1.Ekologia (gr. oíkos + lógos - dom + słowo, wiedza, nauka) to nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami, a ich środowiskiem. Określenia ekologia, ekologiczny są często używane w języku potocznym, czynniki potrzebne do utrzymania takiego porządku - równowagi przyrodniczej. We współczesnym znaczeniu słowo ekologia zostało użyte w 1985 roku przez Stephena Forbesa. 2.Nisza ekologiczna - pozycja danego gatunku, jaką zajmuje on w biocenozie. Obejmuje czynniki (np. światło, pokarm, miejsce), o które dany gatunek konkuruje z innymi gatunkami w biocenozie. Określa znaczenie i rolę danego gatunku w ekosystemie, tj. sposób przetwarzania energii (miejsce w łańcuchu pokarmowym), zachowania się, wpływ na środowisko i zależności od innych gatunków. 3.Zbiorowisko roślinne - podstawowa jednostka organizacji roślinności tworzona poprzez ekologicznie zorganizowaną wspólnotę życiową różnych gatunków roślin. Zbiorowiska dzielą się na: fitocenozy - konkretne zbiorowiska realnie istniejące i stanowiące część ekosystemu, fitocenony - zbiorowiska teoretyczne, wyróżniane i opisywane zgodnie z określonymi kryteriami. Biotop - obszar zamieszkany przez organizmy żywe o tych samych lub bardzo zbliżonych wymaganiach życiowych. Pierwotnie dotyczący tylko abiotycznych elementów siedliska. Obecnie często rozumiany jako siedlisko nieożywione zmienione przez biocenozę (kompleks roślinny). Biotop razem z biocenozą tworzy ekosystem. Zbliżonymi terminami są siedlisko (habitat), biocenoza 4.Prawo minimum (p. m. Liebiga) - prawo głoszące, iż o stanie organizmu, jego wzroście i rozwoju decyduje ten spośród pierwiastków lub czynników niezbędnych do jego czynności życiowych, który dostępny jest w najmniejszej ilości. Sformułowane w XIX wieku przez niemieckiego chemika J. von Liebiga dla roślin, zostało później rozszerzone na inne organizmy. 5.Prawo schelforda Prawo to określa możliwość rozwoju populacji. Możliwość bytowania organizmów określają dwie wartości, tzw. ekstrema działającego czynnika: minimum i maksimum. Zakres między minimum a maksimum nazywamy zakresem tolerancji. Wyróżniamy podział ze względu na tolerancyjność: eurybionty - organizmy charakteryzujące się dużą tolerancją względem danego czynnika środowiska stenobionty - charakteryzujące się wąskim zakresem tolerancji: polistenobionty (wysokie wartości czynnika), mezostenobionty(srednie), oligostenobionty(niskie) 6.Woda jako czynnik ekologiczny jest powszechnym rozpuszczalnikiem związków ustrojowych i niezbędnym uzupełnieniem pokarmu wszystkich znanych dotąd organizmów. Uczestniczy w przebiegu większości reakcji metabolicznych, stanowi środek transportu wewnątrzustrojowego: np. produktów przemiany materii, substancji odżywczych, hormonów, enzymów. Reguluje temperaturę i uczestniczy w reakcjach hydrolizy. Stanowi płynne środowisko niezbędne do usuwania końcowych produktów przemiany materii. Woda stanowi średnio 60% masy dorosłego człowieka, w przypadku noworodka ok. 15% więcej.7. Rozkład opadów na Ziemi Opad atmosferyczny - ogół ciekłych lub stałych produktów kondensacji pary wodnej spadających z chmur na powierzchnię ziemi. Do opadów atmosferycznych zalicza się: deszcz, mżawkę, śnieg, krupy oraz grad. Do pomiaru wielkości opadów stosuje się deszczomierz (pluwiometr). Wielkość opadów podaje się w milimetrach (mm) słupa wody lub litrach na metr kwadratowy (l/m2) powierzchni. Opady atmosferyczne mogą być konsekwencją rozwoju chmur kłębiastych i warstwowych piętra niskiego. Ze względu na przyczyny rozróżnia się: opad orograficzny, opad konwekcji termicznej, opad frontalny Rozkład opadów atmosferycznych na kuli ziemskiej jest bardzo zróżnicowany i zależy w bardzo dużym stopniu od warunków miejscowych, zwłaszcza od rzeźby terenu oraz od szerokości geograficznej. Wyróżnia się typ opadów: *równikowy (do 10° szerokości geograficznej północnej i południowej) o sumie rocznej ponad 2000-3000 mm, obejmujący tereny, gdzie w ciągu roku występują dwa okresy deszczowe z obfitymi opadami pochodzenia konwekcyjnego, występującymi w czasie równonocy (tzw. deszcze zenitalne), oddzielone od siebie okresami stosunkowo suchymi *zwrotnikowy (10°-25° szerokości geograficznej północnej i południowej), na obszarach gdzie stopniowo przesuwając się w stronę zwrotników zanikają dwa okresy opadowe, przechodząc w niewielkie opady występujące w letniej poł. roku (ok. 4 miesięcy), pozostałe miesiące są bezdeszczowe. Jest to region o najmniejszych sumach opadów wynoszących poniżej 250-50 mm, gdzie większość powierzchni zajmują pustynie. *monsunów zwrotnikowych, obejmujący obszar m.in. Azji Południowo-Wschodniej (Azja), Zatoki Gwinejskiej, północnej Australii, gdzie roczny przebieg opadów atmosferycznych jest podobny, jak w typie zwrotnikowym, z tym że są one znacznie większe i wynoszą od 3 000 do 10 000-12 000 mm.
Miejscem o największej sumie opadów na kuli ziemskiej jest przedpole Himalajów (reprezentowane przez stację w Czerrapundżi), gdzie średnio rocznie spada 12 000 mm, przy czym najwyższy opad wynosił 22990 mm (w 1861), natomiast najniższy 7 000 mm. *śródziemnomorski, obejmujący obszar m.in. wybrzeża Morza Śródziemnego, Półwyspu Kalifornijskiego, południowej Afryki, południowej Australii, gdzie suma opadów jest zróżnicowana i wynosi od 500 do ponad 1000 mm, maksimum zaś przypada na zimę lub jesień. *szerokości umiarkowanych (podtyp kontynentalny), obejmujący wnętrza kontynentów, gdzie maksimum opadów przypada na lato, a minimum na zimę. *szerokości umiarkowanych (podtyp morski), obejmujący wybrzeża kontynentów, gdzie przeważają opady zimowe albo też rozkład opadów jest równomierny w ciągu roku. polarny o niewielkiej sumie opadów, często poniżej 500-250 mm, z maksimum w lecie. W Polsce sumy opadów atmosferycznych wahają się od ok. 400 mm na Kujawach i w Wielkopolsce do ponad 1600 mm w Tatrach, przy czym na większości obszaru są niższe od 600 mm.
Opady osiadające i mgły w niektórych częściach świata mogą być głównym źródłem wilgoci (np. Andy Środkowe).
9. sposoby adaptacji organizmów do deficyu wody: *kseromorfoza-ograniczenie parowania przez kutykule owłosienia oraz pokrycie nalotami liści, pędów, redukcja powierzchni liści- ciernie, kolce *sekulencja zwana grubaszowatością , magazynowanie wody przez rozwinięcie silnej tkanki miękiszowej łodygi lub liści, szybki rozwój roślin w okresie poprz. susze11. van't Hoffa prawo (równanie van't Hoffa), zależność między ciśn. osmotycznym Π rozcieńczonego roztworu, stężeniem c substancji rozpuszczonej i temp. bezwzględną T: Π = cTR (R — stała gazowa); sformułowane 1886 przez J.H. van't Hoffa.
12.Wpływ wysokich temp. I sposoby adaptacji: Wpływ:*zaburzenia poziomu i aktywności hormonów*denaturacja protoplazm oraz enzymów*straty wody w wyniku transpilacji roślin Adaptacja-*wzrost tempa transpiracji* redukcja powierzchni w stos. Do objętości* ograniczenie liczby aparatów szparkowych*pokrycie powierzchni roślny*ograniczenie zawartości wody w str przetrwalnika 13.Wplyw niskich temp. I zasady adaptacji: Wpływ-zniszczenie struktur fotoplazmy przez tworzenie kryształków lodu*wzrost stężenia rostw komórkowych*zahamowanie syntezy chlorofilu,skrobi i innych metabolitow*spadek intensywności fotosyntezy oraz oddychania w wyn ograniczenia aktywności enzymów oksydoredukcyjnych*denaturacja enzymatycznych białek Adaptacja-*ograniczenia zawartości wody w str przetrwalnikowych (nasiona, bulwy, korzenia)*wzrost zawartości substancji obniżających temp. Zamarzania oraz wzrost koncentracji roztworów*straty wody w wyniku transpiracji roślin Hometermy-utzymują stos stałą temp ciała pomimo zmieniającej się temp otoczenia Poikilotermy-zmieniają temp ciała wraz ze zmianami temp otoczenia Entodermy-orgktóre same wytwarzają ciepło potrzebna do ogrzania ich ciała Ektrotermy-wykorzystują zewnętrzne źródło ciepła14.Reguła Bergmana - im cieplejszy klimat tym wieksza powierzchnia ciała w stosunku do jego masy - lepsze parowanie, termoregulacja Reguła Allena - im cieplejszy klimat tym wszystkie odstajace czesci ciała sa dłu_sze15.16. Promieniowanie świetlne Energia świetlna-energia świetlna jest niezbędna do egzystencji żywych organizmów; jednocześnie światło jest czynnikiem silnie ograniczającym. Wiele struktur organizmów oraz wiele ich cech behawioralnych jest uzależnionych i przystosowanych do natężenia tego czynnika. Promieniowanie słoneczne współdecyduje o warunkach klimatycznych, jest czynnikiem warunkującym zarówno cykliczne, sezonowe, jak i dobowe rytmy u roślin i zwierząt. Niezbędne jest w procesie fotosyntezy, choć wykorzystywana jest tylko niewielka jego część .Stosowany w praktyce podział roślin na cieniolubne i światłolubne dotyczy wielu cech, jednak fotosynteza zachodzi wolniej u roślin cieniolubnych, a tym samym tempo ich wzrostu jest wolniejsze. Różnice w ilości energii świetlnej na różnych obszarach kuli ziemskiej, niejednakowa dystrybucja światła w różnych warstwach ekosystemów czy w poszczególnych porach roku decydują o sposobie rozmieszczenia organizmów. Reakcje roślin i zwierząt uzależnione są od różnych długości fal świetlnych. W środowisku lądowych dopływ światła jest dość stabilny, natomiast w środowisku wodnym niektóre promienie zostają pochłonięte. Wymaga to od pewnych roślin, na przykład krasnorostów, wykształcenia dodatkowych barwników wychwytujących energię takich fal, które docierają na większe głębokości. Zarówno zbyt niskie, jak i zbyt wysokie natężenie promieniowania słonecznego jest czynnikiem ograniczającym. Przy zbyt silnym nasłonecznieniu osłabiona jest synteza organiczna, a zbyt szybkie oddychanie pochłania zbyt dużo energii. Światło wpływa bezpośrednio na budowę ciała zwierząt, na rozwój, determinację płci, aktywność, rytm dobowy, rozmnażanie się, procesy fizjologiczne, na zachowanie. Aktywność wielu organizmów związana jest ze zmianą dobowego natężenia światła. Aktywność całodobową przejawiają na ogół gatunki żyjące w glebie, często heliofobowe, unikające światła. Większość gatunków, prawie we wszystkich grupach systematycznych, przejawia aktywność dzienną, nieliczne (jak ćmy, płazy, gryzonie oraz polujące na nie sowy i ssaki drapieżne) wykazują aktywność nocną. Regulacja aktywności wielu gatunków roślin i zwierząt, zwłaszcza strefy umiarkowanej, związana jest z długością dnia, co zresztą wiąże się ze zróżnicowanymi porami roku. 17.Rytm biologiczny związany ze zmianami oświetlenia nazywa się fotoperiodyzmem. Przejawia się on w wielu zjawiskach fizjologicznych, jak kwitnienie i wzrost roślin, diapauza u owadów, zmiana upierzenia u ptaków lub sierści u ssaków, migracje u stałocieplnych, hamowanie wzrostu populacji pod koniec lata, nim wyczerpią się zasoby pokarmowe. Zmiany w długości dnia wpływają na okres rozmnażania się wielu gatunków roślin i zwierząt. Skracanie długości dnia, sygnalizujące jednocześnie nastanie chłodów, jest sygnałem dla ptaków do odlotu na południowe zimowiska. Regulacja fotoperiodyczna dotyczy również bakterii brodawek korzeniowych wiążących azot. Bakterie te w procesie wiązania azotu wykorzystują energię bezpośrednio z rośliny. Tak więc im więcej roślina ma chlorofilu
i dostępnej energii świetlnej, tym większa jest dyspozycja pokarmu dla mikroorganizmów. 18. Fotoperiodyzm ─ zjawisko zależności rozwoju zwierząt i roślin od długości okresów ciemności i światła (nocy i dnia) w cyklu dobowym. 19.Populacja — zespół organizmów jednego gatunku żyjących równocześnie w określonym środowisku i wzajemnie na siebie wpływających, zdolnych do wydawania płodnego potomstwa. Nie jest to jednak suma osobników jednego gatunku, a zupełnie nowa całość.Cechy charakteryzujące populację: rozrodczość , śmiertelność , areał (obszar występowania) , zagęszczenie populacji, liczebność struktura wiekowa ,struktura płci ,struktura socjalna ,strategia życiowa ,dynamika liczebności 21.Rodzaje przestrzennego rozmieszczenia osobników w populacji: przypadkowe - rozmieszczenie losowe, bez jakichkolwiek zasad. Występuje bardzo rzadko, głównie w przypadku bakterii i innych organizmów niższego rzędu. równomierne - spotykane głównie na polach uprawnych, ogródkach np. równomierne rozsianie roślin. Ten typ jest bardzo rzadko spotykany w przyrodzie skupiskowe - osobniki łączą się w grupy, kolonie lub stada, razem mają bowiem większe szanse na przetrwanie (łatwiej zdobywają pokarm). Ten typ rozmieszczenia spotykamy najczęściej, dotyczy wielu gatunków - chociażby stad wilków. 22.Liczebność populacji - liczba osobników w populacji zasiedlająca dany obszar. Zmiany liczebności zależą od: liczby osobników przybywających do populacji przez rozród lub imigrację, liczby osobników ubywających z populacji na drodze wymierania lub emigracji oraz czynników środowiskowych. Liczebność populacji zmienia się w czasie, zmiany te obrazuje bilans liczebności populacji Zagęszczenie populacji - liczba osobników przypadających na jednostkę powierzchni terenu. Możną ją również definiować podając biomasę osobników na jednostce powierzchni. W wielu przypadkach zamiast jednostki powierzchni podaje się jednostę objętości (powietrza lub wody) - dla organizmów egzystujących w tych środowiskach. Zgodnie z zasadą Alleego zarówno zbyt małe i zbyt duże zagęszczenie wpływa na populację ograniczająco. Przy zbyt dużym zagęszczeniu osobników wzrasta konkurencja wewnątrzgatunkowa co ogranicza rozwój populacji i prowadzi do wzrostu "śmiertelności". Z kolei zbyta małe zagęszczenie może utrudnić osobnikowi rozmnażającemu się płciowo znalezienie partnera do rozrodu. Dynamika liczebności populacji - zmiany liczebności osobników w czasie. Jest ona wynikiem procesów rozrodzczości i śmiertelności, a w przypadku zwierząt także i migracji. Zmiany te zapisuje się w postaci krzywej, która może przybierać kształt: litery J, litery S, funkcji oscylacyjnej, funkcji fluktuacyjnej 23.Rozrodczość, wrodzona zdolność populacji do wzrostu jej liczebności drogą rozrodu. Nie jest stałą i zależy od wielkości oraz składu populacji, oddziaływań między osobnikami i od warunków środowiska. Dzielona jest na potencjalną, czyli maksymalną możliwość rozrodczości populacji lub organizmu (występuje rzadko ze względu na ograniczające ją czynniki biotyczne i abiotyczne) oraz na ekologiczną, czyli taką z uwzględnieniem wszystkich niedogodności. Rozrodczość jest tak duża, aby pomimo ogromnej śmiertelności część osobników przetrwała. Jednak przy dużej liczbie osobników zacznie brakować pokarmu i one będą umierać. 24.Śmiertelność - (ang. fatality rate) liczba osobników populacji ginąca w określonej jednostce czasu. Śmiertelność wyrażona jest najczęściej w procentach. Możemy wyróżnić śmiertelność ekologiczną, czyli faktycznie istniejącą w badanej populacji lub śmiertelność minimalną, która miałaby miejsce, gdyby populacja żyła w optymalnych warunkach. W epidemiologii śmiertelność definiuje się jako liczbę zgonów spowodowanych daną chorobą wśród chorych na tę chorobę. 25.Struktura wiekowa - udział różnych grup wiekowych w populacji. Parametr ten jest z jednej strony dość stałą cechą gatunkową, z drugiej podlega silnym wpływom takich czynników, jak: rozrodczość, strategia rozrodu i śmiertelność.Ocena rozkładu wiekowego osobników dostarcza wielu informacji o aktualnej kondycji populacji. Należy jednak pamiętać, że badanie struktury wiekowej powinno obejmować dłuższe okresy. Gdyby bowiem zbadano populację jętek w okresie 48 godzin po rójce, to mogłoby się okazać, że nie ma w niej wcale osobników dorosłych. Taki obraz struktury wiekowej prowadziłby do fałszywych wniosków. W życiu każdego osobnika można wyróżnić trzy okresy: *przedprodukcyjny (przedrozrodczy), *reprodukcyjny (rozrodczy), *poprodukcyjny (porozrodczy). Podobnie można pogrupować osobniki na młodociane, dojrzałe i starzejące się. Liczba klas wiekowych może być jednak większa. Wszystko zależy od tego jak szczegółowe przyjmuje się kryteria pomiaru wieku. Jeśli osobniki w poszczególnych klasach zostały zliczone, wyniki można przedstawić w postaci piramidy wieku graficznego przedstawienia struktury płci i wieku ludności danego obszaru, polegające na zestawieniu diagramów słupkowych utworzonych dla poszczególnych roczników lub grup wiekowych (np. 5-letnich) dla każdej płci oddzielnie.
Jeżeli w czasie obliczania struktury wiekowej populacji uwzględnimy liczebność osobników różnej płci można wtedy mówić o strukturze płci.
Piramidy wieku dzielimy na progresywne, regresywne i zastojowe. Piramida typu progresywnego pokazuje zwiększanie się liczby ludności, typu zastojowego obrazuje sytuacje w ktorej liczba dzieci jest taka sama jak liczba doroslych, typu regresywnego obrazuje zmniejszanie się liczby ludności.
27.Biocenoza (gr. bios życie i koinos wspólny) - naturalny zespół populacji organizmów żywych danego środowiska (biotopu), należących do różnych gatunków, ale powiązanych ze sobą różnorodnymi czynnikami ekologicznymi i zależnościami pokarmowymi, tworząc całość, która pozostaje w przyrodzie w stanie homeostazy (czyli dynamicznej równowagi). Biocenoza wraz ze środowiskiem fizycznym to ekosystem. Inna nazwa dla biocenozy to pleocen. Biocenozy można podzielić na naturalne (sawanna, las, jezioro) i sztuczne (park, ogród). Biocenozę tworzą: fitocenoza - organizmy roślinne zoocenoza - organizmy zwierzęce drobnoustroje. Cechy biocenozy:* zajmowanie określonej przestrzeni, *skladanie się populacji różnych gatunków to jest zachowanie określonej struktury i sposobów funkcjonowania* istnienie zależności pokarmowych miedzy popul *wykorzystanie i przetwarzanie materii i energii *przekształcanie się jest to zmienność w czasie *dążenie do trwania w stanie równowagi(homeostazy) Struktura przetrzenna Poziome wyst. W biocenozach lądowych jak i wodnych, a także na przejściu z wody na ląd . Wyraza się w strefowości -szczególnie w biocenozie wodnej. Pionowe kształtowane przez czynniki środowiskowe, zwłaszcza te które w znacznym stopniu odziaływują na autotrofy np. warunki świetlne, wilgotność, zasobność środowiska w sole min., struktura podłoża 28.Sukcesja ekologiczna-kierunkowy proces stopniowego przekształcania się ekosystemów, obejmujący zachodzące w czasie zmiany struktury gatunkowej i procesów biocenotycznych. Rodzaje sukcesji 1.Pierwotna- proces inicjacji i rozwoju biocenozy na siedliskach wolnych dotychczas od org. żywych, ich szczątków lub innej formy materii organicznej w granicach potencjalnej biocenozy. 2. Wtórna przebiega na obszarze mocno zmienionym, ale nie jałowym, już skolonizowanym 3. Autogeniczna- zachodzi wyłącznie w wyniku zmian wywołanych przez same organizmy 4. Allogeniczna- wywołana przez wpływy zewnętrzne zw. ze zmianami klimatu lub działalnością człowieka Modele 1.Klasyczny-Według klasycznego modelu wymiana gatunków w późniejszych stadiach sukcesji jest ułatwiana przez gatunki żyjące we wcześniejszych latach 2. Model zastępowania zwraca uwagę na lokalne odnowienie składu gatunkowego, na sposób, w jaki wymieniają się rośliny tego samego gatunku i jak gatunki się zastępują oraz jak wkraczają gatunki, gdy zaburzenie środowiska otwiera drogę sukcesji na nowych terenach (sukcesja wtórna). 3. model hamowania, według którego wymiana gatunków jest hamowana przez wcześniejszych kolonizatorów, a szeregi sukcesyjne zależą, od tego, jaki gatunek osiedlił się pierwszy. 4. Model tolerancji zakłada, że na wymianę gatunków w toku sukcesji nie mają wpływu wcześniejsi kolonizatorzy, a gatunki późniejszych stadiów sukcesji to te, które są w stanie tolerować niższy poziom zasobów, niż gatunki wczesnych faz sukcesji. Klimaks - w klasycznej teorii sukcesji to końcowe, stabilne stadium rozwojowe biocenozy (zobacz sukcesja ekologiczna). Stan końcowy rozwoju biocenozy uwarunkowany jest lokalnym klimatem. Klimaks to końcowe, stabilne stadium rozwoju roślinności i gleby, osiągające równowagę produkcji, dekompozycji i liczby gatunków, zdolne do regeneracji po zaburzeniu. Koncepcja "klimaksu" dość dobrze pasuje do pojęcia ekosystemu, ale zastosowana do biocenozy może prowadzić do sprzeczności. Ekosystem i biocenoza to różne próby opisania tej samej przyrodniczej rzeczywistości, próby opisania biosfery, w obu pojęciach nacisk jest położony na inne aspekty funkcjonowania układów ekologicznych. Ekosystem to podejście bardziej funkcjonalne i procesowe, biocenoza to podejście bardziej „taksonomiczne” i quasi-organizmalne (biocenoza jako superorganizm dobrze wyodrębniający się ze środowiska). 29.Ekosystem to jedno z podstawowych pojęć w ekologii. Termin ten został utworzony przez brytyjskiego ekologa Arthura Tansley'a w 1895 roku jako skrót od angielskich słów ecological system. Na ekosystem składają się dwa składniki: biocenoza - czyli ogół organizmów występujących na danym obszarze powiązanych ze sobą w jedną całość różnymi zależnościami, biotop - czyli nieożywione elementy tego obszaru, a więc: podłoże, woda, powietrze (środowisko zewnętrzne). Ekosystem ma zazwyczaj czteropoziomową strukturę pokarmową. Te poziomy to: środowisko abiotyczne - materia nieożywiona w środowisku, producenci - organizmy samożywne, które użytkują wyłącznie abiotyczną część ekosystemu, konsumenci - organizmy cudzożywne (głównie zwierzęta), reducenci - destruenci czyli bakterie i grzyby powodujące rozkład materii organicznej. 30.Łańcuch pokarmowy, łańcuch troficzny - szereg organizmów ustawionych w takiej kolejności, że każda poprzedzająca grupa (ogniwo) jest podstawą pożywienia następnej. Wiążą one ze sobą producentów, konsumentów i destruentów w poszczególnych biocenozach. Łańcuchy troficzne tworzą sieć zależności pokarmowych. Dzięki nim możliwy jest obieg materii i przepływ energii w ekosystemach. Wyróżniamy trzy rodzaje łańcuchów: łańcuch spasania - rozpoczyna się od roślin zielonych, poprzez zwierzęta roślinożerne, do drapieżców czyli konsumentów wyższych rzędów np. ziemniak—stonka—bażant—lis łańcuch detrytusowy - zaczyna się od martwej materii organicznej, roślinnej lub zwierzęcej, poprzez mikroorganizmy i zwierzęta saprofagiczne, do drapieżników. np. martwa materia organiczna-wiciowce-okoń-szczupak-człowiek łańcuch pasożytów - zaczyna się od konsumentów (np. 1 rzędowych) a kończy na najmniejszych pasożytach. np. krowa—bzyki—bakteria—bakteriofag Piramida ekologiczna to tradycyjny sposób przedstawiania struktur ekosystemu, wyrażonych biomasą, liczebnością lub przepływem energii przez poziomy troficzne; podstawę piramidy ekologicznej stanowią producenci, na niej ustawia się kolejne poziomy troficzne konsumentów I,II,III,IV... rzędu. Najniższy stopień piramidy pokazuje ilość energii zgromadzonej w ciałach producentów. Następne stopnie, z których każdy jest około 10 razy krótszy od poprzedniego, ilustrują ilość energii zebranej w ciałach konsumetnów stanowiących kolejne ogniwa łańcucha pokarmowego 31..Fukcjonowanie ekosystemu w świetle zasady termodynamiki: I ZASADA-zasada zachowania energii- w zadnych przemianach energetycznych, energia nie może powstawać z niczego ani ulec zanikowi II ZASADA- każdej Ormianie energetycznej towarzyszy strefa wodnej energii w systemie wydajności ekologicznej 32. Wydajność konsumpcji-(CE) wskaźnik pokazujący jaki % z całkowitej produkcji dostępnej na danym poziomie troficznym (PN-n) jest zjadany na kolejnym wyższym poziomie CE=In/pN-1x100 Wydajność asymilacyjna pokazuje jaki % konsumpcji na danym poziomie troficznym (In) jest asymilowany (An) i może być uzyty do budowania własnych tkanek lub zuzywany w formie pracy. Pozostałość to odchody trafiające do systemu detrytusofagów lub wprost do reducentów. AC= An/In x100 Wydajność produkcji (PE) jest określona jako % energii asymilowanej (An) zużytkowanej na produkcje biomasy (Pn), pozostała ilość energii asymilowanej zużywana jest na koszt utrzymania przy zużyciu, jako respiracja, rozprasza się w postaci ciepła. PE=Pn/An x 100 33.Produkcja pierwotna - to ilość materii wytworzonej przez producentów, tzw. produkcja roślin zielonych rozumiana jako szybkość gromadzenia energii promieniowania słonecznego w materii organicznej, z której zbudowane jest ciało tych roślin. Wyróżnia się: Produkcja pierwotna brutto - całość wyprodukowanej przez producentów materii organicznej; Produkcja pierwotna netto - połowa materii organicznej zmagazynowana w tkankach roślinnych ( jako tzw. biomasa) Reszta materii zużywana jest w procesach katabolicznych (np. oddychanie) lub rozprasza się w postaci ciepła Produkcja wtórna to w ekologii pewien obszar piramidy troficznej mówiący o materii wytworzonej przez konsumentów - czyli np. produkcji pochodzącej od zwierząt. Produkcja wtórna określa szybkość kumulowania się energii w organizmach cudzożywnych i jest wyrażana w gramach lub dżulach na jednostkę czasu i powierzchni. Produktywność to szybkość, z jaką produkowana jest materia i magazynowana energia w związkach organicznych (przyrost biomasy). Podział produktywności: Produkcja pierwotna - szybkość, z jaką producenci przekształcą energię świetlną do produkcji swojej biomasy. Produktywność pierwotna netto - przyrost biomasy producenta, którą można zaobserwować. Produktywność pierwotna brutto - rzeczywisty przyrost biomasy producenta nie uwzględniając strat na koszty utrzymania. Produktywność wtórna - szybkość, z jaką konsumenci wykorzystają materię i energię producenta do produkcji swojej biomasy. Produktywność wtórna netto - przyrost biomasy konsumenta, którą można zaobserwować. Produktywność pierwotna brutto - rzeczywisty przyrost biomasy konsumenta nie uwzględniając strat na koszty utrzymania. 34. Klasyfikacja oddziaływań między i wewnątrzgatunkowych: Oddział między osobnikami należącymi do jednego lub wielu gat można klasyfikować biorąc za podstawe ich efekty i mechanizmy. Podst. Typy oddział. miedzygat. To konkurencji i drapieznictwo. Zaś wewnątrz.konkurencja, komsalizm, altruizm. 35. konkurencja o char. Eksploatacji-miedzy osobnikami mogą być dzialania pośrednie miedzy konkurującymi. polegaja one na wzajemnym wyczerpaniu sobie wspólnie wykorzystywanego zasobu środowiska , zmniejszanie się dostosowania u konkurentów jest wynikiem wzajemnego ograniczania dostępu do wspolnego zasobu. Konkurencja o char. Interferencji- oddzialywania mają charakter bezpośredni. U niektórych gat zwierzat mogą to być nawet walki u innych oddzial. Chemiczne. Zmniejszanie dostosowania u osobników przegrywających u konkurencji może być w wyniku samego oddział. bądź tez wynikiem utraty dostępu do zasobów środowiska będących przedmiotami konkurencji. Terytorializm - forma instynktownych zachowań u zwierząt polegająca na obronie obszaru (terytorium) uznanego za własny. Objawia się wzmożoną agresją wobec przedstawicieli własnego lub innych gatunków. Częściej obserwowany u samców, szczególnie w okresie godowym 36.Drapieżnictwo - metoda pobierania pokarmu polegająca na zjadaniu innych osobników. W potocznym znaczeniu drapieżnikami są jedynie mięsożercy, zaś w ścisłym znaczeniu drapieżnikami są także roślinożercy, wszystkożercy i pasożyty. Przykładowo - wiele zwierząt odżywiających się organizmami planktonicznymi czyni to w sposób identyczny w przypadku zooplanktonu i fitoplanktonu (np. filtrując), podobnie - zwierzęta planktonowe odżywiające się glonami (co w tradycyjnym ujęciu jest uznawane za roślinożerność) zdobywają je w sposób identyczny, jak robią to zwierzęta polujące na zooplankton. Drapieżnictwo jest jedną z form oddziaływań antagonistycznych korzystną dla drapieżnika, a niekorzystną dla ofiary; może mieć charakter międzygatunkowy lub wewnątrzgatunkowy (kanibalizm). 37.Cykle biogeochemiczne wynikają z potrzeb biologicznych żywych organizmów. Około 40 biogenów wykazuje obieg przyrodniczy. Jednak najważniejsze z nich, które to wykazują obieg globalny są: węgiel, siarka, azot, tlen i wodór, w mniejszym stopniu fosfor, który wykazuje obieg sedymentacyjny. Cykl biogeochemiczny jest to ciągle zachodząca przemiana materii organicznej w nieorganiczną i odwrotnie - pod wpływem organizmów żywych. Proces ten zachodzi, gdy do organizmów żywych dostarczona jest energia (głównie energia słoneczna).