Położnictwo. Mleko. Pałka

Ćwiczenie 1.

Plan badania wymienia:

1. Wywiad - wiek, oznakowanie

- stadium laktacji (bo w pewnych okresach jest mniej lub więcej mleka- czy krowa jest zasuszana czy po wycieleniu)

- wydajność mleczna ( w tej laktacji, w poprzedniej, wydajność roczna)

- system dojny - najczęściej mechaniczny

- ręczny - osmykiwanie, kciukowanie, piąstkowanie (najlepsza)

- czy krowa chorowała - podobne objawy związane z wymieniem i poza

wymieniem (ważne są wzrosty ciepłoty)

- wymię - czy bolesne, ilość mleka, zmiany w mleku (konsystencja, domieszki)

- dotychczasowe zabiegi (kto wykonywał i w jakim celu)

- warunki zoohigieniczne

- dobrostan

2. Badanie ogólne zwierzęcia (skrócone):

- CTO

- czy była biegunka/zaparcie?

- czy zwierzę przechodziło choroby zakaźne, żółtaczkę, choroby wątroby?

- ogólna kondycja

3. Szczegółowe badanie wymienia:

a. Oglądanie wymienia - ogląda się z pewnej odległości, ok.3metrów - z dwóch stron oraz

z tyłu

- budowa, kształt, typ zawieszenia

- wielkość ćwiartek (ew.obrzęk)

b. Oglądanie strzyków - ilość (mogą być strzyki dodatkowe z dodatkową sekrecją), budowa, kształt, zawieszenie, kierunek strzyków, zmiany na skórze, włos pokrywowy

- higiena wymienia i strzyków

- przetoki, krwiaki, guzy itp.

c. Omacywanie - należy zaczynać od ćwiartek zdrowych do chorych żeby nie przenosić

patogenów!!!

Omacuje się od końca strzyków do podstawy zawieszenia wymienia. Należy dotknąć

ujścia strzyku, zwrócić uwagę na jego kształt; obejrzeć błonę śluzową (czy nie jest wynicowana) oraz sprawdzić gdzie jest dziurka, bo niektóre strzyki mają nieprawidłowe ujście, np. z boku i wtedy możliwe jest tylko dojenie ręczne.

Najlepiej omacywać strzyki metodą przetaczania - między kciukiem i palcem wskazującym. Potem dwiema rękami - od dołu do góry każdą ćwiartkę. Ocenia się tkankę gruczołową, jej ilość w stosunku do tk. podskórnej, ciepłotę, bolesność, ew.guzy

4. Badanie węzłów chłonnych nadwymieniowych.

5. Próby oborowe - makroskopowe badanie mleka, TOK.

Przedzdajacz - pozwala na ocenę kierunku i grubości strumienia zdajanego mleka, ocenę

barwy, konsystencji, zapachu, ew. domieszki

TOK = test Shalma, test kalifornijski. Jest to test orientacyjny, wykrywa stan zapalny.

Badanie laboratoryjne - pozwala na określenie patogenna (posiew bakteriologiczny

i mykologiczny)

Gdy jest ostry stan zapalny wymienia, leki należy podać od razu (na wyczucie), a po badaniu laboratoryjnym dokonać ewentualnej korekty. W chorobie przewlekłej należy poczekać na wyniki antybiotykogramu.

Ćwiczenie 2.

Badanie makroskopowe mleka.

Jest to badanie podstawowe, wykonywane na wstępie, nie sprawia większych trudności.

Potrzebny jest przedzdajacz koloru czarnego (bo na białym tle niewiele byłoby widać), oznaczony symbolami A, B, C, D (jeśli podchodzimy od strony prawej).

LEWA PRAWA

C A

D B

Pobieramy na przedzdajacz mleko ze wszystkich ćwiartek (ok. 2-3 ml.). Próbki należy pobierać z pierwszej strugi mleka, ponieważ w ten sposób pozyskujemy mleko zatokowe. Gdy są jakieś zmiany zapalne i pojawiają się domieszki w mleku, to opadają one z zatoki mlekonośnej do zatoki strzykowej i są obecne w pierwszych strugach. Dzięki temu możemy wykryć nawet stany podkliniczne. Należy pamiętać o zachowaniu czystości. Tackę przekręcać ruchem kołowym w każdą stronę.

Oceniamy:

a. zmiany gęstości wydzieliny:

• mleko wodniste:

- często jest to spowodowane błędami żywieniowymi - przy skarmianiu wywarami,

wysłodkami, zmarzniętymi ziemniakami

- przy długotrwałej biegunce

- przy stanach zapalnych wymienia

- może to być również cecha genetyczna

- przy zafałszowaniach, gdy chłop dodaje wodę

- przy obniżeniu ilości tłuszczu

Wykonuje się próby chemiczne na zawartość białka, tłuszczu, laktozy. Stany zapalne

powodują zaburzenia sekrecji tłuszczu do mleka.

Przy stanach zapalnych białko ↑, a laktoza i tłuszcz ↓.

• mleko ciągliwe:

- może świadczyć o zakażeniu bakteriami proteolitycznymi (Proteus, E.Coli, Bacillus subtilis)

- pojawia się też po zjedzeniu rośliny o nazwie Tłustosz

b. zmiany zabarwienia: (może być zmienione fizjologicznie lub patologicznie)

• mleko różowe lub czerwone:

- gdy krew dostanie się do mleka w wyniku urazów mechanicznych lub na skutek pustodoju

(przy dojeniu mechanicznym, gdy dojarka działa, a mleka już nie ma, dochodzi do pękania

naczyń krwionośnych).

- mleko może być czerwone tuż po porodzie, gdy dochodzi do znacznego obrzęku

fizjologicznego wymienia, co prowadzi do samoistnych wynaczynień krwi

- przy awitaminozie wit. C, niedoborze Ca

- przy hemoglobinurii (różowe)

- przy skarmianiu roślinami typu przytulia, wilczomlecz, pędami drzew iglastych, olchy

- przy zakażeniu bakteriami Sacharomyces ruber, Sacrina rosea

- przy stosowaniu fenotiazyny

• mleko niebieskawe:

- przy zakażeniu Pseudomonas cyjanogenes

- przy radykalnym spadku tłuszczu, silnej wodnistości

- przy skarmianiu gryką, lucerną, rdestem ptasim, wyką, nostrzykiem, makuchami makowymi,

niezapominajką

• zmiana zabarwienia na żółte:

- fizjologicznie tuż po wycieleniu (mleko siarowe)

- gdy krowa je marchew, kukurydzę, brukiew, rabarbar, szafran, nagietki,

- przy żółtaczce, piroplazmozie, pryszczycy, zakażeniach grzybiczych, zakażeniu Pseudomonas

aeruginosa

- podczas stosowania niektórych antybiotyków, zwłaszcza tetracyklin

• mleko szare:

- gdy jest zwiększona ilość Fe w wodzie do pojenia (↑5µg/ml)

W okresie zasuszenia barwa i konsystencja wydzieliny gruczołu mlekowego przypomina miód.

c. domieszki:

- strzępki, kłaczki, skrzepy krwi (kłaczki), ropa, wydzielina mieszana np. surowiczo-ropna

d. zmiany smaku: (nie próbujemy - mówi nam o tym właściciel, a my mu ufamy)

• smak gorzki:

- fizjologicznie może być pod koniec laktacji, co wiąże się z wysoką ciążą (bo właściciele

czasem nie zasuszają krów), w okresie rui, przy nimfomanii

- przy skarmianiu piołunu, paproci, łubinu, kapusty, rzepy, rzodkwi, słomy jęczmiennej

- podczas podawania zjełczałej karmy, zepsutej spleśniałej słomy, zepsutej kiszonki

- podczas piroplazmozy

- przy schorzeniach wątroby, zaburzeniach jelitowych, biegunce

- przy schorzeniach wywoływanych przez bakterie gnilne

• smak zjełczały:

- podczas utleniania się tłuszczów

- gdy jest czynnik katalizujący (np. metale: Cu, Fe)

• kwaśnienie mleka:

- błędy przy przechowywaniu mleka (za wysoka temperatura)

- przy zakażeniu wymienia bakteriami, które zmieniają pH w kierunku kwaśnym

Próba TOK:

Jest to próba służąca do szacunkowego określenia ilości komórek somatycznych w mleku oraz do oceny zmiany pH mleka.

Komórki somatyczne - są to wszystkie komórki mleka, zawierające jądro. Są to głównie leukocyty, ale też np.złuszczające się nabłonki (pęcherzyków, przewodów i zatok mlecznych). W zapaleniach przewlekłych można znaleźć makrofagi, przekształcające się w komórki olbrzymie. Ilość komórek somatycznych jest wskaźnikiem jakości zoohigienicznej mleka. Gdy dochodzi do zapalenia, do wymienia wraz z krwią dostają się leukocyty i tym samym ilość komórek somatycznych wzrasta. Zapalenie może być wywołane przez bakterie, wirusy, grzyby, mykoplazmy, a nawet algi.

Do TOKu potrzebna jest:

1. Biała tacka (tacka Shalma), która pozwala na zaobserwowanie zmiany konsystencji

i zabarwienia, co jest związane ze zmianą pH.

2. Płyn diagnostyczny (np.Mastirapid). Rozbija on komórki somatyczne i eksponuje DNA,

co jest wskaźnikiem zmiany pH. Mastirapid zawiera siarczan arkarylu i purpurę

bromokrezolową.

Do TOKu pobiera się mleko z drugiej strugi (2-3 ml), nie wolno z pierwszej (w przeciwieństwie do badania makroskopowego).

Ilość środka diagnostycznego musi być równa lub większa ilości mleka. Nie może być mniejsza!!! Przed dokonaniem oceny należy lekko mieszać odczynnik z mlekiem (10-15 sek.) ruchem kołowym. Ocenia się przy dobrym oświetleniu.

Siarczan arkarylu obniża napięcie powierzchniowe i powoduje pękanie błon komórkowych. Dochodzi do eksponowania DNA, który wiąże się z siarczanem i powstają konglomeraty, co widoczne jest jako żelifikacja (robi się kisielek). Im więcej komórek somatycznych w mleku, tym więcej DNA łączy się z siarczanem arkarylu i gluty są gęściejsze.

Purpura bromokrezolowa jest wskaźnikiem zmiany pH mleka. Prawidłowe pH = 6.6-6.8.

Podczas zapalenia często dochodzi do zmiany w kierunku zasadowym i wtedy próbka przybiera barwę purpurową. Gdy pH jest kwaśne, to mleko ma kolor żółty. Im kwaśniejsze, tym bardziej żółte.

Ocena wyników TOKu:

1. Wynik ujemny ( ─ ) Brak żelifikacji, barwa szaro-niebieska (do 200 tys. komórek

somatycznych / ml. mleka, w tym do 25% leukocytów)

2. Wynik wątpliwy ( ± ) Delikatne zgęstnienie, bez tendencji do tworzenia żelu i większych

konglomeratów. Przy dłuższych ruchach zgęstnienia się rozmywają.

(do ok. 500 tys. komórek somatycznych, do 40% leukocytów)

3. Wynik słabo dodatni ( + ) Wyraźne zgęstnienie, bez tendencji do tworzenia żelu i większych

konglomeratów. Przy dłuższym mieszaniu zgęstnienia mogą się

rozpłynąć (do 1.5 mln. kom. somatycznych, do 60% leukocytów)

4. Wynik dodatni ( + + ) Natychmiastowe powstanie żelu, który ma tendencję do gromadzenia

się w środku basenika. Po zaprzestaniu mieszania rozlewa się po

płytce (do 5 mln. kom. somatycznych, do 70% leukocytów)

5. Wynik silnie dodatni ( + + + ) Natychmiast powstaje żel w postaci zbitej grudki w środku

basenika. Jak przestaniemy mieszać, grudka zostaje ( powyżej 5 mln.

kom. somatycznych, do 80% leukocytów)

Odczyn zasadowy - daje barwę purpurową, wynik piszemy go po kresce, po oznaczeniu TOKu

( TOK/pH)

─ pH normalne

z słabo zasadowe

zz silnie zasadowe

Przykład: ─ / ─ oznacza: ujemny TOK, brak zmian w pH

Odczyn kwaśny - k słabo kwaśne

kk silnie kwaśne

Wyniki TOKu fałszywie ( - ):

- gdy TOK jest robiony przy zbyt niskiej temperaturze otoczenia

- w przypadku obecności drobnoustrojów rozkładających DNA (Klebsiella aerogenes), niektóre maczugowce

Wyniki TOKu fałszywie ( + ):

- wiek krowy (gdy było dużo laktacji, to naturalnie wzrasta ilość kom. somatycznych)

- faza laktacji (początek i koniec): 2 tyg. po wycieleniu- gdy jest okres siarowy

i tuż przed zasuszeniem

- w czasie rui

- nie można brać do badania mleka resztkowego (pozyskiwanego na końcu doju)

- przy przewlekłych biegunkach, przy wzroście ciepłoty, przy ketozie

- po leczeniu antybiotykami

Po 4 godzinach od doju, może być czterokrotny wzrost ilości komórek somatycznych, w porównaniu z średnią liczbą z udoju z jednej ćwiartki. Dlatego należy badać mleko świeże.

Próba Whiteside'a:

Należy zmieszać 5 kropli mleka i 2 krople 4% NaOH. Po 20 sekundach odczytuje się wynik. DNA łączy się z NaOH i powstaje sól sodowa tego kwasu, widoczna w postaci zgęstnień i białych grudek. Ocenia się na ciemnym podłożu.

Wyniki:

1. Wynik ujemny ( - ) Brak zmian, poniżej 500 tys. komórek somatycznych

2. Wynik wątpliwy ( ± ) Bardzo drobne zgęstnienia w niewielkiej ilości w zawiesinie mlecznej,

do 1 mln. komórek somatycznych

3. Wynik ( + ) Wyraźne zgęstnienia w zawiesinie mlecznej, do 2 mln. komórek somatycznych

4. Wynik ( ++ ) Duże zgęstnienia w zawiesinie wodno-mlecznej, do 3 mln. kom. somatycznych

5. Wynik silnie dodatni (+++) Wydzielina wodnista, wyraźne grudki, powyżej 3 mln. kom. som.

Pobieranie materiału do badań bakteriologicznych:

- do badań bakteriologicznych nie należy brać materiału z pierwszych strug mleka

- wymię musi być odkażone w kierunku odwrotnym niż będziemy pobierali próbki, tzn.

odkażamy DCBA, a pobieramy ABCD, bo gdybyśmy najpierw odkazili ćwiartki bliżej

położone, to moglibyśmy je zabrudzić czyszcząc ćwiartki położone za nimi

- każda próbka musi być opisana

- do każdej ćwiartki stosować oddzielną probówkę, nie mieszać

- najlepiej jak najszybciej dostarczyć do laboratorium

Ćwiczenie 3.

Badanie mikroskopowe mleka.

Rodzaje komórek w mleku:

I. Komórki krwi:

1. Leukocyty obojętnochłonne- w mleku normalnym są zwykle nieliczne, ale mogą stanowić 12-61% wszystkich komórek. Przy mastitis mogą stanowić nawet 90-96% wszystkich komórek (zwłaszcza przy zakażeniach gronkowcami oraz paciorkowcami).

2. Limfocyty- w mleku normalnym zwykle nieliczne, ale mogą stanowić 4-31%, a w siarze do 40% wszystkich komórek. Liczne przy mastitis na tle białaczki, gruźlicy i brucelozy.

3. Makrofagi- w normalnym mleku zwykle brak, ale mogą stanowić do 17% ogólnej puli komórek mleka. W siarze ok. 24%, w zasuszeniu ok. 36%. Liczne w przewlekłym zapaleniu wymienia.

4. Komórki nie dające się zidentyfikować- (obumarłe komórki, zmienione produkty rozpadu komórek)- 14-50%

5. Komórki specjalne- (eozynofile, bazofile, erytrocyty, monocyty, plazmocyty, komórki tuczne)- w mleku normalnym do 2 tygodni po porodzie oraz przy różnych procesach patologicznych w wymieniu.

II. Komórki z wymienia:

1. Komórki nabłonka płaskiego:

a. z powierzchni wymienia lub przewodu strzykowego- przy nieprawidłowym dojeniu, złym oczyszczeniu strzyków, przy mastitis, po podaniu do wymienia drażniących leków.

b. z zatoki mlecznej- spotykane w mleku normalnym; liczne przy mastitis, wadliwym doju, podrażnieniu polekowym.

2. Komórki nabłonka cylindrycznego (z pęcherzyków mlecznych)- spotykane w mleku normalnym; liczne przy mastitis, wadliwym doju, podrażnieniach polekowych

3. Komórki olbrzymie- brak w mleku normalnym, występują przy mastitis

4. Tzw. ciałka Nissena (komórki z nabłonka pęcherzyków mlecznych)- spotykane w mleku normalnym, bez znaczenia przy stanach chorobowych wymienia.

5. Szczątki różnych komórek- spotykane w mleku normalnym i przy mastitis

Metoda elektroniczna- (aparat Fossomatic)

Jest to elektroniczne liczenie komórek w mleku.

Wykonanie:

1. Zmieszać 0.2ml. podgrzanego do 40ºC mleka z 1.8ml. kwaśnego solanu potasowego i 2ml. barwnika (ethidium bromidae).

2. Zmieszać i podgrzać do 60 - 70ºC. Barwnik łączy się z DNA jąder komórkowych, tworząc fluoryzujący kompleks.

3. Ok. 20ml. nanieść na rureczkę krążka rotacyjnego, naświetlany jest lampą ksenową. Przy zetknięciu z DNA powstaje kompleks: barwnik-DNA i jest fluorescencja.

4. Licznik aparatu rejestruje światło fluorescencyjne.

Metoda Prescott- Breeda

Jest to metoda liczenia komórek w mleku.

Wykonanie:

1. Potrzebne jest odtłuszczone szkiełko podstawowe na szablonach i z 4 kwadratami o wymiarach 1x1cm.

2. Pipetą nakraplamy na szkiełko po 0.01ml. (10µl.) mleka do każdego kwadratu.

3. Rozprowadzamy i powstaje rozmaz.

4. Suszymy.

5. Utrwalamy w 96% alkoholu przez 10minut.

6. Odtłuszczamy w ksylenie przez 10minut.

7. Płuczemy wodą.

8. Barwimy metodą Giemzy lub May-Grunwalda przez 30sekund.

9. Liczymy komórki pod obiektywem immersyjnym w 10 polach widzenia (wyznaczonych przez szablon)- po 3 pola na przeciwległych krawędziach i 4 pola w środku preparatu.

10. Liczbę komórek w 1ml. mleka obliczamy wg. wzoru:

Q = k x f

k- liczba komórek w 10 polach widzenia

f- współczynnik dla okularu, zależy od powiększenia: 5x- 32.000, 8x- 30.000, 10x- 25.000)

• Bezpośrednia metoda oznaczania liczby komórek somatycznych w mleku

(wg. Normy Polskiej PN-EN ISO 13366) „Klasyfikacja mleka surowego w skupie do klas

jakościowych na podstawie ilości komórek somatycznych”.

PN-A-86002-1995 „Mleko surowe do skupu”

- Mleko extra - do 400 tys. kom./ml.

- Mleko I klasa - 400 tys.- 500 tys. kom./ml.

- Mleko II klasa - 500 tys. - 1 mln. kom./ml.

- Mleko pozaklasowe > 1 mln. kom./ml.

Próba z błękitem metylenowym

W tej próbie mierzy się czas odbarwienia mleka.

Wyniki:

- klasa- mleko odbarwia się > 4 godz.

- II klasa- mleko odbarwia się 2 - 4 godz.

- Pozaklasowe- czas odbarwienia < 2 godz.

Próba reduktazowa z rezasuryną

1. Do probówki zawierającej 1ml. konserwantu (kwas borny 50g + gliceryna 10g + woda destylowana 1000ml. i 10ml. badanego mleka) dodać 1ml. roztworu rezasuryny i dokładnie wymieszać.

2. Wstawić badaną próbkę do łaźni wodnej o temp.37ºC bez dostępu światła razem z próbką kontrolną, zawierającą same mleko (umieszczamy w niej termometr).

3. Inkubować przez 30 minut od momentu osiągnięcia w próbce kontrolnej temp.37ºC.

4. Wyjąć probówki i obserwować zabarwienie. Im więcej bakterii, tym większe odbarwienie.

Wyniki:

- I klasa- niebieskie, niebieskie rozjaśnione

- II klasa- niebiesko-fioletowe, fioletowe, fioletowo-różowe, różowo-fioletowe

- Pozaklasowe- różowe lub białe

Metoda płytkowa

Oznaczenie ogólnej liczby drobnoustrojów metodą płytkową (wg. PN-A-860344; PN-93/A-86034/04).

Zasada oznaczenia:

- wykonać posiew 1ml. z rozcieńczeniem mleka 1:10 tys. (lub 1µl. mleka) do płytki Petriego

- wlać 12-15ml. pożywki do oznaczenia ogólnej liczby drobnoustrojów

- zamieszać i zostawić na 15min. w temp. pokojowej do zestalenia

- inkubować w warunkach tlenowych w temp. 30ºC przez 72godz.

Później mnoży się ilość wyrosłych kolonii przez 10.000 (bo mleko jest rozcieńczone 1:10.000) i otrzymujemy liczbę bakterii w 1ml.

Pożywka podstawowa:

- pepton kazeinowy - 27.5g.

- ekstrakt drożdżowy - 13.75g.

- glukoza - 5.5g.

- woda destylowana - 1000ml.

Normy ilości drobnoustrojów w mleku w jtk/ml.: (jtk- jednostki tworzące kolonie)

- Mleko extra - do100.000

- Mleko I klasa - do 400 tys.

- Mleko II klasa - do 1 mln.

Szybki Test Dyfuzyjny - Biotest

1. Do probówek serologicznych z podłożem zawierającym przetrwalniki Bacillus stearotermophilus należy dodać do 0.1ml. mleka. Próbkę kontrolną stanowić będzie probówka z podłożem oraz mlekiem wolnym od substancji hamujących.

Bacillus stearotermophilus C953 stanowi szczep testowy i w przypadku obecności antybiotyków dochodzi do zahamowania jego wzrostu.

2. Probówki inkubować w temp. 64ºC przez 2.5 - 3 godz.

3. Po inkubacji ocenić barwę podłoża w porównaniu z kontrolą.

Wyniki:

- niezmienione, tj. fioletowe zabarwienie podłoża - obecność substancji hamujących, zahamowany wzrost Bacillusa

- żółte zabarwienie - brak substancji hamujących, barwa żółta pochodzi od przetrwalników, Bacillus może rosnąć.

Test Penzym

Test ten służy do wykrywania w mleku obecności antybiotyków β-laktamowych (penicyliny naturalne i półsyntetyczne, cefalosporyny).

Zestaw odczynników w fiolkach:

1. Enzym DD-karboksypeptydaza (penicylinaza).

2. Substrat (polipeptyd zawierający D-alaninę) oraz orto-dwuanizydyna (wskaźnik).

3. Peroksydaza, dwunukleotyd flawinoadeninowy, oksydaza D-aminokwasowa.

4. Kwas siarkowy- roztwór 50%.

Wykonanie:

1. Do mikroprobówki przenieść z fiolki „1” 10µl. enzymu i dodać 50µl. badanego mleka. Próbka kontrolna: 10µl. enzymu + 50µl. mleka wolnego od antybiotyków.

Próbka ślepa: 10µl. wody destylowanej + 50µl. mleka wolnego od antybiotyków.

Zawartość probówek wymieszać i inkubować 5min. w temp. 47ºC.

2. Następnie należy dodać po 10ml. odczynników z fiolki „2” i „3”, dokładnie wymieszać i inkubować 15min. w temp. 47ºC.

3. Dodać 100µl. 50% H2SO4

Interpretacja wyników:

- różowe zabarwienie - brak antybiotyków β-laktamowych w mleku

- biało-żółte zabarwienie - obecność antybiotyków β-laktamowych w stężeniu powyżej 0.017

j.m./ml.

- zabarwienie pośrednie- między różowym a biało-żółtym świadczy o zawartości antybiotyku w

ilości od 0 - 0.017 j.m./ml.

- zabarwienie kremowe, bladoróżowe- wynik wątpliwy- częściowe utlenienie dwuanizydyny

- 2 wyniki wątpliwe uznaje się za wynik dodatni.

DD-karboksypeptydaza uwalnia z syntetycznego substratu D-alaninę. Uwolniona alanina ulega utlenieniu przez oksydazę D-aminokwasową do kwasu pirogronowego z jednoczesnym powstaniem odpowiedniej ilości H2O2 (nadtlenku wodoru).

Następnie H2O2 utlenia wskaźnik o-dwuanizydynę, a po dodaniu kwasu siarkowego mleko zabarwia się na różowo.

Gdy w mleku jest antybiotyk β-laktamowy, DD-karboksypeptydaza ulega inaktywacji. Tym samym nie dochodzi do powyższej reakcji i mleko nie zmienia barwy, pozostaje biało-żółte.

Ćwiczenie 4.

Badanie mikroskopowe mleka c.d.

Bakterie wywołujące zapalenie wymienia to najczęściej tlenowce: paciorkowce, gronkowce, bakterie z grupy Coli aerogenes. Możemy je zidentyfikować przy pomocy badań laboratoryjnych. Aby wykryć inne drobnoustroje, trzeba stworzyć odpowiednie warunki. Oprócz bakterii schorzenia wymienia powodują wirusy, mykoplazmy, riketsje, grzyby, algi.

Żeby wykryć te wszystkie świństwa, trzeba im zapewnić odpowiednie warunki wzrostowe.

Podłoże- środowisko, w którym w sposób sztuczny stworzono warunki do rozwoju bakterii w celu poznania ich morfologii, fizjologii. Może być podłoże płynne, półpłynne lub stałe. Ze względu na skład chemiczny - syntetyczne lub niesyntetyczne.

Podłoże podstawowe- pozwala na rozwój większości bakterii o przeciętnych wymaganiach wzrostowych, np. bulion odżywczy, agar odżywczy, żelatyna odżywcza.

Podłoże wzbogacone- służy do hodowli drobnoustrojów o znacznych wymaganiach odżywczych, które słabo lub wcale nie rosną na podłożu podstawowym. Substancje wzbogacające to np. krew, surowica, glukoza, żółtko jaja, wyciąg drożdżowy.

Podłoże wybiórcze (selektywne)- używane do wyosobnienia określonych gatunków drobnoustrojów z materiałów silnie zakażonych. Są to podłoża podstawowe, do których dodaje się substancje, wzmagające wzrost jednych bakterii, a hamujące innych.

Podłoże różnicujące- pozwala odróżnić bakterie na podstawie ich odmiennych właściwości biochemicznych (enzymatycznych).

Schemat badania bakteriologicznego wydzieliny zapalnej gruczołu mlekowego:

Schłodzić mleko do temp. 4-5ºC, bezpośrednio po pobraniu

↓

Przed posianiem doprowadzić próbkę do temp. pokojowej

↓

Pobrać materiał przy pomocy oczka ezy (0.01ml.) i wysiać na ¼ płytki z podłożem

podstawowym-agar z krwią (skład: agar wzbogacony, 5% krwi baraniej, woda destylowana)

↓

Wysiać na podłoże Sabourauda

↓

Płytki wstawić do termostatu i inkubować 24-48 godz. w temp. 37ºC

↓

Pierwszy odczyt po 18-24 godz. inkubacji

*(Grzyby na podłożu Sabourauda - inkubacja 48 godz.)

Wyniki:

Paciorkowce- kolonie szaro-mleczne, drobniutkie

Gronkowce- kolonie duże, okrągłe, matowe i wilgotne, Ø 2-4mm., brzegi regularne, mogą mieć kolor biały, żółty albo złocisty

Z grupy Coli aerogenes- kolonie duże, wypukłe, nieprzejrzyste, barwy biało-szarej, miękkie w dotyku, śluzowate, nieprzyjemny zapach

E.Coli (na agarze z krwią)- kolonie duże, Ø 3-5mm., barwy szarej, o wilgotnej powierzchni

Test na katalazę:

Gronkowce

Pałeczki → wydzielają katalazę

Grzyby katalazo+

Na szkiełku podstawowym należy umieścić kroplę 3% H2O2 i ezą dodaje się kolonię badanego drobnoustroju. Gdy drobnoustroje są katalizo+, widoczny jest wydzielający się gaz.

Barwienie metodą Grama:

Wykonujemy rozmaz i po utrwaleniu barwimy metodą Grama.

Odczynniki:

- fiolet krystaliczny- 3min.

- płyn Lugola- 2min.

- alkohol- 1min.

- fuksyna- 30sek.

Oceniamy pod mikroskopem:

Bakterie G( + )- barwa niebieska

Bakterie G( - )- barwa czerwona

Podłoże Chapmana- służy do izolowania gronkowców i ich różnicowania na podstawie zdolności lub jej braku do rozkładania mannitolu. Gronkowce rozkładające mannitol (Staphylococcus aureus) odbarwiają podłoże na żółto.

• Skład:- bulion, agar

- mannitol

- NaCl- hamuje wzrost wszystkich drobnoustrojów z wyjątkiem gronkowców (zawartość

soli w podłożu = 75g/l.)

- 0.5% wodny roztwór czerwieni fenolowej

Podłoże Edwardsa- jest to podłoże wybiórczo-różnicujące, służy do izolowania paciorkowców z materiału zakażonego wtórną florą bakteryjną.

Zawiera eskulinę, która rozkładana jest przez Streptococcus uberis i przechodzi w eskuleninę, która z żelazem (z krwi w podłożu) daje brązowe lub czarne zabarwienie.

• Skład:

- agar odżywczy

- krew barania lub końska 5%

- 5% roztwór eskuliny

- 5% wodny roztwór octanu lub siarczanu talu (hamuje bakterie G- )

- wodny roztwór fioletu krystalicznego (hamuje bakterie G+ i inne paciorkowce)

• Wygląd kolonii:

Streptococcus agalactiae- kolonie niebieskie, lepkie, wypukłe

Streptococcus dysgalactiae- kolonie matowo-szare, kruche

Streptococcus uberis- kolonie brązowe, brązowienie podłoża wokół kolonii (rozkład eskuliny)

Pałeczki kałowe- kolonie czarne, zaczernienie podłoża

Podłoże TKT- zmodyfikowane p. Edwarda, służy do izolacji paciorkowców.

• Skład:

- agar odżywczy

- krew barania lub końska 5%

- 5% roztwór eskuliny

- wodny roztwór octanu lub siarczanu talu

- wodny roztwór fioletu krystalicznego

- 2-5% β-toksyna gronkowcowa

• Wygląd kolonii:

Streptococcus agalactiae- rozjaśnienie wokół kolonii (hemoliza)

Streptococcus dysgalactiae- brak rozjaśnień, nie powoduje hemolizy

Streptococcus uberis- brązowienie wokół kolonii

CAMP-test:

Do testu używa się płytki z agarem i krwią. Ocenia się czy badane szczepy paciorkowca są zdolne do hemolizy (Streptococcus agalactiae) czy nie (inne). Przez środek płytki posiewa się gronkowca, który jest zdolny do hemolizy (wytwarza β- hemolizynę). Płytkę umieszcza się w cieplarce w temp. 37ºC na 24h. Gdy paciorkowiec też spowoduje hemolizę, tworzy się charakterystyczny stożek albo klin (dopełnienie hemolizy rozpoczętej przez gronkowca). Na jednej płytce może być 10-14 posiewów poprzecznych.

Jeśli będzie hemoliza, ale o nieregularnym kształcie (innym niż stożek) to wynik jest -. To nie jest Str. agalactiae.

API-Strep- służy do różnicowania paciorkowców na podstawie ich właściwości biochemicznych.

API-20E- dla Coli aerogenes

Podłoże Mc Conkey'a- służy do różnicowania pałeczek G-

• Skład:

- pepton

- NaCl

- laktoza

- dezoksycholan sodu lub żółć bydlęca (hamuje wzrost innych bakterii G-)

- agar włóknisty

- 1% roztwór czerwieni obojętnej (jest wskaźnikiem zmiany pH)

- 0.1% roztwór fioletu krystalicznego (hamuje wzrost bakterii G+)

- woda destylowana

• Wygląd kolonii:

E.Coli- kolonie śluzowate, ceglasto-czerwone (rozkłada laktozę)

Salmonella- daje kolonie bezbarwne

Enterobacter- kolonie różowe, suche

Podłoże Sabourauda- podłoże służące do wzrostu grzybów, ma pH ok.6

• Skład:

- pepton

- agar

- maltoza lub glukoza

- woda destylowana

- antybiotyk (penicylina + streptomycyna- hamują wzrost bakterii G+ i G-)

• Wygląd kolonii:

Grzyby- kolonie wypukłe, miękkie, błyszczące, kremowe albo białe, z charakterystycznym zapachem piwa- drożdżaki!

Grzyby barwią się metodą Grama na fioletowo (jak G+)

Test filamentacji- służy do identyfikacji grzyba Candida albicans.

Candida bardzo dobrze rozwija się w surowicy krwi ludzkiej lub zwierzęcej. Można ją wcześnie rozpoznać, bo już po 24 godz. dochodzi do wzrostu. Można już obserwować po 4-6-12godz.

Jeżeli na podłożu Sabourauda wyrosną kolonie drożdżakopodobne, to dodajemy ezą do probówki troszkę kolonii tego grzyba. Po inkubacji oglądamy. Widoczna jest grzybnia-blastospory z wypustkami (twory plemnikopodobne).

Do identyfikacji poszczególnych grzybów są specjalne testy: API - 20C; API - ZYM.

Testy SA drogie i rzadko się ich używa, bo nie ma potrzeby różnicowania grzybów, skoro i tak leczenie jest jednakowe. Najczęściej schorzenia powoduje Candida albicans, ale czasami zdarzają się zakażenia wywołane przez Cryptococcus neoformans, które mają bardzo ciężki przebieg, prowadząc nawet do martwicy.

Po rozpoznaniu czynnika wywołującego stan zapalny, należy wykonać antybiotykogram.

Wykonanie antybiotykogramu:

1. Należy pobrać kolonię i zawiesić w 2ml. PBS

2. 0.2ml. zawiesiny wylać na płytkę z podłożem Műller-Hiltona (skład: wyciąg mięsny- suchy, kwaśny hydrolizat kazeiny, skrobia ziemniaczana rozpuszczalna, agar, woda destylowana)

i rozprowadzić za pomocą szklanej ezy.

3. Ułożyć krążki antybiotykowe na płytce z zachowaniem odpowiedniej odległości między

nimi (co najmniej 2cm.). Powinno się je nakładać za pomocą wyjałowionych w ogniu i

ostudzonych szczypczyków w taki sposób, aby dobrze przylegały do podłoża.

4. Płytki pozostawić na około 30min. do 2godz. w temp. pokojowej.

5. Następnie należy wstawić płytki do cieplarki o temp. 37ºC na 24godz.

6. Po inkubacji zmierzyć strefę zahamowania wzrostu wokół krążków- średnicę strefy

zahamowania wzrostu mierzymy cyrklem i wyrażamy ją w mm. Średnice wzrostu są tym

większe, im wyższą wrażliwość na działanie chemioterapeutyka wykazuje badany szczep.

W zależności od średnicy strefy zahamowania wzrostu stosuje się 3 warianty oceny:

wrażliwy, średnio wrażliwy i oporny. Do terapii należy wybrać antybiotyk, który in vitro

hamuje wzrost badanych drobnoustrojów w stopniu najwyższym!!!

Ocena jakości mikrobiologicznej mleka metodą Petrifilm:

Należy pobrać jałowo próbki o pojemności 10 - 25cm³. Mleko przeznaczone do badania powinno być wymieszane, przechowywane w temp. 0 - 8ºC do 8godz. lub 0 - 5ºC do 24godz.

Do analizy należy podgrzać mleko do 20ºC, wymieszać, ale nie pienić!

Wykonanie:

Pobranie materiału (mleka)

↓

Zawartość probówek doprowadzić szybko w łaźni wodnej do temp. 20ºC,

po czym dokładnie próbkę wymieszać, unikając jednocześnie spienienia mleka.

↓

Pobrać 1µl uprzednio podgrzanego mleka do probówki zawierającej

10ml. wysterylizowanego rozcieńczalnika (np. płyn Ringera).

↓

Wymieszać przez ok. 10sekund z użyciem mikrowstrząsarki.

↓

Mikropipetą pobrać 1cm² przygotowanego rozcieńczenia 10^-4

i nanosimy na środek płytki Petrifilm.

↓

Przykryć folią i rozprowadzić płyn po płytce o odpowiedniej powierzchni,

(za pomocą specjalnego przycisku) na powierzchni ok. 20 pól ↓

Inkubować w temp. 30ºC przez 72godz.

Interpretacja:

Bakterie tlenowe rosną na płytce w postaci drobnych czerwonych kolonii. W razie niedużej liczby kolonii, liczy się wszystkie czerwone punkty w obrębie utworzonego na płytce okręgu. W przypadku dużej liczby kolonii, np. 200 - 400 kolonii równomiernie rozłożonych na płytce- liczymy wszystkie czerwone punkty w jednym kwadracie, po czym mnożymy przez 20 (liczba pól, na których została naniesiona badana próbka). Liczbę uzyskanych kolonii mnoży się przez rozcieńczenie x 10.000. Otrzymujemy liczbę jednostek tworzących kolonie w 1cm³ mleka. Wyniki są od 10tys. - 5 mln.

Ćwiczenie 5.

Badanie mikrobiologiczne c.d.

Przed pobraniem próbki mleka wymię musi być umyte i zdezynfekowane. Omijamy pierwszy strumień, bo może zawierać dodatek środka odkażającego. Mleko po udoju należy schłodzić do temp. 4-5ºC (w lodówce). Transport próbek do laboratorium i ich posianie powinno się odbyć w ciągu kilku godzin (max.24godz.). Gdy nie jest to możliwe, mleko należy zamrozić, jednak temp. ok. -20ºC ─ -18ºC hamuje rozwój bakterii i dlatego przed badaniem mleko musi być doprowadzone do temp. pokojowej.

Wykonuje się 3 główne posiewy:

1. Agar + 5% krew barania.

2. Podłoże Sabourauda- zawiera antybiotyki, rosną tylko grzyby- barwią się G+(fioletowe)

3. Podłoże Edwardsa- wybiórczo-różnicujące do izolacji paciorkowców, które często powodują schorzenia wymienia.

Na każdą z płytek posiewa się ezą (wyjałowioną nad palnikiem) kropelkę badanego mleka. Płytki umieszcza się w termostacie w temp. 37ºC i po 24godz. wykonuje się pierwszy odczyt.

Wstępna diagnostyka opiera się na wyglądzie bakterii.

• Podejrzenie gronkowca (G+):

Jeżeli wyrosłe kolonie przypominają gronkowca, musimy się upewnić czy to ta bakteria. Na podłożu z krwią kolonie są matowe, okrągłe, gładkie, o jednolitej konsystencji, białe lub żółte.

1. Przesiewamy na podłoże Chapmana, które zawiera NaCl w dużym stężeniu i jest wybiórcze dla gronkowców (gronkowce tolerują nawet do 10% NaCl). Poza tym w podłożu znajduje się mannitol, co pozwala na zróżnicowanie gronkowca pod względem zdolności rozkładania mannitolu. Gronkowce mannitolo+ odbarwiają podłoże z barwy różowej na żółtą (taką bakterią jest Staphylococcus aureus). Gronkowce mannitolo- nie zmieniają barwy podłoża.

2. Wykonujemy próbę na koagulazę z osoczem króliczym. Łączymy 0.5ml. osocza królika ze szczepem gronkowca z 24-godzinnej hodowli i inkubujemy w temp. 37ºC przez 24godz. Pierwszy odczyt wykonuje się już po 3 godz., kolejny po 6, a ostatni po 24 godz. Przechylamy probówkę pod kątem 90º. Jeśli dojdzie do ścięcia podłoża, nic się nie wylewa i pozostaje sztywna galareta to gronkowiec jest koagulazo+ (taką bakterią jest St.aureus). Jeśli gronkowiec jest koagulazo- podłoże pozostaje płynne.

3. Na podłożu z krwią gronkowce β-hemolityczne tworzą przejaśnienie (St.aureus oczywiście też to potrafi).

To bardzo ważne badania, pozwalające na identyfikację niebezpiecznego gronkowca o imieniu Staphylococcus aureus. Jest on mannitolo, koagulazo i hemolizo + !!!!!!

Niektóre gronkowce maja zdolność otorbiania się, są otaczane przez leukocyty. Gdy na podłożu nic nie rośnie, ale makroskopowo widoczne są zmiany, to zamraża się próbkę i posiewa raz jeszcze po 24godz. W tym czasie rozpadają się leukocyty i możliwy jest wzrost gronkowca.

• Podejrzenie E.Coli (G-):

Na podłożu z krwią E.Coli ma kolonie błyszczące, o charakterystycznym kałowym zapachu. Musimy potwierdzić czy to ta bakteria.

1. Przesiewamy na podłoże McConkey'a, które zawiera dezoksycholan sodu i fiolet krystaliczny i rośnie na nim właściwie tylko E.Coli. Bakteria ta rozkłada laktozę w podłożu i zmienia barwę wokół kolonii na różową. Kolonie też są różowe. Może też rosnąć Klebsiella, która ma kolonie różowe lub różowo-żółte, ale nie dochodzi do zmiany zabarwienia podłoża wokół kolonii.

2. Przesiewamy na podłoże ENDO, które zawiera fuksynę oraz aldehyd. E.Coli ma barwę ceglasto-czerwoną i metaliczny połysk (b.ładnie to wygląda).

• Podejrzenie paciorkowca (G+):

Na podłożu z krwią daje znikomy wzrost w postaci drobnych kolonii, jak kropelki rosy.

Przesiewamy dla potwierdzenia.

1. Podłoże Edwardsa- zawiera siarczan talu (hamuje bakterie G-) oraz fiolet krystaliczny (hamuje inne G+, np. gronkowce). Poza tym ma eskulinę, co pozwala na zróżnicowanie jaki to paciorkowiec.

- Streptococcus uberis- rozkłada eskulinę do eskuleniny, co daje brązowe zabarwienie

- Streptococcus dysgalactiae- na podłożu z krwią prawie go nie widać, bardzo przejrzysty

- Streptococcus agalactiae- podobnie jak Str.dysgalactiae, ale dookoła kolonii jest przejaśnienie (strefa hemolizy)

Antybiotykogram (metoda krążkowa)- na podłożu agarowym z krwią rozprowadza się próbkę (1 kolonię + 0.1ml. płynu fizjologicznego). Kładzie się zwykle 7 krążków:

1. Penicylina

2. Streptomycyna

3. Tetracyklina

4. Neomycyna

5. Cefalosporyna

6. Ampicylina

7. Enrofloksacyna

Powstaje charakterystyczna strefa zahamowania wzrostu. Są 3 oceny:

- wrażliwy (+++)

- średnio wrażliwy (+)

- oporny (+)- bardzo małe lub brak zahamowania.

Czasem trzeba poczekać dłużej na wzrost bakterii. Np. Corynebacterium pyogenes rośnie 48godz. Ma kolonie podobne do paciorkowców. Obecnie są 2 nazwy tej bakterii: 1.Corynebacterium pyogenes i 2Arcanobacterium pyogenes. 2 w odróżnieniu od 1 nie ma kwasu mykolowego w ścianie komórkowej.

API-Coryne- tes do identyfikacji Arcanobacterium pyogenes.

Próba reduktazowa z resazuryną- 10ml. mleka + konserwant (kwas borny + gliceryna + woda destylowana) + rezasuryna. Dochodzi do rozkładu barwnika- im więcej bakterii, tym większe odbarwienie (takie ładne pastele)

- mleko niebieskie- klasa I

- mleko fioletowo-niebieskie- klasa II

- mleko różowe lub białe- beznadzieja

*Obecnie używa się tylko mleka klasy extra!

Ćwiczenie 6

Budowa, znieczulanie i schorzenia wymienia & strzyków.

GRUCZOŁ MLEKOWY KROWY (uber; glandulae lactiferi; mamma) składa się z 4 kompleksów sutkowych. Kompleksy sutkowe noszą nazwę ćwiartek. W każdej ćwiartce występuje jeden zbiornik i jeden przewód wyprowadzający, czyli jeden kompleks gruczołowy. Brodawka krowy nosi nazwę strzyku (papilla uberis). Strzyk ma na końcu jeden otwór, zamykany mięśniem zwieraczem, prowadzący do krótkiego przewodu strzykowego (sinus papillaris), który przechodzi w zatokę mleczną (sinus lactiferus), leżącą nad podstawą strzyku. W sklepieniu zatoki znajduje się ujście 8 - 12 przewodów mlecznych.

Unaczynienie:

Krew tętniczą doprowadzają głównie odgałęzienia od tętnicy sromowej zewnętrznej (a. pudenda externa), zwanej tętnicą wymienia. Krew żylną odprowadza żyła mleczna (czyli żyła podskórna brzucha- v. subcutanea abdominis).

Unerwienie:

1. Nerw nasienny zewnętrzny (n. spermaticus externus)

2. Nerw biodrowo-pachwinowy (n. ilioinguinalis)

3. Nerw sromowy (n. pudendus)

4. Nerw biodrowo-podbrzuszny (n. iliohypogastricus)

Uwaga własna: We wszystkich książkach jest napisane, że głównym nerwem wymienia jest nerw płciowo-udowy (n. genitofemoralis), a o nasiennym zewnętrznym nic nie ma (być może to jakaś stara nazwa).

ZNIECZULENIE WYMIENIA:

1. Metoda Baszkirowa.

2. Metoda Łogwinowa.

3. Znieczulenie lustra mlecznego.

Lustro mleczne- jest to część wymienia, widoczna między kończynami tylnymi.

Metoda Baszkirowa:

Jest to metoda znieczulenia przykręgowego, uzupełniana w niektórych przypadkach dodatkowym znieczuleniem nerwów sromowych metodą Magdy.

Metoda ta polega na wprowadzeniu do przestrzeni łącznotkankowej środka znieczulającego- 0.5% polokainy. Przez tą przestrzeń przebiega pień nerwu nasiennego zewnętrznego, mającego największy udział w unerwieniu wymienia oraz liczne gałązki współczulne.

Znieczulenie swoim zasięgiem obejmuje prawie całe wymię, łącznie ze strzykami, z wyjątkiem lustra mlecznego. Znieczulenie wykonujemy z dwóch stron.

W celu znieczulenia prawej połowy wymienia, igłę o długości 10 - 12cm. wprowadza się z prawej strony, między wyrostkami poprzecznymi 3 i 4 kręgu lędźwiowego, w odległości ok. 7 - 8cm. od płaszczyzny pośrodkowej. Igłę wbijamy pod kątem 55 - 60º w stosunku do pionu i wprowadzamy ją do momentu otarcia o krąg- wtedy delikatnie cofamy igłę do siebie o 2 - 3mm. i wprowadzamy środek znieczulający. W praktyce wbija się ok. 6 - 9cm. igły i podaje się ok. 100ml. 0.5% środka znieczulającego. Znieczulenie występuje po 15minutach i trwa od 1.5 do prawie 3godzin.

Zalety tej metody:

- wprowadzamy polokainę w jednym miejscu (oczywiście miejsce iniekcji należy odpowiednio

przygotować- dezynfekcja itp.)

- topograficzne znalezienie miejsca iniekcji nie sprawia większych trudności

- to łatwa metoda

Metoda Łogwinowa:

Metoda ta polega na zablokowaniu przewodnictwa nerwowego w miejscu wchodzenia nerwów w gruczoł mlekowy. Pozwala ona na odrębne znieczulenie ćwiartek przednich lub tylnych.

Znieczulenie ćwiartek przednich:

1. Pierwsza czynność polega na odciągnięciu strzyku do dołu.

2. Następnie wkłuwamy igłę o długości 10 - 12cm. między podstawę ćwiartki a ścianę brzucha.

3. Igłę kierujemy na staw skokowy przeciwległej kończyny.

4. Wprowadzamy 150 - 200ml. polokainy o stężeniu 0.25 - 0.5%

5. Znieczulenie następuje szybko po wprowadzeniu polokainy.

Znieczulenie ćwiartek tylnych:

1. Igłę wkłuwamy w miejscu przecięcia się dwóch linii:

1. Linia pozioma, przeprowadzona w odległości 2 - 3cm. nad podstawą wymienia.

2. Linia pionowa, przebiegająca 1 - 2cm. od linii strzyku.

2. W celu uzyskania znieczulenia ćwiartek tylnych, igłę wkłuwa się, kierując ją na staw nadgarstkowy tej samej kończyny.

Znieczulenie lustra mlecznego:

Polega na znieczuleniu nerwów sromowych.

Miejsce wkłucia znajduje się w odległości 3 palców od linii spojenia łonowego. Deponuje się 40 - 60ml. 0.25% polokainy (ew. sterokainy). Igłę wprowadza się płytko, na 1 - 2cm. Znieczulenie lustra mlecznego ma miejsce po 10 - 15minutach.

Metoda ta może stanowić uzupełnienie metody Baszkirowa.

ZNIECZULENIE STRZYKU:

Strzyk można znieczulić np. w celu wykonania jego plastyki lub chirurgicznego opracowania rany. Znosimy czucie bólu.

Wykonuje się znieczulenie nasiękowe. Środek znieczulający deponuje się u podstawy strzyku, w ilości 20 - 30ml. Zwykle znieczula się przednią i tylną część strzyku. Znieczulenie działa po kilku minutach.

Przed przystąpieniem do chirurgicznego opracowania ran, należy odpowiednio przygotować strzyki (toaleta, mycie wodą z mydłem; środek odkażający)

RANY STRZYKU:

Przyczyny ran:

- druty kolczaste na pastwisku

- przydepnięcia (zwłaszcza u starszych krów)

- zmiażdżenia strzyków (jedna krowa depcze inną)

- niewłaściwy dój mechaniczny ( tzw. twardy dój)

- niewłaściwy chów alkierzowy

- może nawet dojść do oderwania strzyków, zwłaszcza u krów starszych, gdy nieuważnie wstają

lub się kładą

Rany powodują utrudnienia w wykonywaniu doju, przyczyniają się do spadku wydajności mlecznej.

Podział ran:

A. Powierzchowne

B. Głębokie

A. Rany powierzchowne:

- zadrapania, otarcia

Ranę należy umyć, odkazić ewentualnie posmarować miejscowo maścią z antybiotykiem.

- powierzchowne rany cięte - mogą być skośne, podłużne, poprzeczne

- przenikające i nie przenikające

Do tych ran może dołączyć się proces zapalny lub zakażenie.

Ważne jest odróżnienie ran świeżych od starych. Rany traktujemy jako świeże, gdy powstały

do 12 godzin wcześniej. Przy ranach starszych (powyżej 12 godzin) nie należy wykonywać

żadnego postępowania chirurgicznego. W takich ranach nie dochodzi do prawidłowego

zbliznowacenia, może zrobić się przetoka.

B. Rany głębokie.

Sposób leczenia:

1. Powierzchowne rany cięte, nie przenikające i nie powikłane zapaleniem, leczy się zachowawczo.

2. Głębokie rany świeże, nie przenikające wymagają leczenia chirurgicznego. Po wykonaniu toalety, należy zespolić brzegi rany, używając do tego materiału wchłanianego. Zakładamy szwy węzełkowe lub pojedyncze materace. W celu ułatwienia zbliżenia brzegów ran, wprowadzamy do strzyku bykaniulę (powoduje stabilizację strzyku).

3. Postępowanie przy ranach zakażonych:

- należy wykonać toaletę chirurgiczną (ranę i okolicę umyć, zdezynfekować, odkazić)

- należy usunąć martwe tkanki, strupy, skrzepy krwi

- na tak przygotowaną ranę nakładamy maść z antybiotykiem; można użyć maści tranowej, która powoduje zwiększone ziarninowanie i działa aseptycznie; dobra jest maść Wiszniewskiego

- przeprowadzamy delikatny dój ręczny- doimy przez bykaniulę, która chroni przed urazami; nie wolno doić mechanicznie!

4. Rany przenikające, świeże, niezakażone należy zamknąć szwem chirurgicznym (węzełek lub materac pojedynczy). Zawsze szyje się do podśluzówki (nie należy przebijać błony śluzowej). Po zamknięciu tkanek zbliżamy skórę, szyjąc węzełkami wchłanianymi lub pojedynczym materacem.

5. Rany miażdżone, szarpane, zgniecenia i oderwania strzyku- najczęściej wykonuje się amputację.

6. Ubytki skóry na strzyku najczęściej spowodowane są przez nieprawidłowy chów alkierzowy. Leczenie:

- rany małe, świeże- zespala się szwem węzełkowym lub ciągłym

- gdy rana jest rozległa, tzn. obwód ubytku przekracza 2x2cm., przystępujemy do leczenia zachowawczego, które ma na celu doprowadzenie do powstania blizny.

- gdy rana jest duża, bardzo rozległa- można wykonać przeszczep skóry.

CIAŁA OBCE:

Mogą to być zapałki, igły, pióra, druty. Może też dojść do tworzenia tzw. kamieni mlecznych, które powstają z kłaczków kazeiny. Na nich odkładają się sole nieorganiczne. Są twarde, wyczuwalne palpacyjnie.

Sposób leczenia zależy od wielkości ciała obcego. Czasem udaje się je wydostać przez przewód strzykowy, bez nacinania. Jednak, gdy to konieczne, wykonuje się boczne nacięcie strzyku. Gdy ciało obce doprowadzi do rozwoju zapalenia, należy je wyleczyć.

BRODAWCZYCA WYMIENIA:

Jest to choroba zakaźna. Może się przenosić podczas doju ręcznego przez ręce właściciela lub podczas doju mechanicznego, przy niedostatecznej dezynfekcji kubków udojowych. Przy brodawczycy dój jest utrudniony, strzyki są bolesne, może nawet wystąpić nieznaczne krwawienie. Czasem dojenie jest niemożliwe do wykonania.

Metody terapii są różne, w zależności od tego, czy krowa znajduje się w fazie laktacji, czy zasuszania. W czasie laktacji najskuteczniejsza jest autoszczepionka, którą podaje się 3x, co tydzień. Należy pobrać materiał z brodawki, wykonać szczepionkę i podać ją w okresie laktacji. W czasie zasuszania stosuje się maść zawierającą podofilinę- 3x, co tydzień. Maść nakłada się na uszypułowanie twory, co powoduje ich wysuszenie i odpadnięcie brodawek.

MLEKOTOK:

Do mlekotoku dochodzi w wyniku nadmiernego rozszerzenia przewodu strzykowego (incontinentia lactis). Jest to stan, w którym dochodzi do samoistnego i mimowolnego wyciekania mleka z 1 lub więcej strzyków. Może mieć charakter ciągły lub przejściowy. Zazwyczaj występuje u krów wysokoprodukcyjnych w pierwszym okresie laktacji na skutek porażenia mięśni zwieraczy przewodu strzykowego. Może też wystąpić podczas rui, jak również przy podnieceniu.

Mlekotoku trwały- może być objawem toczącego się zapalenia (np. w przewodzie strzykowym).

Mlekotok może wystąpić u krów starszych na skutek zwiotczenia lub zaniku mięśnia zwieracza bądź jego porażenia lub na skutek rozrostu tkanki bliznowatej.

Może też wystąpić przy nieprawidłowej budowie strzyka.

Postępowanie:

Wykonuje się szew kapciuchowy w okolicy zewnętrznego ujścia przewodu strzykowego. Szew pozostawia się na 8dni.

Można też wykonywać nastrzykiwanie okolicy ujścia przewodu strzykowego jałową parafiną (ok. 1ml. co 2mm.), co ma doprowadzić do zbliznowacenia, powstania guzowatego nacieczenia i w efekcie zamknięcia przewodu strzykowego (zmniejszamy światło).

UTRUDNIONE WYDALANIE MLEKA:

Jest to tzw. twardy dój. Może powstawać w wyniku zmian wrodzonych (wtedy zazwyczaj dotyczy wszystkich strzyków) lub też na skutek stanów zapalnych w obrębie przewodu strzykowego i zatoki mlecznej. Przewód strzykowy jest zwykle przy tym węższy i dłuższy i dochodzi do spadku wydajności mlecznej.

Postępowanie terapeutyczne:

Postępowanie zależy od przyczyny. Najczęściej wprowadza się bykaniulę do przewodu strzykowego. Bykaniula rozszerza zatokę oraz przewód i tym samym ułatwia wydostawanie się mleka na zewnątrz.

BEZMLECZNOŚĆ (agalactia):

Bezmleczność może być spowodowana niedorozwojem lub zanikiem tkanki gruczołowej, niedorozwojem przewodu strzykowego lub zrośnięciem dróg odprowadzających mleko z przewodu strzykowego.

Niedorozwój (lub zanik) występuje rzadko. Zarośnięcie dróg wyprowadzających najczęściej występuje u krów starszych, ale może też wystąpić jako następstwo stanów zapalnych toczących się w gruczole mlekowym.

Postępowanie terapeutyczne:

Postępowanie ma na celu umożliwienie odpływu mleka. Najczęściej polega ono na przebiciu strzyku igłą i szybkim wprowadzeniu bykaniuli, którą pozostawia się na 7dni.

STŁUCZENIE WYMIENIA (contusio uberis):

Powstaje najczęściej na skutek uderzenia o tępe przedmioty, zwłaszcza u krów starszych, które mają duże, obwisłe wymiona. Może też powstać w przypadku upadku zwierzęcia, co często ma miejsce przy porażeniu poporodowym i tężyczkach.

Następstwem stłuczenia mogą być krwiaki wymienia. Niekiedy nieleczony krwiak prowadzi do zwłóknienia i wyeliminowania krowy (lub samej ćwiartki).

Objawy kliniczne:

- obecność krwi w mleku

- zmniejszenie wydajności mlecznej

- bolesność, obrzęk, zaczerwienienie

Postępowanie terapeutyczne:

Gdy jest świeży uraz, widoczna jest obecność krwi w mleku. Wtedy jak najszybciej podajemy, w wolnym wlewie dożylnym, leki uszczelniające światło naczyń krwionośnych, np. wit. C, Ca. Miejscowo należy stosować zimne okłady, które zamykają naczynia i hamują krwawienie, a następnie maści rozgrzewające, żeby nie doprowadzić do odkładania się włośnika. Antybiotyk dowymieniowo.

ODJĘCIE STRZYKU (amputatio papillae):

Amputację wykonujemy w przypadku zmiażdżenia, rozległych uszkodzeń, oderwania strzyku. Jest to skuteczna metoda terapii, nie dopuszcza do rozwoju zakażenia. Zabieg najczęściej wykonuje się na zwierzęciu stojącym, ale można też na leżącym. Robimy sedację lub znieczulenie przykręgowe i znieczulenie nasiękowe strzyku.

Postępowanie:

Należy założyć opaskę uciskową u podstawy strzyku, co ma na celu zamknięcie dopływu mleka do miejsca, które odcinamy. Miejsce amputacji znajduje się w odległości ok. 2cm. od podstawy strzyku. Strzyk odejmujemy cięciem gilotynowym, po czym do światła komory mlecznej wprowadza się antybiotyk o szerokim spektrum działania. Na koniec szyjemy: po odpreparowaniu błony śluzowej (wzdłuż krawędzi rany) od warstwy naczyniowo-mięśniowej zakłada się pierwszy szew (np. materacowy pojedynczy głęboki, wykonany materiałem wchłanianym). Nie przebijamy błony śluzowej, wkłuwamy się tylko do podśluzówki.

Poszczególne szwy ściągamy, a na warstwę naczyniowo-mięśniową zakładamy kolejny szew, który zatapia szew pierwszy. Są specjalne klamerki, które zakłada się na grzebień, jaki utworzyła skóra. Można też zaszyć go węzełkami. Na ranę nakłada się opatrunek z antybiotykiem.

SZYCIE RAN PERFORUJĄCYCH STRZYK:

1. Metoda Krzyżanowskiego-Lipińskiej. (Krzyżanowski wprowadził katgut- wchłanialny)

2. Metoda Götzego.

3. Metoda Wolfa.

4. Metoda Pavšiča.

Strzyk należy znieczulic nasiękowo (polokaina, nowokaina, sterokaina). Do szycia nie stosować lnu, bo działa drażniąco.

Ad.1.

Należy przygotować pole operacyjne i założyć na strzyk gumową opaskę uciskową (lub sznurek). Następnie wykonuje się zespolenie śluzówki zatoki strzyku metodą Cushinga (cienkim wchłanianym materiałem, 2.0 lub 1.0). Zaczynamy szyć w górnej krawędzi rany, wkłuwając się ok. 2mm od brzegu rany, robiąc przerwy 3 - 4mm. Później szyjemy skórę, zakładając szew węzełkowy pojedynczy. Przed szyciem należy wprowadzić kateter w celu ustabilizowania strzyku. Gdy rana jest stara (powyżej 12godz.), należy ją odświeżyć. W okolicach brzegów ran można przypiąć peany, co ułatwia szycie i stabilizuje. Po zszyciu, sprawdzamy kateterem, czy jest ciągłość szwu, czy nie ma przetoki.

Ad.2.

Należy przygotować pole operacyjne i założyć opaskę uciskową. Zakładamy podwójny szew materacowy ciągły. Rozpoczyna się go 5mm. poniżej górnego kąta rany, a kolejne wkłucia w jego głębokiej części są w odległości 5 - 6mm. od siebie i ok. 6 - 8mm. od brzegu rany. Drugie piętro- miejsce wkłucia jest ok. 2mm. od krawędzi rany i obejmuje tylko skórę.

Ad.3.

Wykonuje się dwa piętra pojedynczych szwów materacowych. Oba piętra składają się z nawracających szwów przerywanych. Szwy te wiążemy z boku (nie na ranie!). do strzyka wkładamy kateter.

Ad.4.

Takie szycie stosuje się w przypadku ran perforujących, ran błony śluzowej. Przewód strzykowy zaszywa się szwem materacowym (do podśluzówki). Zwykle stosuje się nić jedwabną.

Ćwiczenie 7

Rany strzyków- ćw. praktyczne.

Ćwiczenie 8

Metody pozyskiwania mleka.

Ocena przydatności wymienia do doju mechanicznego.

Budowa i zasada działania aparatu udojowego.

Wszystkie krowy powinny być poddane badaniu przedudojowemu pod kątem weterynaryjnym (wykluczenie lub stwierdzenie schorzeń wymienia). Krowy chore, z zapaleniami, nie nadają się do doju mechanicznego. Wykonuje się też badanie zootechniczne- wymię ocenia się pod kątem przydatności do doju mechanicznego (jest skala obejmująca 20 punktów). Dajemy maksymalnie po 5 punktów za:

- długość podstawy wymienia i wysunięcie do przodu

- szerokość podstawy wymienia, kształt i zawieszenie

- głębokość wymienia

- długość, kształt i rozstawienie strzyków

Długość podstawy wymienia- odległość między przednim a tylnym punktem jego zawieszenia. Wynosi ok. 44 - 69cm. (średnio 58cm.)

Minimalne wysunięcie wymienia do przodu- wynosi 5cm., jeśli punkt odniesienia stanowi linia pionowa, poprowadzona od guza biodrowego do podłoża.

Szerokość podstawy wymienia- odległość między zewnętrznymi ścianami przednich ćwiartek. Średnio wynosi 30 - 32cm.

Głębokość wymienia- odległość od nasady strzyków do styku ściany wymienia ze ścianą brzucha. Średnio wynosi 22cm.

Odległość od nasady strzyków do podłoża (ściółki)- powinna wynosić 45 - 55cm.

Długość strzyków- prawidłowo 7 - 8cm., Ø 2.5 - 3cm.

Rozstawienie strzyków- czyli odległość między strzykami, powinna wynosić 7 - 8cm.

Wymię powinno być bez strzyków dodatkowych i międzystrzyków, zwłaszcza jeśli te nadliczbowe strzyki też dają mleko. Takie krowy należy likwidować, bo ta cecha się dziedziczy. Strzyki:

- powinny być kształtu cylindrycznego (walcowatego)

- powinny mieć prosty przebieg przewodu strzykowego

- kanał strzykowy powinien wychodzić na wierzchołku strzyku

- koniec strzyka powinien być owalny.

Nieprawidłowe zakończenie strzyka:

- niektóre strzyki mogą być zakończone dzióbkiem i wtedy może dojść do zasysania mleka

podczas doju mechanicznego

- może też być zakończenie wklęsłe, co powoduje, że przy ujściu pozostaje kropla mleka

Ćwiartki wymienia powinny mieć jednakową pojemność. Najczęściej jednak tylne są większe i stanowią 54% wymienia, a przednie 46%.

Zasady obowiązujące podczas doju:

- przed dojem należy wykonać przedzdajanie i sprawdzić wygląd mleka na tacce- barwę,

konsystencję, ewentualne zanieczyszczenia, domieszki

- usunąć obornik i umyć krowę (np. niebieską ściereczką jak pani z Uhruska)

- oczyścić i odkazić wymię (tu znów użyto niebieskiej ściereczki, a powinna być nowa, czysta!)

- wytrzeć wymię suchą ściereczką

Do czyszczenia można użyć gotowych, jednorazowych chusteczek.

- masować wymię minimum 30sekund, co ma na celu pobudzenie do wydzielania oksytocyny;

masaż rozpoczynamy od ćwiartek tylnych, potem przechodzimy na przednie i kończymy znów

na tylnych

- zaraz po masażu dokonujemy założenia kubków udojowych

- dój powinien trwać ok. 7minut

Gdy mleko przestanie płynąć i zaczyna się pustodój, powinniśmy uchwycić za kolektor i docisnąć go w dół- wtedy kubki podnoszą się i przestają zasysać, co pozwala na uzyskanie mleka z zatoki mlecznej. Jeśli jest taka potrzeba, należy wykonać dodajanie ręczne (najczęściej w ćwiartkach tylnych).

Najlepsza krowa do doju mechanicznego powinna mieć:

- wymię o kształcie skrzynkowatym

- strzyki długości 7 - 8cm., Ø 2.5 - 3cm., kształtu cylindrycznego

- ćwiartki powinny być miej więcej równej pojemności, o podobnej szybkości oddawania mleka

Krowy, które nie nadają się do doju mechanicznego:

- gdy wykazują nienormalności w budowie strzyków

- gdy wykazują niedrożności przewodu strzykowego

- w przypadku brodawczycy

- przy wielostrzykowości

- gdy jest nieprawidłowe rozstawienie strzyków

- przy nieprawidłowej długości i grubości strzyków

- gdy strzyki są wiotkie lub twarde

- krowy o nieprawidłowym zawieszeniu wymienia

- przy zawieszeniu „kozim”

- przy zbyt niskim zawieszeniu

- przy wiotkości

- gdy są niesymetryczne ćwiartki

- gdy jest zbyt duża różnica w pojemności poszczególnych ćwiartek

- jeżeli krowy są dotknięte stanami zapalnymi wymion

- krowy bardzo trudno i ciężko dojące się

- krowy o nadmiernej pobudliwości nerwowej

- krowy po porodzie (występuje fizjologiczny obrzęk wymienia, tzw. nalewanie górą i dołem)

Rodzaje urządzeń do doju mechanicznego:

- przenośne dojarki konwiowe do doju w oborze

- przenośne lub/i przewoźne dojarki do doju w pastwiskach

- stacjonarne urządzenia dojarskie w oborze, przystosowane na stanowiska

- stacjonarne urządzenia dojarskie w oborze, przystosowane na stanowiska z pozyskiwaniem

mleka do rurociągu

Systemy dojenia:

- hale udojowe 1 lub 2-rzędowe

- tandem

- tandem 2-stronny

- zygzak

- rybia ość

- karuzela mleczna

Konew- ma kształt stożka, jest nierdzewny, wykonuje 60 cykli na minutę, w komorze panuje podciśnienie 380mmHg

Kubki udojowe- składają się z gumy udojowej i części metalowej, od której odchodzą 2 przewody: pierwszy robi podciśnienie, a drugi odprowadza mleko.

Kubki mogą być 2 lub 3-rzędowe.

Podczas dojenia występuje faza ssania na przemian z fazą masażu. W czasie fazy ssania pobierane jest mleko. Ten etap nie może trwać bez przerwy, bo doszłoby do wynicowania przewodu strzykowego. Z tego powodu jest też faza masażu, podczas której krew jest wypierana od końca strzyku do podstawy wymienia.

Pulsator- jest to stosunek fazy ssania do fazy masażu; wynosi 62:32

W starszych aparatach istniała też faza spoczynku, ale teraz już jej nie ma.

Myjnia automatyczna- umożliwia mycie i odkażanie 2 kompletów kubków udojowych jednocześnie. Składa się z:

1. Przeponowej pompy pneumatycznej.

2. Wanny.

Częstotliwość pulsacji pompy wynosi 50 cykli na minutę.

Zasady mycia, odkażania i czyszczenia dojarki:

Mycie usuwa osad z białka, tłuszczu i soli mineralnych.

Etapy:

1. Przepłukanie wstępne letnią wodą, co usuwa płynne i stałe zanieczyszczenia.

2. Przepłukanie gorącym roztworem środka czyszczącego (rozpuszcza białka, sole, tłuszcze).

3. Przepłukanie środkiem odkażającym.

4. Końcowe płukanie letnią wodą.

Co 2 tygodnie, kubki należy rozebrać i umyć ręcznie oraz wytrzeć do sucha. Żywotność gumy można przedłużyć stosując leżakowanie co 2 tygodnie- wyschnięte gumy pozostawia się na jakiś czas żeby sobie poleżały bez ciągłego używania. Jeśli właścicielowi nie chce się w to bawić, gumy należy wymieniać 2x w roku. Jest to ważne, bo czasami guma może na zewnątrz dobrze wyglądać, ale w rzeczywistości ten materiał się starzeje i powstają mikropęknięcia, mogące przyszczypywać strzyki.

Kolektor należy raz w tygodniu rozmontować i umyć ręcznie.

Raz na rok trzeba wymienić uszczelkę zaworu i przeczyścić kanały próżniowe.

Działanie pulsatora sprawdza się co 3 miesiące.

Przez rurociąg pod ciśnieniem 2x na rok należy przepompować środek dezynfekcyjny i myjący.

Zbiornik wyrównawczy trzeba kontrolować codziennie, a czyścić 1x na tydzień.

Pompę próżniową czyści się 2 - 3x na tydzień.

Konew z pokrywką myje się po każdym doju.

Należy też kontrolować ciśnienie w aparacie udojowym. Zbyt wysokie podciśnienie może spowodować wynicowanie przewodu strzykowego, przekrwienie i pustodój. Zbyt niskie podciśnienie nie jest w stanie wyssać całego mleka, co może doprowadzić do mastitis i nie zapewnia odpowiedniego masażu.

Zalety doju mechanicznego:

- usprawnia i zwiększa wydajność produkcyjną

- obniża koszty produkcji

- pozwala na uzyskanie mleka o najwyższym standardzie higieny

Dój ręczny:

- osmykiwanie

- kciukowanie

- piąstkowanie

Higiena pozyskiwania mleka:

- stan higieniczny obory

- dobre oświetlenie

- ew. wietrzenie

- brak wilgoci

- wymieniana ściółka

- bielenie ścian 2x na rok

- dezynfekcja (np. virkon)

- żywienie- wpływa na jakość i ilość mleka

- higiena personelu oborowego, odpowiednie przeszkolenie

- przygotowanie krowy do doju- mycie wymienia czystą wodą, środkami dezynfekcyjnymi i

osuszenie ręcznikiem

Koza- ma wymię piętrowe i 4 strzyki.

18

---