Ogólna systematyka ćwiczeń.

• Podział somatyczno- anatomiczny:

Uwzględnia miejsce oddziaływania ćwiczenia np. ćwiczenia głowy, szyi, kończyn górnych, tułowia, jak również kierunek wykonywanych ruchów w poszczególnych płaszczyznach ciała.

Przykłady: skłony boczne tułowia (zgięcia boczne), wymachy kończyn w bok (odwiedzenie), wypady kończyn w lewo i w prawo, skłon głowy w przód, skłon tułowia w tył, skrętoskłon tułowia.

• Podział fizjologiczny:

Kryterium stanowi rodzaj skurczów mięśniowych występujących podczas wykonywania ćwiczeń.

Ćwiczenia statyczne- skurcze izometryczne (czynne napinanie mięśni bez efektu ruchu).
Zastosowanie m. in. przy zanikach mięśni, urazach stawów

Ćwiczenia dynamiczne- skurcze izotoniczne i auksotoniczne.
Mięśnie na przemian kurczą się (praca koncentryczna czyli pokonująca) i rozkurczają (praca ekscentryczna czyli ustępująca)
Przykłady: biegi, skoki, rzuty, ćwiczenia na przyrządach.

• Podział strukturalny:

• Ćwiczenia cykliczne- poszczególne fazy ruchu powtarzają się co pewien czas np. chód, bieg.

• Ćwiczenia acykliczne- ćwiczenia wolne, skoki, rzuty.

• Ćwiczenia mieszane- połączenia dwóch poprzednich np.skok z rozbiegu.

• Ćwiczenia asymetryczne

• Ćwiczenia symetryczne

• Podział psychomotoryczny (funkcjonalny).
  Kryterium stanowi rodzaj kształtowanych cech motorycznych.
  
  Ćwiczenia kształtujące cechę :
  - siłę (statyczną i dynamiczną)
  - szybkość
  -wytrzymałość
  - gibkość
  - skoczność (siła eksplozywna)
  - zręczność
  - poczucie przestrzeni
  - równowagę

• Podział praktyczny (stosowany), twórca Ludomir Mazurek:

1. Ćwiczenia porządkowo- dyscyplinujące np. tworzenie kolumn ćwiczebnych.

2. Ćwiczenia kształtujące- wolne, indywidualne, ze współćwiczącym, z przyborami, na przyrządach.

3. Ćwiczenia użytkowo- sportowe- chód, bieg, dźwigania, skoki gimnastyczne, rzuty, chwyty, ćwiczenia równoważne, na przyrządach w zwisach i podporach.
   Zadanie tych ćwiczeń to kształtowanie prawidłowej postawy i czynności lokomocyjnych człowieka, oraz cech fizycznych i motorycznych z naturalnymi elementami ruchu.
   Oddziaływanie wychowawcze, kształcenie siły woli oraz wytrwałości.

4. Ćwiczenia uzupełniające- rozluźniające, relaksacyjne, korekcyjne, rozciągające- stretching, muzyczno- ruchowe, gry i zabawy.

1. ĆWICZENIA PORZĄDKOWO-DYSCYPLINUJĄCE

-elementy musztry-wszelkie działania organizacyjne na potrzeby dobrej lekcji

-ćwiczenia porządkowe

-ćwiczenia ożywiające

Zadania:

• organizacja zajęć

• pedagogiczne podporządkowanie ćwiczących prowadzącemu

• właściwe posługiwanie się sprzętem

• poprzez ćwiczenia ożywiające i organizacyjno-porządkowe przygotowanie ćwiczących do zadań części głównej lekcji.

2. ĆWICZENIA KSZTAŁTUJĄCE

To ćwiczenia ogólnorozwojowe, mające na celu rozgrzanie mięśni i przygotowanie organizmu do wysiłku w dalszej części zajęć. Wpływają na kształtowanie prawidłowej postawy ciała i rozwoju organizmu.

Zadania:

Wyrobienie i kształtowanie:

• poprawnej postawy ciała;

• koordynacji ruchowej, piękna, estetyki, harmonii ruchu,

• nawyków ruchu;

• obszerności, gibkości, miękkości i płynności ruchu,

• czucia kierunku ruchu i położenia ciała,

• poczucia rytmu.

PODZIAŁ:

a) pozycje wyjściowe,

b) cwiczenia RR, (patrz skan)

c) cwiczenia NN, (patrz skan)

d) cwiczenia szyi, (patrz skan)

e) cwiczenia T (patrz skan)

RODZAJE POZYCJI WYJŚCIOWYCH (patrz dodatkowy plik)

(zalety i wady patrz skan)

• pozycje wyjściowe w staniu;

• pozycje wyjściowe w klęku;

• pozycje wyjściowe w siadzie;

• pozycje wyjściowe w leżeniu;

• pozycje wyjściowe w podporze

3. ĆWICZENIA STOSOWANE (UŻYTKOWO-SPORTOWE)

Są to ćwiczenia oparte na ruchach naturalnych:

-równoważne

-zwisy i podpory

-zwinnościowo-akrobatyczne

-rzuty, chwyty, dźwignia

-biegi, chody, skoki

Zadania tych ćwiczeń:

- kształtowanie prawidłowej postawy i czynności lokomocyjnych człowieka, oraz cech fizycznych i motorycznych z naturalnymi elementami ruchu

• oddziaływanie wychowawcze

• kształcenie siły woli oraz wytrwałości

4. 4. ĆWICZENIA UZUPEŁANIAJĄCE (POZOSTAŁE)

• gry i zabawy

• elementy taneczno ruchowe

• elementy ćwiczeń utylitarnych (np. zapożyczone ze sportów walki)

• elementy ćwiczeń korekcyjnych dotyczących przede wszystkim prawidłowej postawy oraz zachowania tej postawy w czasie ruchów lokomocyjnych.

Klasyfikacja metod wychowania fizycznego

Jednym z kryteriów podziału metod nauczania ruchu jest podział jego struktury. Ze względu na naukę struktury ruch wyróżniamy metody: całościową, analityczną i kombinowaną.

1. Metoda całościowa (syntetyczna) - nauczanie ruchów w całości. Jest to metoda naturalna odpowiadająca psychice człowieka (szczególnie dziecięcej). Pokazowy schemat ruchu nie wyklucza indywidualnej interpretacji szczegółów.

2. Metoda analityczna - polega na dzieleniu struktury ruchu na części, osobnego ich nauczania i połączenia w całość w końcowym etapie nauki. Stosowana jest przede wszystkim przy ćwiczeniach złożonych i trudnych koordynacyjnie.

3. Metoda kombinowana - stanowi połączenie metody analitycznej i całościowej. Łatwych struktur ruchu naucza się całościowo, trudnych analitycznie.

(zobacz jeszcze stronę …)

Biorąc za podstawę, między innymi, poziom aktywności wewnętrznej i upodmiotowienie ucznia S. Strzyżewski zaproponował następującą klasyfikację metod (S. Strzyżewski 1986, s. 132-199).

1. Metody odtwórcze:

• metoda naśladowcza ścisła

• metoda zadaniowa ścisła

• metoda programowanego uczenia i usprawniania

1. Metody aktywizujące osobowość ucznia:

• metoda zabawowa

• metoda opowieści ruchowej

• metoda bezpośredniej celowości ruchu (R. Czyżewskiego)

1. Metody twórcze (kreatywne):

• metoda problemowa

• metoda ruchowej ekspresji twórczej (R. Labana)

• metoda C. Orffa.

Pierwsza grupa metod służy do realizacji zadań ściśle określonych, wymagających sterowania zewnętrznego, jak np. nauka techniki konkurencji sportowych, korygowanie wad postawy ciała itp.

Metodami należącymi do drugiej grupy posługujemy się zazwyczaj w realizacji zadań częściowo określonych, które można w miarę samodzielnie realizować.

W realizacji zadań wymagających od ucznia pełnej samodzielności i inwencji twórczej posługujemy się metodami kreatywnymi.

Tabela 1. Metody wychowania fizycznego

(wg klasyfikacji S. Strzyżewskiego)

Metoda	Czynności nauczyciela	Motywowanie ucznia	Czynności ucznia	Cel	Dodatkowe walory
	2	3	4	5	6
1. Metody odtwórcze
Metoda naśladowcza ścisła	Nauczyciel opisuje lub demonstruje ćwiczenie, wydaje komendy, koryguje, ubezpiecza i ocenia, nie mówiąc uczniowi, jaki jest cel tego ćwiczenia.	Uczeń jest motywowany karą lub nagrodą (oceną, pochwałą lub naganą). Traktowany jest przedmiotowo.	Uczeń sterowany zewnętrznie, ściśle odwzorowuje nauczane ćwiczenia.	Szybkie nauczenie czynności ruchowych lub usprawnianie.	Brak elementów osobo- twórczych. Metoda ta przyzwyczaja do bierności, utrwala schematyczność zachowań
Metoda zadaniowa ścisła	Nauczyciel opisuje i objaśnia ćwiczenie podając jednocześnie jego cel. Naprowadza, koryguje błędy i zabezpiecza.	Uczeń stawiany jest w sytuacji zadaniowej i jest wewnętrznie motywowany, wie że ma braki i musi je usunąć, a do tego służą te ćwiczenia.	Uczeń w miarę możliwości stara się wiernie odtwarzać ćwiczenia.	Uczenie się zadań ruchowych i usprawnianie. Stosujemy ją w gimnastyce korekcyjnej, gdzie potrzebne jest duże zaangażowanie osobiste ucznia.	Zadania podane przez nauczyciela stają się osobistymi, wewnętrznie akceptowanymi zadaniami uczniów.
Metoda programowanego uczenia się i usprawniania	Nauczyciel daje uczniowi program, tablicę poglądową z instrukcjami do nauczania określonej czynności ruchowej lub usprawniania.	Uczeń jest sterowany zewnętrznie. Do aktywności zachęca go się głównie za pomocą oceny.	Uczeń indywidualnie realizuje program, sam się kontroluje i na bieżąco ocenia.	Samodzielne uczenie się ruchu (ćwiczenia) lub usprawnianie fizyczne.	Występują tu elementy indywidualizacji ucznia. Metoda ta przygotowuje ucznia do samodzielnego podejmowania decyzji.
2. Metody aktywizujące osobowość ucznia
Metoda zabawowa	Nauczyciel podaje uczniom fabułę zabawy, a w przypadku gry również przepisy	Uczeń jest motywowany atrakcyjnością zabawy, współzawodnictwem w grze.	Uczeń bawi się lub bierze udział w grze, pełni różne role, jak w życiu dorosłym, przeżywa	Celem tej metody jest usprawnienie, dostarczenie dziecku radosnych przeżyć emocjonalnych i przygotowanie do życia dorosłego, poprzez pełnienie różnych ról w zabawie.	Uczeń jest przedmiotem i podmiotem zarazem w procesie wychowania fizycznego. Ta metoda kształtuje osobowość dziecka.
Metoda opowieści ruchowej	Nauczyciel opowiada dzieciom jakąś opowieść lub wspólnie śpiewają piosenkę.	Nauczyciel poprzez opowiadanie lub tekst piosenki uaktywnia wyobraźnię dziecka i skłania je do treści opowiadania.	Uczniowie ilustrują ruchem treść opowiadania lub śpiewanej piosenki; przedstawiają czynności ludzi, zwierząt, roślin itp.	Metoda ta ma głównie na celu kształtowanie ekspresji i wyobraźni ruchowej, wypowiadanie się przy pomocy ruchu.	Usprawnianie fizyczne w mniejszym zakresie doskonalenie umiejętności ruchowych.
Metoda bezpośredniej celowości ruchu (zadaniowa) R. Czyżewskiego	Nauczycie stawia uczniów w sytuacji zadaniowej.	Motywem do działania jest atrakcyjny i bezpośredni cel. Cel właściwy jest „ukryty”, znany nauczycielowi.	Uczeń indywidualnie wykonuje postawione przed nim zadanie ruchowe.	Usprawnianie fizyczne; dostarczenie uczniom dużej dawki ruchu.	Kształtowanie wyobraźni ruchowej dziecka.
3. Metody twórcze (kreatywne)
Metoda problemowa	Nauczyciel stawia uczniów wobec problemu do rozwiązania.	Elementem motywującym jest postawienie przez nauczyciela problemu, który trzeba rozwiązać.	Uczniowie, rozwiązują problem. Proces rozwiązywania zadania odbywa się według nast. cyklu: Z-M-D-W (zadanie -myślenie -opracowanie projektu działania -działanie - wynik)	Usprawnianie fizyczne, rozwiązywanie problemów.	Wyrabia myślenie oraz zdolność poszukiwania, samodzielnego podejmowania decyzji, przewidywania wyniku, projektowania działań, rozwiązywania problemów, tworzenia modeli rozwiązań.
Metoda ruchowej ekspresji twórczej (R. Labana)	Nauczyciel określa zadania, aranżuje sytuacje, mówi co uczniowie mają robić. Pokaz jest zbędny, uczniom pozostawia się swobodę w wykonaniu zadania.	Uczeń motywowany jest własną naturalną skłonnością do wyrażania swoich stanów psychicznych, nastrojów i uczuć przy pomocy ruchów.	Uczeń uruchamia swoją wyobraźnię, inwencję twórczą, pomysłowość, fantazję i doświadczenia przedstawia ruchem sytuacje i zdarzenia.	Kształtowanie ekspresji ruchu, wyobraźni ruchowej, fantazji, inwencji twórczej, estetyki ruchu, poczucia rytmu itp. Twórca metody wyróżnił 16 (dla dzieci - 8) grup tematycznych.	Wyrażanie swoich stanów psychicznych, nastrojów, uczuć, zdarzeń, sytuacji itp. za pomocą akcji ruchowych.
Metoda C. Orffa	Nauczyciel określa zadania, aranżuje sytuacje. Posługuje się instrumentami melodycznymi perkusyjnymi.	Jak wyżej.	Uczniowie muzykują oraz ćwiczą, improwizując ruchy przy akompaniamencie tworzonej przez siebie muzyki.	Jak wyżej + umuzykalnienie.	Lepsze zrozumienie pojęć muzycznych.

Opis metod wychowania fizycznego

1. Metoda naśladowcza ścisła

Polega na dokładnym odwzorowaniu demonstrowanego ruchu. Stosuje się ją w nauczaniu czynności ruchowych. Przy pomocy tej metody można w stosunkowo krótkim czasie uzyskać dobre efekty w nauczaniu. Każde ćwiczenie, czy bardziej złożona czynność ruchowa jest ty ściśle określona i ma tylko jedno rozwiązanie.

Czynności nauczyciela polegają na dokładnym demonstrowaniu i objaśnianiu czynności ruchowych, wydawaniu komend, stosowaniu środków akustycznych, korygowaniu popełnianych błędów , ubezpieczaniu i ocenianiu. Czynności motywujące ograniczają się jedynie do nagradzania lub karania oceną. Uczeń jest tu przedmiotem zabiegów dydaktycz-nych, jest sterowany zewnętrznie przez prowadzącego zajęcia.

Aby osiągnąć cel, np. opanować jakąś umiejętność, uczeń musi powtarzać czynność (ćwiczenie) dziesiątki razy.

Ta metoda, choć ma swoje zalety, nie rozwija osobowości uczniów w pozytywnym kierunku, ponieważ ogranicza możliwość kierowania sobą, zwiększa natomiast zaporze-bowanie na impulsy płynące z zewnątrz, obniża zdolność ucznia do zmiany postępowania w przypadku zaistnienia innych okoliczności, przyzwyczaja do niesamodzielności, nie pobudza do inicjatywy i do odpowiedzialności za swoje czyny, utrwala schematyczność zachowań.

2. Metoda zadaniowa ścisła

Ma zdecydowana przewagę nad metodą naśladowczą, ponieważ uczeń w wyniku odpowiednich czynności nauczyciela znajduje się w sytuacji zadaniowej i jest wewnętrznie umotywowany. Stwarzanie sytuacji zadaniowej odbywa się poprzez uświadomienie mu stanu braku umiejętności lub odpowiedniej sprawności, istnienie wady postawy ciała itp. Nauczyciel uświadamia uczniowi cel ćwiczenia i przekonuje go do osiągnięcia tego celu. W ten sposób cele lekcji stają się osobistymi, wewnętrznie akceptowanymi celami dla uczniów.

3. Metoda programowanego uczenia się i usprawniania

Istotą tej metody jest samodzielne realizowanie zadania ruchowego, którym może być uczenie się określonego ćwiczenia lub usprawnianie według wcześniej przygotowanego programu w postaci broszury lub tablic poglądowych z odpowiednimi instrukcjami. W porównaniu z poprzednio omówionymi metodami uczniowi pozostawia się tu pewną swobodę w uczeniu się lub usprawnianiu. Dużą rolę odgrywa w tej metodzie samokontrola i samoocena ucznia.

Metoda ta jest zalecana w nauczaniu technik sportowych i jest często stosowana w procesie treningowym. Metoda programowanego usprawniania funkcjonuje na podobnych zasadach, jak metoda programowanego uczenia się. Programowanie zadań usprawniających jest znacznie łatwiejsze niż programowanie zadań odnoszących się do nauczania techniki ruchu i nie wymaga od ucznia większego wysiłku intelektualnego. Przykładem metody programowanego usprawniania są tak zwane „ścieżki zdrowia” oraz obwody ćwiczebne.

4. Metoda bezpośredniej celowości ruchu

Istota tej metody polega na wykonywaniu przez ucznia postawionych zadań, będących dla niego bezpośrednim, zrozumiałym i w miarę atrakcyjnym celem. W rzeczywistości jednak, właściwym celem nie jest wykonanie prostego zazwyczaj zadania ruchowego, lecz aktywność ruchowa, która mu towarzyszy i jej efekty. Osiągane tu są ważniejsze cele, znane często tylko nauczycielowi. Występuje tu motywowanie pośrednie, gdyż zadania mają charakter pomocniczy, a ich wykonanie jest konieczne do osiągnięcia innego, ważniejszego dla ucznia celu.

Twórca tej metody, Polak - Romuald Czyżewski, przy użyciu zwykłych przedmiotów potrafił nadać zadaniowy sens działalności ruchowej i spowodować duże zainteresowanie i zaangażowanie ćwiczących. Twórca metody podkreślał, że nie chodzi w niej o ruchy standardowe, wykonywane z nakazu, jak w metodzie ścisłej, lecz o ruchy spontaniczne wykonywane samodzielnie, na swój sposób, zmierzające do optymalnego wykonania zadania postawionego w formie problemu (R. Czyżewski, 1959). Repertuar ćwiczeń R. Czyżewskiego obejmował ruchy bardzo proste, zrozumiałe i nie wymagające długich wyjaśnień.

Metoda bezpośredniej celowości ruchu jest - obok metody zabawowej i opowieści ruchowej - podstawową metodą w wychowaniu fizycznym dzieci w przedszkolu i w klasach niższych szkoły podstawowej.

Dla zilustrowania podajemy jeden przykład zadania ruchowego z repertuaru tej metody. Uczniowie otrzymują od nauczyciela zadanie, aby utrzymać jak najdłużej w powietrzu podrzucone do góry piórko - cel bezpośredni. Dla wykonania tego zadania uczeń musi dmuchać na to piórko i wykonywać wiele różnych ruchów, jak: obieganie, podskoki, przysiady, czasem leżenie itp., tym samym ćwiczy i usprawnia się.

5. Metoda opowieści ruchowej

W tej metodzie dużą rolę odgrywa nauczyciel, który poprzez opowiadanie lub tekst piosenki uaktywnia wyobraźnię dziecka i skłania je do odtwarzania zachowaniem się (ruchem) treści opowiadania lub piosenki lub do przedstawienia czynności ludzi, zwierząt, roślin, pojazdów mechanicznych. Nauczyciel opiera się tu na wyobraźni dziecka, na jego doświadczeniu życiowym oraz poczynionych obserwacjach ludzi i świata przyrody. Metoda ta ma zastosowanie głównie w przedszkolu i w klasach niższych.

6. Metoda zabawowa

Zabawa jest najważniejszą formą aktywności ruchowej dziecka, najbardziej charakterystyczną dla tego okresu. Jedna z teorii zabawy (F. Froebel) głosi, że zabawa jest przejawem potrzeby samowyrażania się. Podkreśla też, że zabawa umożliwia zaspokojenie indywidualnych potrzeb i zainteresowań, że ułatwia dziecku wchodzenie w życie społeczne oraz poznawanie otaczającej rzeczywistości i dostosowanie jej do własnych potrzeb. Odgrywanie różnych ról w zabawie przygotowuje dziecko do wypełniania społecznych funkcji, wykonywanych później w życiu dorosłym. Odtwarzanie tych ról staje się dla dziecka celem i źródłem zadowolenia.

Stosując tę metodę, opieramy się na wyobrażeniach zdobytych przez dzieci w wyniku obserwacji lub na wyobrażeniach wywołanych przez nauczyciela. Spowodowana w ten sposób czynność ruchowa będzie odzwierciedleniem tego, co w wyobraźni dziecka dokonało się pod wpływem bezpośredniej obserwacji lub informacji nauczyciela.

Ruchy wykonywane przez dzieci nie muszą być dokładnym odtworzeniem zaobserwowanych w życiu czynności. Trzeba dać dzieciom dużo swobody w interpretowaniu tych czynności i nie hamować ich fantazji.

W dydaktyce wychowania fizycznego wyróżnia się dwie odmiany tej metody, a mianowicie metodę zabawowo-naśladowczą, związaną z gimnastycznymi formami ruchu i metodę zabawową klasyczna, związaną jedynie z zabawami i grami ruchowymi (S. Strzyżewski, 1986). Grę ruchową charakteryzują - w odróżnieniu od zabawy - następujące elementy: gra toczy się według ściśle określonych reguł, w grze występuje współzawodnictwo, gra kończy się z chwilą wygrania przez jeden z zespołów lub pojedynczego ucznia.

Tym, czym dla zabawy jest fabuła, tym dla gry jest przepis, który reguluje jej przebieg. I choć gra formalnie różni się od zabawy, to jednak w istocie podlega założeniom metody zabawowej.

Zabawy i gry ruchowe, ze względu na swoją różnorodność, wymagają od uczestników wszechstronnej aktywności ruchowej. Mają duże zastosowanie w rekreacji, w szkolnym wychowaniu fizycznym i we wszystkich dyscyplinach sportowych., jako element przygotowawczy. Spełniają funkcję rekreacyjną, wychowawczą, prospektywną, dydaktyczną, kształtującą sprawność i wdrażają do przestrzegania w życiu obowiązujących norm etycznych.

7. Metoda Carla Orffa

Metoda ta jest powszechnie znana w pedagogice wychowania muzycznego. Od pewnego czasu wykorzystuje się ją w wychowaniu fizycznym. Jej charakterystyczną cechą jest posługiwanie się instrumentami melodycznymi i perkusyjnymi. Uczniowie muzykują, oraz ćwiczą, improwizują czynności ruchowe (jak w metodzie R. Labana) przy akompaniamencie tworzonej przez siebie muzyki.

8. Metoda problemowa

Metoda odznacza się tym, że zadania ruchowe realizowane na zajęciach mają charakter mniej lub bardziej samodzielnych i otwartych problemów. Uczeń jest sterowany wewnętrznie.

Czynności ruchowe w tej metodzie oparte są na mechanizmie emocjonalno-motywacyjnym. Czynnikami motywującymi do działania są zadania, których rozwiązanie stanowi dla ucznia pewien problem, który wymaga odpowiedniego poziomu sprawności fizycznej i pracy umysłu. Motywację do działania wzmacniają ponadto takie czynniki, jak: informacja o wartościach kultury fizycznej, aspiracje uczniów, konflikty informacyjne itp. Proces rozwiązywania zadania przy zastosowaniu tej metody przebiega według następującego cyklu: Z - M - D - W (zadanie - myślenie - działanie - wynik). Czynności informacyjne i motywujące ucznia polegają na stawianiu uczniowi , odpowiednich problemów, na zachęcaniu go, naprowadzaniu (w razie konieczności) oraz nagradzaniu w przypadku pomyślnego rozwiązania zadania. Uczeń poszukuje, próbuje, tworzy modele rozwiązań, sam się kontroluje i ocenia. Metoda problemowa jest stosowana w wychowaniu fizycznym.

W zależności od poziomu informacji zawartych w sytuacji problemowej wyróżnia się zadania otwarte i zamknięte. W pierwszych zadaniach poziom informacji jest bardzo niski, uczeń nie posiada żadnych danych o możliwościach rozwiązania. W drugich - uczeń posiada pełen zbiór możliwych rozwiązań, a trudność polega tu na wyborze jednego z nich.

Ze względu na sposób formułowania celów wyróżnia się problemy (zadania) konwergencyjne i dywergencyjne. Pierwsze mają tylko jedno poprawne rozwiązanie, ponieważ cel określa końcowy wynik. Drugie mogą mieć wiele poprawnych rozwiązań. W ich wyborze uczeń ma pełną swobodę.

W procesie wychowania fizycznego często występują takie sytuacje problemowe, w których uczeń musi podejmować decyzję, choć nie ma żadnych informacji, które pozwalają na ocenę ich trafności i skutków. Takie sytuacje występują często w grach sportowych, w których uczeń ciągle staje przed problemem i musi „w biegu” decydować, jaką przyjąć taktykę w zmieniającej się ciągle sytuacji. Dlatego gra, jak się wydaje, stanowi formę pośrednią pomiędzy zabawą a zadaniem problemowym.

Metody kształtowania zdolności (cech) motorycznych

METODY KSZTAŁTOWANIA SIŁY MIĘŚNIOWEJ

• Metoda izometryczna

• Metoda ciężkoatletyczna

• Metoda budowania ciała ( body building, kulturystyczna)

• Metoda ekscentryczna

• metoda obwodowa

Metoda Izometryczna:

Krótkie ćwiczenia izometryczne

Podstawą jest opór, który powinien wynosić 90% maksymalnego.

Czas skurczu wynosi 5-6 sekund, a przerwy między skurczami 5-10 sekund.

Ćwiczenia powtarza się 10 razy (1set) przy czym liczbę setów zwiększa się co tydzień (do 3 setów);

Po każdym secie następuje kilkuminutowa przerwa.

Ćwiczy się 5 razy w tygodniu.

Długie ćwiczenia izometryczne

Wypracowane zostały przez Hettingera i Mullera.

Do ćwiczeń wykorzystuję się 33-66% oporu maksymalnego.

Czas skurczu wynosi 30 sekund i wykonuje się go tylko 1 raz dziennie.

Ćwiczy się 7 razy w tygodniu a obciążenie dobierane jest co tydzień.

METODA CIĘŻKOATLETYCZNA - PROGRESJI

Parametry charakteryzujące metodę:

• Wartość obciążenia od małego 45% CM do maksymalnego

• Liczba serii - 1-3

• Liczba powtórzeń w serii - 1-3

• Czas odpoczynku - długi

• Tempo wykonania - wolne i umiarkowane

METODA BODY BUILDING

Parametry charakteryzujące metodę:

• Wartość obciążenia - 45-75%CM

• Liczba serii - 3-6

• Liczba powtórzeń w serii - 6-12

• Czas odpoczynku - długi

• Tempo wykonania ćwiczeń - wolne

METODA EKSCENTRYCZNA

Parametry charakteryzujące metodę:

• Obciążenie - 100-130%

• Liczba serii - mała 3-5

• Liczba powtórzeń - mała 2-3

• Przerwy wypoczynkowe - długie 3-4 min.

• Tempo - wolne

METODA OBWODOWA

Parametry charakteryzujące metodę

• Obciążenie - do 45%CM

• Liczba ćwiczeń - 8-12 stacji do ćwiczeń

• Liczba powtórzeń - 12-15 powtórzeń na każdej stacji

• czas wykonania jednego ćwiczenia nie powinien przekraczać 1 minuty

• między stacjami przerwa max. 15 sekund

Metody kształtowania wytrzymałości

Składowe obciążenia	Metody:
		Ciągła	Zmienna	Powtórzenio-wa	Interwałowa
Intensywność	średnia	zmienna	maksymalna	submaksymalna
Czas ćwiczeń	powyżej 90-120 sek.	powyżej 120 sek.	15-20 sek.	40-90 sek.
Czas odpoczynku	brak	brak	8-10 min.	1-3 min.
Charakter odpoczynku	-	-	mało aktywny	czynny

Formy organizacyjne ćwiczeń

Forma	Opis formy	Zastosowanie	Właściwości
Frontalna	Wszyscy ćwiczą razem, wykonują te same ćwiczenia w tym samym czasie.	W części wstępnej lekcji, w rozgrzewce, w ćwiczeniach bez użycia przyborów i przyrządów.	Forma mało intensyfikująca, jeśli zastosuje się niewystarczającą liczbę przyborów i przyrządów. Dużo czasu traci się na czekanie do ćwiczeń, brak indywidualizacji.
Grupowa	Zespół podzielony jest na mniejsze grupy, które ćwiczą na takich samych lub innych przyrządach.	W każdej sytuacji w ćwiczeniach korektywnych.	Daje możliwość lepszego wykorzystania przyborów i przyrządów oraz urządzeń.
Grupowa z zadaniami dodatkowymi	W grupach stosuje się ćwiczenia dodatkowe w trakcie oczekiwania na wykonanie głównego zadania.	Zastosowanie w formie grupowej.	Daje możliwość efektywniejszego wykorzystania czasu lekcji, bo zagospodarowuje czas oczekiwania na ćwiczenie, tym samym intensyfikuje zajęcia.
Stacyjna (obwód ćwiczebny)	Zespół podzielony jest na małe 2-4 osobowe grupy, które ćwiczą różne ćwiczenia na poszczególnych stacjach, po 30 sek. lub 1 min. następuje zmiana stacji.	W zaprawie sportowej. W czasie realizacji zadań kształcących nie wymagających poprawiania błędów.	Forma bardzo mocno intensyfikująca lekcję.
Strumieniowa (tor przeszkód)	Uczniowie pokonują różne przeszkody (naturalne i sztuczne) ustawione w terenie lub na sali w układzie kolistym lub innym.	W każdej sytuacji, stosowana głównie w realizacji zadań kształcących.	Forma intensyfikująca lekcję.
Ze współćwiczącym	Uczniowie ćwiczą w zespołach 2 lub 4 osobowych, partner zastępuje przyrząd lub przybór.	Na zajęciach w terenie, gdzie nie ma przyrządów i przyborów, w rozgrzewce itp.	Forma ta daje możliwość ćwiczeń w różnych warunkach, intensyfikuje i uatrakcyjnia zajęcia.
Indywidualna	Uczniowie ćwiczą indywidualnie we właściwym sobie rytmie i obciążeniu.	W czasie stosowania metod twórczych (R. Labana, C. Orffa, problemowej).	Daje możliwość indywidualizacji i uruchomienia inwencji twórczej.

Metody nauczania techniki ćwiczeń ruchowych

Metody nauczania ćwiczeń w całości

Polegają na ujęciu całościowym, nie naruszającym zasadniczego schematu ruchu, jego

wewnętrznego układu i zasadniczego sensu, nie wykluczając jednocześnie indywidualnych cech wykonującej dany ruch osoby. Istotą każdego ruchu to nie jego forma, lecz cel osiągany przez tę czynność. Metoda ta zasadniczo ujmuje ruchy globalnie, a praktyczne ich wykonanie posiada różne cechy indywidualne u wykonujących je osób. Metoda nauczania ćwiczeń w całości zezwala zatem tworzyć nowy ruch najbardziej ekonomiczny, racjonalny i efektywny - dla danych indywidualnych różnic. Wartość metody nauczania ćwiczeń w całości polega na

tym, że w procesie uczenia, początkujący próbując wykonać ruch „ dokładnie tak samo” jak pokazał nauczyciel wykazując swoje indywidualne różnice, nie wykonuje ruchu identycznie i nie potrafi go mechanicznie skopiować.

Duże znaczenie przy nauczaniu ćwiczeń metodą całościową ma odpowiedni ich

dobór ze ścisłym przestrzeganiem kolejności nauczania. Podstawową cechą tego doboru jest wspólna struktura danej grupy ćwiczeń. Nauczanie tą metodą nie zawsze odbywa się jednakowo. Przy skomplikowanych ćwiczeniach, upraszcza się technikę ruchów. Uczy się tego, co jest w ćwiczeniu istotniejsze, a w miarę upływu czasu przechodzi się do bardziej technicznie doskonałych form ćwiczenia. Metoda ta posiada również braki, bowiem nie nadaje się do nauczania ćwiczeń trudnych, przy uczeniu się zaś ćwiczeń składających się z ruchów łatwych i trudnych, niepotrzebnie traci się czas na ruchy łatwe.

Metody nauczania ćwiczeń częściami

Założenie jej polega na dążeniu rozczłonkowania nauczanego ruchu na części

składowe, wyuczenie każdej z nich z osobna, w następstwie zaś przez połączenie

wyuczonych elementów otrzymanie potrzebnego końcowego ruchu. Stosując metodę

nauczania ćwiczeń częściami, jak sama nazwa wskazuje dążymy do ułatwienia nauczania złożonych ćwiczeń ruchowych dzieląc je na prostsze elementy w tym celu, aby po wyuczeniu połączyć je razem i przystąpić do opanowania w całości nieraz bardzo skomplikowanych ruchów. Metoda nauczania częściami daje możność przerobienia poszczególnych części ćwiczenia i na tym polegają jej zalety i braki. Ten sposób nauczania w wielu przypadkach prowadzi do tego, że odizolowane elementy ćwiczeń nabierają innego charakteru, niż ten, jaki posiadają w ramach całości. Ruch złożony nie stanowi arytmetycznej sumy swoich składowych części: np. skok wzwyż jest czymś więcej jak złożeniem rozbiegu, odbicia, lotu i lądowania. Metoda ta jest stosowana wówczas, kiedy ćwiczenie jest na tyle złożone i celem uzyskania końcowego efektu, konieczne jest rozbicie go początkowo na elementy, które w końcu ze sobą łączymy.

Metody kombinowane

Na podstawie charakterystyki wymienionych wyżej metod łatwo można było dojść do

wniosku, że korzystanie z oddzielnych odizolowanych metod nie jest właściwe. Przy

nauczaniu metodą całościowego ujęcia ruchu uproszczenie ruchów w niektórych formach nie zawsze jest możliwe, np. przy rzucie dyskiem - nie można wykonać bardziej prostego ruchu, aniżeli rzutu z miejsca. Nie można uprościć wybiegu z niskiego startu itp. Stosując metodę nauczania ćwiczeń częściami udaje się zlikwidować niedociągnięcia, jak również można utrwalić ruch prawidłowo. W następstwie jednak koniecznym jest wykonanie całości ruchu włączając udoskonaloną czy też utrwaloną fazę ruchu tak, by całość ćwiczeń tworząca z nie istotną formą ruchu, w pełni wystąpiła. Postępowanie takie stanowi podstawę metody kombinowanej. Metoda ta jest kolejnym następstwem wyuczenia metodą całościową,

częściami i znowu całościową. Taka kolejność metod nauczania ma największe zastosowanie w praktyce sportowej. W nauczaniu ważne jest stosowanie różnych metod, które jednak powinny mieć wszechstronne kombinowane ujęcie, zwłaszcza w ruchach bardziej złożonych.

Metoda ta dla uzyskania pozytywnych wyników wymaga dłuższego okresu nauki.

Metody intensyfikujące zajęcia wychowania fizycznego

Metody te mają na celu zwiększenie intensywności lekcji. Zaliczamy do nich:

a) metodę stawiania zadań dodatkowych;

b) metodę obwodową stacyjną;

c) tor przeszkód;

d) ćwiczenia ze współćwiczącym.

Metody treningowe

a) metoda treningu powtarzanego;

b) metoda treningu zmiennego ;

c) metoda zmienno- powtórzeniowa;

d) metoda treningu ciągłego;

e) metoda interwałowa;

f) metoda startowa;

g) trening siłowy „ body building system”;

h) metoda stacyjna - „ cirnit training

14

---