Powietrze , studia, zdrowie publiczne 3


Temat: Powietrze jego skład oraz właściwości fizyczne.

Powietrze - jednorodna mieszanina gazów stanowiąca atmosferę ziemską

Właściwości fizyczne powietrza

Powietrze jest bezbarwne, nietoksyczne, bezwonne, bez smaku, słabo rozpuszczalne w wodzie. Skroplone powietrze jest bladoniebieskie. Gęstość powietrza zależy od ciśnienia, temperatury oraz składu, dla suchego powietrza, przy ciśnieniu atmosferycznym, na poziomie morza, w temperaturze 20°C wynosi 1,2 kg/m³. Temperatura topnienia zestalonego powietrza wynosi około -213°C, a temperatura wrzenia około -191°C.

Skład powietrza

0x01 graphic

Skład procentowy powietrza

Zawartość głównych składników powietrza nie zmienia się, zwane są one składnikami stałymi, zawartość niektórych składników zmienia się, zwane są one składnikami zmiennymi.

Objętościowy skład powietrza:

Składniki stałe:

(skład niezmienny do wysokości 80 km, w stanie suchym czyli bez pary wodnej)

Składniki zmienne:

(różne, w zależności od położenia geograficznego, pory roku i innych sytuacji, np. erupcji wulkanu)

Suche powietrze ma średnią masę molową 28,84 g/mol.

Wilgotność

Powietrze zawiera różną, zależną od warunków otoczenia, ilość pary wodnej. Zawartość pary wodnej w powietrzu jest zależna od wielu czynników i zmienia się w zakresie 0 - 4%.

Do oceny stopnia wilgotności powietrza stosuje się dwie wielkości:

Temat: Pogoda i klimat. Wpływ czynników meteorologicznych na organizm człowieka.

Pogoda - aktualny stan atmosfery w danym miejscu.
Składniki pogody - temp. powietrza, ciśnienie atmosferyczne, wilgotność powietrza, wiatr, zachmurzenie, opady oraz inne zjawiska np. burze.
Klimat - ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji normalny przebieg pogody (jej stanów i poszczególnych składników).

Klimat - normalny (charakterystyczny) przebieg pogody na danym obszarze ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji; klimat kształtuje się pod wpływem właściwości fizycznych i geograficznych danego obszaru; nauką zajmującą się badaniem klimatu jest klimatologia (gr. klima, dopełniacz klimatos = nachylenie, zwłaszcza punktu na Ziemi względem Słońca; strefa Ziemi)

Składniki klimatu są takie same jak składniki pogody. Klimat na Ziemi kształtują procesy klimatotwórcze: obieg ciepła, obieg wody i krążenie powietrza.
Do geograficznych czynników klimatycznych zaliczymy:
a) szerokość geograficzną,
b) rozkład lądów i mórz,
c) wysokość nad poziomem morza,
d) ukształtowanie terenu,
e) prądy morskie,
f) szata roślinna,
g) pokrywa śnieżna i lodowa.
Zróżnicowanie klimatu na Ziemi:
5 stref klimatycznych:
strefa klimatów równikowych⇒
klimat: równikowy, wybitnie wilgotny, podrównikowy wilgotny.
strefa klimatów zwrotnikowych⇒
klimat: suchy, skrajnie suchy, monsunowy.
strefa klimatów podzwrotnikowych⇒
klimat: śródziemnomorski, monsunowy, pustynny.
strefa klimatów umiarkowanych⇒
klimat: morski, przejściowy, kontynentalny, ciepły, chłodny.
strefa klimatów okołobiegunowych⇒
klimat: subpolarny, polarny.

Wpływ pogody na organizm człowieka

Wpływ pogody na nasze zdrowie i samopoczucie jest znacznie większy, niż podejrzewamy.
Organizm wykazuje pewną tolerancję na zmiany temperatury, ciśnienia, wilgotności. Ale u niektórych jest ona dość duża, u innych - szczątkowa. Najostrzej na zmiany aury reagują osoby z niskim ciśnieniem, cierpiące na choroby przewlekłe (np. astmę, schorzenia reumatyczne). Wpływ na reakcje ma też stres i przemęczenie. Wystarczą dwie nieprzespane noce, a organizm jest osłabiony jak po grypie i gorzej znosi to, co dzieje się za oknem.

Niż, który niesie ze sobą spadek ciśnienia atmosferycznego, wywołuje bóle głowy i senność, a ciepły front atmosferyczny zwiększa objawy chorób chronicznych takich jak astma, schorzenia nerek czy zaburzenia krążenia. Temu dyktatowi pogody podlegają również schorzenia układu trawiennego. Wrzody żołądka lub dwunastnicy uaktywniają się zwykle wiosną i jesienią.

Liczba meteoropatów (ludzi wrażliwych na zmiany pogody) rośnie wraz z rozwojem cywilizacji. Takie jej zdobycze, jak klimatyzacja czy centralne ogrzewanie usypiają mechanizmy przystosowawcze organizmu. Jak wynika z badań dr. Krzysztofa Błażejczyka z Polskiej Akademii Nauk - liczba osób skarżących się na nadwrażliwość związaną z pogodą jest znacznie mniejsza na wsi. Tu ludzie nadal żyją bliżej natury, a praca na świeżym powietrzu hartuje organizm.

Interesująco wypada też porównanie skłonności do meteoropatii wśród mieszkańców Włoch i Norwegii. Jak się okazuje, na bóle głowy czy osłabienie znacznie częściej skarżą się mieszkańcy słonecznej Italii.

W Wielkiej Brytanii wpływ pogody na zdrowie traktuje się bardzo poważnie. Istnieje nawet specjalny serwis tworzony przez meteorologów i lekarzy. Dzięki temu szpitale i przychodnie dowiadują się z wyprzedzeniem np. o możliwości wystąpienia większej liczby zawałów. Mogą przygotować odpowiednią liczbę sprzętu reanimacyjnego czy dodatkowe zespoły ratownicze.

Kiedy w górach wieje halny, policja odnotowuje większą liczbę wypadków i samobójstw. Ten suchy, ciepły wiatr wraz z ociepleniem i spadkiem wilgotności powietrza niesie ze sobą fale depresji. Natomiast po przejściu halnego w górach wzrasta widoczność, ale zamiast ochoty na górską wędrówkę, turystów ogarnia senność lub rozdrażnienie. W krajach arabskich zwyczajowe prawo mówi o tym, że przestępstwa dokonane podczas chamsinu (to odpowiednik naszego halnego) nie podlegają karze.

Jeśli impulsów świetlnych jest zbyt mało, organizm wydziela melatoninę, która powoduje senność i zwolnione reakcje. Szczególnie dotkliwie problem jest odczuwany podczas trwających pół roku nocy polarnych. Zaburzeniu ulega wtedy odczuwanie czasu, zmniejsza się poczucie bezpieczeństwa. Pojawiają się halucynacje wywołane zaburzonym rytmem snu i czuwania, miesiącami może trwać depresja, apatia, częstsze są samobójstwa.

Nie od dziś, wbrew potocznym opiniom, bada się zależność pomiędzy naszym zdrowiem, a klimatem, w jakim przychodzi nam żyć, a także otaczającym nas środowiskiem.
Wielu badaczy wskazuje na Hipokratesa, jako tego, który po raz pierwszy zainteresował się wpływem klimatu na samopoczucie i spróbował ten wpływ zdefiniować. Już dwadzieścia pięć wieków temu, człowiek zainteresował się czynnikami, które sprawiają, że przy korzystnej aurze czujemy się lepiej, zaś "niekorzystna pogoda" wpływa na nas ujemnie. Wówczas, nawet częściej niż obecnie wskazywano na silny związek ludzkiego samopoczucia z naturą oraz starano się opisywać zasady harmonijnego współżycia z naturą. Wydaje się, że kilka tysięcy lat temu byliśmy mniej aroganccy w stosunku do natury i łatwiej było nam przyznać, że to nie tylko człowiek ma prawo naturę ujarzmiać i z nią się spierać, ale że także nasze środowisko naturalne może w sposób istotny kształtować nasze samopoczucie fizyczne i psychiczne.

Z badań przeprowadzonych w Polsce , wynika, że aż 70% kobiet i połowa mężczyzn jest wrażliwa na zmiany pogody i liczby te ciągle rosną. Uczeni próbują dzielić meteoropatów na różne typy w zależności od reakcji na różne zmiany atmosferyczne.

Typem W określa się tych, którzy odczuwają dolegliwości fizyczne i psychiczne w czasie przechodzenia frontu ciepłego. Ta grupa dobrze się czuje w klimacie chłodnym, w niskich nawet temperaturach i przy dużym wietrze. Ludzie tego typu chętnie przebywają w górach.
Osoba kochająca ciepło to typ K, który dotkliwie odczuwa zimno, a przemieszczanie się frontu chłodnego zwiększa odczuwanie różnych objawów. Za to w gorące dni te osoby czują się wyśmienicie.
Typ G jest typem mieszanym, najliczniej reprezentowanym, który reaguje na wszystkie zmiany i przemieszczania frontów atmosferycznych. Osoby te cierpią, gdy dochodzi do nagłych zmian ciśnienia i temperatury.
Naukowcy nie potrafią wyjaśnić, jak pogoda może wpływać na organizm człowieka i dlaczego wtedy cierpimy. Podejrzewają, że za dolegliwości te odpowiada tak zwany stres pogodowy. Powoduje on zakłócenia w gospodarce hormonalnej całego organizmu. Informacje o niesprzyjającej pogodzie z receptorów docierają do mózgu . Tam są analizowane. Jeżeli boimy się jakiegoś zjawiska atmosferycznego (mgły, silnego wiatru lub burzy) czy też po prostu mamy dosyć kolejnego dżdżystego, szarego dnia, to przeżywamy stres. W takiej sytuacji, organizm produkuje zwiększone ilości adrenaliny. Pod jej wpływem wzrasta tętno i ciśnienie krwi, mięśnie się napinają, niektóre naczynia krwionośne się rozszerzają, a inne kurczą. Adrenalina działa pobudzająco na nasz organizm. Nic zatem dziwnego, że osoby wrażliwe nie mogą zasnąć w dni, kiedy przemieszczają się fronty atmosferyczne i wieje halny.

Zgodnie z niektórymi badaniami statystycznymi, w czasie pełni Księżyca
zdarza się więcej wypadków drogowych, ataków serca, częściej wzywane jest
pogotowie, dochodzi do nasilenia zaburzeń psychicznych i nerwowych. Gwałty,
rozboje, morderstwa, próby samobójcze zdarzają się również znacznie częściej
w ciągu dwóch-trzech dni przed i po pełni.

Jedyną sprawdzoną, skuteczną metodą na powtarzające się "pogodowe" dolegliwości jest aktywność fizyczna - oczywiście, uzależniona od wieku i formy pacjenta. Może to być regularne jeżdżenie na rowerze, bieganie, mogą być też i spacery (minimum 30 minut), jednak musimy pamiętać, aby się w ich trakcie porządnie zmęczyć. Warto też - oczywiście po uprzedniej konsultacji lekarskiej - regularnie odwiedzać saunę lub stosować naprzemienne prysznice z gorącej i zimnej wody. Ja wiem, że to nie każdemu przypada do gustu, ale metoda jest skuteczna. Natomiast w przypadku mniejszych dolegliwości pomóc może masowanie głowy, karku oraz wcieranie Amolu w skronie. Niestety wszelkiego rodzaju używki - kawa, napoje energetyzujące, czy też jedzenie słodyczy nie likwidują problemu, jedynie doraźnie go łagodzą. Jednak cierpiący na dolegliwości meteoropatyczne nie mają wyboru - lepszego sposobu na radzenie sobie z dolegliwością dotychczas nie wymyślono.

0x01 graphic
0x01 graphic
Klimat w Mieście

Klimat miasta oddziałuje na organizm człowieka przede wszystkim poprzez emisję zanieczyszczeń i hałas, a obecność w obszarach zurbanizowanych miejskiej wyspy ciepła wpływa zaś znacząco na odczuwalność cieplną. Zła jakość powietrza ma bezpośredni wpływ na zdrowie człowieka. Szczególnie negatywnie odbierane są przez organizm człowieka zanieczyszczenia komunikacyjne (udział transportu i komunikacji samochodowej w ogólnym zanieczyszczeniu powietrza w miastach sięga 20% - więcej: "Energetyka i transport", "Przemysł i inne źródła"), gdyż są odczuwalne bezpośrednio podczas oddychania.

Najbardziej szkodliwe czynniki tego klimatu to:

Dwutlenek siarki (SO2) znajdujący się powietrzu powoduje częstsze występowanie u mieszkańców chorób dróg oddechowych oraz zwiększoną ich podatność na choroby nowotworowe.

Tlenki azotu (NOx) podwyższają ciśnienie krwi, powodują zaburzenia krążenia, spadek wydajności oddechowej
oraz drażnią oczy.

Oddychanie powietrzem miejskim z tlenkiem węgla (CO) podwyższa ryzyko zawału serca, choroby wieńcowej oraz chorób układu krążenia. Co więcej zastępuje tlen w krwi i powoduje jego niedobór co może prowadzić do uszkodzeń systemu nerwowego i mózgu, nawet do śmierci.

Kadm (Cd) kumuluje się w wątrobie, nerkach i kościach. Może powodować raka płuc i osteoporozę. Wzmaga także nadciśnienie tętnicze.

Kolejny metal ciężki, ołów (Pb) osadza się w kościach i wpływa na nerki oraz system nerwowy np. może powodować choroby umysłowe. Jest szkodliwy dla wątroby oraz osłabia oczy.

Fluor (F) jest potrzebny dla organizmu (np. kości, zęby), lecz w niewielkich ilościach. Zbyt wielkie dawki niszczą kości, nerki i płuca, mogą powodować raka płuc.

Ozon troposferyczny (O3) powodujący np. smog foto-chemiczny drażni oczy i system odechowy, może nawet częściowo uszkodzić górne drogi oddechowe.

Lotne związki organiczne pochodzenia naturalnego (fitoncydy wydzielane przez rośliny) są korzystne dla człowieka, gdyż zabijają obecne w powietrzu bakterie. Jednakże lotne związki organiczne pochodzenia antropogenicznego mogą doprowadzić do raka płuc (więcej o lotnych związkach organicznych przeczytasz w części: "Przemysł i inne źródła").


Emisja zanieczyszczeń wpływa także pośrednio na stan sanitarny miasta, gdyż wraz z opadami atmosferycznymi dostają się one do wody i gleby zatruwając je, powoduje także większe zmętnienie atmosfery, co sprawia, iż do powierzchni Ziemi dociera mniej promieniowania słonecznego (zwłaszcza promieniowania bezpośredniego) - ok. 10-30%. Niedobór promieniowania ultrafioletowego (ulega ono największej redukcji) prowadzi do zmniejszenia produkcji witaminy D3 w organizmie. Jej brak obniża odporność na krzywicę.

Duże znaczenie dla organizmu człowieka ma także znaczne natężenie hałasu w mieście. Wprawdzie jego szkodliwość zależy ściśle od wielkości natężenia, częstotliwości i czasu działania, niemniej jednak mieszkańcy miast są szczególnie narażeni na częste bóle głowy, nudności oraz zaburzenia snu, zmniejsza się ich wydajność w pracy, możliwe są także częściowe uszkodzenia słuchu. Stałe przebywanie w hałasie o natężeniu 71-85 dB (decybeli) powoduje trwałe osłabienie słuchu (głuchotę). Hałas o natężeniu 86-130 dB powoduje zaburzenia funkcjonowania organizmu, zaś 130 dB to próg bólu fizycznego.

Negatywnie na organizm człowieka wpływa również obecność nad miastem miejskiej wyspy ciepła. Odczuwalność cieplna człowieka kształtowana jest przez tzw. zespół bodźców termicznych, czyli temperaturę, wilgotność powietrza oraz jego ruch. MWC powoduje, iż człowiek ma obniżoną zdolność odczuwania i oceniania bodźców termicznych. W upalne letnie dni wiele osób w mieście ma odczucie przegrzania organizmu, wynikające nie tylko z wyższej temperatury powietrza wywołanej emisją ciepła sztucznego, przegrzaniem budynków i podłoża, ale dodatkowo duże znaczenie mają obniżone w centrum miasta prędkości wiatru. Powietrze ciepłe w mieście prawie nie przemieszcza się, co znacznie utrudnia chłodzenie organizmu. Dodatkowo latem występuje tzw. zjawisko parności, czyli duszności powietrza. Powstaje ono, gdy w powietrzu o wysokiej temperaturze (>17,0C) zawarta jest duża ilość pary wodnej (wilgotność względna przekracza 85%, a prężność pary wodnej 18,8 hPa), zaś prędkość wiatru jest minimalna lub panuje zupełna cisza.

Organizm ludzki ma duże zdolności do przystosowania się do danych warunków termicznych. Proces termoregulacji umożliwia, aby bilans cieplny pozostawał w równowadze. Gdy dochodzi do wzrostu temperatury w organizmie człowieka rozszerzają się naczynia krwionośne i zwiększa się skórny przepływ krwi, co ułatwia ochładzanie organizmu. Poza tym następuje wzmożone wydzielanie potu, przez co organizm człowieka traci dużo ciepła, które jest pochłaniane w procesie parowania kropelek potu.

Aby zredukować niekorzystny wpływ klimatu miasta na organizm człowieka zwiększana jest powierzchnia terenów zielonych w mieście (trawniki, skwery, parki, przydrożne drzewa) z uwagi na zarówno filtrującą (zatrzymywanie zanieczyszczeń), jak i klimatotwórczą (wzrost wilgotności powietrza, redukcja "stresu" termicznego, ożywienie lokalnej cyrkulacji powietrza) rolę zieleni. Obecność zieleni miejskiej, odpowiednio zaprojektowanej, przyczynia się także do tłumienia hałasu.

Osadnictwo i gospodarka w strefie klimatów podzwrotnikowych z wyróżnieniem klimatu śródziemnomorskiego

Przez długi czas klimat stanowił podstawowy czynnik decydujący o miejscu osiedlania się ludzi. Tam gdzie warunki klimatyczne były surowe, ludzi było albo bardzo niewielu, albo też nie było ich wcale. Takie niesprzyjające osiedlaniu warunki panują na lodowych pustkowiach Arktyki i Antarktydy, czy na rozległych połaciach mroźnej Syberii i północnej Kanady. Zimy są tam długie, a ciepła pora roku bardzo krótka. W takich warunkach uprawa roślin jest bardzo utrudniona. Inaczej jest w tropikach. Ciepły i wilgotny klimat sprzyja rozwojowi rolnictwa. W obszarach tropikalnych są regiony, gdzie gęstość zaludnienia należy do największych na świecie, są jednak i takie, gdzie jest ona najmniejsza - ulewne deszcze zmieniają żyzną glebę w jałową, wypłukując z niej wszystkie składniki odżywcze. Jednakże osiągnięcia techniki, takie jak centralne ogrzewanie czy klimatyzacja, pozwoliły na osiedlanie się w miejscach, gdzie kiedyś, z powodu warunków naturalnych, było to niemożliwe. Nowoczesne systemy nawadniające umożliwiają uprawę ziemi w tak nieprzyjaznych warunkach jak choćby pustynia Negev na południu Izraela. Czasami zdarza się, że ze względu na obecność bogactw mineralnych, na jakieś szczególnie wartościowe minerały ludzie decydują się mieszkać w ciężkich warunkach klimatycznych, byle tylko móc eksploatować cenne złoża. Niełatwe warunki życia panują na dużych wysokościach. Jednak, mimo niedostatku tlenu, silnych wiatrów i niskich temperatur około 10 mln ludzi żyje w rejonach położonych ponad 3 600 m n.p.m., są to głównie wysokie Andy i wyżyny centralnej Azji.

Klimat śródziemnomorski, taki, w którym lato jest gorące i suche, a zimy łagodne i wilgotne w górach występujące obfite opady śniegu, spotykamy nie tylko w basenie Morza Śródziemnomorskiego. Bardzo podobne warunki klimatyczne panują w południowej Kalifornii, w środkowej części Chile, w południowo - zachodniej części RPA, na południu i zachodzie Australii.
Gospodarka sprowadza się często do podstawowego równania, a mianowicie związku pomiędzy liczbą ludności a dostępnymi zasobami. Nierównowaga istnieje, ponieważ państwa bardzo różnią się między sobą poziomem życia mieszkańców, wykształceniem oraz kwalifikacjami siły roboczej, wydajnością rolnictwa i rozmiarem rynku. Tradycyjnie już w takim klimacie uprawia się figi, winorośl, owoce cytrusowe, oliwki i orzechy włoskie - wszystkie te rośliny doskonale radzą sobie z letnią suszą. W zimie natomiast uprawia się tam zboża: jęczmień, pszenica, proso i warzywa: pomidory, fasola, ziemniaki, kukurydza.
Zbiory zbóż nie są imponujące ze względu na niewielką ilość wody, warzywa natomiast uprawia się głównie na nawadnianych sztucznie dolinach - sadzi się je w długich rzędach pomiędzy drzewami figowca czy w gajach oliwnych.
Rolnictwo na obszarach o klimacie śródziemnomorskim jest pełne kontrastów.
Na przykład w południowych Włoszech wiele tradycyjnych gospodarstw jest mało efektywnych, przypominają one te spotykane w ubogich krajach rozwijających się, a jednocześnie, w bardzo podobnej pod względem klimatu Kalifornii znajdują się najbardziej wydajne gospodarstwa na świecie.
Rolnictwo staje się coraz bardziej dochodowym biznesem. Zyskowność produkcji rolniczej wzrasta dzięki stosowaniu coraz to nowocześniejszych nawozów, herbicydów i pestycydów. Rozwój i wydajność rolnictwa w klimacie śródziemnomorskim spowodował dominację światowego importu i eksportu produktów rolnych, hodowlę udomowionych zwierząt oraz rozwój przemysłu związanego z produkcją żywności.

Państwa położone w strefie klimatu śródziemnomorskiego cechują ogromne zasoby surowców naturalnych takich jak: ropa naftowa, węgiel kamienny i brunatny, gaz, złoto, cynk, uran, boksyty, piryty, żelazo, opale, ołów, miedz, nikiel. Siłą rzeczy musiały rozwinąć się tam odpowiednie gałęzie przemysłu - między innymi: przemysł chemiczny i farmaceutyczny, górnictwo, przemysł naftowy, przemysł papierniczy, odzieżowy, ciężki, lekki, przemysł lotniczy i samochodowy, rybołówstwo, browarnictwo, przemysł żywnościowy.
Klimat śródziemnomorski stwarza doskonałe warunki do rozwoju takiej dziedziny gospodarki, jaką jest turystyka ( letnia i zimowa). We Włoszech, odwiedzanych chętnie już od XVI w. najprawdopodobniej narodziła się idea turystyki. Wiele ocalałych zabytków renesansu czyni z Włoch jedną z głównych atrakcji turystycznych. Chile na przykład czerpie zyski z bogactwa krajobrazu Andów i bardzo długiej linii brzegowej. Do atrakcji RPA należą plaże, góry, znakomite winnice i znane na całym świecie rezerwaty przyrody. W Australii atrakcją turystyczną jest flora i fauna, pływanie, surfing, nurkowanie. W ostatnich latach ożywiona działalność gospodarcza człowieka zaczęła wpływać na zmiany klimatyczne w różnych rejonach świata. Zmiany te spowodowane są: procesami urbanistycznymi, rozwojem przemysłu - a zwłaszcza zwiększoną emisją do atmosfery energii cieplnej i dwutlenku węgla ( efekt cieplarniany) oraz przedostawaniem się do atmosfery freonów i halonów ( dziura ozonowa), a także zmniejszaniem się powierzchni świata.

Zmiany w rozkładzie temperatur na Ziemi wywołają przesunięcie stref klimatycznych i zmiany w ilości i rozmieszczeniu opadów. Obszary obecnie wilgotne mogą być jeszcze bardziej wilgotne, suche - bardziej suche.
Zmianom podlega też temperatura stratosfery, która ochładza się na skutek ubytku ozonu. Ozon pełni rolę filtra, który zatrzymuje około 95 % zabójczego dla życia na Ziemi promieniowanie nadfioletowego Słońca.
Dzisiaj trudno powiedzieć, jakie będą skutki tego ochłodzenia stratosfery w przyszłości.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Promocja zdrowia wieku starczego - treść, studia, Zdrowie Publiczne, II rok, Promocja zdrowia
Termoregulacja, studia, zdrowie publiczne 3
WYKAZ STOWARZYSZEŃ POMOCY OSOBOM Z CHOROBĄ ALZHEIMERA, studia, Zdrowie Publiczne, II rok, Promocja z
Zagadnienia egzaminacyjne - zdrowie publiczne, STUDIA, Zdrowie publiczne, testy
wpyw temperatury, studia, zdrowie publiczne 3
pytania+na+egzamin-+zdrowie+publiczne, STUDIA, Zdrowie publiczne, testy
epidemiologia sciaga, STUDIA, Zdrowie publiczne, epidemiologia
Charakterystyka Choroba Alzheimera, studia, Zdrowie Publiczne, II rok, Promocja zdrowia
zdrowie publ, studia, zdrowie publiczne 2
Zagrozenia ekologiczne i zdrowotne, STUDIA, Zdrowie publiczne, Zagrożenia ekologiczne i zdrowotne
ZATRUCIA POKARMOWE, studia, zdrowie publiczne 3
cwiczenia 1, STUDIA, Zdrowie publiczne
Zdrowie publiczne, studia, zdrowie publiczne 2
Czynniki ryzyka występowania chorób układu oddechowego, studia, zdrowie publiczne 3
Przepisy sanitarne HACCP, studia, zdrowie publiczne 3
Degradacja środowiska a zdrowie ludności 3, studia, zdrowie publiczne 6
degradacja środowiska a zdrowie ludności 1, studia, zdrowie publiczne 6

więcej podobnych podstron