ROZRÓD 23.02.2014
ANATOMIA I FIZJOLOGIA UKŁADU ROZRODCZEGO SUK I KOTÓW
Narządy płciowe żeńskie (organa genitalia feminina)
-jajniki
-jajowody
-macica
-pochwa
-przedsionek pochwy
-srom
-łechtaczka
Jajnik- ovarium s. ooforon
Funkcja:
-produkcja komórek jajowych
-produkcja hormonów kontrolujących funkcje rozrodcze samicy
Kreska jajnika (mesovarium)
-więzadło jajnika przednie (więzadło podwieszające)
-więzadło jajnika własne
Budowa:
2 powierzchnie
-boczna facies lateralis
-przypośrodkową facies medialis
2 brzegi
-grzbietowy tj kresowy margo mesovaricus
-brzuszny tj wolny margo liber
2 końce
-doogonowy tj maciczny extermitas uterina
doczaszkowy tj jajowodowy e.
Budowa jajnika na przekroju:
-zewnętrzna warstwa (korowa) (zona perenchymatosa)
-wewnętrzna warstwa (rdzenna) (zona vasculosa)
-błona biaława (tunica albuginea)
Rodzaje pęcherzyków jajnikowych
-pęcherzyki pierwotne
-pęcherzyki II rzędu
-pęcherzyk II rzędu - dojrzały pęcherzyk Graafa
Warstwa ziarnista pęcherzyka jajnikowego produkuje estrogeny
W szczytowym momencie rozwoju, tuż przed owulacją pęcherzyk jajnikowy osiąga u suki i kotki wielkość 2 -4 mm
Po owulacji w miejsce pękniętego pęcherzyka jajnikowego tworzy się ciałko żółte (corpus luteum)
Ciałko żółte produkuje progesteron
faza ta trwa 60-90-105 dni
Jajnik suki
-u suki po owulacji pęcherzyki jajnikowe nie zapadają się
-we wczesnym okresie rozwoju ciałka żółtego u suki w jego centrum znajduje się jamka
-do 20 dni po owulacji jamka ciałka żółtego wypełnia się komórkami luteinowymi
Jajnik suki/ kotki
- u suki jajnik jest spłaszczony bocznie
-u średniej wielkości suki jajnik ma 2 cm długości i 1,5cm grubości
-u kotki jajnik jest walcowaty, długości 1 cm
-jajniki u suki i kotki leżą na wysokości 3-4 kręgu lędźwiowego, pomiędzy tylnym brzegiem odpowiedniej nerki, a wierzchołkiem rogu macicy
-u suki jajniki ukryte są w kieszonce jajnikowej obficie obłożonej tkanką tłuszczową
JAJOWÓD tuba uterina, oviductus, salpinx
Funkcja
-doprowadzenie komórki ajowej z jajnika do macicy
-miejsce dojrzewania zapłodnienia komórki jajowej oraz bruzdkowania zapłodnionej komórki jajowej
Kreska jajowodu:
-jajowód zawieszony jest na kresce jajowodu mesosalpinx
-kreska jajowodu jest głównym elementem tworzącym kieszonkę jajnika
Budowa:
-część przyjajnikowa zakończona lejkiem jajowodu infundibulum tube
-ampułkowate rozszerzenie jajowodu ampulla tubae uterinae
-cieśń jajowodu isthmus tubae uteriae
-jajowód u suki i kotki ma 5 - 9 cm długości i prawie koliście otacza jajnik
MACICA uterus, metra, hystera
Typ macicy u suki/ kotki
-dwurożna przedzielona u. bicornis subseptus
-macica suki/kotki ma kształt litery Y
Budowa macicy:
-szyjka maciczna (cervix uteri) ok 1 cm
-trzon macicy (corpus uteri) 4-8 cm
-rogi macicy cornua uteri) 8-15 cm
-Szyjka maciczna zawiera wewnątrz przewód szyjki macicznej (canalis cervix uteri)
-przewód szyjki łączy się z macicą ujściem macicznym wewnętrznym (ostium uterii internum) a z pochwą ujściem macicznym zewnętrznym (ostium uterii externum)
-u suki szyjka maciczna jest grubościenna
-ujście zewnętrzne szyjki macicznej znajduje się na grzbietowej części doczaszkowego odcinka pochwy
-brzusznie w stosunku do szyjki macicznej położony jest ślepy uchylek pochwy
-w czasie rui szyjka powiększa się i może byc macala przez powłoki brzuszne
-u kotek szyjka budową ściany nie odróżnia się od trzonu
-kanał szyjki macicznej jest drożny w czasie późnego proestrus, w czasie rui, podczas porodu i w okresie poporodowym
Budowa ściany macicy:
-błona śluzowa endometrium z gruczołami macicznymi
-błona mięśniowa myometium
-błona surowicza perimerium - przechodzi w kreskę macicy - mesometrium
-więzadło szerokie macicy przebiega od ściany grzbietowej okolicy lędźwiowej jamy brzusznej i od ściany grzbietowej jamy miednicznej do brzegów dogrzbietowych rogów macicy oraz brzegów bocznych trzonu macicy i przedniej części pochwy
-blaszka brzuszno - boczna każdego więzadła posiada fałd, który zawiera więzadło obłe macicy (ligamentum teres uteri). Więzadło obłe biednie od końca rogu do okolicy wewnętrzego pierścienia pechwinowego
-u suk występuje dobrze rozwinięty wyrostek pochowwy otrzewnej, który przechodzi przez kanał pachwinowy (większe ryzyko przepuklin pachwinowych)
- u kotek brak wyrostka pochwowego otrzewnej
POCHWA vagina, colpos
-pochwa właściwa
-przedsionek pochwy vestibulum vaginae
-na granicy pochwy i przedsionka leży po stronie brzusznej, zewnętrznie ujście cewki moczowej ostium urthrae externum, a tuż przed nim u dziewiczych samic występuje błona dziewicza hymen
-pochwa suki/ kotki biegnie doczaszkowo od złącza przedsionkowo- pochwowego w kierunku szyjki macicznej, z którą łączy się na wysokości 4-5 kręgu lędźwiowego
-pochwa wysłana jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, który ulega proliferacji pod wpływem estrogenów
-światło doczaszkowej części pochwy ulega przewężeniu z powodu położonego grzbietowo i pośrodkowo, podłużnego fałdu śluzówki, którego część doogonowa może być pomylona z ujściem zewnętrznym szyjki macicznej
-około 0,5-1,5 cm od doczaszkowego końca pochwy, w kierunku doogonowym na jej grzbietowej ścianie położone jest ujście zewnętrzne szyjki macicznej
PRZEDSIONEK POCHWY
-stanowi połączenie pomiędzy szparą sromową i pochwą
-światło przedsionka u suki biegnie doczaszkowo i dogrzbietowo pod kątem 60 stopni, a następnie na krótkim odcinku poziomo, aż do złącza przedsionkowo - pochwowego
-po stronie brzusznej, doogonowo w stosunku do złącza przedsionkowo - pochwowego, położone jest ujście zewnętrzne cewki moczowej
-ujście cewki u suki znajduje się 4- cm od szpary sromowej, u kotki 2 cm
-w przedsionku pochwy występują gruczoły przedsionkowe mniejsze glandulae vestibulares minores - w brzusznej ścianie przedsionka (przerost - młodzieńcze zapalenie pochwy)
-u kotki występują również gruczoły przedsionkowe większe glandulae vestibuleres majores, gr Bartoliniego- w ścianie bocznej przedsionka
-w ścianach bocznych przedsionka pochwy występują sploty żylne, które u suki tworza kompleksy o charakterze ciał jamistych tzw. opuszki przedsionka (bulbus cvastibuli)
-na brzusznej scianie przedsonka doczaszkowo od brzusznego spoidla warg sromowych, w poprzecznym fałdzie śluzówki położona jest łechtaczka
SROM pudendum femininum, vulva
-utworzony jest przez 2 argi sromowe (labia pudendi), które są połączone spoidłem wargowym grzbietowym i brzusznym (commissura labiorum dorsalis et ventralis)
-wargi sromowe ograniczają szparę sromową (rima pudendi)
-pod skórą warg sromowych leży mięsień zwieracz sromu (m. constrictor vulvae)
ŁECHTACZKA CLITORIS
-trzon - corpus clitoridis
-żołądź glans clitoridis
-jama, w której leży żoładź łechtaczki nazwya sie dołem łechtaczki fossa clitoridis
KROCZE PERINEUM
-rozciąga się między odbytem a górnym spojeniem warg sromowych
UNACZYNIENIE NARZĄDÓW ROZRODCZYCH SUKI/KOTKI
-tętnica jajnikowa arteria ovarica
- tętnica maciczna a. uterina
-tętnica pochwowa a. vaginalis
-tętnica kroczowa dobrzuszna a perinealis ventralis
-tętnica łechtaczki a clitoridis
Unaczynienie żylne stanowią jednoimienne żyły odprowadzające krew do żyły głównej doogonowej v. cava caudalis
FIZJOLOGIA ROZRODU SUKI
Suki zalicza się do zwierząt monoestralnych tzn że w okresie aktywości płciowej występuje u nich jedna ruja i po niej długi okres spokoju płciowego
-znaczna część suk wykazuje cieczkę dwa razy w ciągu roku
-cieczka może wystąpić w każdym okresie roku, ale najczęściej wczesna wiosna i..
DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWA
-suki dojrzewają w wieku 6 - 12 msc
-suki ras małych dojrzewają wcześniej niż dużych
-optymalnym wiekiem do rozrodu jest okres między 2 a 6 rokiem życia
-..
CYKL RUJOWY
-faza przedrujowa proestrus
-ruja właściwa estrus
-faza porujowa metestrus/ disestrus
-..
FIZJOLOGIA ROZRODU KOTKI
-kotka jest z natury zwierzęciem sezonowo poliestralnym tzn że w okresie aktywności rozrodczej w określonych odspępach czasu, występją kolejne cykle rujowe
-zwykle u kotki występują 2 lub 3 cykle rozrodcze w roku, w kilkoma
cykl:
-proestrus
-estrus
-interestrus
Generalnie u kotej występuje owulacja prowokowana, ale możliwa jest również spontaniczna
Jeżeli w fazie estrus nie doszło do owulacji, kotka wchodzi w fazę interestrus, będącą okresem między jedną rują a kolejną
-diestrus
-anestrus