SIEDLISKO - fragment terenu w którym zespół czynników ekologicznych warunkuje osiedlanie się i rozwój pewnej części organizmów żywych zasiedlający dany biotop.
STANOWISKO - wydziela się w obrębie siedliska, w zależności od układu warunków wodnych, glebowych, troficznych np. suche wilgotne, określony kompleks przydatności rolniczej itp.
Siedliska niżowe:
Borowe - słabe gleby bielicowe, kwaśne, klimat polodowcowy, proces bielicenia, susza mała roślinność, borówki, grzyby, bory, żyto.
Grondowe - wyższe partie, gleby żyzne, lekko kwaśne, podsiąk, kompleksy pszenne, zbożowo - pastewne mocne, grądy, drzewostany mieszane.
Łęgowe - w sąsiedztwie cieków i zbiorników wodnych , opad - wylew - podsiąk, kompleks zbożowo - pastewny mocny i słaby, rośliny pastewne, łęgi (rozlewiskowe, zastoinowe, wylewne), drzewostany liściaste z domieszką iglastych.
Bagienne - w zagłębieniach, wysoki poziom wód, torfy, opad -spływy powierzchniowe - podsiąk, kompleks zbożowo - pastewny słaby, kwaśne, numifikacja, bielawy (sosna, olsza czarna).
Wymagania cieplne - najwięcej światła dociera w miesiącach letnich, najmniej w listopadzie.
-promieniowanie bezpośrednie: atmosfera przejrzysta bez zachmurzeń, krótki czas trwania
-rozproszone - odbija się na cząsteczkach atmosfery w różnych kierunkach, od świtu do zmierzchu przy każdych pogodach.
Ilość światła która dociera do powierzchni ziemi - stała słoneczna lc=1396 W*m-2
50% światła - proces transpiracji
25% albedo
25 % przenika przez tkanki roślin
Rośliny światłolubne - heliofity - najlepiej rozwijają się w warunkach pełnego oświetlenia: zboża, buraki, ziemniaki, drzew leśne, owocowe, trawy nadrostowe.
Rośliny cienioznoszące - śródwzrostowe na użytkach zielonych - wsiewki.
Rośliny cieniolubne - lubią wilgoć, zajmują najwyższe położenie przy ziemi, często budowa rozetowa, dużo chlorofilu.
Nadmierne natężenie naświetlenia powoduje że rośliny mają skarliciałą formę, są niższe, mniejsze, słabsze, wydatkują dużo wody w procesie transpiracji, żeby się ochłodzić, zmiana zabarwienia liści na czerwone, przyspieszenie faz rozwoju.
Niedobór oświetlenia - budowa wyciągnięta - elongacja, nadmierny rozwój części nadziemnych do podziemnych, wyłamywanie roślin, kładą się na powierzchni, zaburzenia w cyklach rozwojowych, opóźnienie albo brak kwitnienia.
Fotoperiodyzacja - reakcja rośliny na zmianę długości trwania dnia i nocy.
Rośliny dnia długiego -do rozwoju potrzebne ponad 12 h światła na dobę: żyto pszenica, owies, jęczmień, rośliny okopowe, groch, koniczyna, lucerna, kapusta, cebula.
Rośliny dnia krótkiego - dzień nie dłuższy niż 12 h pochodzą z południa Europy, wysokie wymagania cieplne, kukurydza, proso, ryż, soja, słonecznik, konopie siewne, dynia oleista.
Fotoperiodycznie obojętne - neutralne, niezależne od długości trwania dnia: gryka, tytoń.
Fotosynteza - asymilacja węgla
TRANSPIRACJA - odpowiedzialna za przepływ substancji odżywczych przez roślinę, przenosi sole mineralne do organów spichrzowych, temp. reguluje procesy biochemiczne w roślinie.
Prawo Banchofa - im wyższa temp. tym wyższe tempo procesów biochemicznych.
Temperatura wymarzania - powoduje trwałe wymrożenie komórek, w przestworach komórkowych woda zamarza w lód, rozerwanie tkanek i komórek.
Hartowanie - u roślin ozimych i zimujących (wieloletnich), jeśli nie nastąpi szybkie przejście z jesieni do zimy, roślina zwiększa stężenie soku komórkowego, przez co nie możliwe jest powstanie kryształków lodu: żyto ozime, pszenżyto.
Temperatura minimalna - 0 - 5st. C, przyhamowanie funkcji życiowych, wytworzenie hormonu - bernalina ->produkcja komórek.
Jarowizacja - powstanie hormonu - wernalina - w stożkach wzrostu, możliwość powstania komórek.
Temperatury optymalne - 25 - 35st. C, zakres ten kończy punkt kompensacyjny w nim intensywność procesu oddychania i fotosyntezy zrównuje się, przewaga transpiracji nad oddychaniem.
Temperatury maksymalne - pow. 40st. C w ciągu dnia, w nocy roślina regeneruje ubytki wody, bardzo intensywne oddychanie, parowanie, ubytki wody, więdnięcie, usychanie.
WODA - jest materiałem budulcowym ok. 90 % w roślinie, najwięcej w jej najmłodszych częściach i owocach miękkich, najmniej w nasionach roślin o stałyc organoach i pod koniec wegetacji, rozpuszczalnik soli mineralnych w roztworze glebowym, zapewnia turgor, reguluje temp.
Rośliny pobierają wodę systemem korzeniowym
-wiązkowy-tylko w warstwie ornej, woda opadów: trawy, zboża, ziemniaki.
-palowy- uniezależnia roślinę od pogody, pobór z warstw głębinowych i opadów, system korzenia głównego i korzeni bocznych: burak, marchew, rośliny strączkowe.
-włóknisty- cechy pośrednie: len włóknisty, gryka .
Roślina może pobierać wodę częściami nadziemnymi przez aparaty szparkowe.
GLEBA - wierzchnia warstwa litosfery powstała w wyniku złożonych procesów glebotwórczych tj. wietrzenie fizyczne, chemiczne, biologiczne, mechaniczne, będąca czynna aktywną mieszaniną substancji mineralnych. W zależności od podłoża powstają jej różne rodzaje.
ROLA - zewnętrzna warstwa gleby podlegająca działaniu narzędzi uprawowych, nawozów i roślin uprawowych. Zbudowana z materii w 3 stanach skupienia:
-faza stała - koloidy mineralne i mineralno - glebowe 50 %
-faza ciekła - roztwór glebowy 30-35%
-faza gazowa - powietrze glebowe, więcej CO2 i gazów powstających z rozpadu materii organicznej 15-20%.
Właściwości agronomiczne roli:
-kompleksowa cena przydatności roli dla wzrostu rozwoju i plonowania roślin wynikająca z jej właściwości fizycznych, chemicznych, biologicznych, mechanicznych
-struktura- zróżnicowanie wielkości i kształtu agregatów glebowych, wytworzenie w glebie struktury gruzełkowatej jest podstawowym celem uprawy roli, jest to taki stan w którym cząsteczki gleby wykazują, łatwość wielokrotnego łączenia się w gruzełki o średnicy 2-10mm.
-tekstura - wzajemny układ cząsteczek agregatów glebowych, tworzących warstwy (poziomy profilu glebowego)np. próchniczny, wymywania, oglejenia.
Sprawność roli - stan w którym rośliny mają zapewnione optymalne warunki do wzrostu, rozwoju i plonowania.
Kultura roli - zdolność łatwego nabywania i długiego zachowania stanu sprawności - możliwa do osiągnięcia po kilku albo kilkunastu latach czynności uprawowych.
Czynniki korzystnie wpływające na sprawność roli:
-terminowo i właściwie wykonywane zabiegi uprawowe (odpowiednio dobrymi narzędziami, przy odpowiedniej wilgotności gleby),
-strukturotwórcze działanie mrozu,
-nawożenie organiczne,
-zacieranie powierzchni gleby,
-optymalna temp. i wilgotność gleby,
Czynnik zmniejszające sprawność roli:
- działanie naturalnych sił grawitacji,
-ulewne deszcze,
- powierzchniowy spływ wody,
-niewłaściwe nawożenie mineralne(zbyt wysokie dawki potasu powodują zasolenie gleby),
-nadmierne ugniatanie gleb (np. kotłami ciężkimi).
Gleby lekkie, bardzo lekkie i piaszczyste:
-duża przewiewność i przepuszczalność
-mała zdolność retencji wody, szybko się ogrzewają, wczesne rozpoczęcie prac polowych,
-mały podsiąk
Gleby średnie:
-dostateczna przepuszczalność,
-duża zdolność magazynowania wody,
-dobry podsiąk i przewiewność,
-średnia zawartość próchnicy,
-duża aktywność biologiczna,
-korzystne nawożenie organiczne i mineralne,
ZESPOŁY UPRAWEK - kilka zabiegów uprawowych celowo dobranych, ściśle ze sobą skojarzonych i wzajemnie od siebie zależnych, zastosowanych w określonej porze roku w celu osiągnięcia jednego lub kilku zadań uprawowych na danym polu. Sposób zależy od: gleby, rośliny, pogody, stanu ziemi.
Zespoły uprawek przedsiewnych jesiennych (na polach przeznaczonych do siewu roślin ozimych)
Cel:
- Przywrócenie sprawności roli,
-Niszczenie chwastów
-Wyrównanie powierzchni
-Wymieszanie nawozów
-Siew nasion
Sposób wykonania:
- Orka średnia 15-25 cm=siewna=przedsiewna
-Wyrównanie kultywatorem (gleby zwięzłe) lub broną (gleby średnie, lekkie)
-Siew nawozu mineralnego - rozsiewacz
-Brona (gleba lekka i średnia - lekka, ciężka - ciężka)
-Siew (drobne nasiona, przed siewem zagęszczenie gleby wałem) siewnik rzędowy
Sposób uzależniony jest od:
-Rodzaju przedplonu
-Wyjściowego stanu uprawowego roli
-Rośliny (termin siewu)
-Pogoda
Zespól uprawek przedsiewnych wiosennych (rośliny jare)
Cel:
-Hamowani parowania wody pozimowej
-Wymieszanie nawozów (w tym organiczne)
-Doprowadzenie roli do sprawności
-Wyrównanie powierzchni do siewu nasion
Sposób A
-Orka zimą
-Siew nawozu
-Kultywator lub/i bronowanie
-Siew (jeśli drobne - wałowanie)
Sposób B ( z obornikiem zimą)
-Wywiezienie obornika - roztrząsacz obornika
-Orka średnia =odwrotna
-Brona średnia - wyrównanie powierzchni
-W międzyczasie uzupełniające nawożenie mineralne
-Sadzenie /siew
Zespól uprawek przedzimowych (nie przeznaczone dla ozimych)
Cel:
-Doprowadzenie roli do kultury
-Wystawienie dużej powierzchni na strukturotwórcze działanie mrozu
-Gromadzenie wody pozimowej (orka)
-Niszczenie chwastów i szkodników
Wykonanie
-Pług - orka głęboka
Zespól uprawek pielęgnacyjnych (rośliny jare, ozime, wieloletnie)
Cel:
-Niszczenie chwastów, chorób, szkodników
-Nawożenie uzupełniające
-Nawadnianie
-Niszczenie skorupy glebowej
-Utrzymanie sprawności roli
-Gromadzenie wody
-Przewietrzenie
Wykonanie:
-Bronowanie w początkowym okresie rozwoju roślin
-Kultywatorowanie w międzyrzędziach
-Nawożenie pogłówne (azotem - rozsiewanie; opryskiwanie roztworem azotu i mikropierwiastków)
-Opryski - ochrona chemiczna przed szkodnikami
-Opylacze ochrona chemiczna w postaci proszku
-Opielacze - niszczenie chwastów w międzywęźlach
-Nawadnianie
Zbiór
-Rośliny nasienne - kombajny, pozostałości słoma
-Rośliny okopowe - wykopki - kombajny do zbioru, kopaczki elewatorowe, gwiazdowe, ogławiacze, wyorywacze,
Zespół uprawek pożniwnych (po zbiorze roślin jarych, ozimych, wieloletnich)
Cel:
-Przykrycie resztek pożniwnych
-Przerwanie parowania wody
-Niszczenie, chwastów, szkodników i chorób
-Utrzymanie sprawności roli
-Regulacja odczyny (wapnowanie)
-Nawożenie organiczne
Wykonanie:
-Orka płytka=podorywka - pług podorywkowy
-Bronowanie - brona średnia
TRWAŁE UŻYTKI ZIELONE część gruntów ornych na których znajdują się wieloletnie rośliny (min 6 lat)
Użytki przemienne - szata roślinna wykorzystywana do 6 lat przemiennie.
ŁĄKI I PASTWISKA- trwałe użytki zielone których szata składa się z kilkuset gatunków roślin wieloletnich. Spotyka się około 60-80 gatunków (20-30 rośliny pastewne, 12-15 trawy, 3-7 motylkowe, zielne)
Na trwałych użytkach zielonych występują: trawy, motylkowe, zioła pastewne, turzyce i sity, chwasty.
LWP -liczba wartości paszowej
Trawy:
Łodyga: podzielona na węzły i międzywęźla, prosta, okrągła w przekroju poprzecznym.
Liście: w dwóch prostnicach, pochwa otwarta, języczek, ostrogi, uszka, włoski, płaskie, raz zasłaniające się, gładkie delikatne
Turzyce:
Łodyga: niepodzielona na węzły, pełna międzywęźlach, trójkątna w przekroju poprzecznym
Liście: w trzech prostnicach, pochwa zamknięta, wewnątrz błoniasta, brak elementów podstawy, sztywne, mniej lub więcej wygięte
Podziała ze względu na wartości pastewne(wg Elipka): wysoka wartość pastewna, średnia, niska, bezwartościowa, szkodliwe(mechanicznie uszkodzone)
Klasyfikacja wysokości: nadrostowe, śródrostowe, podszywkowe
Kryteria klasyfikacji łąk i pastwisk:
-Położenie (doliny, nadbrzeżne, leśne…)
-Stopień wilgotności (suche, świeże, mokre…)
-Rodzaj gleby(organiczne, mineralne)
-Pochodzenie (grądowe, łęgowe…)
-Ilość pokosów
-Rodzaj roślinności (kwaśne, słodkie…)
-Melioracje
ŁĄKA - użytek zielony o poroście zwartym z przewagą traw wysokich (ponad 60%), użytkowany kośnie.
Użytkowanie kośne (przeznaczenie koszonej masy wyznacza sposób zbioru)
-Termin koszenia - godzi względy biologiczne i gospodarcze
-Wysokość koszenia zależy od florystycznego roślin
-Częstość koszenia - zależy od żyzności gleby i szybkości odrostu roślin (jedno-, dwu-, trzy-, wielokośne).
PASTWISKA - użytek zielony o zwartym poroście z przewagą traw niskich (ok. 60%) znoszącym przygryzanie, udeptywanie przez pasące się zwierzęta.
Sposoby użytkowania:
-Spasanie nie uregulowane
-Spasanie uregulowane
-Palikowanie
-Wypas pasterski
-Wypas kwaterowy