynamikę tych błędów możemy oddziaływać jedynie w sposób pośredni np. dbając o kondycję psychiczną.

Ad.b- w typowych sytuacjach człowiek może pomieścić średnio 7 jednostek informacyjnych, w sytuacjach szczególnie trudnych, ekstremalnych pojemność ta spada do 1-2 jednostek. Na niezakłócone przejście informacji z pamięci krótkotrwałej do dalszych faz przetwarzania w sytuacji normalnej to czas ok. 5 sekund, zaś w sytuacji stresowych ok. 20s. Oznacza to że w sytuacjach stresowych nie można skorzystać z uprzednich doświadczeń i działamy na zasadzie instynktu bądź uruchamiamy niewłaściwy stereotyp wskutek czego pojawia się błąd.

Ad.c- funkcjonalno- anatomiczne subsystemy uwagi:

- subsystem zawiadujący procesy orientacyjne i śledzące

-s. detencyjny sterujący rozpoznawaniem i przetwarzaniem informacji

-s. odpowiedzialny za utrzymanie stanu czuwania i wzbudzenia faz.

Zakres centralnego pola widzenia związany z detekcją sygnałów i przetwarzaniem może ulegać zawężeniu lub poszerzeniu, który zależy od wielu czynników np. zakres funkcjonowania uwagi wzrokowej, poziom koncentracji, poziom wzbudzenia itp. Rozszerzenie zakresu uwagi powoduje płytsze przetwarzanie informacji z kolei zawężenie-głębsze. Wyróżniamy pola widzenia: peryferyjne, centralne i tunelowe (zagapienie się).

System uwagi należy łączyć z wysiłkiem psychicznym, 3 typy wysiłku psych.

1. z jednej strony przez wymagania związane z jednym zadaniem, z drugiej zaś przez możliwości jakimi dysponuje wykonawca owego zadania.

2. Określony mianem wysiłku kompensacyjnego związany ze stanami deficytu który przeważnie pojawia się poprzez zmęczenie lub jako efekt ekstremalnych wymagań.

3. Wysiłek adaptacyjne związany z początkową fazą wykonywania czynności i nakierowany na wybór funkcji psychicznych niezbędnych do realizacji danej czynności.

Błędy polegają na:

1. zawężeniu zbiorów możliwych działań lub hipotecznych stanów rzeczy do wąskiego podzbioru na skutek niewiedzy, braku zdolności analitycznych oraz działaniu mechanizmów obronnych zniekształcających obraz sytuacji decyzyjnej.

2. Nieprecyzyjnym określeniu elementów tych zbiorów

3. Błędnej ocenie prawdopodobieństwa

4. Błędnym określaniu użyteczności spowodowanym np. operowaniu zbyt uproszczoną funkcją użyteczności

5. Nieefektywne funkcjonowanie człowieka w sytuacji decyzyjnej.

Psychologiczne mechanizmy powstawania błędów w pracy człowieka:

1. generalizacja bodźców lub reakcji- zjawisko wywołania reakcji przez wpływ bodźców na które reakcja została wyuczona i inne podobne do nich.

2. Habituacja- obniżenie reaktywności, podwyższenie progu wrażliwości w stosunku do bodźców regularnie powtarzających się lub działających w sposób ciągły przez pewien czas.

3. Perseweracja- proces wywołujący i ukierunkowujący reakcję

4. Automatyzacja i dezautomatyzacja czynności- automatyzacja pojawia się tam gdzie występuje stałość układu i stałość następstw bodźców reakcji. Dezautomatyzacja powoduje zwiększenie udziału świadomości, w takiej sytuacji prosta czynność wydaje się bardzo złożona.

Błędy które doprowadzają do wypadków dzielą się na dwie grupy: 1- błędy aktywnie powodujące występowanie niebezpiecznego wydarzenia np. pomyłki 2- błędy o skutkach odroczonych np. odbiegające od standardów warunki, źle zorganizowane zadanie.

W analizie niezawodności człowieka wyróżnia się 3 typy błędów krótkich:

a) pominięcia, niewykonanie zadania

b) niewłaściwe wykonanie zadania

c) wykonanie niepotrzebnego zadania.

Wykład 4

Funkcjonuje wiele teorii przyczynowości wypadkowej. Na szczególną uwagę zasługują dwie koncepcje przyczynowości wypadkowej: -

-deterministyczna,

-probabilistyczna

1. Deterministyczna zakłada, że przyczyną wypadku jest jego warunkiem koniecznym i wystarczającym(zdarzenie, które raz buło przyczyną wypadku spowoduje wypadek ilekroć wystąpi w tych samych okolicznościach). Ma ona zastosowanie w analizach pojedynczych wypadków gdzie analizujemy elementarne typy relacji pomiędzy wypadkiem a jego przyczynami.

Spośród wielu teorii na uwagę zasługuje:

1. Teoria częstego przypadku która zakłada ze wypadki mają charakter losowy i są spowodowane działaniem siły wyższej a wszyscy ludzie mają jednakowe szanse uczestnictwa w wypadku nie są możliwe

2. Teoria następnego wydarzenia- w ramach tej teorii najczęściej stosowana jest teoria domina. Zakłada ze wypadek zdarzeń losowych i wszystkie poprzedzające go zdarzenia powiązane są przyczynowo miedzy sobą. A zatem tworzy się łańcuch przyczyn np. w układzie człowiek maszyna czynniki przyczynowe to: jakość operatora, błąd operatora, niebezpieczne zachowanie, wypadek, uszkodzenie , zranienie.

2. Coraz cześciej analizujemy teorię przyczynowości wypadków opartej na braku kontroli urządzenia. W tej teorii można wyróżnić 3 najważniejsze ogniska:

1. Każdy wypadek w systemie człowiek- środowisko jest wynikiem anormalnej interakcji pomiędzy podsystemami człowiek- technika- maszyna. Proces wypadkowy jest procesem braku kontroli w systemie, a wypadek jest produktem niekontrolowanego systemu.

2. Jest wiele kombinacji anormalnych interakcji między: człowiek technika środowisko jednak przyczyny wypadku zależne są od CZ, T, Ś. Nigdy nie będą inne niż: niebezpieczne zachowania człowieka, niebezpieczne stany techniczne urządzeń i maszyn oraz niebezpiecznych składników środowiska.

3. teoria zapobiegania wypadków

Obserwacja dotychczasowych wypadków przemysłowych pozwala na sformułowanie niektórych istotnych aspektów : CZ-T-Ś:

1. Elementy CZ-T-Ś systemu to zarazem podstawowe czynniki powstawania wypadków

2. Wypadek jest nagły- kiedy każde zagrożenie osiąga wartość krytyczną

3. W systemie pojawia się wypadek gdy zdarzenia są skorelowane ze sobą w odpowiedni sposób

4. Im więcej zdarzeń przyczynowych potrzeba do powstania wypadku tym mniejsze jst jego prawdopodobieństwo

5. Pomimo że wypadek jest nagły i krótki, jest poprzedzony poprzez zdarzenia zwane prekursorami

6. Podstawowym prekursorem zapobiegania wypadkom jest poprawa bezpiecznego zarządzania

7. Powinny być stosowane środki zapobiegawcze, im wcześniej tym lepsze dają efekty

Metody badania wypadków:

1. TOL- skupia się na rozpoznawaniu przyczyn technicznych, organizacyjnych i ludzkich. Jest szczególnie wskazana przy badaniu prostych i lekkich wypadków

2. Metoda analizy bezpieczeństwa pracy- jest szczegółowe w analizie poszczególnych czynności poprzedzających wydarzenie i wykonywanie w jego trakcie w powiązaniu z analizą ryzyka

3. 4x dlaczego - polega na dochodzeniu przyczyn przez zadawanie pytań

4. Metoda analizy odchyleń- szuka przyczyn poprzez analizowanie możliwych odchyleń od normy. Kilka metod bazuje na szczegółowej analizie poszczególnych metod najbardziej znane są:

a)analiza sekwencji zdarzeń za pomocą logicznego schematu (drzewa błędów)

b)metoda KIK- przedstawia elementy ryzyka zawodowego i wyodrębnia 4 fazy: przypadkową, powstania odchyleń, szkód, skutków.

5. Projektowanie struktury przestrzennej stanowiska pracy

Projektowanie ergonomiczne- to realizacja takiego procesu projektowania który stwarza największe szanse uzyskania projektu systemu człowieka- obiekt techniczny o pożądanym poziomie ergonomicznej jakości.

Cechy przestrzenne stanowiska pracy obejmują:

1. Strefy pracy-wynikające z rozmiarów ciała ludzkiego, zakresów swobodnego i wymuszonych ruchów części ciała, zakresu pola widzenia, wielkości pola orientacji

2. Wartość sił wywoływanych przez człowieka w określonym czasie i w określonym kierunku

3. Częstość ruchów w określonych kierunkach

Pole pracy- zasadnicze znaczenie w dostosowaniu parametrów przestrzeni pracy do wymiarów człowieka odgrywa wysokość pola pracy

Mówiąc o polu pracy mamy na myśli:

- pracę sterowniczą z którą wiążą się rozmieszczenie urządzeń regulacyjnych tj. dźwignie, pokrętła, manetki, przyciski.

-Pracę manipulacyjną w trakcie której przedmiot pracy chwytany jest ręką lub przetworzony w wyniku pracy ręcznej.

Od wysokości pola pracy- determinowanej przez zadania i czynności robocze zależy pozycja ciała i swoboda ruchów. Szerokość i głębokość pola pracy powinny nie wymuszać pracy w pozycji pochylonej, zaś sama konstrukcja maszyny nie powinna ograniczać strefy ruchu kończyn dolnych. Pojemniki na materiały wyroby powinny być usytuowane w zasięgu ręki.

Ryzyko zawodowe - to prawdopodobieństwo występowania niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną praca powodujących straty w szczególności wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub w sposobie wykonywania pracy

R= P*S*E

Sygnalizacje wzrokową należy stosować gdy:

-wiadomość jest pełna

- w. jest długa

- w. musi być wykorzystana później

- w. dotyczy zdarzeń w przestrzeni

- w. nie wymaga natychmiastowego działania

- narząd słuchu jest przeciążony

- otoczenie jest zbyt hałaśliwe

- praca nie wymaga zmian usytuowania operatora

Sygnalizację słuchową stosować gdy:

- wiadomość jest prosta

- w. jest krótka

- w. nie musi być wykorzystywana później

- w. dotyczy zdarzeń w czasie

- w. wymaga natychmiastowego działania

- narząd wzroku jest przeciążony

- otoczenie nie sprzyja odbiorowi sygnałów wzrokowych(nadmiar lub niedobór światła, zmienność warunków oświetlenia, pole obserwacji niedostępne dla wzroku)

- praca wymaga pełnych zmian usytuowania operatora.

Przy rozmieszczaniu oraz grupowaniu urządzeń sygnalizacyjnych i sterujących wykorzystuje się następujące zasady:

1. zasada spełnianej funkcji- grupuje się razem urządzenia spełniające jedną określoną funkcje np. w samolocie w jedną grupę łączy się przyrządy nawigacyjne a w drugą przyrządy służące do kontroli silnika.

2. z. ważności- grupowanie urządzeń zgodnie z ich znaczeniem dla danego działania np najważniejsze przyrządy ustawia się w miejscu najlepiej widocznym

3. z. optymalnego umiejscowienia- urządzenie powinno być umiejscowione w najlepszym położeniu z punktu widzenia określonego kryterium np. kr. Dokładności

4. z. kolejności użycia- przyrządy umieszczane blisko siebie które się używa bezpośrednio po sobie

5. z. częstości użycia- umiejscowienie przyrządów najczęściej używanych w miejscach najlepiej widocznych.

Ogólne zasady projektowania urządzeń sterowniczych

- urządzenia sterownicze powinny mieć kształt zgodny z ich funkcją oraz z odpowiednimi cechami i wymiarami antropometrycznymi.

- ich użytkowanie nie może wywoływać uczucia niewygody chwytu i ruchu

- materiał użyty do wykonania części chwytowej powinien być dostosowany do wymagań higienicznych, przyjemny w dotyku i o znacznej izolacyjności cieplnej

- elementy sterowania powinny być łatwo dostępne we wszystkich położeniach

- powinny znajdować się w optymalnym zasięgu ręki i nie powodować wymuszonej postawy ciała operatora

- powinny być tak rozmieszczone aby przy sterowaniu wzajemnie sobie nie przeszkadzały, nie powodowały zranienia operatora oraz uniemożliwiały przypadkowe załączenie sterowanego urządzenia

- największa siła, szybkość i dokładność wymagana przy sterowaniu nie może przekraczać psychofizycznych możliwości obsługującego

- układ elementów powinien być przejrzysty do tego stopnia, aby w krytycznych warunkach prawidłowy ruch został wykonany automatycznie.

- urządzenia sterownicze wymagające szybkiej reakcji powinny być umieszczane jak najbliżej ręki

- przy uruchamianiu elementów sterowania nie powinny występować nadmierne opory, ale również nie mogą to być opory niezauważalne

- urządzenia pełniące tą samą funkcję należy umieszczać obok siebie

- urządzenia awaryjne powinny być umieszczane w widocznym i dostępnym miejscu

- przy wyborze ręcznego elementu sterowania należy przede wszystkim stosować te, które umożliwiają ruch „w przód-w tył” następnie „w prawo-lewo” ruch „w górę w dół” lub ruch obrotowy

- stosować urządzenia sterowane ręcznie jeśli wymagana jest dokładność i szybkość

- dla przenoszenia dużej siły stosować sterowanie nożne

- urządzenia sterownicze powinny być łatwo rozpoznawalne

- kierunek ruchu urz. ster. Powinien być zgodny z kierunkiem ruchu maszyny jaki chcemy spowodować.

Wykonali : Ewelina, Mariolka, Justyna, Piroman, Paweł

POWODZENIA!!!!!!!

---