http://www.szkolkarstwo.pl/article.php?id=520

Początek formularza

SADOWNICTWO

KOLEKCJA ODMIAN WINOROŚLI

Tomasz Werner

Ryszard Piątek (fot. 1) z Zawady koło Olkusza zajmuje się uprawą winorośli od ponad 30 lat. W niewielkim, kilkudziesięcioarowym gospodarstwie udało mu się w tym czasie zgromadzić kilkaset odmian winorośli. Pierwsze sadzonki otrzymał ze stacji doświadczalnej ISK w Świerklańcu. Już w latach siedemdziesiątych z tego ośrodka sprowadził takie odmiany, jak 'Alden' czy 'Bianca', które obecnie znów cieszą się zainteresowaniem osób decydujących się na uprawę winorośli. W gospodarstwie produkcja szkółkarska jest niewielka, a liczba sprzedawanych krzewów mieści się w granicach 6-7 tysięcy sztuk rocznie (fot. 2). Cały czas jednak sprowadzane są nowe odmiany winorośli — w większości mieszańce — z ważniejszych światowych ośrodków zajmujących się hodowlą tego gatunku.

Fot. 1. Ryszard Piątek

Fot. 2. Ukorzenione sadzonki winorośli na zimę okryte agrowłókniną

Odmiany do kolekcji

R. Piątkowi dużo nowych interesujących odmian winorośli udaje się sprowadzić z Ukrainy, Rosji, USA, Kanady, Mołdawii, a także Czech. Coraz więcej ciekawostek pochodzi również od krajowych hodowców, kilka uzyskano także w gospodarstwie (fot. 3).

Fot. 3. W gospodarstwie ocenia się kilkaset deserowych odmian winorośli

Ukraina. Ze stacji doświadczalnej Katedry Winorośli Uniwersytetu w Kijowie pochodzą odmiany uniwersalne (zarówno o owocach deserowych, jak i nadających się na przerób) o dużej odporności na choroby i mróz. Są to w większości mieszańce pochodzące od winorośli truskawkowej (Vitis labrusca), winorośli amurskiej (V. amurensis) i winorośli właściwej (V. vinifera). Odmiany te mają jagody o długości około 20 mm i masie 20-30 g oraz dużą zawartość cukru. Ich okres dojrzewania w Polsce przypada na koniec lipca, sierpień.

Z Instytutu Winorośli w Odessie pochodzą odmiany typowo deserowe, z "domieszką" francusko-amerykańskich mieszańców, wywodzących się od odmiany 'Seyve-Villard'. Odmiany z tego rejonu mają średnią odporność na mróz (od -21⁰C do -24⁰C), podwyższoną odporność na choroby — zwłaszcza na mączniaka rzekomego i mączniaka amerykańskiego oraz szarą pleśń — dzięki luźno osadzonym owocom w gronach. Odmiany te mają grona, których masa dochodzi do 2 kg, a jagody są najczęściej owalnego kształtu, bardzo smaczne. Z prywatnego ośrodka hodowlanego na Ukrainie — Winogradnaja Elita — pochodzą również mieszańce typowo deserowe, z najnowszych interesujące są np. 'Podarok Zaporożju', 'Alina Zaporoska', 'Atlan Zaporoskij'. Długość owoców tych odmian dochodzi nawet do 40 mm, a średnica do 30 mm. Z tego ośrodka pochodzi także dużo odmian obcopylnych.

Rosja. Interesującym ośrodkiem hodowlanym w Rosji jest Nowoczerkask, stamtąd wywodzą się takie odmiany, jak 'Kesza 1' (duże owoce, 40 mm długości). Odmiany z tego ośrodka wyróżnia duża odporność na mróz — do -25⁰C. Wadą starszych odmian z tego rejonu może być natomiast duży udział winorośli amurskiej, co powoduje, że przy ociepleniach zimowych następuje ich rozhartowanie się, a rośliny przemarzają wtedy już przy -15⁰C. Do otrzymania najnowszych krzyżówek używa się mieszańców 'Seyve-Villarda', dzięki czemu są mniej wrażliwe na takie uszkodzenia.

Mołdawia. Z tego rejonu pochodzą odmiany winorośli bardzo podobne do ukraińskich, ale bez domieszki winorośli amurskiej. Są odporne na mróz — rośliny wytrzymują przeważnie do -23(-24)⁰C. Nie szkodzą im kilkudniowe zimowe ocieplenia. Charakteryzują się dużą odpornością na choroby.

Węgry. To także źródło wielu ciekawych mieszańców winorośli. Węgierskie odmiany, jak mówi R. Piątek, są dużo lepiej dopracowane od mołdawskich, a ponadto odporniejsze na choroby i na mróz.

Czechy. Cenne, deserowe odmiany winorośli pochodzą również z czeskiej hodowli, mają atrakcyjne, duże owoce, a także zwiększoną wytrzymałość na mróz — do -25⁰C.

Ameryka Północna. Interesujący ośrodek hodowlany w USA mieści się w Genevie. Pochodzą stamtąd odmiany o dużej odporności na mróz — nawet do -27⁰C. Ich owoce są jednak mniej smaczne od mieszańców europejskich. Ciekawe odmiany — odporne na mróz i choroby — wywodzą się także z Vinyland w Kanadzie.

Miejscowa hodowla

W swoim gospodarstwie Ryszard Piątek prowadzi także hodowlę odmian winorośli i w ciągu kilkunastu lat udało się uzyskać kilka wartościowych odmian. Jedną z nich jest wcześnie dojrzewająca PR-96/3 'Małgorzatka' ('Madeleine Angevine' x pyłek 'Alden' i 'Royal'), jej owoce (21 mm x 19 mm) mają granatowoczarny kolor (fot. 4), wcześnie dojrzewają. Jest to odmiana uniwersalna, masa grona dochodzi do około 700 g. Kolejną wyhodowaną w Zawadzie odmianą jest PR-97/3 'Miodowa' (otrzymana z krzyżowania odmian węgierskich ['Victoria' ('Junior') x 'Prim']. Grona ma średnie i duże o masie 250-350 g. Jagody o wymiarach 20 mm x 18 mm są żółtobursztynowe. Rośliny w gruncie wytrzymują temperaturę około -25⁰C. Kolejną interesującą odmianą jest 'Czekoladowa' (mutacja odmiany 'Kardinał Ustoicziwyj Magaracz' ['Cardinał' x 'Antiej Magaraczskij']). Jej owoce są okrągłe, o średnicy 26-30 mm, ciemnoczerwone (fot. 5), mają posmak czekoladowy. Odmiana wczesna, plenna, może być polecana do cieplejszych rejonów Polski i do uprawy pod osłonami.

Fot. 4. 'Małgorzatka'

Fot. 5. 'Czekoladowa'

R. Piątek zaczął do hodowli kolejnych odmian wykorzystywać odmiany obcopylne, krzyżując je z odmianami pochodzenia amerykańskiego. W kolekcji ma już kilka interesujących siewek, wymagających jeszcze dalszej oceny.

Sprzedać odmianę

Według Ryszarda Piątka, krzewy winorośli od kilku lat cieszą się rosnącym zainteresowaniem. Zwłaszcza ze strony ludzi zamożnych, którzy chcą mieć swoją małą winnicę i "piwniczkę". Rośnie też popularność uprawy winorośli w gospodarstwach agroturystycznych. Rośliny te chętnie sadzą również ich kolekcjonerzy i pasjonaci. Powstają także pierwsze plantacje towarowe — dotyczy to głównie odmian przerobowych. Coraz więcej zwolenników zyskują odmiany deserowe, szczególnie interesujące są najnowsze odmiany o wczesnym terminie dojrzewania i bardzo atrakcyjnych owocach. Dla plantatorów najbardziej interesujące z ekonomicznego punktu widzenia powinny być odmiany dojrzewające pod osłonami bardzo wcześnie — od początku lipca do połowy sierpnia. Najwcześniejsze odmiany podczas ciepłych wiosen dojrzewają nawet pod koniec czerwca. Wtedy też importowane winogrona są bardzo drogie, a ich cena detaliczna przekracza 15 zł/kg. Gdyby udało się zaoferować owoce odmian typowo deserowych, o niespotykanych kolorach, jak różowy, żółty, czarny (np. 'Ałyj' — fot. 6, 'Oryginał', 'Dienał', 'Alina Zaporoska', 'Nowyj Wostorg Krasnyj' — fot. 7, 'Kodrianka' czy 'Jupiter') lub kształcie — wydłużonym, smoczkowatym, sercowatym (np. 'Kodrianka' — fot. 8, 'Dienał', 'Moskiewski Czarny' — fot. 9), można by liczyć na bardzo dobre wyniki sprzedaży. W najcieplejszych rejonach Polski udaje się bowiem otrzymać bardzo atrakcyjne owoce odmian mieszańcowych nawet z gruntu. Według R. Piątka, produkowane w Polsce owoce wczesnych, deserowych odmian winorośli mają lepszy smak od owoców importowanych z południowych rejonów Europy. Często także klienci są skłonni zapłacić więcej za produkowane u nas winogrona, gdyż rośliny te uprawiane są prawie bez chemicznej ochrony, ewentualnie stosuje się 1 lub 2 zabiegi przed zawiązywaniem się owoców.

Fot. 6. 'Ałyj'

Fot. 7. 'Nowyj Wostorg Krasnyj'

Fot. 8. 'Kodrianka'

Fot. 9. 'Moskiewski Czarny'

Nowe odmiany deserowe

W kolekcji w gospodarstwie R. Piątka jest kilkaset odmian i co roku sprowadzane są do niej nowe. Poniżej przedstawiamy wybrane spośród deserowych i jeszcze mało znanych odmian, których uprawa — zdaniem właściciela — jest bardzo obiecująca.

'Ajwaz' ('Mołdowa' x 'Cardinal') pochodzi z Ukrainy, jest plenna, owoce wcześnie dojrzewają. Jagody są duże (28-30 mm x 22-25 mm), granatowe, grona okazałe — o masie 1 kg i większe (fot. 10). Odporność na choroby podwyższona, wytrzymałość na mróz do -20⁰C. Odmiana ta polecana jest do uprawy w tunelu, w uprawie polowej krzewy powinny być okrywane na zimę.

Fot. 10. 'Ajwaz'

'Alina Zaporoska' ('Podarok Zaporożju' x 'Oryginał') pochodzi z Zaporoża (Ukraina), wcześnie dojrzewa, jest odmianą obcopylną, owoce ma duże (30 mm x 20 mm), różowe, grona osiągają masę 450-600 g.

'Arkadia Czerwona' ('Keszerez' x 'Arkadia') pochodzi z Mołdawii, wcześnie dojrzewa, owoce (28 mm x 23 mm) mają atrakcyjny różowy kolor. Odmiana ta wyróżnia się dużą odpornością na choroby.

'Arocznyj' ('Interwitis Magaracza' x 'Drużba') pochodzi z Rosji, wcześnie dojrzewa, grona osiągają masę 400-600 g, owoce są duże (25 mm x 18 mm), mają różowy kolor. Odporność na choroby jest duża, wytrzymałość na mróz do -25⁰C, dlatego odmiana ta może być polecana do uprawy w gruncie.

ARV-6-2pk ('Agat Donskij' x 'Ruswien') jest nową, obcopylną odmianą wyhodowaną w Nowoczerkasku, o wczesnym terminie dojrzewania owoców. Jagody (28 mm x 26 mm) mają żółty kolor, grona dorastają do 600 g i więcej.

'Bułgaria Odporna' V-45/23 (SV-20.473 x 'Bułgaria') to odmiana wyhodowana w Pleven (Bułgaria) wcześnie dojrzewa, owoce (24-25 mm) są lekko owalne lub kuliste, słodkie, a grona osiągają masę ponad 1 kg. Odmiana ma wysoką odporność na choroby, może być polecana do upraw ekologicznych.

'Diemietra' [(V-25/20 x 'Palieri') x ('Arkadia' x 'Fieja')] to nowa, wczesna odmiana wyhodowana w Nowoczerkasku (Rosja). Ma bardzo duże owoce (35 mm x 32 mm), czasem dorastają do 40 mm długości), żółtozielone. Grona osiągają masę powyżej 1 kg — dorastają nawet do 2 kg.

'Elegia' pochodzi z Ukrainy (rodzice nieznani). Odmiana ta ma wysoką odporność na mróz — do -28⁰C, dlatego jest polecana do uprawy w gruncie. Owoce (25 mm x 23 mm) mają różowy kolor, grona osiągają masę 600 g i więcej.

'Esther' (SV 12.375 x 'Magaracz-1') jest węgierską odmianą, o odporności na mróz do -24⁰C, dlatego może być polecana do uprawy w gruncie. Owoce (22 mm x 20 mm) mają ciemnogranatowy kolor, nie są uszkadzane przez osy, nie przejrzewają, mogą długo pozostawać na krzewie — nawet do przymrozków.

'Groczanka Ustojcziwaja' ('Groczanka' x SV-12.375), wyhodowana na Ukrainie, jest jedną z najwcześniej dojrzewających odmian w kolekcji R. Piątka, o uniwersalnym zastosowaniu. Owoce są średnio duże (19-21 mm), mają kolor żółtobursztynowy.

H 15-56 (rodzice nieznani) wyhodowana na Ukrainie. Grona o masie 600-800 g, owoce duże — dorastają do 26 mm długości — różowe. Dojrzewa średnio wcześnie.

Jawa 199-206 'Sława Mołdawii' (rodzice nieznani) — odmiana wczesna, owoce są bardzo duże (37 mm x 23 mm), różowe lub czerwone, mają kształt paluszków.

'Kesza 1' jest rosyjską odmianą obcopylną, o średnio wczesnej porze dojrzewania. Owoce są bardzo duże (40 mm x 33 mm). Kwiaty mogą być traktowane giberelinami, dzięki czemu nie zawiązują nasion lub nasiona są miękkie (owoce — tzw. rodzynki).

'Łora' to ukraińska odmiana [(SV-20.473 x 'Mus-cat Hamburg') x ('Odesskij Miedowyj' x swobodne zapylenie)], owoce (30 mm x 20 mm) dojrzewają w lipcu (pod osłonami), mają kolor białozielony. Grona na dobrych stanowiskach czasem osiągają masę do 2 kg.

'Kobra' i 'Pola' to odmiany czeskie, których grona dorastają do 40 cm długości. 'Pola' ma różowofioletowe lub różowoczerwone owoce, dorastające do 3 cm długości. W tunelu wymagają 2- lub 3-krotnego opryskiwania przeciwko chorobom.

'Mohara' to czeska odmiana, pochodzi od V. vinifera, ma podwyższoną odporność na mróz.

'Kodrianka' ('Mołdowa' x 'Marszalskij') jest wczesną odmianą z owocami (30-32 mm x 22 mm) w typie paluszków, granatowymi, słodkimi i bardzo smacznymi, grona mają masę 1 kg i więcej. Wytrzymałość na mróz krzewów do -21⁰C. Dobra odmiana do uprawy pod osłonami. W amatorskiej uprawie polowej wymaga ciepłych stanowisk i okrywania krzewów na zimę.

'Lady Patricia' ('Landal 244' x SV 12-375) to amerykańska odmiana ze smoczkowatymi owocami (40 mm x 19 mm), ma grona o masie 600 g. Odporna na mróz (znosi do -26⁰C).
'Lutti' V-68.025 jest amerykańską odmianą, typowo deserową, z chrupiącymi owocami o długości ponad 20 mm, odporność na mróz od -28⁰C do -30⁰C.

'Moskiewski Czarny' ('Ałcza' x 'Seneca') jest odmianą wyhodowaną w Rosji, o średnio późnym terminie dojrzewania owoców. Jagody typu smoczkowatego (35 mm x 15 mm), grona średniej wielkości (250-400 g), długo pozostają na krzewie, owoce można przechowywać. Odmiana ta ma wysoką odporność na choroby.

'Muskat Letni' (SV 20.366 x 'Szlskertek Kirlynje Muskotly') jest bardzo wcześnie dojrzewającą odmianą, o dużych jajowatych owocach (30-32 mm x 22 mm) koloru bursztynowego, grona mają masę 500-600 g, odporność na mróz do -24°C.

'Muskat Straszenskij' ('Drużba' x SV 20.473) jest średnio późną odmianą, ma owalne, ciemnofilotewe owoce (28 mm x 25 mm). Odmiana ta wyróżnia się podwyższoną odpornością na choroby.

'Nadieżda AZOS' to ukraińska odmiana ('Mołdowa' x 'Cardinal') wcześnie dojrzewająca, o fioletowoczarnych, smoczkowatych owocach, które dorastają do 30 mm długości.

'Tamierlan' FV-1-pk ('Frumoasa Albae' x 'Wostorg') pochodzi z Rosji, jest średnio późna, owoce mają kształt paluszków (34 mm x 24 mm), wytrzymałość na mróz -25⁰C, co pozwala sądzić, że odmianę tę będzie można uprawiać w naszych warunkach w gruncie.

'Tomajskij' (SV-20.365 x 'Cardinal') pochodzi z Mołdawii, wcześnie dojrzewa, owoce są kuliste, ciemnoczerwone, dorastają do 30 mm długości.

'Timur' ('Frumoasa Albae' x 'Wostorg') pochodzi z Rosji, bardzo wcześnie dojrzewa, owoce
(29 mm x 21 mm) żółte, nie pękają, mogą długo pozostawać na krzewie. Nie są uszkadzane przez osy. Grona osiągają masę do 700 g (fot. 11). Odmiana ta ma podwyższoną odporność na choroby.

Fot. 11. 'Timur'

'Wostorg' [('Zaria Siewiera' x 'Dolores') x 'Ruskij Rannij'] ma bardzo duże grona i owoce, które są żółte (fot. 12) i bardzo smaczne, z dużą zawartością cukru, mogą długo pozostawać na krzewie.
Odmiana dobrze owocuje w tunelu, wymaga silnego cięcia, regulującego owocowanie. Dojrzewanie owoców bardzo wczesne, plenność krzewów wysoka. Grona duże, luźne. Jagody duże, kuliste, żółtawe z wyraźnym, ciemniejszym rumieńcem od strony nasłonecznionej, bardzo smaczne. Odporność krzewów na choroby grzybowe podwyższona, na mróz — średnio wysoka (do -25⁰C). Bardzo interesujące są nowe mutacje pochodzące od tej odmiany, np. 'Wostorg Idealnyj', 'Wostorg Krasnyj', 'Nowyj Wostorg Krasnyj', 'Wostorg Czarnyj'.

Fot. 12. 'Wostorg'

---