Makrostruktury społeczne

27.09.2008

Zajmuje się teoriami makrostruktur społecznych.

Struktury społeczne - definicyjny termin w przedmiocie socjologii.

Socjologia to nauka o strukturach społecznych. Nauka o budowie, powstawaniu, reprodukcji, rozwoju i zaniku struktur społecznych.

Struktury społeczne:

- jest jedną ze struktur w ogóle

- przeciwieństwem jest struktura naturalna

- struktury - coś jest regularne, rzeczywistość ma strukturę uporządkowaną

- pewien typ porządku będziemy przeciwstawiać strukturę pewnego konglomeratu

- całość składająca się przynajmniej z 2 elementów. Górna granica nie jest określona ale nigdy nie jest nieskończona.

- pomiędzy owymi elementami pozostają pewne zależności:

* jeden element jest przyczyną powstawania drugiego elementu

* zależności funkcjonalne - cechy lub zmiana

- cechy każdego elementu przysługują mu tylko wtedy gdy jest częścią struktury. Zerwanie tego związku skutkuje utratę części lub całości struktury. Struktury organiczne (liść)

- pomiędzy jej elementami zachodzą różnice ze względu na ich rolę w obrębie struktury. 5 rodzajów elementów:

* są dla struktury niezbędne, usunięcie powoduje że struktura rozpada się jako całość

* nie są konieczne dla istnienie ale sprzyjają jej istnieniu, maja korzystną rolę

* są częścią struktury ale utrudniają, są negatywne w stosunku do funkcjonowania

* które są epifenomenami (nie wywiera wpływu na zjawisko) - nie utrudniają, nie pomagają, są elementami ale nie pełnia żadnych funkcji np. wyrostek robaczkowy

* struktura jako całość posiada nowe cechy, nie jest sumą cech ale posiada nowe cechy elementów. Umiejętność poruszania się, myślenie, połączenie części ze sobą.

Struktura społeczna różni się tym od innych że ich elementami są ludzie.

Stanisław Ossowski odróżnił struktury społeczne od składu ludności - to czysta enumeracja zbiorowości, skład ludności.

Struktura bierze pod uwagę relacje, zależności między elementami.

Ossowskiego interesowało jakie typy relacji zachodzą. Niektóre są zależnościami jak i inne które nie oznaczają zależności.

5 elementów kategorii relacji pomiędzy członkami struktury:

Wyróżnia się zależności jednostronne oraz dwustronne.

1. Zależności wzajemne bądź dwustronne wynikają z podziału pracy - funkcji

2. Jednostronne - stosunek władzy asymetryczny - ten kto jest podwładnym nie może mieć władzy.

3. Relacje hierarchii społecznej - rodzaj stosunków pomiędzy członkami np. hierarchia wiedzy, prestiżu, cechy mierzalne.

4. Dystanse społeczne - socjologicznie bardzo ważny typ między ludźmi. W różnych możliwościach lub ich braku. Odrębne od zależności i od hierarchii.

5. Więzi i antagonizmy społeczne - dwie strony tego samego zjawiska, zjawiska korelatywne, jedno występuje z drugim przeciwstawnie.

Ossowski wyróżnia 2 rodzaje struktur:

- jednostkowe

- zbiorowe (społeczne)

Zagadnienie roli rzeczy w strukturze społecznej - zbagatelizował to zagadnienie Ossowski.

Bez rzeczy żadna struktura nie mogłaby istnieć - są niezbędne.

Rzeczy jako odrębna kategoria struktury. Mogą być niezbędne, mogą być sprzyjające, pełnią też funkcję utrudniającą.

Sprzeczność - to taki element struktury który z jednej strony jest konieczny a z drugiej przeszkadza w funkcjonowaniu. Robert Merton nazwał je dysfunkcjami.

Elementy idealne - pozaludzkie, pozarzeczowe. Język - element każdej struktury, narzędzie porozumiewania się, obyczaje wydziałowe, prawo karne.

Elementy struktury mogą być same strukturami.

Makrostruktury - np. ludzkość - zespół osobników homo sapiens którzy są połączeni całym zespołem wymienionych funkcji.

Do ludzkości nie należą:

1. Mieszkańcy plemion Amazonki, nie mają kontaktu z innymi ludźmi, nie pozwalają do siebie dotrzeć.

2. W Indonezji - Borneo - dżungle gdzie mieszkają plemiona które nie mają kontaktu z innymi ludźmi. Nie wystarczy o nich wiedzieć muszą zaistnieć stosunki - władzy, hierarchii, itd.

15.11.2008r

Założenie iż części struktur są również strukturami. Największą strukturą społeczną jest ludzkość. Każdy z nas połączony jest siecią wielorakich połączeń z każdym mieszkańcem świata. Nie wszyscy członkowie gatunku homo sapiens ludzi którzy nie należą do ludzkości. Są to dwa główne obszary - Amazonia, drugą grupą są plemiona żyjące w Indonezji - mieszkania w dżungli, brak kontaktu z białym człowiekiem.

Ludzkość składa się z pewnych większych elementów.

1. Kompleksy cywilizacyjne - pewne spokrewnione ze sobą (historycznie i funkcjonalnie) grupy zajmowały się wspólne terytorium, kompleks cywilizacyjny - cywilizacja (Euroamerykański, azjatycki, amerykański, europejski, afrykański i australijski, ludzkość składa się z kompleksów cywilizacyjnych.

2. Narody i grupy narodopodobne pod względem wielkości (ilość tworzących ją jednostek) narody i grupy narodopodobne - ZSRR, NRD, plemiona, ludy (to formacje, plemiona społeczne poprzedzające naród) ZSRR i NRD - część narodu, twór podobny do narodu. Dopiero narody i grupy narodopodobne tworzą społeczeństwo.

Społeczeństwo - ludzkość według Comta taka struktura społeczna która jest samowystarczalna, samoistna, taka która może zaspokoić wszystkie potrzeby swoich członków taką cechę posiada naród. Struktura taka musi mieć charakter zorganizowany, ludzkość nie spełnia tego warunku. Każdy naród jest takim tworem. Podstawowa makrostruktura społeczna. Zorganizowany „twór” mający rząd, kierownictwo.

3. Funkcjonalne podsystemy społeczeństwa - np. gospodarka, religia, polityka, edukacja, sztuka, rekreacja i rozrywka i życie rodzinne. Mają inny charakter niż powyższe struktury. Przynależność do jednej z nich wykluczała przynależność do drugiej. W przypadku tej struktury ten ekskluzywny charakter znika w zależności od tego co robimy. Jesteśmy elementami jednego z podsystemów. Elementami tej struktury nie są ludzie ale działania.

4. ruchy społeczne - nie do końca zinstytucjonalizowane, mające historyczny charakter np. rewolucje, przewroty. Rewolucji nie wywołują rewolucjoniści. Rewolucja sama powstaje, dojrzewa w społeczeństwie (solidarność).Mają charakter płynny, zmieniający się, obejmuje setki tysiące ludzi.

5. struktury interpersonalne - oparte na relacjach międzyludzkich, intencjonalnych, bezpośrednich lub pośrednich. Struktura wzajemnych powiązań.

P. Rybicki

Mikrostruktury bezpośrednie relacje z osobami które znamy, pośrednio związane z makrostrukturą, relacje z osobami których nie znamy.

Struktury samoistne utożsamianie makrostruktur ze społeczeństwami. Wyjątek: wielkie aglomeracje miejskie mają pewne zbliżone cechy do struktur samoistnych - mezostruktury - struktury średniego znaczenia, aglomeracje.

Amitai Etzioni - społeczeństwa o działaniu lokalnym, które mają wpływ na makrosocjologie.

Narody - nie są jedynym rozumieniem w socjologii. Naród rozumiany jest także w odróżnieniu od społeczeństw. Naród i społeczeństwo to dwie odrębne struktury. Rozróżnianie kultury materialnej i symbolicznej społeczeństwa to struktura oparta o kult symboli przez sztukę, naukę, język, obyczaje. Tworzą pewien kompleks powiązanych strukturami semantycznymi, które są wyznaczone przez język. Każdy naród ma własny zespół elementów kultury tzw. syntagma - wspólnota narodowa, ludzie oparci są na elementach kultury materialnej, handlują, polityka administracyjno-obronna. Naród polski i społeczeństwo polskie.

Podstawową makrostrukturą jest społeczeństwo.

Społeczeństwo nie jest specyficzne, nie ma odrębności. Szerokie rozumienie narodu według Znanieckiego. Ludy - różnica między ludami a narodem ma wiele różnic - ludy są historyczną formą wcześniejszą a narody późniejszą. Narody powstały z ludów.

- ludy są mniejsze a narody większe od narodów z tych ludów z których powstał.

- narody są grupami terytorialnymi, ludy są grupami genetycznymi, naród musi mieć trwałe terytorium. Lud może nie mieć trwałego terytorium, więź genetyczna - w obrębie ludu trzeba się urodzić w przypadku narodu nie musi być takiej więzi. Do narodu można wstąpić, do ludu nie.

- zamknięcie na zewnątrz - ludy, narody są otwarte. Ludy nie przyjmują z zewnątrz obcych kultur. Ludy niechętnie udostępniają innym swoją kulturę, narody przeciwnie.

- kultura ludów charakteryzuje się homogenicznością - w każdej dziedzinie kulturowej istnieje jeden wzór działania (jeden typ zachowania, religii). W przypadku narodu jest to charakter heterogeniczny - każdy wybiera sobie to co mu odpowiada.

A.Comte - sposób badania rzeczywistości który wychodzi od całości. Zdefiniowanie całości pozwoli zrozumieć sens, rodzaj, funkcje i cechy poszczególnych zjawisk. Comte za osobliwość socjologii uważa fakt, że z pewnej całościowej grupy można wyróżnić poszczególne cechy, elementy.

W socjologii są dwie teorie na temat sposobów badania:

1. Comta - teoria funkcjonalna społeczeństwa

Teoria funkcjonalna społeczeństwa - Comte - każdy element społeczeństwa różni się od innych tym że pełni inna rolę w funkcjonowaniu ale jest podobny w przyczynianiu się do harmonogramu działania. Wszystkie jego części składają się harmonijnie, współdziałają. Wywodzi się z organicyzmu. Innym reprezentantem był Emil Durkheim, Talcot Parsons i Robert Merton.

2. Marksa - teoria konfliktu społeczeństwa

Teoria konfliktowa - Marks - społeczeństwo jest oparte na fundamentalnym, wewnętrznym konflikcie. Konflikt może wiązać skonfliktowane strony, gdy jedna ze stron zależy od drugiej. M. Weber, Dahrendorf

Kategorie społeczeństwa:

1. Społeczeństwo nowoczesne (industrialne)

Społeczeństwo industrialne - społeczeństwo przemysłowe, wytwórcze. Comte zaliczał również samodzielnie prowadzone i uprawiane, gospodarstwa rolne. Odróżnia się społeczeństwa w których najważniejszą rolę odgrywało rolnictwo w społeczeństwie industrialnym produkcja jest skomercjalizowana, przeznaczona na handel przy pomocy maszyny, główną rolę odgrywa miasto. Zastosowanie nauki produkcji a także w innych dziedzinach życia społecznego. R.Aron - oddzielenie zakładu produkcji od domu rodzinnego. Zakład przemysłowy charakteryzuje się podziałem pracy. Przedsiębiorstwa charakteryzowała koncentracja wielkiej liczby ludzi i racjonalna kalkulacja kosztów, eliminowanie nakładów które są nieopłacalne. Różnicą między społeczeństwem a społeczeństwem dawnym i najważniejszą rolę w osiągniętej pozycji. Pozycja społeczna jest wyznaczona przez jego osiągnięcia zawodowe. Każdy jest kowalem swojego losu. Każdy ma takie same szanse wewnętrznie zintegrowane, jest charakterystyczne dla teorii Comta.

2. Społeczeństwo tradycyjne (postindustrialne)

3. Społeczeństwo kapitalistyczne

Społeczeństwo kapitalistyczne istnienie prywatnej własności środków przetwórczości. Prywatni właściciele nie produkują sami tylko zatrudniają innych, ma charakter komercyjny, warunkiem jest osiągnięcie zysku. Należy odróżnić zysk od spłaty za jego pracę. Wynagrodzenie jest elementem harmonizującym działalność, to jest własne źródło konfliktu. Pracujący uważają że to jest niesprawiedliwe. Właściciel broni swojej pozycji jeśli tego nie zrobi zostanie wyeliminowany przez konkurencje. Własność jest podzielona. Konflikt ten nie oznacza że nie istnieje między nimi więź, robotnik potrzebuje pracodawcy.

Kapitał - zysk wypracowany przez najemną siłę roboczą. Każdy pieniądz który zapewnia nadwyżkę pieniądza . Weber odróżnia kapitalizm od kapitalizmu nowoczesnego. Główne różnice między ludźmi to różnice własnościowe oraz ci którzy są kapitalistami i ci którzy nimi nie są. Główne typy różnic między ludźmi.

- racjonalność - kapitalizm jest stosunkowo czystym wyrazem pewnej kultury jakim jest racjonalizm. Cechuje się tym że odbiera się tutaj środek ze względu na jego skuteczność. Kierowano się względami tradycji.

Metoda afektualnego doboru środków do celu, kierowano się efektami, tym co lubił.

4. Społeczeństwo rozwinięte

5. Społeczeństwo nierozwinięte

Koncepcja funkcjonalna - Parsons wychodzi od pojęcia sytemu społecznego.

f A adaptacyjna	f G osiągania celu
f I Integracyjna	f L ustanawiania wartości

AGIL

A: Funkcja adaptacyjna - każde społeczeństwo musi sobie zapewnić równowagę z naturą. Gospodarka pobiera z przyrody to co potrzebne do życia. Wytwarzanie rzeczy umożliwiające uniezależnienie się od przyrody. Reguluje stosunki między innymi społeczeństwami.

Podsystem osiągania celu - polityka kolektywne działanie musi być skoordynowane.

Funkcja integracyjna - wymaga wspólnych norm, zasad współdziałania.

Funkcja ustanawiania wartości - ustanawianie wartości co jest dobre a co złe, wszyscy powinni mieć taki sam system wartości. Społeczeństwo potrzebuje instytucji - rodzina, szkoła, kościoły, istnienie nauki. Społeczeństwa mają różne wzorce wartości

Systematyzacja wartości społeczeństwa

- struktura ich uniwersalności - cechy przypisane i cechy osiągnięte.

- mogą mieć charakter uniwersalny (ceni się różne wartości) lub partykularny (ceni się jeden system wartości)

4 możliwe typy systemu wartości:

1. System uniwersalistyczno - przypisaniowy, jeden typ cechy przypisanej

2. Uniwersalistyczno - osiągnięciowa - ceni się osiągnięcia ludzi a nie ich cechy przypisane w USA

3. Partykularystyczno - przypisany

4. Partykularystyczno - osiągnięciowy - ceni się osiągnięcia (ZSRR) w dziedzinie politycznej w strukturze państwowo-politycznej.

Od tego jaki typ panuje w społeczeństwie zależy od relacji między instytucjami AGIL

Teoria zróżnicowania społecznego według Parsonsa. Ludzie we wszystkich społeczeństwach różnią się między sobą.

Występują we wszystkich społeczeństwach ale mają różną rolę:

-członkostwo w komórce pokrewieństwa

- właściwości przypisane (płeć, wiek, siła)

- osiągnięcia

- dobra, pieniądze, wartości materialne

- władza - władza związana z osobą przeprowadzeniem swojej woli innym ludziom

- władza autoryzowana - władza w obrębie organizacji związana ze stanowiskiem.

14.12.2008

Egzamin : wykłady + lektura Giddensa

Funkcjonalna teoria społeczeństwa.

Koncepcja Parsonsa jest sformułowana ogólnie, można za jej pomocą analizować każde społeczeństwa.

Inni funkcjonaliści stosowali ten schemat do społeczeństwa współczesnego - amerykańskiego. Te koncepcje są w dalszym ciągu współczesne.

Jednym z tych funkcjonalistów jest W. Lloyd Warner - reprezentuje tzw. wielowymiarową teorię uwarstwienia.

Subiektywna wersja teorii stratyfikacji.

Stanisław Ossowski

Możliwe są 2 wersje schematu stratyfikacji: tzw. schemat gradacji - stopień cechy się zwiększa lub zmniejsza.

1. Prosta gradacja - uwarstwienie społeczne według jednej cechy, musi być mierzalna i mieć charakter ilościowy np. dochód

Zwracał uwagę że mogły być takie cechy które są pozornie cechami prostymi np. zawód. Zawód bowiem nie jest cechą prostą - bierzemy pod uwagę wiele jego elementów. Zawód jest sumą, syntezą tych cech. Zawód to cecha złożona.

2. Gradacja syntetyczna - uwarstwienie społeczne w oparciu o kilka cech łącznych. Dochód, władza, prestiż społeczny.

Oznacza pewną pozycję łączną do których jednostka należy.

Tego rodzaju schemat zróżnicowania nie może być zbudowany przez socjologa - nie ma obiektywnych sposobów zbadania tego. Pojawiają się w socjologii.

Ossowski zgadza się z Warnerem. Subiektywna koncepcja stratyfikacji. Podaje te decyzje w ręce samych badanych. Sami podzielą się na odpowiednie warstwy a socjolog odtworzy te warstwy.

Warner zaproponował własne pojęcie klasy.

Klasa - zespół ludzi którzy we wspólny sposób lokują się na wspólny szczebel w hierarchii społecznej i są w taki sam sposób oceniani przez innych. Pokrywają się 2 oceny - sami i inni muszą nas do tej pozycji zakwalifikować , musi być spójność.

Warner badał amerykańskie miasteczka, jedno z najbardziej znanych nazwał „Miasteczkiem jankesów ”. Stosował metodę - nie używał ankiet tylko swobodne wywiady. Pytał o to jakby pan określił swoje miejsce w tym miasteczku. Pytania też o burmistrza.

W tym miasteczku ludzie wyróżnili 6 klas:

1. Wyższa wyższa - bogactwo odziedziczone - arystokracja

2. Wyższa niższa - najbogatsi, sami się dorobili

3. Średnia wyższa - burmistrz, sędzia, najwyżsi urzędnicy

4. Średnia niższa - średni przedsiębiorcy, kupcy, urzędnicy

5. Niższa wyższa - robotnicy wykwalifikowani i niewykwalifikowani

6. Niższa niższa - włóczędzy, żebracy, bezrobotni żyjący z zasiłku

Warner zastanawiał się jakimi kryteriami kierowali się ludzie aby się zakwalifikować do klas.

- zawód

- źródło dochodów

- dzielnica zamieszkania

- typ posiadanego domu

Koncepcja Warnera może być stosowana do dowolnej zbiorowości.

Czynnik ograniczający

- wspólny system wartości - życie społeczne może funkcjonować jeżeli ludzie uważają za wspólnotę jednolity system wartości. Takie systemy w niewielkich wspólnotach, miasteczkach.

Kolejni przedstawiciele:

K. Davis, W. Moore

Napisali własne książki, słynni - napisali jeden wspólny artykuł „O niektórych zasadach uwarstwienia” Odpowiedź na pytanie dlaczego istnieją klasy, źródło zróżnicowania. Ich odpowiedź że zróżnicowanie ludzi jest warunkiem istnienia społeczeństwa. Davis i Moore przyjmują pojęcie pozycji społecznej, składa się z zespołu obowiązków oraz nagród za wypełnianie obowiązków - trojaki charakter.

- nagrody ekonomiczne

- nagrody symboliczne - szacunek, honor, dyplomy

- nagrody estetyczne - sytuacje których nie można sprowadzić di materialnych czy symbolicznych. Coś pośredniego.

Źródłem zróżnicowania jest zróżnicowanie pozycji i różnice obowiązków. Ich zdaniem pozycje społeczne można oceniać ze względu na ich role na istnienie społeczeństwa. Te które są niezbędne powinny być nagradzane najwyżej. Kryteria

1. Ważność funkcjonalna pozycji

2. Ilość personelu skłonna w danym momencie do objęcia danej pozycji. Modyfikuje pierwsze kryteria ma kilka aspektów:

- trudno ustalić jakąś pozycję bo wymaga długiego przygotowania

- talent, niektóre pozycje wymagają talentu

- te kryteria mogą wyjaśnić kryteria zróżnicowania

- oddzielić rodzaje nagród które są funkcjonalnie ważne i funkcjonalnie niepotrzebne

W katach 70-tych została zdominowana przez teorie makrosocjologiczne.

Teoria zróżnicowania zawodowego.

Zawód to zjawisko które musi uznać każdy socjolog. Każdy zawód pełni określone funkcje które się uzupełniają tworząc spójność społeczeństwa.

Najważniejszym trybem różnic są zróżnicowania zawodowe.

Schemat kategorii społeczno-zawodowych

Zawód pojęcie: wyspecjalizowana działalność służąca zaspokojeniu potrzeb innych ludzi która jest dla jednostki wyłącznym źródłem utrzymania, to pewien typ pracy. Zawodów jest setki tysięcy, nie ma jednoznacznej klasyfikacji zawodu. Nie ma odróżnienie specjalizacji od zawodu.

Sposoby redukcji zawodów do niewielkiego zestawu kategorii pozwala czynnik społeczny.

Zespoły zawodów:

1. Manager - zawody kierownicze w różnych dziedzinach

1. Niżsi managerowie - podjednostki

2. Profesjonaliści to ludzie z wyższym wykształceniem ale zajmują się merytorycznymi zagadnieniami - księgowi, prawnicy, lekarze, finansiści, inżynierowie

1. Półprofesjonaliści - ludzie ze średnim wykształceniem albo ci z wyższym wykształceniem ale wykonujący pracę np. pielęgniarki, nauczyciela w szkole podstawowej, technika w zakładach

3. Urzędnicy - szeregowi wykonujący prece merytoryczne, referenci, wykształcenia różne, rutynowe zadania wykonują.

4. Pracownicy usług i handlu np. zakład kosmetyczny

5. Robotnicy są rozbici na pewne mniejsze grupy

1. Wykwalifikowani

2. Pół wykwalifikowani

3. Nie wykwalifikowani

Różnice od pozostałych kategorii

- typ pracy (fizyczna, manualna/niefizyczna, nie manualna)

6. Właściciele - przedsiębiorcy, ludzie mający przedsiębiorstwa produkcyjne, handlowe, usługowe. Ci też którzy maja dochody z własności - z akcji, wynajmu mieszkań, ziemia..

Vocation - zawód - typ pracy

Occupation - zajęcie, pozwala włączyć do schematu ludzi bez zawodu, wykonujący jakieś zajęcie.

Funkcje

Każdy powinien być zakwalifikowany do odpowiedniej klasyfikacji. Każdy ma źródło dochodów.

Prestiż zawodu - uznaje się za jedną z nagród zawodowych

- wynagrodzenie nagrody zewnętrzne, materialne

- prestiż

- satysfakcja z pracy - nagrody wewnętrzne

C. North, P. Halt

Zbudowali narzędzie do zbadania prestiżu zawodu. Metoda - zbudowali listę 90-ciu typowych amerykańskich zawodów oraz schemat do oceny tych zawodów w 5 kategoriach

1. Doskonały- profesor uniwersytetu, sędzia

2. Dobry

3. Taki sobie

4. Poniżej przeciętnej

5. Kiepski

Schemat hierarchii zawodowej wynikający z pierwszych badań nie uległ zmianie.

Każdy miał ocenić swój zadów. Klasyfikacja nie odzwierciedla wyborów, odzwierciedla ludzie ideologie, wyobrażenia. Wyobrażamy sobie konkretne zawody na podstawie stereotypów.

Klasyfikacja zawodowa- wewnętrzna nagroda zawodowa

W XIX wieku i do dzisiaj w teorii ekonomicznej przyjmuje się założenie że człowiek kieruje się w swoich działaniach racjonalnym…………………………….. przyniesie mu najwięcej korzyści nawet przy najmniejszym wysiłku.

Im lepsze korzyści materialne tym więc ej ludzi do pracy i lepiej będą pracować.

F. Taylor

1911 - wydał książkę „Zasady naukowej organizacji pracy”. Proponuje pewne formy pracy oparte na tych założeniach. Robotnik jest zbyt mało racjonalny w pracy. Przez ten chaos traci czas i możliwości wyprodukowania detali. Powinno się maksymalnie wykorzystywać 8h pracy. Skonstruowanie modelu do pracownika - robotnik miał nie tracić czasu na przechodzenie np. po narzędzia. Metoda Taylora zaczęła być stosowana w fabrykach. Na tym opierał się przemysł, jeśli jedynym celem robotnika jest zarobek.

Eltor Mayo

Teoria human relations

03.01.2009

1. Perspektywa konfliktowa- K. Marks i M. Weber

- podstawą zróżnicowań jest dziedzina ekonomiczna (nie dochody! Lecz własności) dochód jest pochodną własności

- A. Smith podzielił społeczeństwo na trzy wielkie klasy

a) kapitaliści- dochody z kapitału

b) robotnicy- dochody z pracy

c) właściciele ziemscy- dochody z renty ziemskiej

- K. Marks- zróżnicowania ze względu na własności- podział na klasy,

przemysłowa klasa średnia (drobni przemysłowcy, rzemieślnicy) i klasy chłopskie.

Uważał że jest kilkanaście klas. Przypisano mu dychotomiczną wizje społeczeństwa,

podział na burżuazję i robotników.

Co to jest kapitał?- wg Marksa to pewien stosunek społeczny, który przybiera postać rzeczy, ale nie sprowadza się do rzeczy, to stosunek ekonomiczny, który zakłada że środki produkcji są prywatną własnością jednostki, mają taki zakres, że same jednostki nie mogą ich uruchomić, dlatego potrzeba wynająć osoby, które nie posiadają środków produkcji. Aby kapitał mógł funkcjonować musi istnieć rynek.

Pieniądze po sprzedaży rozdzielają się na trzy elementy:

a) pokrycie kosztów produkcji

b) opłacenie pracy zatrudnionych pracowników

c) zysk

Może być kapitał: finansowy, handlowy, produkcyjny, usługowy.

Powstaje wielka klasa kapitalistów finansowych, usługowych itp. - zatrudniają tanią siłę roboczą.

4 klasa- właściciele ziemscy:

Członkowie stanów społecznych- ci, którzy nie należą do żadnej z klas, działają w sferze publicznej. „klasa w sobie”- ekonomiczna kategoria, która pozwala określić wyodrębniony system ekonomiczny.

„klasa dla siebie”- gdy członkowie „klasy w sobie” organizują się w kolektywną całość (świadomość klasowa)

- klasy powstają w tych społecznościach w których powstaje własność prywatna

- między pracownikami najemnymi a właścicielami istnieje konflikt

( zależność: robotnik nie może istnieć bez kapitalisty i kapitalista nie może istnieć bez robotnika )

- konflikt- źródło społecznego rozwoju, walka klas musi prowadzić do kompromisu- motor napędowy historii.

- krytyka Marksa- walka klas przynosi korzyści dla kapitalistów, a nie dla robotników, obniża się poziom życia robotników poprzez wprowadzenie mechanizacji w produkcji. (negatywna przesłanka rewolucji)

- system gospodarczy kapitalizmu wewnętrznie się integruje ( pozytywna przesłanka rewolucji)

M. Weber

- przyjął wiele zasadniczych myśli Marksa

- zbudował własną koncepcje państwa

- wg niego istniało również społeczeństwo kapitalistyczne

- kapitał- każdy pieniądz, którego zastosowanie pozwala pomnożyć go, odróżnia kapitał od kapitału nowoczesnego ( tego którego głosi Marks)

- zróżnicowanie społeczeństwa- dziedzina ekonomiczna- własnościowa, klasy ekonomiczne i klasy społeczne.

Dwie teorie klas:

1) klasy występują we wszystkich społeczeństwach w których istnieje własność prywatna

2) klasy występują w tych społeczeństwach w których istnieje rynek wymiany pieniądza

ad1) klasa to zbiór ludzi którzy znajdują się w jednym położeniu klasowym:

podobne cele życiowe, zapotrzebowanie w dobra zewnętrzne i wewnętrzne, los życiowy- wynika z różnic własności, dóbr i kwalifikacji. Klasa istnieje tam gdzie jest rynek (pieniądz).

ad2) Dwa porządki klas ekonomicznych:

1)klasy posiadania 2)klasy zarobkowe.

ad1) własność która przynosi właścicielowi dochody bez wykonywania pracy

1. Pozytywne- posiadacze: rentierzy i wierzyciele

2. Negatywne- ci którzy są posiadani: niewolnicy, zdeklasowani, zadłużeni, biedni, żebracy, zasiłki publiczne

3. Średnie- (klasy stanu średniego)- kapitaliści, robotnicy, chłopi, rzemieślnicy, urzędnicy

ad2) klasy zysków i dochodów- źródłem utrzymania jest zysk, przedsiębiorstwa, przedsiębiorcy, adwokaci, lekarze, artyści, pewne kategorie robotników (pozytywne),

negatywne- urzędnicy zatrudnieni w prywatnych przedsiębiorstwach, robotnicy najemni, klasy średnie- pewne kategorie robotników, urzędnicy państwowi.

Pojęcie klasy społecznej: zespół takich położeń ekonomicznych (posiadania lub zarobku), pomiędzy którymi zachodzi zjawisko ruchliwości wewnątrzpokoleniowej i pokoleniowej.

Cztery klasy społeczne:

1. Robotnicza (dziecko robotnika może zostać jedynie innym rodzajem robotnika)

2. Drobnomieszczaństwo- drobni przedsiębiorcy, kupcy

3. Nieposiadająca inteligencja i wyszkoleni fachowo

4. Posiadacze i uprzywilejowani przez wykształcenie

Koncepcja struktury społecznej- stany dla Webera Są wyrazem porządku, szacunku i zróżnicowania porządku społecznego

Koncepcja różnic stanowych- szacunek społeczny

Stan- zespół ludzi posiadających pewną wspólną cechę o takim charakterze i zakresie, mającym wpływ na losy życiowe

Cechy szacunku wg Webera:

1. Szacunek to zjawisko jakościowe- różne typy szacunków nie mogą być porównywane w kategoriach większego lub mniejszego szacunku ( to jest kategoria ilościowa)

Prestiż- kategoria ilościowa

2. Szacunek społeczny musi przejawiać się na zewnątrz

Prestiż to tylko pewna opinia o kategoriach społecznych

3. Przeciwieństwem szacunku jest brak szacunku i antyszacunek (szacunek negatywny) społeczna pogarda, niechęć.

Stany klasowe: klasy mogą być również stanami-

1. Arystokracja- stanowy sposób życia, grupa zamknięta ma własny honor.

Szacunek społeczny a honor społeczny: honor to szacunek, jakim osoba lub grupa społeczna obdarza samą siebie

2. Stany zawodowe- zamknięta grupa, specyficzny sposób życia wynikający z wykonywanego zawodu, budzą szacunek, posiadają honor zawodowy np. duchowieństwo

3. Stan oficerski- szacunek gwarantowany prawem

Szacunek spontaniczny, wymuszony- sędziowie, prostytutki (szacunek negatywny).

4. Stany etniczne- nie mają pełni praw.

Właściwości stanów:

Sorubium- małżeństwo tylko w obrębie stanu.

Komensalizm- współbiesiadnictwo- biesiadowanie wśród ludzi jednego stanu.

Specyficzną odmianą stanu jest kasta czyli stan, który oprócz barier społecznych, ekonomicznych, obyczajowych posiada bariery religijne.

1. Trzecią sferą zróżnicowania społecznego jest PARTIA.

Podstawą jej tworzenia jest rozkład władzy.

(nie partie polityczne- partia bez przymiotnika)

1. Władza- przeprowadzenie swojej woli wobec innych, jest zjawiskiem szerokim i powszechnym, nie tylko politycznym, ale np. rodzinnym, religijnym- dlatego nie ma przymiotnika

2. Władza prawomocna- panowanie, nie każda władza jest panowaniem.

Panowanie- szansa zdobycia posłuchu dla swojego rozkazu.

2. Trzy źródła prawomocności:

1. Umowa

2. Władza tradycjonalna ( na zasadzie tradycji )

3. Władza charyzmatyczna ( cechy przywódcy- swoiste, niepowtarzalne, władza nie ma żadnych ograniczeń )

3. Związek społeczny- specyficzny rodzaj stosunku społecznego.

Stosunek społeczny- wzajemnie na siebie skierowane i zorientowane w swoim przebiegu działania na kilka osób, co najmniej dwóch.

Związki społeczne mają większą doniosłość niż stosunki społeczne, jego porządek ( zespół zasad regulujących owe działania ) kontrolowany i sankcjonowany przez specjalnie powołane do tego kierownictwo i sztab.

Partie działają zawsze w związkach społecznych- dążą przez to do opanowania jego kierownictwa ( wg Webera ).

4. J. Habermas- nazywa współczesne społeczeństwo społeczeństwem późnego kapitalizmu ( po 2 w. św. ) lub kapitalizmem zorganizowanym- różni się od poprzedniej jego fazy, pojawieniem się dwóch zjawisk:

1. Koncentracja przedsiębiorstw- organizacja rynku pracy, kapitału, towaru- nie ma wolnego rynku

2. Niedostatki funkcjonowania rynku są zastępowane przez państwo

( oligopol rynku- kilka podmiotów ).

5. Rynek przestaje działać właściwie. Wielkie przedsiębiorstwa zawierają porozumienia cenowe. Może to doprowadzić do kryzysu gospodarczego. Zadaniem państwa jest neutralizowanie i zastępowanie luk w systemie finansowym.

- Działalność państwa idzie w dwóch kierunkach:

a) wchodzi na rynek

b) działanie poza rynkiem ( zasiłki, ochrona środowiska ).

- Dwie wielkie sfery funkcjonowania państwa:

gospodarka, system administrowania.

6. Trzy sektory:

1. Prywatny, wolnokonkurencyjny- obejmuje niewielkie i średnie przedsiębiorstwa działające w pracochłonnych dziedzinach produkcji- siła ludzka- najważniejszą siłą, warunki pracy i płace są niestabilne, częste bankructwa, zwolnienia pracowników.

2. Prywatny, monopolistyczny- wielkie przedsiębiorstwa, korporacje międzynarodowe, rynek jest podzielony, konkurencja ograniczona, zapewnienie zatrudnienia, wysokie zarobki, pracownicy są zorganizowani w związki zawodowe, branże kapitałochłonne, umowa o pracę- ustalona zbiorowo przez związek zawodowy, politycznie określona struktura płac.

3. Publiczny, monopolistyczny- wielkie przedsiębiorstwa lub korporacje, które są państwowe i kierują nimi menadżerowie, prywatne firmy wykonywujące pracę na zlecenie państwa, nie ma rynku, kapitałochłonny typ produkcji, wysoki poziom bezpieczeństwa pracy, wysoki poziom płac i organizacji pracowników ( związki zawodowe ).

7. System ( aparat ) administracyjny- istnieje, bo rynek działa niedoskonale. Państwo planuje, są to plany kilkuletnie, planuje cele funkcjonowanie państwa:

- musi zapewniać minimalny wzrost

- musi zagwarantować stabilność wartości pieniądza

- musi zapewniać minimalną równowagę handlu zagranicznego.

Działanie państwa przez rynek- dawanie kredytów, gwarancje cenowe, podatki.

Działanie państwa poza rynkiem- musi ponieść koszty prywatnej gospodarki (ochrona środowiska), bezrobocia (zasiłki ).

1

---