Metody rolnictwa ekologicznego:

1.Metoda biodynamiczna (Rudolf Steiner - 7-6.VI.1924)

2.Metoda organiczno-biologiczna (Hans Müller, Hans Rusch)

3.Metoda organiczna (Albert Howard, Ewa Balfour)

4.Metoda organiczna (J. Rodale)

5.Metoda biologiczna

Najczęściej jest stosowana metoda 2 (?), która łączy rolnictwo biodynamiczne - to część rolnictwa ekologicznego.

Koncepcje agro-żywnościowe:

1.Koncepcja weganiczna

2.Uprawa spełniająca kryteria makrobiotyki

3.Koncepcja Mazdaznan (starożytna Persja)

4.Rolnictwo naturalne

5.Naturalna uprawa

6.Permakultura

Rolnictwo ekologiczne - to system gospodarowania, który aktywizując przyrodnicze mechanizmy produkcyjne poprzez stosowanie środków naturalnych, nie przetworzonych technologicznie, zapewnia trwałą żyzność gleby i zdrowotność zwierząt oraz wysoką jakość biologiczną produktów rolniczych.

Jest to system zrównoważony pod względem ekologicznym, ekonomicznym, społecznym, nie obciąża środowiska, jest w dużym stopniu niezależny od nakładów zewnętrznych, umożliwia zachowanie oraz rozwój wsi i rolnictwa jako kategorii społecznych i kulturowych.

Rolnictwo ekologiczne

System:

*Ekonomicznie wydolny,

*W dużym stopniu samowystarczalny,

*Przyjazny środowisku,

*Trwały,

*Społecznie i kulturowo pożądany,

*Etyczny i estetyczny.

W 2004 roku:

-31 mln ha rolnictwa ekologicznego

-W Polsce 87 tys ha

-26% uprawy ekologicznej Lichtenstein

-0,59% w Polsce

Najnowsze dane - powierzchnia użytków rolnych rolnictwa ekologicznego w Polsce:

2003 - 50 tys ha

2004 - 82 tys. ha

2005 - 167 tys. ha

396 gospodarstw na Dolnym Śląsku

7193 gospodarstw ekologicznych w Polsce

ZASADY ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO:

1)Ochrona środowiska produkcji rolniczej: gleby, wody, krajobrazu (dążenie do biologicznej samoregulacji w obrębie gospodarowania, rozumianego jako system ekologiczny);

2)Wysoka jakość biologiczna płodów rolnych - (`pierwotna') nawiązująca do właściwości produktów powstających naturalnie w przyrodzie, bez ingerencji człowieka;

3)Poprawa żyzności gleby - uważana za podstawę zdolności produkcyjnych;

4)Dążenie do zamknięcia obiegu materii - poprzez zrównoważenie produkcji zwierzęcej w gospodarstwie (samowystarczalność paszowo-nawozowa);

5)Różnorodność biologiczna (gatunkowa) - sprzyjająca przywracaniu równowagi w środowisku produkcji.

Nawozy i nawożenie

Celem jest dostarczenie substratu organizmom glebowym oraz stworzenie optymalnych warunków wzrostu i rozwoju roślin.

Podstawowe nawozy ekologiczne: obornik, gnojówka, woda gnojowa, kompost, nawozy zielone.

Nawozy uzupełniające

-Mineralne. mielone skały(bazalt, gips)

-Organiczne. Mączka z kości, krwi, rogów, kora drzew, trociny

Uprawa roli

Aby utrzymać żyzność gleby:

-Płytkie odwracanie, głębokie spulchnianie;

-Agregatowanie (zapobiega ugniataniu gleby, względy ekonomiczne);

-Maksymalne skrócenie czasu, w którym gleba pozostaje bez okrywy roślinnej.

Funkcje płodozmianu

1.Utrzymanie optymalnej zawartości próchnicy oraz żyzności gleby;

2.Zapobieganie nadmiernemu rozwojowi chorób i szkodników;

3.Niedopuszczenie do niekorzystnego rozwoju chwastów;

4.Rotacje 4-letnia;

5.Motylkowe 25% minimum;

6.Musi obejmować międzyplony.

Ograniczenie zachwaszczenia

Działanie zapobiegawcze:

1.Płodozmian (właściwy),

2.Kompostowanie materiałów organicznych,

3.Odpowiedni dobór roślin uprawnych,

4.Uprawa międzyplonów,

5.Czyszczenie materiału siewnego,

6.Przedsiewna uprawa roli,

7.Ściółkowanie i mulczowanie

Bezpośrednie zwalczanie: metody mechaniczne i termiczne.

Dobór odmian roślin uprawnych

Preferowane odmiany genetycznie ustalone o tzw. szerokiej odporności na choroby i szkodniki jak również konkurencyjne wobec chwastów, formy lokalne.

Materiał siewny

Materiał: reprodukowany regionalnie w gospodarstwach ekologicznych. Niedozwolona jest uprawa roślin genetycznie modyfikowanych. Syntetyczne zaprawy nasienne są zakazane.

Regulowanie wzrostu

Dozwolone naturalne preparaty jak substancje biodynamiczne.

Ochrona roślin

Podstawą ochrony roślin są działania zapobiegające nadmiernemu rozwojowi chorób i szkodników to:

*Odmiany odporne,

*Właściwe kształtowanie krajobrazu,

*Wprowadzenie odpowiedniego płodozmianu,

*Podwyższenie aktywności biol. gleby,

*Wzmacnianie kondycji roślin.

Chów i hodowla zwierząt

Obecność zwierząt w gospodarstwie ekologicznym sprzyja urozmaiceniu upraw polowych, ze względu na konieczność pozyskiwania odpowiednich pasz.

Chów zwierząt usprawnia zamknięcie obiegu materii organicznej w obrębie gospodarstwa.

Zwierzęta mogą wykorzystywać tereny nie nadające się pod uprawę roślin towarowych.

*Bilans P i K

*Zużycie energii gospodarstwo ekologiczne:

*mniejsze zużycie energii

->pszenica ozima

ok.50% mniejsze GJ/ha
ok.30% mniejsze GJ/t
niż w rolnictwie konwencjonalnym

*Życie organizmów w gospodarstwie ekologicznym jest bardzo różnorodne, dużo mszyc, biedronek, dżdżownic.

Porównane zaw. pozostałości chemicznych środków ochrony roślin:
->owoce cytrusowe
-rolnictwo konwencjonalne 3,5%
-rolnictwo ekologiczne 0,96%
->sałata
-r. Konwencjonalne 60%
-r. Ekologiczne 20%
->winogrona
-r. Konwencjonalne 90% (włosi - najbardziej skażone winogrona i wino)
-r. Ekologiczne 10%

->wino
-r. konwencjonalne 65%
-r. Ekologiczne 11%

ZNACZENIE PŁODOZMIANU W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM

Płodozmian - dobór i następstwo roślin zaplanowane z góry na wiele lat dla określonego obszaru gospodarstwa.

Zmianowanie - ściśle określone następstwo roślin.

Rys.1

Podstawowe zasady rolnictwa ekologicznego:

1.Stosowanie wielostronnych płodozmianów z udziałem roślin motylkowych /strączkowe i motylkowe drobnonasienne/ oraz wysyconych poplonami uprawianymi na zielone nawozy,

2.Dążenie do wzrostu żyzności i biologicznej aktywności gleby dzięki stosowaniu nawożenia organicznego, wielostronnego płodozmianu, odpowiedniej uprawy roli itp.,

3.Dążenie do zamknięcia obiegu materii organicznej i składników pokarmowych w ramach gospodarstwa, rozumianego jako organiczna całość /równowaga paszowo-nawozowa/,

4.W ochronie roślin przed chorobami i szkodnikami podstawowe znaczenie ma profilaktyka /płodozmian, nawożenie organiczne, dobór odmian/ oraz wzrost naturalnej odporności gleby przeciwko patogenom, dzięki dużej jej biologicznej aktywności,

5.W ograniczeniu zachwaszczenia podstawowe znaczenie ma płodozmian, poprawna uprawa roli oraz rozwinięte metody mechanicznego ich zwalczania.

Zadania płodozmianu w rolnictwie ekologicznym:

*Zapewnia wzrost żyzności i biologicznej aktywności gleby, dzięki uprawie mieszanek roślin motylkowych z trawami oraz roślin strączkowych i międzyplonów;

*Ogranicza rozprzestrzenianie się chorób, szkodników i chwastów;

*Umożliwia pełne wykorzystanie składników pokarmowych z gleby poprzez następstwo roślin o różnym zapotrzebowaniu i różnej zdolności ich pobierania;

*Ogranicza wymywanie składników pokarmowych, a głownie azotanów do wód gruntowych oraz chroni glebę przed erozją;

*Zapewnia pokrycie zapotrzebowania posiadanych zwierząt na pasze w okresie żywienia letniego oraz zimowego;

*Pozwala optymalnie wykorzystać sprzęt, jakim dysponuje gospodarstwo oraz warunkuje możliwie równomierne rozłożenie prac w okresie roku;

*Zmniejsza ryzyko produkcji dzięki większej jej różnorodności.

Planując płodozmian w rolnictwie ekologicznym trzeba uwzględnić również inne kryteria:

*Znaczący udział towarowej produkcji roślinnej (ziemniaki, pszenica, żyto, gryka, warzywa), gdyż za te produkty rolnik łatwiej może uzyskać wyższe ceny;

*Szerszy asortyment produktów (np. podstawowe gatunki warzyw) ze względu na możliwość sprzedaży bezpośrednio do małych sklepów;

*Zasoby siły roboczej i okresowe spiętrzenie prac (pielenie upraw).

Rośliny o małym znaczeniu w rolnictwie ekologicznym:

1,O dużych potrzebach nawozowych (rzepak, burak cukrowy),

2,Wolnym początkowym tempie wzrostu i małej zdolności konkurencyjnej wobec chwastów,

3,Słabo ocieniające glebę, zubażające w substancję organiczną,

4,Sprzyjające erozji (kukurydza, burak),

5,Dużej wrażliwości na choroby lub szkodniki (rzepak).

Zasady zakładania płodozmianów w gospodarstwie ekologicznym:

*Udział motylkowatych w płodozmianie powinien stanowić 25-33%,

*Motylkowate pastewne (strączkowe oraz motylkowe drobnonasienne) powinny być uprawiane przez minimum jeden rok,

*Częsta uprawa międzyplonów ścierniskowych, ozimych oraz wsiewki miedzyplonowej,

*Przemienne uprawa zbóż ozimych i jarych,

*Rośliny o długim okresie wschodów i początkowego rozwoju powinny następować po roślinach zmniejszających występowanie chwastów,

*Utrzymanie 4-letniej przerwy w uprawie na danym polu tego samego lub pokrewnych gatunków roślin, która ogranicza występowanie ich specyficznych chorób i szkodników w takim stopniu, że nie powodują one strat gospodarczych.

Tab.1

Rola roślin motylkowatych w płodozmianie:

*Wiązanie azotu atmosferycznego i udostępnianie do roślinom następczym,

*Zwiększenie zawartości substancji organicznej w glebie (duży system korzeniowy),

*Poprawa właściwości fizycznych gleby (rozluźniające działanie korzenia palowego, zacienianie gleby),

*Spulchnianie podglebia,

*Uruchamianie składników pokarmowych z podglebia (Ca, P),

*Zwiększenie aktywności biologicznej gleby poprzez znaczne ilości wydzielin korzeniowych i resztek roślinnych,

*Ochrona gleby przed erozją wodną i wietrzną,

*Siedlisko pożytecznych owadów,

*Dostarczanie wysokiej jakości paszy (smakowitej),

*Pożytek pszczeli.

Tab.2

PODSTAWY AGROTECHNIKI W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM

Zdrowa gleba -->zdrowe rośliny --> zdrowe zwierzęta--> zdrowi ludzie

Budowa gleby:

- okrywa gl. (liście, ściółka)

- zasięg próchnicy - do 20-30cm; glony, grzyby symbiotyczne, mikroorganizmy, bakterie wiążące azot;

- warstwa mineralna - do ok. 250cm; zwietrzała skała, magazyn wody;

- skała macierzysta (nie zwietrzała);

Wydzieliny korzeni roślin-pokarm dla mikroorganizmów.

Zabiegi służące utrzymaniu i poprawie żyzności gleby:

1.staranna uprawa oszczędzająca gl.

2.wielostronny płodozmian

3.regularne nawożenie organiczne

Założenia uprawy roli:

1.zapewnienie wystarczającej ilości miejsca dla rozwoju korzeni;

2pobudzenie aktywności organizmów gl.;

3poprawa współdziałania korzeni roślin + organizmów glebowych + cząsteczek gl.

Podstawowa uprawa roli (spłycać uprawki):

*zalecana podstawowa głębokość 15-20 cm,

*przemienne stosowanie narzędzi pracujących na różnych głębokościach,

*ograniczenie liczby orek,

*płytkie przedsiewne spulchnianie,

*mieszanie resztek rośl. z glebą lub mulczowanie,

Zadania zabiegów uprawowych w rolnictwie ekologicznym:

1)naprawa struktury gl.,

2)usuwanie zagęszczenia różnych chwast gl.

3)wprowadzanie do gleby resztek pożniwnych i nawozów organicznych,

4)ograniczenie występowania chwastów,

5)przygotowanie pola pod wysiew i sadzenie roślin,

Uprawa roli w rolnictwie ekologicznym to przede wszystkim uproszczona uprawa roli.

1.ograniczanie ilości zabiegów,

2.ograniczanie głębokości uprawy,

3.uprawa bezorkowa,

4.uprawa konserwująca (30% resztek pożniwnych nie jest mieszana z glebą)

Zasady:

*płytkie odwracanie i mieszanie roli,

*głębokie spulchnianie,

Tab.3

Główne okresy uprawy roli:

po zbiorze roślin - pożniwne:

*kultywatorowanie

*talerzowanie

*orka (podorywka)

przed siewem- przedsiewne:

*ograniczenie ugniatania roli

*zwalczanie chwastów

*przykrycie resztek rośl. lub nawozów

Właściwy termin uprawy:

*optymalna wilgotność uprawowa

*pługi (zwykłe, obracalne, z pogłębiaczem), kultywator ze skrzydełkowatymi redlicami;

Utrwalanie struktury gleby:

*wysiew np. łubin, bobik, lucerna, koniczyna

Wprowadzanie resztek pożniwnych do gleby:

*im gleba lżejsza i suchsza, tym większa głębokość mieszania z glebą poplonów, nawozów organicznych i resztek pożniwnych;

*im cięższa i bardziej wilgotna gleba, tym głębokość ta jest mniejsza

Maszyny i narzędzia do uprawy gl.:

-pług - spulchnianie, ograniczanie zachwaszczenia

-głębosz

-pług do pełnego odwracania skib - bdb dla gosp. ekolog.

-Kultywator ciężki

-Brona talerzowa

-Glebogryzarka - nie na glebę ubogą w próchnicę

-Pod wysiew:

Kultywator lekki

Brona zębowa

Wały

Brony aktywne

Zabiegi pielęgnacyjne i zwalczanie chwastów:

*brona zębowa

*brona chwastownik

GOSPODARKA NAWOZOWA

Wymagania nawozowe są wynikiem działania 3 czynników:

*potrzeb pokarmowych roślin

*zdolności pobierania składników przez rośliny

*długości okresu wegetacji roślin

W zależności od gatunku roślin pobrane zostaną różne ilości składników pokarmowy.

Resztki pożniwne

*cenne źródło nawozu organicznego

*rośliny pozostawiające MAŁO resztek pożniwnych:

-ziemniak ->

-burak->

-inne rośliny korzeniowe

-len

-konopie

*rośliny pozostawiające WIĘCEJ resztek pożniwnych:

-zboża (więcej żyto (~4100kg/ha) niż pszenica

-strączkowe

*rośliny pozostawiające DUŻO resztek pożniwnych:

-wieloletnie pastewne rośliny motylkowe (lucerna (~11000kg/ha) więcej niż koniczyna)

Bilans składników pokarmowych - ilość tych składników na określonej powierzchni pola z uwzględnieniem przychodów i rozchodów;

Dopływ składników = odpływ

Przychody składników pokarmowych stanowią:

1.Nawozy mineralne;

2.nawozy naturalne z własnego gospodarstwa;

3.przyorane produkty uboczne roślin (słoma, liście);

4.opad atmosferyczny ( suchy-pyły; mokry-deszcz);

5.biologiczne wiązanie azotu przez bakterie symbiotyczne;

6.resztki pożniwne;

7.azot wiązany przez bakterie wolnożyjące w glebie;

Rozchody składników pokarmowych związane głównie z:

1.odprowadzeniem składników pokarmowych z plonami roślin (ziarno pszenicy (1 tona)- 20 kg N, słoma-6 kg N);

2wymywanie do wód gruntowych;

3.straty gazowe (np. nieodpowiednio składany obornik);

4.erozja i zmywanie powierzchniowe (g. na terenach górskich);

BILANSOWANIE NAWOZENIA można uznać za jeden z najważniejszych problemów w produkcji roślinnej:

1.pozwala planować gospodarkę nawozową;

oszczędności;

2zapobiega stosowaniu niektórych nawozów w nadmiarze;

3zapewnia produkcję żywności, pozbawionej nadmiaru toksycznych substancji, a więc o wysokich walorach jakościowych;

CEL GOSPODARKI NAWOZOWEJ:

*dostarczenie substratu organizmom glebowym

*tworzenie optymalnych warunków do rozwoju organizmów glebowych

substrat = materia organiczna

PODSTAWOWE NAWOZY W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM:

nawozy naturalne

-obornik

-gnojówka (ew. gnojowica)

nawozy organiczne

-komposty

-nawozy zielone

-resztki pożniwne

Wykorzystanie składników pokarmowych przez rośliny:

Z obornika: (dawka 30 ton, stosowany 1 raz na 4 lata)

-150 kg azotu N

-70 kg fosforu P₂O₅

-180 kg potasu K₂O

Wykorzystanie w:

I roku: 25 % N II roku: 15% N

15% P 8% P

40% K 30% K

IIIroku: 10% N łącznie: 50% N

7% P 30% P

70% K

Obornik dostarcza też (z 30 ton):

150 g boru

120 g miedzi

900 g manganu

12 g molibdenu

120 g cynku

Z roślin motylkowatych:

Rocznie na 1 ha bakterie brodawkowe mogą związać:

Soja 60-90 kg N

Koniczyna 100-160 kg N

Łubin 150-170 kg N

Lucerna 130-600 kg N

Tab.4,5

Nawozy organiczne i mineralne pochodzące z zakupu powinny być traktowane tylko jako uzupełnienie, a nigdy jako zastąpienie recyclingu skł. pokarmow;

*Stosowanie dozwolonych nawozów mineralnych musi się odbywać w powiązaniu z podstawowymi metodami zapewnienia żyzności gleby; jak:

-Stosowanie nawozów organicznych;

-Poprawy płodozmianu;

-Uprawa motylkowatych;

-Uprawa międzyplonu;

*Dozwolone nawozy mineralne mogą być stosowane wyłącznie w naturalnej postaci, a ich rozpuszczanie nie może być zwiększone met. chemicznymi;

-Wszystkie syntetyczne nawozy azotowe są zabronione;

-Nawozy zawierające odchody ludzkie nie mogą być stosowane do nawożenia roślin przeznaczonych bezpośrednio do spożycia przez ludzi, jak również do użyźniania gleby, na której będą uprawiane rośliny 1-roczne w okresie najbliższych 6 m-cy; (nie dotyczy nawozów kompostowanych na gorąco);

-Do aktywizacji kompostu mogą być użyte preparaty na bazie mikroorganizmów lub roślin;

-Wykaz nawozów i śr. ochr. W załączniku II A, Rozporządzenie 2092/91

OCHRONA ROŚLIN W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM

Celem ochrony roślin w rolnictwie ekologicznym jest podwyższanie zdrowotności roślin, a nie zwalczanie chorób Rys.2

Zabiegi zapobiegawcze - higiena roślin:

1.Wybór i poprawa stanowiska

*optymalne warunki ekologiczne

2.Uprawa roli:

*przeciwdziałanie zamulaniu gleby

*ograniczenie ugniatania gleby

3.Nawożenie:

*Dodatni bilans materii organicznej

4.Płodozmian:

*Ważniejsze choroby i szkodniki związane z niewłaściwym płodozmianem:

-zboża: zgorzel siewek, łamliwość podstawy źdźbła, nicienie;

-ziemniak: rak ziemniaka, nicienie;

-koniczyna: rak koniczyny;

Rośliny nie znoszące uprawy po sobie:

*pszenica po jęczmieniu

*koniczyna czerwona po lucernie i odwrotnie

*koniczyna czerwona po seradeli i odwrotnie

*bobik po koniczynach

1.Materiał siewny:

-Bez czynników chorobotwórczych (sporysz, zarodniki głowni pyłkowej);

-Odpowiednia zdolność kiełkowania;

-Nieuszkodzone nasiona;

-MTN - inf. o ilości składników ważnych dla początkowego wzrostu;

-Traktowanie ciepłą (45-50°C na 2-3 godziny i rozrzucić) lub zimną wodą;

-Kąpiele nasion w KMnO₄;

-Wyciągi roślinne

2.Dobór odmian

-Wrażliwość na choroby i szkodniki;

-Wybór odmian najbardziej odpornych;

3.mieszaniny odmian (w obrębie gatunku)

-większa odporność roślin na wyleganie

-ograniczenie porażenia roślin mączniakiem, rdzami

zasady mieszania odmian:

*termin dojrzałości i wysokość wzrostu odmian powinny być zbliżone, żeby uniknąć konkurencji;

*nie należy uprawiać roślin blisko ze sobą spokrewnionych ze względu na podobną odporność;

*udział odmian wrażliwych i niewrażliwych powinien być jednakowy;

Zakładanie żywopłotów: i zadrzewień śródpolnych (----> żeby przyciągnąć faunę):

-Grupy drzew;

-Pasy wiatrochłonne;

-Żywopłoty;

-Zadrzewienia śródpolne;

Rola mikroklimatyczna zadrzewień:

*Hamowanie prędkości wiatru o 15-20%, max 50-70%;

*Ograniczenie strat wody wskutek parowania o 25%, co łągodzi wysychanie gleby latem, a zimą jej przemarzanie;

*Zwiększenie wilgotności powietrza w warstwie przygruntowej;

*Ograniczenie erozji wietrznej;

*Ograniczenie parowania i dopływu wody w czasie suszy latem;

*Ograniczenie erozji wodnej, czyli spływu powierzchniowego wody na korzyść podziemnego, co jest szczególnie ważne w terenie pofałdowanym

*Zwolnienie tempa topnienia śniegu wiosną ok 5%

*Podwyższenie temperatury gleby do głębokości 20cm o 0,2°C

*Ograniczenie przemieszczania się z jednych pól na inne niepożądanych związków chemicznych, będących następstwem stosowania nawozów mineralnych oraz pestycydów;

*Zmniejszenie dobowych amplitud temp. powietrza, w tym częstości wyst. przymrozków wiosną;

Zachwaszczenie:

*Wzrost konkurencyjności rośliny uprawnej

*Znajomość biologii chwastów

*Znajomość przyczyn wyst. chwastów i usuwanie tych przyczyn

Zasada: ograniczanie, a nie eliminacja

Metody ograniczania zachwaszczenia:

Zapobieganie!!!!! :

*Stosowanie przefermentowanego obornika

*Oczyszczony materiał siewny

*Pielęgnacja miedz i rowów

I.Poprawa kondycji rośl. uprawnej:

a)Płodozmian

b)Uprawa międzyplonów

c)Uprawa odmian zrejonizowanych i wysokich

d)Termin siewu

e)Ilość wysiewu

f)Nawożenie organiczne

*Uprawa roli:

-Pożniwna

-Przedsiewna

-Przedzimowa

*Mechaniczna pielęgnacja zasiewów:

-Brony

-Pielniki

*Metody płomieniowe

Substancje biologicznie czynne dozwolone do stosowania w rolnictwie ekologicznym:

1.Substancje pochodzenia roślinnego i zwierzęcego:

-Żelatyna

-Lecytyna

-Olejki roślinne

-Pyretryny ekstrahowane z Chrysanthemum cinerariaefolium

2.Mikroorganizmy w biologicznym zwalczaniu szkodników:

-bakterie;

-wirusy;

grzyby;

3.Substancje biologicznie czynne przeznaczone do stosowania w pułapkach lub dozownikach;

4.Inne substancje przeznaczone do stosowania w rolnictwie ekologicznym:

-Miedź

-Mydło potasowe

-Ciesz kalifornijska

-Olejek parafinowy

-Oleje mineralne

-siarka

CHÓW ZWIERZĄT W EKOLOGICZNYM GOSPODARSTWIE ROLNYM

2 metody tworzenia stad mięsnych:

1) kosztowna, szybka - zakup czystorasowego materiału hodowlanego wybranej rasy mięsnej, najlepiej dostosowanej do warunków produkcyjnych i wymogów rynku.

Dodatkową korzyścią hodowli czystorasowej jest szybkie założenie ksiąg hodowlanych, prowadzenie oceny użytkowości mięsnej a w przyszłości sprzedaż materiału hodowlanego.

2) krzyżowanie wypierające - konsekwentne krzyżowanie krów rasy wypieranej i jej mieszańców z buhajami mięsnym wciąż tej samej rasy.

Takie postępowanie w ciągu 4-6 pokoleń powoduje prawie całkowite upodobnienie rasy wypieranej do wypierającej.

*Zwierzęta pochodzące z krzyżowania wypierającego dobrze przystosowują się do lokalnych warunków środowiskowych.

Opłacalność produkcji żywca wołowego zależy od:

1)wartości opasowej zwierząt zależnej od cech anatomicznych i fizjologicznych, które decydują o tempie wzrostu, wykorzystaniu paszy i stopniu umięśnienia.

2)Wartości rzeźnej i właściwości mięsa zależnej od typu użytkowego, rasy, płci, metody opasu i wagi końcowej zwierzęcia.

Chów i produkcja bydła mięsnego zawsze przebiega w 2 etapach:

1.pierwszy dotyczy stada matecznego i obejmuje okres rozrodu stada podstawowego, wycielenia i odchowu cieląt razem z krowami do czasu ich odsadzenia (okres 7-9 m-cy)

2.drugi etap to opas młodego bydła do wagi 250-300kg lub opas intensywny do wag ciężkich ( 500-700kg)

Organizacja rozrodu i terminy wycieleń:

*najlepsze są wycielenia zimowo-wiosenne (styczeń-maj), wtedy cielęta mogą korzystać z pastwiska, a krowy mają wyższą mleczność. W takiej sytuacji krycie: wiosenno-letnie (kwiecień-sierpień).

*W stadach zarodowych zalecana jest w okresie kwiecień-czerwiec inseminacja (najlepiej z synchronizacją rui), a na cały sierpień wpuszcza się do stada buhaja w celu pokrycia niezacielonych krów poprzez inseminację.

*Takie postępowanie ogranicza do minimum jałowość. Ojcostwo cieląt ustala się na podstawie terminu porodów lub poprzez badanie krwi.

Jałówki kryć w wieku około 1,5 roku;

Jałówki ras masywniejszych -zacielane później;

Cielęta zabierać od matki po 7 m- cach

Buhaj użytkowany w stadzie przez 3 lata, jego skuteczność to 20 krów;

UŻYTKI ZIELONE W GOSP.EKOLOGICZNYM + KSZTAŁTOWANIE KRAJOBRAZU ROLN.

Znaczenie UZ:

1.podstawa wyżywienia przeżuwaczy

-wielogatunkowa ruń

2.funkcje przyrodnicze:

-działanie przeciwerozyjne

-ochrona gleb torfowych przed nadmierną mineralizacją

-działanie strukturotwórcze

-gromadzenie próchnicy

UZ:

*absolutne - tylko użytkowanie jako UZ

*fakultatywne - UZ można przemiennie stosować z gruntami ornymi

*trwałe UZ

*użytki sztuczne

*przemienne

Zróżnicowanie zbiorowisk łąkowo-pastwiskowych:

*warunki klimatyczne

*warunki glebowe

*położenie w terenie (rzeźba, wys. n.p.m.)

*czynniki biotyczne

*człowiek

Skład runi i łąk (ze wzrostem wysokości terenu rośnie udział koniczyny i ziół)

Trawy +

*koniczyny

*zioła

(więcej koniczyn i ziół na terenach pastwiskowych niż kośnych)

Nachylenie stoku do wypasu:

*Pastwisko dla owiec 70%

*Pastwisko dla młodego bydła 50%

*Pastwisko dla krów mlecznych 40%

*Przy powyżej 40%-przemienny wypas młodych cieląt i owiec (owce jedzą przywrotnik ??? górski, unikają kostrzewy czerwonej, a cielęta odwrotnie).

Ocena składu runi:

1) poprawa składu gatunkowego runi:

I. zaoranie UZ

*Brak wartościowych gat. roślin;

*Uporczywe chwasty;

II. Pełna uprawa

*Orka 15-20 cm

*Wał gładki

*Brona talerzowa + włóka

*Wałowanie

*Wysiew nasion (początek wiosny do połowy sierpnia)

*Wałowanie

*Regulacja zachwaszczenia

III. Podsiew

*Brak wysokich traw

*Brak motylkowatych

*Przerzedzana i rozluźniana ruń

*Termin zabie-wiosna lub poł.VII-poł. VIII

Siew bezpośredni

*Zachowanie struktury gleby

*Ograniczona ingerencja w środowisko mikroorganizmów

*Korzystne warunki kiełkowania nasion

*Skrócenie czasu wykonania zabiegu

Przemienne UZ - znaczenie

*Dostarczają wartościowej paszy

*Stwarzają korzystne warunki zoohigieniczne

*Chronią glebę przed erozją

*Zwiększają zatrzymywanie wody z opadów

*Użyźniają glebę

*Poprawiają strukturę gleby i stosunki wodno-powietrzne

*Aktywizują środowisko biologiczne gleby

*Pozostawiają wartościowe stanowisko pod uprawę innych roślin

Zakładanie przemiennych UZ

Przydatne gatunki:

*Trawy- życica (trwała, wielokwiatowa, westerwaldzka, oddenburska???), kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa, kupkówka pospolita, rajgras wyniosły, stokłosa obiedkowana ????

*Motylkowate - koniczyna ( biała , czerwona, białoróżowa), komonica zwyczajna, lucerna nerkowata.

Koniczyna biała:

-Wysoka wartość żywieniowa

-Duża smakowitość i strawność

-Plony s.m na UZ bez koniczyny + 200kg N i 40% koniczyny bez azotu---> plony suchej masy porównywalne

Użytkowanie pastwiskowe - zalety zielonki pastwiskowej:

*Dobra smakowitość

*Wysoka zasobność w białko, witaminy i sole mineralne

*Obecność substancji pobudzających apetyt i ułatwiających trawienie

Sposób i organizacja wypasu:

1/ wypas kwaterowy

-Podział pastwiska na kwatery

-Spasanie kwater 3-4 dni

-Wysokość runi 20 cm

-Wykoszenie niedojadów

-Łajniaki rozgarnąć mechanicznie po zakończeniu sezonu pastwiskowego

Stosować zmienne użytkowanie runi - co jakiś czas kosić pastwisko.

Użytkowanie kośne:

1/ termin koszenia

I. pokos

-Pełnia kłoszenia traw (łąki 3-kośne)

-Kwitnienie (łąki 2-kośne)

2/ wys. Koszenia

Ok. 5 cm

Następne pokosy co 6-8 tyg.

Pielęgnacja UZ:

1. nawozy wapniowe

*margiel wapniowy, wapno węglanowe, kreda, dolomit

2. naw. Podstawowe

*mączka fosforytowa i kostna, kainit, sól potasowa, kalimagnezja

3. naw. gospodarskie

*obornik - jesienią 20t/ha co kilka lat

*gnojówka - wiosną 10-20t/ha co 2-3 lata

*kompost

Walory krajobrazu rolnego w PL:

*obecność środowisk marginalnych - miedze, drogi polne, wilgotne obniżenia, bagna, oczka wodne, strumienie, rzeczki, naturalne brzegi wód, pojedyncze krzewy, drzewa, szpalery, aleje, lasy, ugory, zarośnięte rowy przydrożne

*różnorodność uprawy na sąsiadujących ze sobą działkach rolnych (mozaikowatość krajobrazu)

*niewielkie rozmiary pól;

Produkcja ogrodnicza

Uprawy ekologiczne rok 2004:

*Uprawy rolnicze 43,6%

*Łąki i pastwiska 51,0%

*Uprawy sadownicze i jagodowe 4,2%

*Uprawy warzywnicze 1,2%

Rodzaje upraw w gospodarstwach z certyfikatem w 2004 r.:

*Uprawy rolnicze 47% 38%

*Łąki i pastwiska 47% 57%

*Upr. sad. i jagodowe 4% 4%

*Uprawy warzywnicze 1% 1%

z certyfikatem w okresie przestawiania

Produkcja ekologicznych warzyw oraz owoców w PL w 2004 r.:

-cebula 29%

-marchew 26%

-cukinia 20%

-Jabłka 36%

-Truskawka 33%

-Maliny 18%

-Czarna porz. 9%

-Aronia 4%

Wyższa zawartość azotanów (mogą tworzyć methemoglobinę) i azotynów w ziemiopłodach konwencjonalnych niż w ekologicznych (o ok. 50%).

Częstotliwość występowania pozostałości pestycydów w warzywach i owocach z gospodarstw ekologicznych - żadne gospodarstwo nie miało powyżej dopuszczalną normę /żywieniową/.

Zawartość witaminy C w warzywach z gospodarstw ekologicznych jest wyższa niż w konwencjonalnych (o ok. 40%). Ta sama sytuacja występuje w przypadku Wit. A.

Produkty ekologiczne charakteryzują się większą suchą masą niż w produktach gospodarstw konwencjonalnych (i automatycznie wyższą zawartość pierwiastków).

Emisja biofotonów z próbek marchwi - większa w produkcie ekologicznym (świadczy o świeżości itd.).

WARZYWNICTWO

Podstawy uprawy warzyw gruntowych:

1.Płodozmian:

a.Różne wykorzystanie obornika przez poszczególne gatunki warzyw,

szkodników.Zmniejszenie występowania szkodników i chorób,

c.Zmniejszenie zmęczenia gleby,

d.Ograniczenie zachwaszczenia,

e.Pobudzanie sprawności gleby,

f.Zachowanie żyzności gleby,

g.Zwiększenie zawartości próchnicy.

2.Nawożenie:

a.Nawozy zielone:

-.Wzrost zawartości próchnicy,

-.Poprawa struktury płodozmianu,

-.Gromadzenie składników pokarmowych,

-.Ograniczenie zachwaszczenia.

b.Wsiewki - głównie w uprawach szerokorzędowych /zwiększone zapotrzebowanie na H₂O roślin uprawnych.

3.Zaopatrzenie w składniki pokarmowe:

a.110 kg N/ha/rok

b.P, K, Mg - utrzymać w glebie dolną zawartość tych pierwiastków,

c.Regularne prowadzenie analiz chemicznych,

d.Nawozy gospodarskie:

-.Obornik

-.Gnojówka

-.Rośliny motylkowate (50÷200 kg związanego N/ha)

-.Resztki pożniwne

Np. kalafior - 25 q/ha resztek 100 kg N

32 kg P₂O₅ 32 kg P₂O₅

100 kg K₂O 100 kg K­₂O

-.Kompostowanie resztek pożniwnych

-.Nawozy nabyte poza gospodarstwem (siarczan potasu, kalimagnezja, mączka kostna, fosfogrzyby)

4.Ograniczanie zachwaszczenia:

a.Metody zapobiegawcze:

-Płytkie spulchnianie pól krótko ugorowanych,

-Obsiew roślinami na zielony nawóz,

-Płytkie zaoranie pól po zbiorze warzyw,

-Kilkakrotne płytkie spulchnianie gleby przed siewem.

b.Metody mechaniczne:

-Opielanie, obredlanie, bronowanie, glebogryzarka, szczotkowanie.

c.Metody termiczne:

-Wypalanie - głównie chwasty 2-liścienne.

d.Ściółkowanie:

-Czarna folia, ciemna włóknina, papier.

5.Ochrona roślin:

a.Metody zapobiegawcze:

-.Optymalne warunki wzrostu,

-.Urozmaicony płodozmian,

-.Dobór właściwego stanowiska,

-Uprawa szerokorzędowa,

-.Dobór odmian,

b.Włókniny i siatki

c.Środki ochrony roślin:

-Ochrona roślin osłonami (właściwa temperatura powietrza i wilgotność).

organizmów.Wykorzystywanie organizmów pożytecznych.

SADOWNICTWO EKOLOGICZNE

Wady:

-Koszty nasadzeń drzew i krzewów są bardzo duże,

-późne owocowanie

-dużo chorób i szkodników (ciągle w jednym i tym samym miejscu)

cel:

*produkcja owoców o wysokiej jakości (wartość biologiczna, wygląd zew.)

-uwarunkowania:

-dobór odmian

- odporność na najważniejsze choroby

- plenność i regularność owocowania

- jakość owoców

*przydatność stanowiska pod uprawy sadownicze

- położenie geograficzne

- gleba

- otoczenie (stanowiska otwarte -z żadnej strony nie osłonięte przed wiatrem; zamknięte - sady w dolinach otoczone innymi nasadzeniami drzew lub otoczone murem)

*zabiegi ochronne: pielęgnacyjne dozwolone przez kryteria uprawy ekologicznej:

- choroby grzybowe - przeszczepienie odmian wrażliwych,

- wykarczowanie i posadzenie nowych odmian

- stosowanie dopuszczonych ŚOR

*wykorzystanie drapieżnych organizmów pożytecznych

*metody biotechniczne - stosowanie barwnych tablic pokrytych klejem - służą do chwytania różnych owadów; pułapki feromonowe;

*pielęgnacja gleby

- życie gleby i sprawność roli

- ściółkowanie

- uprawa roli

- nawożenie (naw. organiczne, naw. zielone, naturalne nawozy mineralne i mączki skalne)

Metody sprzyjające powstawaniu naturalnej równowagi w sadzie:

1.naturalne zadarnienie, dostosowane do stanowiska

2.wysiew koniczyny, dziko rosnących roślin kwitnących

3.obsadzanie brzegów sadów różnymi gatunkami drzew i krzewów

4.rzadkie mulczowanie niezbyt grubą warstwą ściółki

5ustawianie tyczek dla ptaków

6zawieszanie skrzynek lęgowych dla sikorek

6.umieszczanie kryjówek dla skorków ????

7.zakładanie opasek chwytnych na pniach w X dla schwytania samic piędzika przedzimka

W nawożeniu sadu należy uwzględnić:

*wiek sadu

*ubiegłoroczne plony

*siłę wzrostu pędów

*podkładka

*odmiana

*przebieg pogody

*gleba

Sposoby ograniczania zachwaszczenia (krzewy):

- Pielenie ręczne i mechaniczne (opielacze z czujnikiem)

- Ściółkowanie

- Sadzenie w czarną folię lub włókninę

- Wykaszanie (kosą lub kosiarką tarczową)

- Odchwaszczanie termiczne

Tab.6

ROLNICTWO BIODYNAMICZNE

Na świecie zajmuje ono 100 tys. ha użytków, w tym aż 50 tys. znajduje się w Niemczech;

Na całym świecie jest ok 3200 gospodarstw biodynamicznych, w tym w Niemczech 500;

Przetwórni, które przerabiają produkty roln. biodynamicznego jest ok 300.

Pierwszy kurs rolnictwa biodynamicznego odbył się w Kobierzycach 7-16 VI 1924r.

Twórcą tego rolnictwa był Rudolf Steiner, który wygłosił na jego temat w Kobierzycach 8 wykładów.

Stanisław Karłowski- pierwszy rolnik, który wprowadził rolnictwo biodynamiczne

Biodynamiczna interpretacja natury:

-Ścisła zależność Ziemia-Człowiek-Kosmos;

-Obecność pewnych sił w materii (substancji)

Istnieje możliwość aktywizacji tych sił w kierunku podwyższania biologicznej sprawności gleby i jakości produktów rolniczych

-Wpływ rytmów Księżyca na wzrost i rozwój roślin

Kryteria rolnictwa biodynamicznego:

*Dla producentów

*Dla przetwórców produktów zywnościowych

*Dla pszczelarzy i produktów pszczelarskich

Ruch Księżyca:

Miesiąc gwiazdowy - czas 1 okrążenia Księżyca wokół Ziemi mierzony względem

odległych gwiazd= 27,321 dnia;

Miesiąc synodyczny - czas między kolejnymi nowiami i pełniami = 29,53 dnia

Biodynamiczne preparaty kompostowe:

Preparaty do oprysku pola:

- 500 preparat krowieniowy

- 501 preparat krzemionkowy

Preparaty kompostowe:

- 502 preparat z kwiatów krwawnika pospolitego

- 503 preparat z kwiatów rumianku pospolitego

- 504 preparat z ziela pokrzywy zwyczajnej

- 505 preparat z kory dębu szypułkowego

- 506 preparat z kwiatów mniszka lekarskiego

- 507 preparat z kwiatów kozłka lekarskiego

*Inne

- 508 preparat sporządzony z kłosów zarodnikonośnych skrzypu polnego

Kontrola i certyfikacja ekologicznych gospodarstw rolnych i produktów rolnictwa ekologicznego.

Tab.7

Rys.3

Akredytację uzyskuje się w PCA (Polskim Centrum Akredytacji)

Kontrola w rolnictwie ekologicznym, warunkująca uzyskanie ekologicznego tytułu przedsięwzięcia, obejmuje dwa etapy:

1.inspekcja fizyczna (wizja lokalna, lustracja, audit).

2.certyfikacja (poświadczenie zgodności z wymogami stanowiącymi podstawę kontroli).

Kontrola obowiązuje wszystkie podmioty zajmujące się produkcją żywności (i pasz) w systemie rolnictwa ekologicznego: dotyczy rolnictwa, przetwórstwa i przygotowania do sprzedaży (konfekcjonowanie, czyli paczkowanie), importu z krajów trzecich, jak również podwykonastwa świadczonego dla w/w podmiotów.

Kontrola, czyli gwarancja pochodzenia eko-rolniczego:

*wiarygodność producentów i produktów rolnictwa ekologicznego zapewnia kontrola, prowadzona przez upoważnioną jednostkę certyfikującą.

*Kontrola w ekologicznej produkcji żywności dotyczy sposobu produkcji: przyjmuje się bowiem, że jeśli stan środowiska nie budzi zastrzeżeń, to jakość wewnętrzna produktów rolniczych wynika ze sposobu wytwarzania.

*Sposób wytwarzania, określony w kryteriach rolnictwa ekologicznego, podlega kontroli; same produkty bada się wtedy, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie ich skarżenia.

*Pełno zakresowa kontrola w gospodarstwie i przetwórniach odbywa się corocznie, oprócz tego prowadzone są inspekcje niezapowiedziane.

*Kontroli podlegają:

1.wszystkie obiekty gospodarstwa: pola, łąki, pastwiska, wybiegi, budynki inwentarskie, maszyny, urządzenia, linie technologiczne, magazyny, przechowalnie, etc.

2.dokumentacja produkcji: księgi rachunkowe, dowody zakupu środków do produkcji oraz surowców, księga gospodarstwa (lub zapisy), etykiety (i materiały reklamowe), wreszcie - bilans zbiorów i sprzedaży produktów eko-rolniczych.

*Na podstawie protokołu z kontroli, jednostka certyfikująca ocenia, czy gospodarstwo (lub przetwórstwa) spełnia kryteria, a następnie wystawia certyfikat zgodności, upoważniający do sprzedaży produktów rolnictwa ekologicznego.

Certyfikacja

Oznacza poświadczenie przez upoważnioną organizację (jednostkę certyfikującą), że produkcja podlega stałej kontroli, a produkty spełniają wymogi Rozporządzenia 2092/91.

Certyfikat wydawany jest dopiero po określonym czasie gospodarowania wg wymogów Rozporządzenia 2092/91, zwanym okresem przestawiania na rolnictwo ekologiczne.

W okresie przestawiania, po pozytywnym wyniku kontroli, AGRO BIO Test wystawia stosowne zaświadczenie.

Marketing w rolnictwie ekologicznym.

HOLANDIA

*Wzrost 2-3%/rok sprzedaż produktów ekologicznych,

*Cel rządu holenderskiego: zwiększenie sprzedaży produktów ekologicznych, tak aby stanowiły one 5% ogółu sprzedaży żywności.

*Eksperyment: zmniejszenie cen na kilka miesięcy na wybrane produkty ekologiczne /w większych miastach/ - ziemniaki, pieczarki, jaja, mleko, płatki śniadaniowe, mielone mięso, wieprzowina i ryż.

DANIA

*Sprzedaż ekologicznej żywności - systematyczny coroczny wzrost:

-Mleko, sery jaja

-Owoce, warzywa

-Mięso

*Rosnący popyt oraz zwiększona dostępność towarów na rynku.

STANY ZJEDNOCZONE

*Sprzedaż żywności ekologicznej - systematycznie wzrost

*Badania wykazały, że 66% konsumentów od czasu do czasu kupuje żywność ekologiczną

*Liczba konsumentów nigdy nie kupujących żywności ekologicznej zmniejszyła się z 45 do 34% (2004r)

*W większości importują towary

POLSKA

*Posiadamy ok. 300 produktów w gamie produktów ekologicznych, w ww. krajach ok. 3 tys.

*Stan rozkwitu nastąpi za kilka lat

*Przerażają nas ceny, wybieramy produkty tańsze, większość społeczeństwa żyje w nieświadomości, nie maja pojęcia o systemie certyfikacji oraz produkcji ekologicznej.

Wyzwania dla rolnika ekologicznego.

*Rozrzucenie gospodarstw ekologicznych po kraju, brak prawidłowej organizacji rynku zbytu,

*Mała skala produkcji,

*Brak profesjonalnych magazynów przechowalniczych,

*Brak mechanizmów egzekwowania prawa dla ochrony nazwy produktów ekologicznych.

System dystrybucji produktów ekologicznych.

*Sprzedaż bezpośrednia w gospodarstwie,

*Lokalne targowiska,

*Kiermasze,

*Dostawy bezpośrednie do konsumentów.

Handel żywnością ekologiczną

Skupia się w województwach:

-Kujawsko-pomorskie

-Mazowieckie

-Łódzkie

-Skupiska większych miast

Oferta asortymentowa produktów ekologicznych w Polsce:

*Zboża i przetwory zbożowe - ziarna, kasze, płatki, otręby pszenne i żytnie,

*Warzywa, susz wielowarzywny, przetwory z warzyw kwaszonych i marynowanych: ogórki, kapusta czerwona, pomidory, patisony, sok pomidorowy, marchwi owy,

*Owoce, susz owocowy - przetwory w postaci dżemów i musów, syropów,

*Rośliny przyprawowe świeże i suche,

*Inne surowce roślinne - orzechy, nasiona słonecznika, kiełki, daktyle, suszone banany,

*Mleko i przetwory mleczne - twaróg, sery twarogowe z mleka koziego, krowiego, owczego z przyprawami, sery podpuszczkowe,

*Jaja,

*Mięso, wędliny,

*Słodycze,

*Oleje tłoczone na zimno: słonecznikowy, sojowy, lniany,

*Miody i in. produkty pszczele (pyłek pszczeli).

Na wzrost popytu żywności ekologicznej będę wpływać:

*Upowszechnianie pojęcia „żywność ekologiczna”,

*Wprowadzenie i upowszechnianie rozpoznawalnego, jednoznacznie kojarzonego i wiarygodnego logo dla żywności ekologicznej,

*Poszerzanie asortymentu produktów,

*Czytelne oznakowanie,

*Zapewnienie systematycznych dostaw,

*Edukacja konsumentów w zakresie rolnictwa ekologicznego i jego produktów,

*Przygotowanie materiałów informacyjnych i reklamowych dotyczących żywności ekologicznej,

*Rozwinięcie systemu wiarygodnej informacji rynkowej,

*Podjęcie działań na rzecz rozwoju sprzedaży produktów rolnmictwa ekologicznego - skuteczna reklama.

Ruszyła kampania informacujna rolnictwa ekologicznego - 8 listopada 2006.

1)organizatorzy kampanii:

-Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

-Agencja Rynku Rolnego

2)do kogo jest skierowana kampania?

-indywidualni producenci

-przetwórcy

-grupy producentów

-konsumenci

3)Cel kampanii:

-projekt ma za zadanie dostarczać informacje konsumentom i producentom na temat korzyści płynących z ekologicznego rolnictwa, zwłaszcza w zakresie ochrony środowiska, a także edukować doradców i producentów w zakresie ekologicznych metod produkcji rolniczej i zasad certyfikacji.

Realizacja projektu:

a.organizatorzy planują, poprzez różne działania, dlatego warto kupować i jak odróżnić.

Województwo Lubelskie

a.projekt „Dolina Żywności Ekologicznej”

b.organizatorzy:

*WSPA (Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i administracji w Lublinie)

*ZPORR (Zintegrowany Program Operacyjnego Rozwoju Rolniczego)

*EFS (Europejski Fundusz Społeczny)

Program Ekologiczny Społem

Cel:

1.roska o środowisko naturalne,

2.propagowanie zdrowego trybu życia,

3.rozszerzenie oferty handlowej i dostępności produktów.

4

600kg/ha przy Sr. plonie

Posiadają profesjonalne przechowalnie

---